KOD UCZNIA

Liczba uzyskanych punktów:

KONKURS BIOLOGICZNY

DLA SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH

województwa podlaskiego

STOPIE

Ń WOJEWÓDZKI

6.03.2009 r.

Instrukcja dla ucznia:

1.

Test konkursowy zawiera 20 zadań zamkniętych i 25 zadań otwartych.

Na ich rozwiązanie masz 90 minut.

2.

Po uważnym przeczytaniu i zrozumieniu treści zadania oraz analizie rysunków,
wybierz jedną z czterech odpowiedzi w zadaniach zamkniętych.

W zadaniach otwartych samodzielnie sformułuj odpowiedź i zapisz ją
w wyznaczonym miejscu.

3.

Test wypełniaj długopisem, nie używaj korektora, ołówka, ani gumki.

4

. Przy rozwiązywaniu zadań zamkniętych wybierz jedną, prawidłową odpowiedź

i zakreśl ją znakiem X.

Przykład:

a

b

c

d

Jeżeli pomylisz się i zechcesz wybrać inną odpowiedź, to źle zaznaczoną otocz
kółkiem, po czym zakreśl znakiem X literę właściwą np:

a

b

c

d

5.

Nie denerwuj się. W tym konkursie nic nie tracisz, zdobywasz natomiast nowe
doświadczenia.

POWODZENIA !

××××

××××

××××

1

Zad. 1 (0 – 1)
Zaburzenia odporności u ludzi mogą mieć bezpośredni związek z dysfunkcją

a)

grasicy.

b)

nadnerczy.

c)

przytarczyc.

d)

trzustki.

Zad. 2 (0 – 1)
Krew nie bierze udziału w przenoszeniu tlenu u

a)

pająka.

b)

pszczoły.

c)

ś

limaka.

d)

kleszcza.

Zad. 3 (0 – 1)
Część współczulna autonomicznego układu nerwowego powoduje

a)

skurcz pęcherza moczowego.

b)

rozszerzenie źrenicy.

c)

zwolnienie akcji serca.

d)

zwężenie oskrzeli.

Zad. 4 (0 – 1)
Który z wymienionych poniżej organizmów jest komórczakiem?:

a)

Euglena zielona.

b)

Pałeczka okrężnicy.

c)

Pleśniak biały.

d)

Płucnica islandzka.

Zad. 5 (0 – 1)
Jedną z przyczyn bólu mięśni po długim biegu, może być nagromadzony w mięśniach kwas
mlekowy, powstający w wyniku

a)

wymiany gazowej w tkankach.

b)

oddychania beztlenowego.

c)

połączenia tlenu z hemoglobiną.

d)

oddychania tlenowego.

Zad. 6 (0 – 1)
Człowiek o grupie krwi B może być dawcą krwi dla grup:

a)

0 i A.

b)

AB i A.

c)

B i 0.

d)

B i AB.

Zad. 7 (0 – 1)
Krótkowzroczność to wada wzroku, którą koryguje się za pomocą soczewki

a)

płaskiej.

b)

wklęsłej.

c)

wypukłej.

d)

cylindrycznej.

2

Zad. 8 (0 – 1)
Cztery kawałki ziemniaka o takiej samej wielkości i kształcie, wycięte z jednej bulwy,
zważono i umieszczono w roztworach sacharozy o różnych stężeniach. Po dwóch godzinach
wszystkie kawałki ziemniaka zważono ponownie. Uzyskane wyniki przedstawiono
w poniższej tabeli.

Roztwór

sacharozy

Masa kawałka ziemniaka (g)

pocz

ątkowa

ko

ńcowa

roztwór I

58,2

59,1

roztwór II

57,6

51,2

roztwór III

54,5

60,3

roztwór IV

59,1

41,4

Który roztwór sacharozy miał najwi

ększe stężenie?

a) roztwór II

b) roztwór I

c) roztwór IV

d) roztwór III

Zad. 9 (0 – 1)
Spośród wymienionych poniżej cech wskaż jedną, charakterystyczną tylko dla ssaków:

a) opieka nad potomstwem.

b) obecność błon płodowych.

c) zapłodnienie wewnętrzne.

d) karmienie młodych mlekiem.

Zad. 10 (0 – 1)
ś

yrafa i mysz polna mają jednakową liczbę kręgów szyjnych tzn:

a)

pięć.

b)

siedem.

c)

dziesięć.

d)

osiem.

Zad. 11 (0 – 1)
Białkiem, które nie występuje we krwi człowieka jest

a)

fibryna.

b)

hemoglobina.

c)

fibrynogen.

d)

miozyna.

