Od narzeczeństwa do wesela

Sympatyzowanie

Młodzi spotykali się głównie na potańcówkach i różnych zabawach. Spotkania we

dwoje były bardzo utrudnione. Oficjalne wyznanie uczuć mogło nastąpić dopiero w

trakcie pierwszej wizyty chłopaka w domu wybranki, w której uczestniczyli także

rodzice. Zdarzało się, że w trakcie tych odwiedzin, dziewczyna po raz pierwszy

poznawała intencje chłopaka. Spotkanie przypominało spektakl przepełniony

teatralnymi gestami. Chłopak przychodził na spotkanie ze swatem (chrzestnym lub

starszym kolegą) i oczywiście miał ze sobą wódkę. Do domu wpuszczano ich

dopiero po licznych przekomarzaniach. Chłopak pytał gospodarza, czy ma on cere

na wydanie i prosił o pozwolenie na wspólne spotkania z dziewczyną na

potańcówkach. Kandydat ustalał z ojcem dziewczyny dzień kolejnych odwiedzin,

najczęściej terminy te wypadały późnym popołudniem we czwartek, następnie w

sobotę. Spotkania takie nie mogły przekraczać dwóch godzin. Czas oficjalnego

sympatyzowania, o którym powiadamiani byli również rodzice i otoczenie chłopaka,

trwał kilka tygodni, najwyżej kilka miesięcy. Po tym okresie chłopak składał wizytę

u rodziców dziewczyny. Całował ich wtedy w rękę, a jej samej ofiarował pierścionek.

W trakcie krótkiej biesiady ustalano wstępną datę wizyty u proboszcza, datę ślubu

oraz spotkania rodziców młodych. Zwyczaj ten zaczął być popularyzowany od 1939

roku.

Wiek narzeczonych

Różnica wieku między dziewczyną i chłopakiem była pożądana. Za najlepszy wiek

dla dziewczyny uważało się wiek 20 lat. Tak było przed I Wojną Światową. Z czasem

granica wieku zaczęła się podnosić. Zdarzało się jednak, że za mąż wychodziły

również 16-letnie dziewczyny. Chłopak natomiast musiał być po wojsku i najlepiej,

żeby miał trochę swoich zapracowanych pieniędzy. Najlepszym wiekiem dla niego

był przedział między 22 a 25 rokiem życia.

Przygotowanie do ślubu i wesela

Większość obowiązków związanych z organizacją wesela należała do rodziny

dziewczyny. Przede wszystkim musieli oni przygotować posiłki, przystroić salę,

przygotować ubranie panny młodej oraz wiano. Rodzina pana młodego finansowała

alkohol (czasami napoje), obrączki oraz zespół muzyczny. Sami narzeczeni musieli

powiadomić księdza, dać na zapowiedzi, przystąpić do nauk przedślubnych i

osobiście zaprosić rodzinę na wesele (szczególnie chrzestnych i najstarszych w

rodzinie). Młodzi chodzili również z kołoczem - specjalnie pieczonym ciastem i

częstowali nim wszystkich, co było symbolicznym dzieleniem się radością i

szczęściem młodych z resztą społeczności.

Wieczory kawalerskie i panieńskie

Wieczory panieńskie były organizowane raczej rzadko. Przy skromnym

poczęstunku, w domu panny młodej, spotykały się z nią jej rówieśniczki, czasami

matka, babka i kobiety przygotowujące jedzenie i wiano. Wieczory kawalerskie,

podobnie jak dzisiaj, organizował na własny koszt pan młody. Najczęściej spotkania

miały miejsce w karczmie, piwiarni. Czasem też na łące, ale matki uważały, że to zła

wróżba i że syn będzie często znikał z domu. Podczas wieczoru kawalerskiego pito

głównie piwo, czasami wódkę, żartowano z przyszłego pana młodego, wygłaszano

przemowy, w których uświadamiano mu, że to ostatni czas wolności, beztroski i

swobody. Zachęcano młodego do zabawy, która miała być tą ostatnią, bo potem to

już tylko obowiązki wobec żony i rodziny.

Polterabend

Jest to niezwykle popularny, nawet współcześnie, zwyczaj, którego korzenie

wywodzą się z kultury germańskiej. W przeddzień wesela rozśpiewana i często

przebrana grupa ludzi szła pod dom panny młodej z różnego rodzaju glinianymi lub

fajansowymi naczyniami, robiąc przy tym straszny hałas. Będąc już na miejscu,

kazali jej wyjść przed drzwi, po czym nagle, z wielkim hukiem tłukli o ściany, drzwi i

chodnik owe naczynia. Panna młoda musiała pozbierać wszystkie szczątki,

wysłuchując przy tym żartobliwych, często nawet kąśliwych uwag. W różnych

okresach i regionach zwyczaj ten oznaczał co innego. Przez jednych był traktowany

jako rytuał odpędzania złych duchów (według wierzeń słowiańskich), przez innych

natomiast jako przesąd, według którego o szczęściu młodej pary decydowała ilość

porozbijanych skorup.

