1
Geoinformatyka
Ć
wiczenie 10
Prezentacja kartograficzna
Opracowanie:
Jacek Kozak
Małgorzata Luc
Krzysztof Ostafin
Andrzej Kotarba
Zakład Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ
Kraków 2012
2
1 PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA - cz
ęść
teoretyczna
1.1 Cele
ć
wiczenia
Cele:
1. zapoznanie si
ę
z podstawowymi technikami projektowania mapy z wykorzystaniem
ró
Ŝ
nych danych;
2. wykazanie si
ę
znajomo
ś
ci
ą
projektowania mapy tematycznej.
Zagadnienia do realizacji:
I.
wybór metody prezentacji danych przestrzennych na mapie
II.
podstawy metody chorochromatycznej
III. tworzenie kartogramów
IV. tworzenie kartodiagramów
V.
rozró
Ŝ
nianie trybu pracy Data View i Layout View
VI. modyfikacja sygnatur i symboli obiektów
VII. dodawanie napisów
VIII. dodawanie tre
ść
dodatkowych do mapy
IX. rozplanowanie obiektów na mapie
X.
przygotowanie mapy do wydruku
XI. publikacja mapy w jednym z formatów graficznych.
W
ć
wiczeniu nale
Ŝ
y wykorzysta
ć
program ArcGIS.
1.2 Wprowadzenie
I. Wybór metody prezentacji danych przestrzennych na mapie
Ka
Ŝ
da metoda prezentacji kartograficznej ma zastosowanie w okre
ś
lonych
przypadkach. Zale
Ŝą
one od rodzaju danych jakimi dysponujemy. Generalnie istniej
ą
dwie grupy metod prezentacji kartograficznej:
•
metody jako
ś
ciowe - kartograficzne metody bezpo
ś
redniej prezentacji cech
zjawisk w uj
ę
ciu jako
ś
ciowym;
•
metody ilo
ś
ciowe - relacje mi
ę
dzy zmienno
ś
ci
ą
przestrzenn
ą
a zmienno
ś
ci
ą
nat
ęŜ
enia zjawiska mierzonego liczbowo.
Wybrane metody jako
ś
ciowe:
•
metoda sygnaturowa - oznaczenie na mapie pozycji obiektów i rozró
Ŝ
nienie
ich
wyrazu
graficznego
(przy
pomocy
sygnatur)
odpowiednio
do
charakterystyki cech jako
ś
ciowych obiektów;
•
metoda chorochromatyczna - wyodr
ę
bnienie struktury obiektów o
odniesieniu powierzchniowym w okre
ś
lonym zakresie tre
ś
ci, elementy
struktury alternuj
ą
si
ę
.
Wybrane metody ilo
ś
ciowe:
•
metoda kropkowa -
•
kartogram - metoda kartograficzna prezentuj
ą
ca intensywno
ść
zjawisk w
granicach okre
ś
lonych pół odniesienia – jednostek powierzchni; mapa z
3
podziałem na jednostki terytorialne (administracyjne, fizyczno-geograficzne lub
geometryczne), na której przedstawiono stan danego zjawiska graficznymi
metodami powierzchniowymi (ryc.1);
Ryc. 1. Przykład kartogramu prostego
•
kartodiagram - diagram na mapie w obr
ę
bie danej jednostki terytorialnej
obrazuj
ą
cy absolutn
ą
wielko
ść
i/lub struktur
ę
zjawiska; mapa, na której za
pomoc
ą
diagramów (figur obrazuj
ą
cych wielko
ść
i struktur
ę
) przedstawiono
ilo
ś
ciow
ą
charakterystyk
ę
jednego lub jednocze
ś
nie kilku zjawisk i faktów w
przestrzeni geograficznej wraz z ich wewn
ę
trzn
ą
struktur
ą
(ryc.2).
Ryc. 2. Przykład kartodiagramu. UWAGA: Prosz
ę
te
Ŝ
zwróci
ć
uwag
ę
na poprawne
rozplanowanie wszystkich elementów na mapie
Ze wzgl
ę
du na kształt diagramu wyró
Ŝ
nia si
ę
diagramy: kołowe, gwie
ź
dziste,
obrazkowe
(grafikony,
piktogramy),
prostok
ą
tne,
kwadratowe,
trójk
ą
tne,
słupkowe, bryłowe, liniowe.
