Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

1

Praca z dzieckiem maj

ącym trudności w nauce czytania

i pisania.

Problem pisania i czytania interesuje nie tylko nauczyciela, ale tak

że rodziców.

Nie potrafi

ą zrozumieć dlaczego ich dziecko pisze niestarannie, ma trudności

w uczeniu si

ę.

W ka

żdej szkole znajdziemy kilku uczniów, którym nauka sprawia poważne kłopoty.

Te specyficzne trudno

ści w uczeniu dotyczą dzieci o normalnym rozwoju

intelektualnym, obj

ętych powszechnym obowiązkiem szkolnym i uczęszczających do

szkół masowych.
Najogólniej mówi

ąc, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu są spowodowane

nieharmonijnym rozwojem funkcji psychoruchowych, opó

źnieniem ich w stosunku

do wieku i intelektualnego poziomu dziecka.
Wystarczy opó

źnienie sprawności jednej z funkcji, aby wystąpiły trudności

w opanowaniu umiej

ętności czytania i pisania.

Uczniowie ze specyficznymi trudno

ściami w czytaniu i pisaniu, z tak zwaną

dysleksj

ą rozwojową, są zazwyczaj zauważani w szkole wówczas, gdy ich

niepowodzenia w nauce nasilaj

ą się i stają się coraz częstsze. Z reguły trudności w

uczeniu si

ę czytania (dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia) i dbania o

wła

ściwy poziom graficzny pisma (dysgrafia) są ostatecznie rozpoznawane z końcem

okresu nauczania pocz

ątkowego, kiedy okazuje się, że nie ustępują one mimo

zwykłych zabiegów pedagogicznych nauczyciela i dodatkowej pomocy w nauce.
Terminy ryzyko dysleksji, dziecko ryzyka dysleksji zaproponowała M. Bogdanowicz
w nawi

ązaniu do terminologii jaka była używana podczas kampanii Europejskiego

Towarzystwa Dysleksji w 1993 roku. Wa

żną rolę odegrało tu także opracowanie

pierwszej wersji Skali Ryzyka Dysleksji (SRD) – narz

ędzia, za pomocą którego bada

si

ę dzieci 6- i 7-letnie. Z założenia jest to prosta metoda przesiewowa, którą mógł się

posłu

żyć zarówno nauczyciel jak i rodzic.

Bardzo wa

żną sprawą jest dostrzeżenie wczesnych objawów ryzyka dysleksji oraz

ich zdiagnozowanie. W przypadku rozpoznania ryzyka dysleksji lub dysleksji
rozwojowej niezb

ędna jest terapia pedagogiczna a więc systematyczne prowadzenie

zaj

ęć korekcyjno – kompensacyjnych oraz codzienne kontynuowanie ćwiczeń w

domu przez rodziców.
Takie post

ępowanie pozwala na zmniejszenie lub zniwelowanie zaburzeń

rozwojowych.

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

2

Etiologia dysleksji nadal nie jest jednoznacznie okre

ślona. Jako przyczyny podaje się

koncepcje:

1)

genetyczn

ą ( dysleksja jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie, z reguły

w linii m

ęskiej,

2)

organiczn

ą ( mikrouszkodzenia układu nerwowego w najwcześniejszym

okresie

życia dziecka),

3)

opó

źnionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego ( spowolnienie

dojrzewania c.u.n. i wynikaj

ące z tego zaburzenia funkcjonalne,

4)

psychogenn

ą ( zaburzenia funkcjonalne c.u.n. wywołane przez urazy

psychiczne, stres ),

5)

hormonaln

ą ( wpływ hormonów, np. testosteronu na kształtowanie

niektórych struktur mózgu).

Badania wykazuj

ą, że wśród nas żyje 10 – 15% osób borykających się z dysleksją.

Statystycznie mo

żna więc przyjąć, że w każdej klasie liczącej 30 dzieci uczy się

dwoje, troje dzieci z dysleksj

ą, u których rożny jest poziom nasilenia trudności w

czytaniu i pisaniu. W Polsce problem ten jest dobrze znany, jednak nie docenia si

ę

jego znaczenia.