Zad. 12 (0 – 1)
Przepona pojawia się po raz pierwszy u

a)

gadów wraz z ukształtowaniem się klatki piersiowej.

b)

ptaków i uczestniczy w mechanizmie lotów.

c)

ssaków i bierze udział w mechanizmie wentylacji płuc.

d)

płazów równocześnie z pojawieniem się płuc.

Zad. 13 (0 – 1)
Przeczące ruchy głową umożliwia połączenie stawowe pomiędzy

a)

kością potyliczną, a pierwszym kręgiem szyjnym.

b)

pierwszym, a drugim kręgiem szyjnym.

c)

wszystkimi kręgami szyjnymi.

d)

drugim, a trzecim kręgiem szyjnym.

3

Zad. 14 (0 – 1)
Kwas solny zawarty w soku żołądkowym tworzy kwaśne środowisko, co uaktywnia

a)

pepsynę do trawienia białek.

b)

lipazę do trawienia tłuszczy.

c)

amylazę do trawienia cukrów.

d)

nukleazę do trawienia kwasów nukleinowych.

Zad. 15 (0 – 1)
Rolnictwo ekologiczne to

a) nowoczesne rolnictwo, w którym stosuje się intensywne nawożenie mineralne
i chemiczną ochronę roślin.
b) rolnictwo, w którym co roku pozostawia się część pola jako ugór i stosuje się

naturalne nawożenie roślin.

c) rolnictwo polegające na uprawie różnych gatunków roślin, dopuszczające

naturalne nawożenie roślin na przemian z nawożeniem mineralnym.

d) rolnictwo polegające na uprawie różnych gatunków roślin i chowie różnych ras

zwierząt, dopuszczające jedynie naturalne nawożenie roślin.

Zad. 16 (0 – 1)
Bakteryjną chorobą człowieka przenoszoną drogą płciową jest

a) rzęsistkowica.

b) AIDS.

c) kiła.

d) opryszczka.

Zad. 17 (0 – 1)
Wybierz ten wiersz tabeli (oznaczony literami a,b,c,d), który zawiera tylko poprawne
informacje dotyczące określonego parku narodowego województwa podlaskiego.

nazwa parku

data utworzenia parku

symbol parku

a

Wigierski

1987 r.

bóbr

b

Narwiański

1996 r.

błotniak

c

Białowieski

1929 r.

ż

ubr

d

Biebrzański

1993 r.

łoś

Zad. 18 (0 – 1)
Flora roślin naczyniowych Wigierskiego Parku Narodowego liczy ponad

a)

680 gatunków.

b)

950 gatunków.

c)

800 gatunków.

d)

740 gatunków.

Zad. 19 (0 – 1)
Najmniej liczną w gatunki grupą kręgowców w Białowieskim Parku Narodowym są

a) gady.

b) płazy.

c) ptaki.

d) ssaki.

4

Zad. 20 (0 – 1)
Biebrzański Park Narodowy jest najważniejszą ostoją

a)

wilka.

b)

bobra.

c)

bociana białego.

d)

orlika grubodziobego.

Zad. 21 (0 – 2)
Na rysunku przedstawiono budowę żeńskich narządów rozrodczych człowieka.

Nazwij elementy budowy oznaczone na schemacie

literami A i B. Podaj funkcj

ę narządu

oznaczonego symbolem A.

A……………………………………………

B………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………….....

Zad. 22 (0 – 2)
Na schemacie przedstawiono dwa typy reakcji metabolicznych.

Rozpoznaj i podaj nazwy dwóch procesów biologicznych (X i Y) przedstawionych na
schemacie.

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

5

Zad. 23 (0 – 2)
Poniżej przedstawiono pary organizmów należących do różnych populacji podlegających
interakcjom międzygatunkowym.
Spo

śród wymienionych poniżej przykładów wypisz te, które są przykładem

protokooperacji.
nosorożec i bąkojad, dżdżownica i kret, łubin i bakteria brodawkowa, szczur śniady i szczur
wędrowny, kleszcz i pies, maślak i sosna, lew i hiena, mszyca i mrówka, ryś i zając

…………………………………………………………………………………………………..

Zad. 24 (0 – 2)
U organizmów zmiennocieplnych procesy metaboliczne przebiegają w różnym tempie, na
które duży wpływ ma temperatura. Stwierdzono, że np. węże w czasie trawienia pokarmu
zbliżają się do źródła ciepła, zaś odchodzą od niego w czasie trwania głodówki.

