Relacja ze spotkania z Panem Doktorem Zbigniewem Rau

W środę, 30 maja 2012 roku, podczas wykładu z przedmiotu Nauka o Policji mieliśmy
niepowtarzalną okazję poznania Pana Doktora Zbigniewa Rau, autora wielu publikacji
dotyczących przestępczości zorganizowanej, a także współtwórcy ustawy o świadku
koronnym. Podczas spotkania mieliśmy możliwość zaczerpnięcia wiedzy na temat
przestępczości zorganizowanej w naszym kraju oraz instytucji świadka koronnego. Warto
zaznaczyć, że nasz gość w tym dniu uczestniczył także w organizowanej przez Akademię
Górniczo – Hutniczą konferencji naukowej, w ramach współpracy w zapewnieniu
bezpieczeństwa jako koordynator Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Wykład został podzielony na dwa segmenty zagadnień tematycznych. W pierwszej części,
dotyczącej tematyki świadka koronnego oraz zorganizowanych grup przestępczych,
poznaliśmy badania przeprowadzone wśród osób posiadających taki status. Instytucja
świadka koronnego pojawiła się w polskim prawie piętnaście lat temu i z tej przyczyny
zostały przeprowadzone badania walidacyjne, ukazujące jej specyfikę. Status świadka
koronnego przysługuje osobie podejrzanej, dopuszczonej do składania zeznań w charakterze
świadka, w zamian za złagodzenie lub odstąpienie od wymierzenia kary, co szczegółowo
reguluje ustawa z dnia 25 czerwca 1997 roku o świadku koronnym. Do chwili obecnej w
Polsce ów status przyznano 99 osobom.

Do badań, w postaci anonimowej ankiety, przystąpili oni na zasadach dobrowolności. Z
uzyskanych odpowiedzi wyłania się specyficzny obraz polskiej przestępczości
zorganizowanej. Możemy stwierdzić, że w Polsce działa do 20 dużych grup przestępczych o
wysokim poziomie zorganizowania, około 50 mniejszych i ponad 300 pozostałych (często o
doraźnej działalności). Głównym motywem dla nielegalnych działań jest chęć pozyskania
dużych środków finansowych. Ten postulat najpełniej realizują grupy zajmujące się handlem
(zwłaszcza narkotykami), prostytucją, a także przemytem na szeroką skalę (szczególnie
papierosów). Zaskakującym (a może i nie?) okazał się być fakt obecności w szeregach tychże
grup osób na pierwszy rzut oka dobrze sytuowanych, których obowiązkiem jest
przestrzeganie i egzekwowanie prawa, takich jak samorządowcy, policjanci czy reprezentanci
organów ścigania.

Na podstawie przeprowadzonej analizy wyników badań możemy stwierdzić, że instytucja
świadka koronnego jest coraz bardziej popularna wśród przestępców i coraz więcej osób
chciałoby uzyskać taki status z własnej inicjatywy, chociaż należy zaznaczyć, że nie jest on
udzielany każdemu, a jedynie osobom posiadającym naprawdę dużą wiedzę o strukturach
grupy przestępczej, nie tylko własnej, ale także innych. Trzeba również podkreślić, że
zeznania takiego świadka nie powinny stanowić jedynego dowodu w danej sprawie i
powinny być one poparte przez inne materiały śledcze. Warto również nadmienić, że osoby
ubiegające się o przyznanie statusu świadka koronnego mają dosyć duże wymagania, jeśli
chodzi o zapewnienie bytu w przyszłości. Pytanie, czy instytucja taka przynosi wymierne
korzyści, pozostało nierozstrzygnięte.

Z kolei w drugiej części wykładu Prelegent po krótce przedstawił wyniki badań dotyczących
ingerencji państwa w sferę prywatną. Wynika z nich przyzwolenie na stosowanie
podsłuchów i „wejście” w prywatną sferę życia, oczywiście jeżeli jest to konieczne. Ponadto
obywatele deklarują, że pomoc policji należy traktować jako współpracę, a nie
donosicielstwo. Martwić może fakt, iż wiele osób uważa, że policja nie zapewni im
anonimowości, gdyby zechcieli oni pomóc policji (gdyż jest skorumpowana).

Nasz gość przedstawił także tematykę czynności operacyjno–rozpoznawczych. Ich istotą jest
kontrola operacyjna, potocznie zwana podsłuchem. Polega ona na kontrolowaniu rozmów
telefonicznych, korespondencji, a także wszelkich przekazów za pomocą sieci
telekomunikacyjnej (e-mail). Zaznaczyć należy, iż procedura ta jest sformalizowana i może
być wdrożona w wyniku nieskuteczności innych działań, a wydanie zgody na taką działalność
wymaga zezwolenia sądu okręgowego. Szczegółowe kryteria jakie musza zostać spełnione
zawarte zostały w artykułach 19 – 22 ustawy o Policji. W szczególnych wypadkach, np. przy
porwaniu czy w sytuacji pochwycenia zakładnika podsłuch jest zakładany zazwyczaj
natychmiast, nawet bez wymaganej zgody sądu. Dowody pozyskane w taki sposób mają
walor dowodów subsydiarnych, pomocniczych.

Podczas spotkania poruszono niezwykle ważne kwestie w odniesieniu do bezpieczeństwa
państwa, porządku publicznego, ale też wolności i praw jednostki. Ciekawy sposób
przekazywania treści merytorycznych był dużym walorem Przemawiającego. Zaangażowanie
w omawianą problematykę oraz poważne traktowanie problemów merytorycznych sprawiły,
że wykład był rzeczowy, treściwy, a przy tym niezwykle pasjonujący i interesujący.
Pojawiające się wątpliwości były szybko rozwiewane, ponieważ studenci mieli możliwość
zadawania pytań już w trakcie prelekcji. Na zakończenie Pani Profesor Janina Czapska
podziękowała naszemu Gościowi za przybycie. Uważam wykład za niezwykle przydatny i
interesujący. Ciekawa materia merytoryczna oraz doświadczony zawodowo Policjant
sprawiły, że mile i owocnie spędziłem ten czas!

Mateusz Ponikwia