EPISTEMOLOGIA III

EPISTEMOLOGIA

IMMANUEL KANT

Dwie tradycje filozoficzne

•

Tradycja racjonalistyczna

▫ Główne źródło poznania – rozum
▫ Istnieją idee wrodzone, substancje, Bóg, jaźń…

I. Kant

1724 – 1804

▫ Istnieją idee wrodzone, substancje, Bóg, jaźń…
▫ Przedstawiciele: Kartezjusz, Spinoza, Leibnitz

•

Tradycja empiryczna

▫ Główne źródło poznania – doświadczenie

zmysłowe

▫ Nie istnieją substancje, idee wrodzone, jaźń
▫ Przedstawiciele: Locke, Berkeley, Hume

Filozofia dogmatyczna i
filozofia krytyczna

•

Klasyczna metafizyka – uzasadnia dogmaty
nie potrafi obronić się przed zarzutami
empirystów

I. Kant

1724 – 1804

empirystów

▫ Klasyczna metafizyka to filozofia dogmatyczna

•

Należy przeprowadzić badania dotyczące zasad
poznania – przeprowadzić krytykę założeń
obecnych w rozumie ludzkim

Dzieła Kanta

•

Krytyka czystego rozumu

Kritik der reinen Vernunft
▫ Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki

I. Kant

1724 – 1804

▫ Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki

•

Krytyka praktycznego rozumu

Kritik der praktischen Vernunft
▫ Uzasadnienei metafizyki moralności

•

Krytyka władzy sądzenia

Kritik der Urteilskraft

Pytanie transcendentalne

Jakie są podmiotowe warunki

I. Kant

1724 – 1804

Jakie są podmiotowe warunki

możliwego poznania?

Transcendentne a transcendentalne

•

Transcendentne – to co wykracza poza
granice doświadczenia (np. byt transcendentyny
– Bóg)

– Bóg)

•

Transcendentalne – dotyczące sposobu i
granic poznawania świata przez podmiot

Żródła poznania

•

Dwa źródła poznania

▫ Doświadczenie – umożliwi poznanie wrażeń

zewnętrznych w stosunku do podmiotu

I. Kant

1724 – 1804

zewnętrznych w stosunku do podmiotu

▫ Intelekt – umożliwia poznanie wewnętrznych

stanów i uwarunkowań podmiotu

Zmysłowość bez intelektu jest ślepa, intelekt bez

zmysłowości – pusty.

Klasyfikacja sądów

•

Ze względy na stosunek do doświadczenia

▫ SĄDY a priori – są niezależne od

I. Kant

1724 – 1804

▫ SĄDY a priori – są niezależne od

doświadczenia, pochodzą z umysłu

▫ SĄDY a posteriori – są wydawane

na podstawie doświadczenia

Klasyfikacja sądów

•

Ze względu na przekazywaną wiedzę

▫ SĄDY ANALITYCZNE – mają charakter

I. Kant

1724 – 1804

▫ SĄDY ANALITYCZNE – mają charakter

definicji, są powszechne, nie rozwijają wiedzy

▫ SĄDY SYNTETYCZNE – rozwijają wiedzę,

dodają coś do podmiotu, o którym orzekają, nie
zawsze są powszechnie prawdziwe

Rodzaje sądów

Rodzaje

sądów

a priori

a posteriori

I. Kant

1724 – 1804

sądów

a priori

a posteriori

Analityczne

Kawaler to nieżonaty

mężczyzna

Syntetyczne

Ziemia krąży wokół

Słońca.