Wyja

śnij, co ma na celu takie zachowanie się węży podczas trawienia pokarmu oraz

podczas okresu głodu.
…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

Zad. 25 (0 – 3)
W obrębie populacji ludzkiej stwierdzono obecność w błonach erytrocytów aglutynogenu Rh.
Występowanie aglutynogenu Rh uwarunkowane jest obecnością genu dominującego R.
Osoby nie zawierające aglutynogenu Rh mają genotyp rr. Gen R wywołuje pełny efekt
zarówno wówczas, gdy znajduje się w stanie homozygotycznym, jak i heterozygotycznym.

Okre

śl prawdopodobieństwo dziedziczenia przez dziecko czynnika Rh (+), jeśli jego

matka ma krew Rh (-) i jest ona homozygot

ą, zaś ojciec jest heterozygotą Rh (+). Zapisz

odpowiedni

ą krzyżówkę.

P:

………………… X ……………………

♀

♂

F

1

:

♀

♂

Odpowied

ź:

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

6

Zad. 26 (0 – 3)
Daltonizm jest dziedziczną chorobą sprzężoną z płcią, polegającą na nieodróżnianiu barw
głównie czerwonej i zielonej przez człowieka.
Gen daltonizmu jest genem recesywnym, symbol X

D

oznacza brak daltonizmu.

Podaj genotypy rodziców oraz mo

żliwe genotypy dzieci, których matka jest zdrowa, (ale

odziedziczyła gen daltonizmu), za

ś ojciec jest daltonistą.

W odpowiedzi do zadania wska

ż genotypy i określ płeć dzieci będących daltonistami.

P:

………………… X ……………………

♀

♂

F

1

:

♀

♂

Odpowied

ź: …………………………………………………………………………………………

Zad. 27 (0 – 3)
Na schematach A i B przedstawiono budowę włókien należących do różnych typów tkanek
mięśniowych człowieka.

Podaj jedno podobie

ństwo i jedną różnicę w budowie włókien mięśniowych oznaczonych

jako A i B oraz wska

ż miejsca występowania tych rodzajów włókien w organizmie

człowieka.

Podobie

ństwo w budowie: …………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..

Ró

żnica w budowie: ……………………………………………………………………...........

…………………………………………………………………………………………………...

Miejsce wyst

ępowania:

- A: ……………………………………….. - B: ………………………………………………

7

Zad. 28 (0 – 1)
W genomy niektórych roślin uprawnych wprowadza się geny pochodzące od innych,
niespokrewnionych organizmów. Działania takie mają na celu podniesienie wydajności,
wartości odżywczych i odporności roślin na szkodniki. Udało się już zmienić zawartość
poszczególnych składników odżywczych u niektórych roślin uprawnych, dając nadzieję
poprawy stanu zdrowia ludności w najbiedniejszych krajach.

Jak

ą nazwą określa się rośliny uprawne przedstawione w powyższym opisie?

…………………………………………………………………………………………………...

Zad. 29 (0 – 2)
ś

elazo jest składnikiem hemoglobiny, a jego dzienne zapotrzebowanie dla dorosłej kobiety

wynosi 18 mg, zaś dla dorosłego mężczyzny – 15 mg.

Podaj nazw

ę choroby człowieka spowodowanej niedoborem żelaza w organizmie oraz

wyja

śnij, dlaczego dorosłe kobiety mają większe dobowe zapotrzebowanie na ten

pierwiastek w porównaniu z m

ężczyznami.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

Zad. 30 (0 – 2)
Schemat przedstawia budowę skóry człowieka.

Podaj nazwy struktur oznaczonych literami A i B oraz okre

śl, jaką funkcję pełni

struktura A.

A…………………………………………………………………………………………………

B. ……………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..

8

Zad. 31 (0 – 1)
Schemat przedstawia translację tj. drugi etap biosyntezy białka.

Przeanalizuj powy

ższy schemat i wskaż następny aminokwas, który przyłączy się do

aminokwasu metioniny.

…………………………………………………………………………………………………


Zad. 32 (0 – 1)
Uczniowie przygotowali na płytkach Petriego (wysłanych wilgotną ligniną) po 100 nasion
rzeżuchy. Jeden zestaw umieszczono w pomieszczeniu o temperaturze 10

0

C, a drugi w

temperaturze 20

0

C.

Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego do

świadczenia.

…………………………………………………………………………………………………

Zad. 33 (0 – 1)
Spo

śród wymienionych cech roślin okrytonasiennych (oznaczonych cyframi 1 - 8)

wybierz te, które charakteryzuj

ą skórkę liścia rośliny lądowej.

1. Może być zaopatrzona w ochronne włoski lub kolce.
2. Zawiera liczne przestwory międzykomórkowe.
3. Posiada żywe komórki oraz liczne aparaty szparkowe.
4. Komórki ściśle do siebie przylegają.
5. Tworzy liczne wyrostki zwane włośnikami.
6. Jej komórki mają zdrewniałe ściany komórkowe.
7. Komórki pokrywa warstwa ochronnej kutykuli.
8. Zbudowana jest z długich, martwych komórek.