Proces przygotowania dzieci do szkolnej nauki odbywa si

ę już w przedszkolu. Ma on

doniosłe znaczenie dla dziecka, poniewa

ż dokonuje się przez konkretne działania i

wynikaj

ące w ich trakcie operacje umysłowe. W ten sposób dzieci uczą się

uzasadniania, wnioskowania, wi

ązania przyczyn ze skutkami, porządkowania

wiadomo

ści, uczą się operować nimi samodzielnie. Stanowi to podstawę do

przyszłego my

ślenia abstrakcyjnego, niezbędnego w nauce szkolnej. Nie wszystkie

dzieci osi

ągają dojrzałość szkolną pod tym względem. Konieczne jest podjęcie

specjalnych działa

ń w szkole - w klasach zerowych, w klasach nauczanie

zintegrowanego, a w razie potrzeby wydłu

żenie oddziaływań terapeutycznych w

kolejnych latach nauki. Je

śli rodzice dowiedzą się, że ich dziecko jest zagrożone

ryzykiem dysleksji, z pewno

ścią zmobilizują się do tego, by podjąć działania mające

na celu wyeliminowanie owego ryzyka. Nale

ży pamiętać, że zaniedbania

środowiskowe i dydaktyczne prowadzą do pogłębiania tych trudności.
Konieczne jest podj

ęcie specjalnych działań, aby zapobiec wielu trudnościom

szkolnym, współpracy wielu specjalistów, ale przede wszystkim rodziców z
terapeut

ą.

Zasadniczym narz

ędziem diagnostycznym służącym wczesnemu przesiewowemu

wykrywaniu zagro

żeń wystąpienia dysleksji rozwojowej jest metoda opracowana

przez prof. Mart

ę Bogdanowicz tzw. Skala Ryzyka Dysleksji ( SRD ). Wykorzystanie

jej pozwala na ujawnienie opó

źnień rozwoju, określenie w jakiej sferze występują i

jakich dotycz

ą funkcji. Ocenie podlegają następujące sfery rozwoju:

▪ motoryka duża

▪ motoryka mała

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

3

▪ funkcje wzrokowe

▪ funkcje słuchowe

▪ mowa

▪ lateralizacja

▪ uwaga

Zaburzenia w obr

ębie którejś z tych sfer stanowią główną przyczynę trudności

dyslektycznych i wymagaj

ą jak najwcześniejszego rozpoczęcia oddziaływań

terapeutycznych.
Innym narz

ędziem pracy jest ankieta dla rodziców, na podstawie której dowiadujemy

si

ę czy rodzice mają świadomość z jakimi problemami mają do czynienia ich dzieci,

czy wiedz

ą jak im pomóc i czy oczekują pomocy fachowej.

Formy pomocy dzieciom z dysleksj

ą:

-

zespoły korekcyjno – kompensacyjne w szkole ( terapia pedagogiczna
w grupie)

-

poradnie psychologiczno-pedagogiczne (diagnoza pedagogiczna)

-

pedagogizacja rodziców – prowadzone dla nich zaj

ęcia instruktażowe

ukierunkuj

ą pracę w domu

-

oddziaływania na lekcjach – inne zadania, ale realizuj

ące program

nauczania, inny sposób oceniania wyeliminuj

ą stany nerwowości wśród

dzieci

W razie potrzeby badania zostan

ą uzupełnione o specjalistyczne badania

-

logopedyczne,

-

psychologiczne

Wa

żne są też konsultacje z pracownikami poradni psychologiczno pedagogicznej,

terapeut

ą.

Przykłady

ćwiczeń do pracy z dzieckiem mającym trudności w

czytaniu i pisaniu:

1)

Analiza i synteza sylab otwartych

analiza,

np. synteza,

np.

;

la = l + a

l + a = la

le = l + e

l + e = le

l

ą = l + ą l

+

ą = lą

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

4

2)

Tabela liter i sylab do czytania i pisania

spół.

sam.

a o e u i y

ą

ę

l

d

b

m

spół.

sam.

a o e u i y

ą

ę

l la lo le lu li ly l

ą

l

ę

d da do de du di dy d

ą

d

ę

b ba bo be bu bi bu b

ą

b

ę

m ma mo me mu mi my m

ą

m

ę

3)Odnajdywanie okre

ślonych sylab w słyszanych lub postrzeganych

wzrokowo wyrazach mówi

ąc: pierwsza, druga, ostatnia, środkowa

sa

sala, kasa, masa, rasa, rosa, sałata, sady, satelita,
kiełbasa, przesadzi

ć, klasa,

za

gaza, zamek, waza, koza, waliza, bluza, zagony, mozaiki,
lizaki, zaj

ące, zatoka

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

5

4)

Zabawa „Ła

ńcuch”

Na wst

ępie uczniowie zapoznają się z wyrazami, czytają je głośno

indywidualnie i zbiorowo.

Rozdajemy wyrazy mi

ędzy uczestników gry. Gracz który posiada wskazany wyraz rozpoczyna

gr

ę. Gracze kolejno dokładają wyrazy na zasadzie ostatnia sylaba wyrazu jest pierwszą sylabą

nast

ępnego-dokładanego.