Rodzaje sądów

I. Kant

1724 – 1804

Rodzaje

sądów

a priori

a posteriori

sądów

Analityczne

Definicje

sprawozdawcze

Syntetyczne

sądy metafizyczne

Zdania naukowe

Znaczenie sądów
syntetycznych a priori

•

Nie pochodzą z doświadczenia

I. Kant

1724 – 1804

•

Opisują dodatkowe własności przedmiotów

•

Odnoszą się do czystej matematyki, czystego
przyrodoznawstwa (założeń fizyki) oraz do
podmiotowych warunków możliwego poznania

Schemat poznania

•

Podstawowym źródłem danych są bodźce
zmysłowe

I. Kant

1724 – 1804

•

Podmiot odbiera bodźce za pomocą zmysłów

•

Nie wiadomo, skąd pochodzą bodźce zmysłowe

Formy naoczności

•

Bodźce zmysłowe odbieramy w tak
zwanej NAOCZNOŚCI

I. Kant

1724 – 1804

•

NAOCZNOŚĆ porządkuje bodźce odbierane
przez podmiot

•

NAOCZNOŚĆ porządkuje za pomocą form
naoczności – PRZESTRZENI I CZASU

Formy naoczności

•

PRZESTRZEŃ i CZAS nie są realnie
obecne w świecie

I. Kant

1724 – 1804

•

To podmiot nadaje bodźcom porządek

•

Niekiedy bierze pochodzący od siebie porządek
za realne byty – stąd złudzenie absolutnej
przestrzeni i czasu

•

Podmiot nie potrafi poznawać bez
uporządkowania czasowego i przestrzennego

Kategorie intelektu

•

Uporządkowane pod względem czasu i
przestrzeni bodźce są następnie syntetyzowane
przez INTELEKT (Verstand)

I. Kant

1724 – 1804

przez INTELEKT (Verstand)

•

INTELEKT łączy bodźce za pomocą 12
kategorii (substancjalność, przyczynowość,
możliwość, konieczność itp.)

•

INTELEKT tworzy FENOMENY – przedmioty
takie, jakie nam się jawią

Przewrót kopernikański
w filozofii

•

Nie istnieją idee wrodzone, lecz istnieją
powszechne uwarunkowania podmiotu
poznającego.

I. Kant

1724 – 1804

poznającego.

▫ Podmiot wpływa na poznawany

przedmiot według możliwości
poznawczych. Przedmiot poznania
(FENOMEN) jest dopasowany do
podmiotu poznającego.

Rola podmiotu

•

Podmiot konstytuuje świat, który poznaje

▫ Podmiot nie „stwarza” wrażeń i przedmiotów

I. Kant

1724 – 1804

•

Podmiot PORZĄDKUJE wrażenia, jakie do niego
przychodzą

•

Świat jawi się podmiotowi tak, jak się jawić może
– w jaki sposób podmiot może go odebrać

Poznanie rozumowe a
poznanie empiryczne

•

Poznanie empiryczne – dotyczy bodźców
zmysłowych i przedmiotów, przez nie
tworzonych

I. Kant

1724 – 1804

tworzonych

•

Poznanie intelektualne – dotyczy
podmiotowych warunków możliwego poznania –
form zmysłowości i kategorii intelektu

Zmysłowość bez intelektu jest ślepa, intelekt bez

zmysłowości – pusty.

Rola rozumu (Vernunft)

•

Posiadamy idee, które nie są kategoriami
intelektu:

▫ JAŹŃ – poczucie Ja, tożsamości podmiotu,

I. Kant

1724 – 1804

▫ JAŹŃ – poczucie Ja, tożsamości podmiotu,

nieśmiertelna dusza

▫ JEDNOŚĆ WSZECHŚWIATA
▫ ISTNIENIE BOGA

•

Idei tych nie ma w fenomenach

▫ Jakie jest ich źródło?

Rola rozumu (Vernunft)

•

Poza INTELEKTEM jest jeszcze ROZUM

▫ Miejsc, gdzie znajdują się idee regulatywne

I. Kant

1724 – 1804

▫ IDEA REGULATYWNA – scalająca doświadczenie

w najwyższym możliwym stopniu

•

W ROZUMIE dokonuje się najwyższa synteza
naszych doświadczeń

Aporie czystego rozumu

•

Problemy tradycyjnej metafizyki:

1. Nieskończoność a skończoność świata

I. Kant

1724 – 1804

1. Nieskończoność a skończoność świata
2. Istnienie lub nieistnienie substancji prostych
3. Wolność podmiotu a determinizm przyrody
4. Istnienie lub nieistnienie Bytu Koniecznego

Aporie czystego rozumu

•

W oparciu o świat doświadczalny aporie są
rozstrzygalne na korzyść stanowiska
empirycznego

I. Kant

1724 – 1804

empirycznego

•

Podmiot jest jednak w stanie wytworzyć
rozwiązania alternatywne

•

Czy może istnieć świat, w którym rozwiązania
proponowane przez racjonalizm są
obowiązujące?