……………………………………………………………………………………………………….

9

Zad. 34 (0 – 2)
Na rysunku przedstawiono schemat budowy oka ludzkiego.

a)

Podaj oznaczenie literowe i nazw

ę struktury oka odpowiedzialnej za proces

akomodacji.

………………………………………………………………………………………………

b)

Wyja

śnij, jak zmienia się ta struktura podczas oglądania przedmiotów z bliska.

………………………………………………………………………………………………

Zad. 35 (0 – 1)
W tabeli przedstawiono dzienne zapotrzebowanie na energię w (kcal) w zależności od płci
oraz aktywności fizycznej człowieka.

Płe

ć

Zapotrzebowanie na energi

ę (kcal) przy aktywności fizycznej:

małej

umiarkowanej

du

żej

Kobiety

2000

2200

2600

M

ężczyźni

2310

2530

2970

Sformułuj wniosek wynikaj

ący z analizy powyższych danych.

…………………………………………………………………………………………………...

.......................................................................................................................................................

Zad. 36 (0 – 2)
Oceń prawdziwość poniższych zdań wpisując znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli:
(P – prawda, F – fałsz).

Zdanie

P

F

Zboże posiada wiązkę przewodzącą typu zamkniętego.

Zwielokrotnienie całego zespołu chromosomów to poliploidalność.

Stenobionty to organizmy o szerokim zakresie tolerancji.

Sztuczny system klasyfikacji został stworzony przez Linneusza.

10

Zad. 37 (0 – 2)
Rysunek przedstawia przekrój przez mózgowie człowieka.

Nazwij cz

ęść mózgowia oznaczoną na rysunku symbolem X i podaj jej funkcję.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zad. 38 (0 – 2)
Na rysunku przedstawiono antagonistyczne mięśnie ramienia człowieka.

Podaj nazw

ę mięśnia, który jest prostownikiem i wyjaśnij, jakie znaczenie w ruchu

ko

ńczyny górnej ma skurcz tego mięśnia.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zad. 39 (0 – 1)
W celu zmniejszenia umieralności wśród marynarzy odbywających w XVIII wieku długie,
morskie podróże, do ich posiłków dodawano cytryny.
Wyja

śnij związek pomiędzy spożywaniem cytryn, a spadkiem śmiertelności wśród

marynarzy.
…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

11

Zad. 40 (0 – 2)
Schemat przedstawia układ wydalniczy człowieka.

Przeanalizuj powy

ższy schemat i ustal, w którym miejscu (1 – 3) będzie największe, a w

którym najmniejsze st

ężenie mocznika.

…………………………………………………………………………………………………...

Zad. 41 (0 – 2)
Na schematach przedstawiono dwa systemy korzeniowe występujące u roślin
okrytonasiennych.

Wska

ż symbol, którym oznaczono system korzeniowy typowy dla drzew i uzasadnij swój

wybór.
…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

12

Zad. 42 (0 – 2)
Jednym ze sposobów zapobiegania otyłości jest stosowanie odpowiedniej diety.

Z przedstawionych poni

żej trzech zestawów potraw wybierz ten, który jest najbardziej

wskazany dla osoby otyłej. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

skład zestawu

zestaw I

zestaw II

zestaw III

białko (g)

3,7

10,5

4,1

węglowodany (g)

10,9

4,3

16,2

tłuszcze (g)

9,4

1,0

15,1

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zad. 43 (0 – 2)
Przeanalizuj przedstawione ni

żej rysunki i podaj dwie, charakterystyczne cechy budowy

czaszki człowieka odró

żniające jego czaszkę od czaszki pawiana.

1. …………………………………………………………………………………………

2.. …………………………………………………………………………………………

Zad. 44 (0 – 1)
Podstawą funkcjonowania ekosystemu jest obieg materii i przepływ energii. Niezbędnym
ogniwem w krążeniu materii w ekosystemie są destruenci tj. np. bakterie gnilne i grzyby.

Wyja

śnij, dlaczego brak destruentów w ekosystemie spowoduje zatrzymanie krążenia

materii.
…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

13

Zad. 45 (0 – 1)
Na poniższych schematach przedstawiono dwa rodzaje jezior.

Wyja

śnij, w którym z jezior (oligotroficznym czy eutroficznym) szybciej zajdzie wtórna

sukcesja ekologiczna. Uzasadnij swoj

ą odpowiedź za pomocą jednego argumentu.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

14

BRUDNOPIS