Ze wzgl
ę
du na element odniesienia i sposób przedstawienia zjawiska
wyró
Ŝ
nia si
ę
diagramy:
- proste – obrazuj
ą
ce poło
Ŝ
enie i wielko
ść
jednego zjawiska,
- strukturalne – obrazuj
ą
ce struktur
ę
poszczególnych elementów zjawiska, które
tworz
ą
pewn
ą
zamkni
ę
t
ą
cało
ść
,
4
- sumaryczne – obrazuj
ą
ce wielko
ść
i struktur
ę
zjawiska,
- zło
Ŝ
one – obrazuj
ą
ce kilka zjawisk jednocze
ś
nie (ryc.3).
Ryc. 3. Rodzaje kartodiagramów
II. Podstawy metody chorochromatycznej
Obiekty w ka
Ŝ
dej warstwie wektorowej (punkty, linie, wieloboki) mo
Ŝ
na wy
ś
wietla
ć
w
dowolny sposób, w zale
Ŝ
no
ś
ci od ich przeznaczenia.
Do prezentacji obiektów powierzchniowych stosuje si
ę
metod
ę
chorochromatyczn
ą
.
1. Kliknij dwa razy na bie
Ŝą
cy symbol dowolnej warstwy (pod nazw
ą
warstwy w
oknie wy
ś
wietlania).
Ryc. 4. Okno Symbol Selektor
5
2. W oknie ‘Symbol Selector’ (ryc. 4) dobierz odpowiedni symbol. Mo
Ŝ
na zmienia
ć
zarówno kolor (Fill) jak i kontur (Outline). Po wyborze wci
ś
nij OK.
3. W oknie Layer Properties, zakładka Symbology wybierz Show > Categories, a
nast
ę
pnie wybierz Unique Values (ryc. 5); wska
Ŝ
atrybut Kategoria, a nast
ę
pnie
przycisk Add all Values.
W oknie poka
Ŝą
si
ę
wtedy ró
Ŝ
ne typy wskazanych obiektów. Podwójne klikni
ę
cie
symbolu obok nazwy typu wy
ś
wietla okno Symbol Selector, w którym mo
Ŝ
na ustawi
ć
wybrany symbol dla danego elementu, dla konkretnego typu.
4. W podobny sposób mo
Ŝ
na dobra
ć
dowoln
ą
sygnatur
ę
punktow
ą
. Postaraj si
ę
tak
dobra
ć
sygnatur
ę
, aby była dobrze widoczna na mapie - jej wielko
ść
i rodzaj.
Ryc. 5. Okno Layer Properties: wybór atrybutu Kategoria
III. Tworzenie kartogramów
Kartogram przypisuje
ś
rednie warto
ś
ci intensywno
ś
ci dowolnego zjawiska
jednostkom odniesienia (polom podstawowym), np. jednostkom administracyjnym.
ś
eby móc wykona
ć
kartogram niezb
ę
dna jest prawidłowo wykonana baza danych.
1. Aby utworzy
ć
kartogram, nale
Ŝ
y uruchomi
ć
Layer Properties > Symbology
2. W oknie Show przejd
ź
do Quantities > Graduated Colors, wybierz w polu Value
cech
ę
. Komputer automatycznie odczyta zakres warto
ś
ci cechy i dokona jej
podziału na pi
ęć
klas (ustawienia domy
ś
lne). Intensywno
ść
wyst
ę
powania danej
cechy zostaje przedstawiona barwami o rosn
ą
cej intensywno
ś
ci, w zale
Ŝ
no
ś
ci od
warto
ś
ci cechy.
3. Dostosuj liczb
ę
klas i warto
ś
ci przedziałów indywidualnie do rozkładu cechy
(nale
Ŝ
y porówna
ć
z tabel
ą
atrybutów). Kartogram mo
Ŝ
emy do
ść
dowolnie
zmienia
ć
, poprzez ustawienia liczby klas i ich podziału (przycisk Classify) oraz
kolorystyki (Color Ramp) (ryc.6).
6
W tym celu nale
Ŝ
y:
•
w rozwijalnym polu Classes wybra
ć
dan
ą
Ŝą
dan
ą
ilo
ść
klas,
•
za pomoc
ą
przycisku Classify przej
ść
do okna dialogowego Classification,
•
w rozwijalnym polu Method wybra
ć
opcj
ę
‘Manual’ jako opcj
ę
podziału na
klasy,
•
w polu ‘Break Values’ wpisa
ć
odpowiednie warto
ś
ci.