Pierwszy dzień wesela

Zgodnie z tradycją, momentem inicjującym dzień weselny było przybycie orszaku

pana młodego do domu dziewczyny. Gospodarze udawali, że nie rozumieją celu

wizyty i przez kilkanaście minut nie wpuszczali gości do domu. Po "sforsowaniu"

drzwi przez orszak pana młodego, rodzice ukrywali córkę. Często wcześniej

przyprowadzano do pana młodego starszą kobietę, która miała uświadamiać

narzeczonemu upływ czasu i przemijającą urodę. Dopiero po interwencji starosty i

długich negocjacjach, w trakcie których pan młody "płacił" monetami za przyszłą

żonę, ojciec dziewczyny wydawał cerę młodemu. Po sfinalizowaniu "zakupu żony"

panna młoda żegnała stan panieński, symbolizowany przez wianek, będący znakiem

czystości i niewinności. Następnie miało miejsce uroczyste dziękowanie rodzicom za

wychowanie, cierpliwość i miłość oraz przeprosiny za troski, krzywdy i upokorzenia,

które były udziałem nowożeńców w latach dzieciństwa i młodości. Podziękowanie

na ręce rodziców składał w imieniu młodych starosta weselny, który często z tej

okazji głosił długie, piękne oracje.

Błogosławieństwo

Uroczyste pobłogosławienie młodej pary następowało w specjalnie na tę okazję

udekorowanej kuchni lub izbie, przy cichym i delikatnym wtórze chóru dróżek.

Rodzice w geście apostolskim unosili ręce nad klęczącymi dziećmi i błogosławili je,

wypowiadając następujące słowa: "Synu mój, jako ojciec daję ci to błogosławieństwo

moje i prosza tyż Pana Naszego Jezusa Chrystusa i Matko naszo Przenajświętszo o

wszelko dlo Ciebie i dlo Wos łaska. Niech tak się z woli Pana Boga naszego stanie".

Akt ten był również symbolem połączenia się obu rodzin. Po błogosławieństwie

orszak weselny ruszał pieszo lub samochodem pod kościół w tradycyjnej kolejności.

Najpierw orkiestra weselna, następnie pan młody z drużbą, za nim panna młoda z

drużką, a dalej pozostali drużbowie, starostowie, rodzice, krewni, znajomi i

weselnicy. Weselnicy na drodze do kaplicy napotykali charakterystyczne przeszkody

- bramy weselne, na których stali poprzebierani, barwni strażnicy, domagający się od

młodych pieniędzy, darów w naturze lub najchętniej wódki. Negocjacje takie

podejmowali starostowie. Owe bramy miały również symbolizować przechodzenie

młodej pary przez bariery, przekraczanie granicy dwóch światów. Ze stanu

kawalerskiego i panieńskiego narzeczeni przechodzili do wspólnego, nowego i

odpowiedzialnego życia.

Zaślubiny

Uroczystość ślubu kościelnego uznawana była za najważniejszy akt religijny w życiu

człowieka. To przecież Chrystus nadał małżeństwu godność sakramentu, dając mu

nadzwyczajną ochronę i moc. Po uroczystościach kościelnych, nowożeńcy przed

drzwiami lub na schodach kościelnych przyjmowali życzenia Błogosławieństwa

Bożego, licznego potomstwa, szczęścia, pieniędzy. W tym dniu bacznie

obserwowano pogodę i wróżono z niej przyszłe losy pary młodej. Życzenia składane

były według ściśle określonego porządku, od którego odstępstwa były rzadkością.

Przed domem, rodzice panny młodej witali nowożeńców chlebem i solą. Musieli

więc do miejsca uczty dotrzeć szybciej. Zdarzało się również, że młodych witały

kucharki.

Zasiadanie przy stole

Goście przy stole siedzieli w ściśle określonym porządku. I tak przy młodej parze,

która siedziała w miejscu eksponowanym, sadzano rodziców, starostów i dziadków.

Za nimi siadało rodzeństwo, drużbowie, krewni i pozostali goście weselni. Nad

młodymi często wieszano obraz Świętej Rodziny. Obiad weselny był, w swoim

symbolicznym znaczeniu, darem dla gości, w czasie spożywania którego, pomiędzy

rodzinami zawiązywała się specjalna więź emocjonalna. Weselne stoły obowiązkowo

nakrywane były białym obrusem i często przyozdabiane mirtem. Posiłek weselny

najczęściej składał się z obiadu, podwieczorka i wieczerzy. Na obiad (w zależności od

zamożności rodziny) najczęściej podawano rosół, ziemniaki, kluski, mięso wołowe,

wieprzowe i różnego rodzaju mięsne rolady. Do tego serwowano różne tłuste sosy i

sałatki z kapusty. W czasie podwieczorku podawano różne drożdżowe i kruche

ciasta z serem, makiem, kruszonką. Wieczerza składała się z mięs, kiełbas i

podrobów. Przez całą ucztę weselną podawano trunki takie jak piwo, wódka i

czasami wino własnej roboty. Wznoszono nimi liczne toasty, przy których

opowiadano różne dowcipy, anegdoty i śpiewano ulubione ludowe przyśpiewki.

Przez całe wesele bardzo dużo tańczono. Wierzono, iż dobra zabawa na weselu

wróży szczęście młodej parze.

Oczepiny

Oczepiny tradycyjnie rozpoczynały się o północy. Młoda żona otoczona przed

drużki i inne kobiety zdejmowała weselny welon i zakładała na głowę tradycyjną

chustę, co było zewnętrznym symbolem zakończenia się okresu panieńskiego i

rozpoczęcia się życia rodzinnego. Po oczepinach podawano likier i wznoszono toast

na cześć nowej mężatki. Goście weselni kończyli zabawę nad ranem, a przed

pójściem do domu pili jeszcze kieliszek wódki na zdrowie młodego małżeństwa.

Opuszczenie wesela w nocy, odbierane było jako wyraz nieudanej zabawy.

Następnego dnia miały miejsce poprawiny, czyli nic innego jak dalszy ciąg

biesiadowania, picia, tańczenia i jedzenia. Najczęściej trwały one kolejny dzień, ale

zdarzało się również, że kończyły się dopiero po kilku dniach.