Wyrazy do gry:

Puszki, kicha, chata, taczka, karz

ę, rzęsy, syczy, czysto, torze, rzepa, patrzy, trzyma,

marzenie, nied

źwiedź, wiedźmy, myszy, szyna, nasza, szachy, chyba, bary, rycie,

ciecze, czesze, szeroko, koszula,

5)

Sumowanka – do podanego zapisu dobierz z tabeli odpowiednie sylaby i
utwórz z nich wyrazy

a

b c

1c+2c= waza

1a+2b=

1a+2c= 3b+3a=

1

ko

ty

wa

2a+2c= 1c+2a=
1a+1b= 3b+1b+3c=

2

ga

sa

za

3c+1c= 1a+3c+2a=
3b+3c= 2b+3b+3a+1b=

3

lo

mo

le

1b+3c= 3a+1a+3b+1b+1c=

6) Zabawa „Pomy

śl – utwórz”

Ucze

ń otrzymuje tabelę podzieloną na cztery kolumny, przeznaczoną do wpisywania

wyrazów zgodnie z ilo

ścią sylab. Nauczyciel wypowiada wyraz, uczeń wpisuje go do

kolumny tabeli. Nast

ępnie tworzy liczbę mnogą danego wyrazu.

Mog

ą też tworzyć nowe wyrazy zaczynające się ostatnią sylabą.

Np. płaszcz – płaszcze -czesze

Zestaw

wyrazów:

drzewo, czekolada, kalosz, szczoteczka, kosz, d

żem, warzywo, rzęsa, dźwig

WYRAZY
jednosylabowe dwusylabowe trzysylabowe czterosylabowe

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

6

6)

Uzupełnianki – uzupełnianie wyrazów i zda

ń brakującymi sylabami.

baloniki peleryna lokomotywa telewizory
. . loni . .

. . lery . .

. . komoty . .

. . lewizo . .

ba . . ni . .

pe . . ry . .

lo. . mo . . wa

te . . wi . . ry

balo . . ki

pele . . na

loko . . . . wa

tele . . . . ry

Je

że mają kolce. I róże mają kolce.

Je .. ma .. kol .. . I ..

że .. ją ... ce.

7)

Czytanie tekstu sylabami najlepiej w kolorach.

Ta

to

ku

pił

no

wy

ro

wer.

Nad

po

lem

la

ta

mo

tyl

.

W po

ko

ju

le

ży

dy

wan

.

Ja

nek

ma

ko

lo

ro

wy

ku

bek.

A

dam

lu

bi

bi

gos.

8) Składanki sylabowe.

ka
wa sy

ma li na

ku za
na

9)

Ćwiczenia spostrzegawczości, pamięci bezpośredniej, trwałości

pami

ęci

a)

ćwiczenia pamięci wzrokowej polegają na w miarę
wiarygodnym rejestrowaniu graficznych obrazów i
umo

żliwiają ich odtwarzanie

ćwiczenia bezpośredniej reprodukcji po świeżym śladzie

wzrokowym
-

odtwarzanie rysunkiem zaobserwowanych całych układów
obrazków, układów z elementów, układów na loteryjkach

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

7

-

odtwarzanie rysunkiem zapami

ętanych z bezpośredniej

obserwacji wzrokowej przedmiotów, elementów układanek,
symboli graficznych

-

odtwarzanie przez uło

żenie z różnych elementów,

przedmiotów obserwowanych np. pojazdów, wzór szlaczków
literopodobnych, schematy liter

b)

ćwiczenia w rozpoznawaniu i wyliczaniu elementów z obrazka
np.

-

dz. zapami

ętują znajdujące się na obrazku przedmioty, po jego

zakryciu wyliczaj

ą te, które zapamiętały;

- sprawdzenie spostrzegawczo

ści – dziecku demonstruje się

obrazek przez jaki

ś czas, po jego zakryciu stawia się

niespodziewane pytanie np. Ile było dzieci? Jakie kwiaty rosły?

10)

Ćwiczenia funkcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo – ruchowej i

orientacji czasowo – przestrzennej

•

składanie obrazka z cz

ęści według wzoru,

•

układanki z elementów o kształtach geometrycznych,

•

wypełnianie konturów:

- ksi

ążeczki do malowania

-

pojedyncze obrazki konturowe

-

obrysowywanie konturów

-

wyklejenie konturów wydzierank

ą

•

okre

ślanie położenia przedmiotów względem siebie,

•

okre

ślanie położenia przedmiotów względem podłoża

( wyrabianie poj

ęć: góra – dół, prawo – lewo, obok, pod,

przy, itp.)

•

kre

ślenie kształtów graficznych w powietrzu

•

rysowanie kształtów geometrycznych za pomoc

ą

szablonu.

BIBLIOGRAFIA

1. K. Grabałowska, J. Jastrz

ąb - Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.

2. Czajkowska I. Herda K. – „Zaj

ęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole”

Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996
3.

Waszkiewicz E. Stymulacja psychomotorycznego rozwoju dzieci 6 – 8-
letnich”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991

Opracowała: Hanna Ł

ęgowska Rok

2007

8