Ryc. 6. Layer Properties – wybór opcji kartogramu w ustawieniach domy
ś
lnych
UWAGA: Niewła
ś
ciwy dobór klas mo
Ŝ
e spowodowa
ć
bł
ę
dn
ą
interpretacj
ę
danych
(ryc.7 i 8), dlatego zarówno ilo
ść
klas, jak i przedziały warto
ś
ci musz
ą
by
ć
dokładnie przemy
ś
lane.
7
Ryc. 7. Przykłady wpływu doboru przedziałów warto
ś
ci klas na sposób przedstawienia
informacji
Ryc. 8. Przykład wpływu ilo
ś
ci klas na sposób przedstawienia informacji
8
•
Niektóre warto
ś
ci mo
Ŝ
na usun
ąć
z kartogramu stosuj
ą
c opcj
ę
‘Exclusion’ w
czasie klasyfikacji (ryc. 9).
Ryc. 9. Wykluczenie warto
ś
ci z konstrukcji kartogramu
IV. Tworzenie kartodiagramów
Kartodiagram to metoda kartograficznej prezentacji danych polegaj
ą
ca na
umieszczeniu informacji o danym atrybucie (atrybutach) w postaci wykresu
zlokalizowanego na mapie. Lokalizacja odbywa si
ę
w odniesieniu do obiektów
powierzchniowych, punktowych oraz liniowych.
1. Kartodiagram wykonujemy w tym samym oknie co kartogram Layer Properties >
Symbology.
2. W polu Show przejd
ź
do opcji Charts. Wybierz Bar/Column, nast
ę
pnie wybrana z
bazy danych cech
ę
, któr
ą
nale
Ŝ
y ‘doda
ć
’ za pomoc
ą
przycisku pokazanego na
ryc. 10.
9
Ryc. 10. Tworzenie kartodiagramu w oknie Layer Properties > Symbology
W trakcie tworzenia kartodiagramu mo
Ŝ
na zmienia
ć
wygl
ą
d wykresu, a tak
Ŝ
e jego
wielko
ść
. Po dodaniu cechy, wci
ś
nij OK. Słupki na mapie pokazuj
ą
zró
Ŝ
nicowanie
danej cechy w obr
ę
bie jednostek odniesienia, np. administracyjnych.
Ryc. 11. Przykład poprawnie wykonanego kartodiagramu sumarycznego, strukturalnego
10
V. Rozró
Ŝ
nianie trybu pracy Data View i Layout View
ArcMap oferuje dwa tryby pracy:
•
Data View - wykorzystywany podczas przeprowadzania analiz
•
Layout View - pomaga przy projektowaniu mapy, która ma by
ć
nast
ę
pnie
publikowana
Tryby te przeł
ą
cza si
ę
w menu: View > Data View lub View > Layout View. Pracuj
ą
c
w trybie Layout View widzimy pod dodanymi do mapy warstwami zarys strony, która
nie pojawia si
ę
nigdy w trybie Data View.
Definiowanie układu strony mo
Ŝ
na zmieni
ć
w menu File > Page and Print Setup.
Definiowanie wielko
ś
ci i poło
Ŝ
enia ramki mapy zmieni
ć
mo
Ŝ
na w menu View > Data
Frame Properties > zakładka ‘Size and Position’. Mo
Ŝ
na te
Ŝ
zmniejszy
ć
/ zwi
ę
kszy
ć
oraz przemie
ś
ci
ć
ramk
ę
mapy kursorem.
VI. Modyfikacja sygnatur i symboli obiektów
Symbole na mapie ró
Ŝ
ni
ą
si
ę
mi
ę
dzy sob
ą
tzw. zmiennymi wizualnymi Bertina, tj.
wielko
ś
ci
ą
, kształtem, deseniem, barw
ą
, ziarnisto
ś
ci
ą
i walorem czyli nasyceniem
koloru. Postaraj si
ę
wykorzysta
ć
jednocze
ś
nie kilka z mo
Ŝ
liwo
ś
ci jakie one daj
ą
w
wyborze czy projektowaniu symboli.