Noumeny

•

Skąd biorą się bodźce zmysłowe?

•

Nie jesteśmy w stanie poznać źródła bodźców

▫ To nie oznacza, że takie źródło nie istnieje

I. Kant

1724 – 1804

▫ To nie oznacza, że takie źródło nie istnieje

•

Można założyć, że istnieją hipotetyczne źródła
danych zmysłowych – NOUMENY

Noumeny

•

NOUMEN – przedmioty , o których można
jedynie pomyśleć, nie można ich dostrzec
zmysłowo

I. Kant

1724 – 1804

zmysłowo

•

NOUMEN – rzecz sama w sobie

▫ Nic więcej, poza hipotezą że istnieją, nie jesteśmy

o nich w stanie powiedzieć

•

NOUMEN jest jedynie hipotezą badawczą –
wskazuje na świat, o którym nie można nic
wiedzieć, ale który może istnieć

Aporie czystego rozumu

•

Aporie są nierozstrzygalne – ich część
jest prawdziwa w świecie fenomenalnym

▫ Mogą być również prawdziwe w świecie

I. Kant

1724 – 1804

▫ Mogą być również prawdziwe w świecie

noumenalnym (żyjemy tak, jak gdyby bylibyśmy
wolni)

•

Metafizyka rozumiana tradycyjnie nie jest nauką

▫ Zajmuje się światem noumenalnym

•

Nowe zadanie metafizyki – badanie
podmiotowych uwarunkowań poznania

Idee czystego rozumu

•

JAŹŃ (dusza, jedność psychiczna)

▫ To nasze przeświadczenie o byciu podmiotem, a

nie tylko wiązką wrażeń

I. Kant

1724 – 1804

▫ Umożliwia syntezę wrażeń w ramach jednego

podmiotu

•

Może być prawdziwa w świecie noumenalnym –
w świecie fenomenów nie ma możliwości jej
dowiedzenia

Idee czystego rozumu

•

Jedność wszechświata

▫ Zakładamy, że kosmosem rządzą określone prawa

i że jest poznawalny

I. Kant

1724 – 1804

i że jest poznawalny

▫ To założenie motywuje do badania Wszechświata
▫ Nie ma żadnego uzasadnienia dla tego założenia

•

Założenie może być prawdziwe w świecie
noumenalnym – w świecie fenomenów brak
uzasadnienia

Idee czystego rozumu

•

Istnienie Boga

▫ Nadaje celowość i sensowność całemu kosmosowi
▫ Dzięki istnieniu Najwyższej Inteligencji można

I. Kant

1724 – 1804

▫ Dzięki istnieniu Najwyższej Inteligencji można

postrzegać świat jako uporządkowany

▫ Jest dopełnieniem struktury świata

•

Istnienie Boga jest niedowodliwe na gruncie
doświadczenia – może być prawdziwe w świecie
noumenalnym

Idee czystego rozumu

•

Idee czystego rozumu są niesprzeczne

▫ Mogą być prawdziwe / mogą istnieć
▫ To wszystko, co można o nich powiedzieć

I. Kant

1724 – 1804

▫ To wszystko, co można o nich powiedzieć

•

Nie wiemy nic więcej o ideach czystego rozumu

▫ Kant przyjmował agnostycyzm w odniesieniu do

ich prawdziwości lub fałszywości

Idee czystego rozumu

•

Przyznanie ideom czystego rozumu
prawdziwości lub fałszywości jest źródłem
błędów metafizycznych