Podstawowe zasady projektowania znaków
•
znaki i pismo na mapie powinny mie
ć
dostateczn
ą
wielko
ść
•
znaki powinny by
ć
mo
Ŝ
liwie proste a jednocze
ś
nie powinny wyra
ź
nie si
ę
od
siebie ró
Ŝ
ni
ć
•
dla kontrastu znaków punktowych i liniowych z tłem nie nale
Ŝ
y stosowa
ć
ciemnych i intensywnych barw powierzchniowych
•
nale
Ŝ
y unika
ć
nadmiernego zag
ę
szczania znaków, a szczególnie nazw
•
nie nale
Ŝ
y stosowa
ć
rozbudowanych skal barwnych, je
ś
li ich liczba wynosi
> 4, nale
Ŝ
y wykorzystywa
ć
harmonijne skale wielobarwne (ró
Ŝ
ni
ą
ce si
ę
walorem)
•
w miar
ę
mo
Ŝ
liwo
ś
ci znaki powinny by
ć
pogl
ą
dowe i zgodne z konwencj
ą
•
zachowa
ć
hierarchi
ę
graficzn
ą
znaków, zgodn
ą
z wa
Ŝ
no
ś
ci
ą
(wielko
ś
ci
ą
,
intensywno
ś
ci
ą
) prezentowanych obiektów i zjawisk
•
na mapach o bogatej tre
ś
ci znaki powinny by
ć
graficznie pogrupowane
odpowiednio do prezentowanych przez nie kategorii tre
ś
ci
•
forma graficzna znaków powinna zapewnia
ć
jednoznaczno
ść
i łatwo
ść
odbioru
charakterystyk przestrzennych.
W przypadku zastosowana sygnatury liniowej do prezentacji granic (metoda
zasi
ę
gów) nale
Ŝ
y wybra
ć
symbol ‘Hollow’ (brak wypełnienia, sam kontur), nast
ę
pnie
wej
ść
w opcj
ę
‘Properties’, dalej ‘Outline …’.
W nieco bardziej skomplikowany sposób mo
Ŝ
na przekształci
ć
symbole dla warstwy
liniowej. Korzystamy z narz
ę
dzia Layer Properties (ryc. 12), które jest dost
ę
pne po
klikni
ę
ciu prawym przyciskiem myszy na nazw
ę
wybranej warstwy. W oknie przejd
ź
do zakładki Symbology.
11
Ryc. 12. Okno Layer Properties
W niektórych przypadkach nale
Ŝ
y zró
Ŝ
nicowa
ć
symbole w zale
Ŝ
no
ś
ci od kategorii.
Informacje o kategorii powinny by
ć
zawarte w tabelarycznym opisie warstwy.
Poza symbolem graficznym, ka
Ŝ
dy element na mapie mo
Ŝ
na opisa
ć
tekstem. W
ArcGIS słu
Ŝ
y do tego opcja automatycznego nadawania etykiet (labels).
1. Dodaj etykiety poprzez wskazanie nazwy warstwy prawym klawiszem myszki, i
wybranie opcji Label Features. Własno
ś
ci etykiet zmienia
ć
mo
Ŝ
na w oknie Layer
Properties / Labels.
VII.
Dodawanie napisów
Tekst dodajemy w ró
Ŝ
nych miejscach (Insert > Text) i powinien zawiera
ć
nast
ę
puj
ą
ce
informacje: tytuł mapy, imi
ę
i nazwisko, dat
ę
wykonania mapy,
ź
ródło danych,
odwzorowanie kartograficzne.
Rozmieszczenie napisów na mapach
•
powinny jak najmniej kolidowa
ć
z rysunkiem mapy
•
poło
Ŝ
enie napisu nie powinno wywoływa
ć
w
ą
tpliwo
ś
ci do którego obiektu si
ę
odnosi
•
nazwy miejscowo
ś
ci najlepiej rozmieszcza
ć
z prawej strony i nieco powy
Ŝ
ej
znaku
•
nazwy obiektów powierzchniowych umieszczane na zewn
ą
trz tych obiektów
powinny znajdowa
ć
si
ę
mo
Ŝ
liwie w pobli
Ŝ
u
ś
rodka ci
ęŜ
ko
ś
ci obszaru do
którego si
ę
odnosz
ą
•
nazwy obiektów liniowych - równolegle do linii; albo obok (lepiej nad lini
ą
ni
Ŝ
pod lini
ą
) albo na jej osi
•
nazw
ę
obszaru o wydłu
Ŝ
onym kształcie umieszcza si
ę
na podłu
Ŝ
nej osi tego
obszaru
12
•
nazw
ę
obszaru o nieregularnym kształcie, w którym nie mo
Ŝ
na wyznaczy
ć
osi
podłu
Ŝ
nej, rozmieszcza si
ę
najcz
ęś
ciej poziomo lub równolegle do
równole
Ŝ
ników; nazwy jednostek fizjograficznych o takim kształcie mo
Ŝ
na
rozmieszcza
ć
po łagodnym łuku, przewa
Ŝ
nie wygi
ę
tym w gór
ę
•
napisy pionowe po lewej stronie arkusza powinny by
ć
skierowane od dołu do
góry, a po prawej z góry w dół; le
Ŝą
ce blisko siebie napisy powinny zachowa
ć
ten sam kierunek (ryc.13).
Ryc. 13. Przykład prawidłowo zamieszczonych napisów na mapie
VIII. Dodawanie tre
ść
dodatkowych do mapy: legendy, ramki, siatka
kartograficzna
Dodatkowe istotne elementy mapy: skala, legenda, siatka współrz
ę
dnych, ramka
mapy, strzałka północy, tytuł, mo
Ŝ
na wprowadzi
ć
albo poprzez menu Insert …, albo
poprzez menu View > Data Frame Properties.
Skala
•
nie mo
Ŝ
na zapomina
ć
o umieszczeniu na mapie skali; format jej zapisu
uzale
Ŝ
niony jest skali mapy; dla map wielkoskalowych, tj. >200 000 w postaci
podziałki liniowej; dla pozostałych skal w postaci liczbowej
Wybierz Insert > Scale. Zaakceptuj wszystkie warto
ś
ci domy
ś
lne, przechodz
ą
c do
kolejnych okien przyciskiem Dalej. Po wykonaniu skali umie
ść
j
ą
w wybranym
miejscu, przeci
ą
gaj
ą
c kursorem (w oknie Properties mo
Ŝ
esz edytowa
ć
sposób jej
wy
ś
wietlania).
Skal
ę
ogl
ą
danej mapy mo
Ŝ
na zmieni
ć
za pomoc
ą
lup i/lub narz
ę
dzia przesuwania lub
okna ze skal
ą
liczbow
ą
mapy (ryc. 14).
13
Ryc. 14. Narz
ę
dzia ArcGIS do zmiany skali oraz interaktywnego przesuwania obrazu
przedstawiaj
ą
cego tre
ść
mapy (wewn
ą
trz okna wy
ś
wietlania mapy)
Legenda
Poprawnie wykonana legenda oznacza prawidłowy odbiór informacji.
Wybierz Insert > Legend. Zaakceptuj wszystkie warto
ś
ci domy
ś
lne, przechodz
ą
c do
kolejnych okien przyciskiem Dalej. Po wykonaniu legendy umie
ść
j
ą
w wybranym
miejscu, przeci
ą
gaj
ą
c kursorem.
•
w legendzie nale
Ŝ
y obja
ś
ni
ć
wszystkie znaki
•
kolejno
ść
znaków w legendzie powinna oddawa
ć
kategorie obiektów oraz ich
hierarchi
ę
•
znaki zró
Ŝ
nicowane według wielko
ś
ci obiektów lub nat
ęŜ
enia zjawiska
powinny by
ć
rozmieszczone pionowo, przy czym wi
ę
ksze warto
ś
ci nale
Ŝ
y
umieszcza
ć
u góry a mniejsze na dole
•
znaki w legendzie powinny by
ć
takie same jak na mapie, np. nie mo
Ŝ
na
dodawa
ć
lub pomija
ć
konturu znaku, ani go zmienia
ć
•
znaki nale
Ŝ
y umieszcza
ć
na jednej osi pionowej, symbole liniowe powinny
mie
ć
t
ę
sam
ą
długo
ść
, a powierzchniowe t
ę
sam
ą
wielko
ść
•
opis znaków powinien by
ć
wyrównany do lewej
•
legenda powinna by
ć
mo
Ŝ
liwie blisko mapy, przy czym nale
Ŝ
y wykorzystywa
ć
wolne miejsca poza prezentowanym obszarem.
Istniej
ą
dwa sposoby przedstawiania skali warto
ś
ci w legendzie mapy (ryc.15):
- skala ci
ą
gła (A)
- skala skokowa (B).
14
(A)
(B)
(A)
(B)
Ryc. 15. Przykłady skali ci
ą
głej (A) i skokowej (B)
Ramka mapy
Ramka powinna stanowi
ć
widoczny ogranicznik mapy. Niektóre mapy pozbawione s
ą
ramki, ale tylko w przypadku, gdy tre
ść
mapy drukowana jest a
Ŝ
do kraw
ę
dzi strony.