I. Kant

1724 – 1804

błędów metafizycznych

•

Podmiot poznający jest skłonny do tych błędów

•

Filozofia krytyczna pozwala na rozpoznanie
źródła błędów i ich eliminację

PODMIOT

INTELEKT

12 KATEGORII

(PRZYCZYNOWOŚĆ, MODALNOŚĆ…)

ROZUM

IDEE REGULATYWNE

(JAŹŃ, KOSMOS, BÓG)

NAOCZNOŚĆ

FORMY ZMYSŁOWOŚCI:

CZAS PRZESTRZEŃ

BODŹCE

NOUMENY

EPISTEMOLOGIA

System Immanuela Kanta
PRAWDA

PRAWDA

•

Klasyczna definicja prawdy:

Verum est adaequatio intellectus et rei.

Arystoteles

384-322 pne

Verum est adaequatio intellectus et rei.

PRAWDA JEST ZGODNOŚCIĄ MYŚLI (TEGO CO W
UMYŚLE) Z RZECZYWISTOŚCIĄ.

św. Tomasz z Akwinu

1224-1274

Alfred Tarski

1901-1983

PRAWDA

•

Problemy klasycznej definicji prawdy

Niejasny termin „zgodność”.

Paradoks kłamcy:

TO ZDANIE JEST FAŁSZYWE.

Nieklasyczne definicje prawdy

•

Definicja koherencyjna:

Prawdziwe jest takie twierdzenie, które jest zgodne z
już przyjętymi za prawdziwe zdaniami.

już przyjętymi za prawdziwe zdaniami.

sed contra:
Dowolna spójna opowieść byłaby prawdziwa (np. magia).
Występuje zmiana paradygmatów w nauce.

Dodatkowe kryteria dotyczące twierdzeń prawdziwych
np. wynikanie z eksperymentów naukowych

zdanie autorytetów

Nieklasyczne definicje prawdy

•

Koncepcja „powszechnej zgody”

Jeżeli wszyscy zgadzają się, że jest tak a tak, to znaczy

że naprawdę jest tak a tak.

wykorzystywana w mechanizmach społecznych, np.
„społeczny dowód słuszności”

problemy:
ludzie mogą się mylić
autorytety mogą się mylić
problemy z określeniem wielkości i jakości „zbioru
odniesienia”

Nieklasyczne definicje prawdy

•

Kryterium oczywistości

Prawdziwe są takie twierdzenia, które jawią nam

Rene Descartes

(Kartezjusz)

1596 – 1650

Prawdziwe są takie twierdzenia, które jawią nam

się jako jasne i oczywiste.

np. Cogito ergo sum.

Problemy:
Uzależnienie kryterium od metody.

Edmund Husserl

1859 – 1938

Nieklasyczne definicje prawdy

•

Definicja pragmatyczna

W. James

1842 – 1910

Prawdą jest to, co umożliwia sprawne działanie.

Problemy
Nie wszystkie twierdzenia można zweryfikować poprzez

działanie

Możliwość przyjmowania wielu twierdzeń wzajemnie
sprzecznych, ale umożliwiających skuteczne działanie.

Klasyczna definicja prawdy

•

Definicja prawdy w metajęzyku

Alfred Tarski

1901-1983

Zdanie: „jest tak a tak” jest prawdą, wtedy i

tylko wtedy, gdy jest tak a tak.

Prawda jest cechą zdań stwierdzaną w metajęzyku, a nie
języku przedmiotowym.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
epistemologia czesc III
3 tydzień Wielkanocy, III piątek
Jezus III
TBL WYKŁAD III Freud
plsql III
Zaj III Karta statystyczna NOT st
TT Sem III 14 03
Metamorfizm Plutonizm III (migmatyty)
Cz III Ubezpieczenia osobowe i majątkowe
III WWL DIAGN LAB CHORÓB NEREK i DRÓG MOCZ
download Finanse międzynarodowe FINANSE MIĘDZYNARODOWE WSZiM ROK III SPEC ZF
w 13 III rok VI sem

więcej podobnych podstron