Ramka pojawia si
ę
w przypadkach gdy mapy nie zajmuj
ą
całej strony lub gdy na
stronie pojawiaj
ą
si
ę
dwie, trzy lub wi
ę
cej map i ze wzgl
ę
dów estetycznych
oddzielone s
ą
wolnym miejscem („
ś
wiatłem”). Program ArcGIS dodaje ramk
ę
automatycznie. Od nas zale
Ŝ
y w jaki sposób j
ą
zmodyfikujemy.
•
W menu View > Data Frame Properties wybierz zakładk
ę
Frame. Jako Border
wybierz „Triple, graded”. Sprawd
ź
wygl
ą
d mapy po wci
ś
ni
ę
ciu OK.
•
W menu View > Data Frame Properties wybierz zakładk
ę
Grids. Wybierz New
Grids, a nast
ę
pnie „Measured Grid: …”. Przejd
ź
przez kolejne okna za
pomoc
ą
przycisku ‘Dalej’, pozostawiaj
ą
c warto
ś
ci domy
ś
lne (bez zmian).
Złe przykłady
Autorzy map na ryc. 16 mieli podobny zamiar - umie
ś
ci
ć
na mapie dodatkowe
informacje o otoczeniu Polski. W przypadku po lewej stronie kraje pojawiły si
ę
na
szaro, morze na biało, w przypadku po prawej - kraje na biało, morze na niebiesko.
Obydwa podej
ś
cia s
ą
poprawne. Jednak to, co negatywnie wpływa na map
ę
po lewej
stronie, to sposób w jaki potraktowana została ramka mapy. Mapa po lewej stronie
ma ramk
ę
wygenerowan
ą
automatycznie przez ArcGIS. Dane „wisz
ą
w pró
Ŝ
ni”, bo
ramka ich nie ogranicza i jest bardzo du
Ŝ
o pustego miejsca.
Po prawej ramka została dopasowana do rozmiaru tre
ś
ci, któr
ą
chcemy przekaza
ć
.
15
A
B
Ryc. 16. Przykłady stosowania ramki: A - zły, B - dobry
Współrz
ę
dne geograficzne
Współrz
ę
dne s
ą
domy
ś
lnie generowane przez program ArcGIS i nie zawsze jest to
poprawna forma ich przedstawienia (ryc. 17). Nale
Ŝ
y wówczas dokona
ć
ich edycji
wykorzystuj
ą
c dost
ę
pne opcje i narz
ę
dzia.
Ryc. 17. Przykłady niepoprawnych prezentacji współrz
ę
dnych geograficznych na mapie
Najcz
ę
stsze bł
ę
dy to:
- podanie najpełniejszej mo
Ŝ
liwej informacji o współrz
ę
dnych czyli w postaci stopni,
minut, sekund i litery oznaczaj
ą
cej półkul
ę
(ryc.18) - tak szczegółowa informacja nie
jest potrzebna, przykładowo dla obszaru wielko
ś
ci Polski wystarczy, gdy informacje o
współrz
ę
dnych podamy z dokładno
ś
ci
ą
do stopni, równie
Ŝ
nie zawsze jest sens
podawania półkuli, np. na mapie
ś
wiata;
16
Ryc. 18. Przykład niepotrzebnej dokładno
ś
ci współrz
ę
dnych geograficznych
- dodatkowo na mapie linie siatki południków i równole
Ŝ
ników, a na ramce mapy
znaczników (to te czarne, krótkie kreski na ko
ń
cu południków i równole
Ŝ
ników - patrz
ryc. 18) nale
Ŝ
y ograniczy
ć
do takiej ilo
ś
ci, jaka nie przesłoni wła
ś
ciwej tre
ś
ci a b
ę
dzie
warto
ś
ciow
ą
informacj
ą
(przykład na ryc.19).
Ryc. 19. Przykład poprawnej dokładno
ś
ci zapisu współrz
ę
dnych geograficznych
UWAGA: prosz
ę
zwróci
ć
uwag
ę
, na znaczniki, które znajduj
ą
si
ę
na wewn
ę
trznej
stronie ramki. Gdyby opis współrz
ę
dnych był na zewn
ą
trz, niepotrzebnie zaj
ą
łby
miejsce.
Elementy pozaramkowe
Poło
Ŝ
enie
elementów
pozaramkowych
powinno
by
ć
uporz
ą
dkowane
i
zharmonizowane (np. wypo
ś
rodkowanie tytułu i skali wzgl
ę
dem siebie). Przykład na
ryc.2 oraz na ryc.22 i 23.
IX. Rozplanowanie obiektów na mapie (layout)
Mo
Ŝ
na powi
ę
kszy
ć
dowoln
ą
cz
ęść
mapy (layout). Do tego słu
Ŝą
narz
ę
dzia
analogiczne jak do powi
ę
kszania / zmniejszania okna wy
ś
wietlania tre
ś
ci mapy, ale
odr
ę
bne, z nieco inna ikon
ą
(ryc. 20). Przesuwaj
ą
c kursorem nad poszczególnymi
ikonami dotycz
ą
cymi layoutu (nie klikaj
ą
c) zobaczysz opis ka
Ŝ
dego z narz
ę
dzi;
zapoznaj si
ę
z ich przeznaczeniem. Znajd
ź
przycisk dostosowuj
ą
cy obraz layoutu do
okna pracy.
17
Ryc. 20. Ikony do zarz
ą
dzania obszarem całej mapy (layout) (u góry) i oknem wy
ś
wietlania
mapy (oknem tre
ś
ci mapy)
W przykładzie po lewej stronie wida
ć
, jak wiele białego miejsca („
ś
wiatła”) w
obr
ę
bie ramki mapy jest niewykorzystane.
A
B
C
Ryc. 21. Złe przykłady ró
Ŝ
nego rozplanowania na mapie (wyja
ś
nienie poni
Ŝ
ej)
Ró
Ŝ
nice w rozplanowaniu ró
Ŝ
nych elementów na mapie wynikaj
ą
cz
ę
sto z
indywidualnie odczuwanych proporcji.
Mapa A pokazuje bł
ę
dne proporcje mi
ę
dzy tre
ś
ci
ą
mapy i legend
ą
(Polska jest
niemal tak du
Ŝ
a jak legenda). Druga rzecz to obramowanie legendy. Czy na pewno
jest tu konieczne? Zwrócimy uwag
ę
,
Ŝ
e w ramce legendy tylko około 1/3 przestrzeni
jest wykorzystana. Pomini
ę
cie ramki równie
Ŝ
poprawiłoby proporcje i ogólne
wra
Ŝ
enie estetyczne.
Mapa B - rozmiary tre
ś
ci mapy - Polski i legendy s
ą
lepiej wywa
Ŝ
one, cho
ć
legenda
mogłaby by
ć
nieco mniejsza i bez ramki.
Mapa C - pokazuje bł
ę
dnie dobrane wielko
ś
ci czcionek, zbyt du
Ŝ
a dla skali, tytułu
legendy.
18
Ryc. 22. Przykład bardzo dobrego rozplanowania ró
Ŝ
nych elementów na mapie
X. Przygotowanie mapy do wydruku
XI. Publikacja mapy w jednym z formatów graficznych
1. Map
ę
tworzymy po to, by dzieli
ć
si
ę
za jej po
ś
rednictwem okre
ś
lon
ą
tre
ś
ci
ą
.
Mo
Ŝ
emy zatem map
ę
wydrukowa
ć
lub opublikowa
ć
w postaci elektronicznej.
Ustawianie opcji drukowania i drukowanie mapy znajduje si
ę
w standardowych
opcjach menu File (Page and Print Setup, Print Preview, Print). Map
ę
mo
Ŝ
na
tak
Ŝ
e wyeksportowa
ć
do formatu wymiennego, np. PDF.
Najcz
ęś
ciej stosowane formaty plików grafiki wektorowej:
•
WMF – Windows Meta File – uniwersalny format zapisu wektorowego stosowany
w MS Windows
•
CDR – aplikacje Autodesk (AutoCAD), Corel, standard przemysłowy
•
EPS, PS – (Encapsulated) PostScript – j
ę
zyk opisu (wygl
ą
du) stron, Adobe,
poligrafia HPGL – format sterowania ploterami HP
•
DXF – aplikacje wspomagania projektowania CAD
19
•
WPG – WordPerfect
•
CGM – Computer Graphics Metafile – standard ISO dla dokumentów
elektronicznych, liczne zastosowania przemysłowe
•
SVG – Scalable Vector Graphics – standard na potrzeby WWW, oparty na XML,
bogate mo
Ŝ
liwo
ś
ci animacji oraz interakcyjne
•
2. Aby utworzy
ć
plik PDF wybierz File > Export Map. Wybierz format PDF.
Rozwijalne opcje (np. wyj
ś
ciowa rozdzielczo
ść
pliku PDF – znajduj
ą
si
ę
w dolnej
cz
ęś
ci okna dialogowego).
3. Wybierz dowoln
ą
z utworzonych przez siebie map. Pami
ę
taj o jej podpisaniu (w
polu tekstowym). Utwórz plik PDF.
1.3 Dane
Do wykonania
ć
wiczenia mo
Ŝ
na wykorzysta
ć
dane dost
ę
pne w Internecie np.:
•
UNEP Geo Data Portal: http://geodata.grid.unep.ch/
•
http://www. fao.org/geonetwork
•
http://www.wspolnota-polska.org.pl
2 PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA - cz
ęść
praktyczna
Praca zaliczeniowa - maksymalna liczba punktów do zdobycia – 30.
Przedmiotem pracy zaliczeniowej jest opracowanie mapy
ś
wiata, kontynentu lub
pa
ń
stwa.
W pracy tej nale
Ŝ
y wykorzysta
ć
wiedz
ę
zdobyt
ą
w trakcie wykładów i
ć
wicze
ń
z
geoinformatyki oraz skorzysta
ć
z podanej literatury.
Nieprzekraczalny termin oddania projektów to 21 maja 2012 r., w godzinach 11:00 -
15:00, pokój 3.35 do dr. Krzysztofa Ostafina.
Po tym terminie prace NIE b
ę
d
ą
przyjmowane!
Prac NIE oddaje si
ę
indywidualnie!!!
Przedstawiciel grupy przynosi alfabetycznie
uło
Ŝ
one papierowe prace studentów z grupy i zbiorcz
ą
dla grupy płyt
ę
CD z
nagranymi pracami w formacie .pdf lub .jpg.
Przekroczenie terminu skutkuje niezaliczeniem
ć
wicze
ń
i niedopuszczeniem do
egzaminu.
Po poprawieniu prac i ogłoszeniu wyników prace b
ę
dzie mo
Ŝ
na uzyska
ć
do wgl
ą
du
na konsultacjach u dr. Krzysztofa Ostafina.
20
W przypadku otrzymania <50% punktów za zaliczenie istnieje konieczno
ść
poprawy
projektu. Jest mo
Ŝ
liwa tylko i wył
ą
cznie jednokrotna poprawa. Nie poprawia si
ę
prac,
które uzyskały niesatysfakcjonuj
ą
c
ą
autora liczb
ę
punktów, ale w granicach
zaliczenia. Ostateczny termin poprawy to 15 czerwca 2012. W przypadku poprawy
ocena jest
ś
redni
ą
z projektu pierwszego i poprawkowego.
Elementy oceny pracy:
•
poprawno
ść
zastosowanych metod geoinformatycznych i kartograficznych
•
skala
•
siatka kartograficzna
•
dobór odwzorowania
•
dobór symboli
•
paleta barwna
•
legenda w tym poprawno
ść
doboru ilo
ś
ciowego i jako
ś
ciowego klas
•
opis i napisy na mapie
•
elementy pozaramkowe mapy
•
ź
ródło danych
•
oryginalno
ść
tematyki.
Nale
Ŝ
y pami
ę
ta
ć
o podaniu
ź
ródła danych oraz przestrzeganiu praw autorskich.
Format pracy zaliczeniowej:
- papierowy wydruk mapy wielko
ś
ci A3
- wersja cyfrowa mapy w formacie JPG. lub .PDF (tytuł pliku: nazwisko_imi
ę
)
- wersja cyfrowa opisu w formacie zapisu .doc (TNR 12, marginesy 2,5 cm), która
powinna zawiera
ć
nast
ę
puj
ą
ce informacje:
•
temat
•
autor
•
krótki opis zastosowanych metod geoinformatycznych
•
krótki opis zastosowanych metod kartograficznych
•
opis
ź
ródła danych
•
sposób przetworzenia danych.
UWAGA!!!
ZANIM ODDASZ PRAC
Ę
DO OCENY SPRAWD
Ź
CZY DOSTOSOWAŁE
Ś
SI
Ę
DO
WSZYSTKICH WYTYCZNYCH ORAZ PODANYCH WSKAZÓWEK ORAZ CZY
PRACA JEST ZGODNA Z WIEDZ
Ą
JAK
Ą
CI PRZEDSTAWIONO NA
Ć
WICZENIACH I WYKŁADACH
21
Rys. 23. Przykładowe rozmieszczenie na mapie wszystkich niezb
ę
dnych informacji
Literatura:
Pasławski J., (red), 2006, Wprowadzenie do kartografii i topografii, Wydawnictwo
Nowa Era, Wrocław, rozdział 5, 6 i 10.