1

Geoinformatyka

Ć

wiczenie 10

Prezentacja kartograficzna

Opracowanie:

Jacek Kozak

Małgorzata Luc

Krzysztof Ostafin

Andrzej Kotarba

Zakład Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i Teledetekcji
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ

Kraków 2012

2

1 PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA - cz

ęść

teoretyczna

1.1 Cele

ć

wiczenia

Cele:

1. zapoznanie si

ę

z podstawowymi technikami projektowania mapy z wykorzystaniem

ró

ż

nych danych;

2. wykazanie si

ę

znajomo

ś

ci

ą

projektowania mapy tematycznej.

Zagadnienia do realizacji:
I.

wybór metody prezentacji danych przestrzennych na mapie

II.

podstawy metody chorochromatycznej

III. tworzenie kartogramów
IV. tworzenie kartodiagramów
V.

rozró

ż

nianie trybu pracy Data View i Layout View

VI. modyfikacja sygnatur i symboli obiektów
VII. dodawanie napisów
VIII. dodawanie tre

ść

dodatkowych do mapy

IX. rozplanowanie obiektów na mapie
X.

przygotowanie mapy do wydruku

XI. publikacja mapy w jednym z formatów graficznych.

W

ć

wiczeniu nale

ż

y wykorzysta

ć

program ArcGIS.

1.2 Wprowadzenie

I. Wybór metody prezentacji danych przestrzennych na mapie

Ka

ż

da metoda prezentacji kartograficznej ma zastosowanie w okre

ś

lonych

przypadkach. Zale

żą

one od rodzaju danych jakimi dysponujemy. Generalnie istniej

ą

dwie grupy metod prezentacji kartograficznej:

•

metody jako

ś

ciowe - kartograficzne metody bezpo

ś

redniej prezentacji cech

zjawisk w uj

ę

ciu jako

ś

ciowym;

•

metody ilo

ś

ciowe - relacje mi

ę

dzy zmienno

ś

ci

ą

przestrzenn

ą

a zmienno

ś

ci

ą

nat

ęż

enia zjawiska mierzonego liczbowo.

Wybrane metody jako

ś

ciowe:

•

metoda sygnaturowa - oznaczenie na mapie pozycji obiektów i rozró

ż

nienie

ich

wyrazu

graficznego

(przy

pomocy

sygnatur)

odpowiednio

do

charakterystyki cech jako

ś

ciowych obiektów;

•

metoda chorochromatyczna - wyodr

ę

bnienie struktury obiektów o

odniesieniu powierzchniowym w okre

ś

lonym zakresie tre

ś

ci, elementy

struktury alternuj

ą

si

ę

.

Wybrane metody ilo

ś

ciowe:

•

metoda kropkowa -

•

kartogram - metoda kartograficzna prezentuj

ą

ca intensywno

ść

zjawisk w

granicach okre

ś

lonych pół odniesienia – jednostek powierzchni; mapa z

3

podziałem na jednostki terytorialne (administracyjne, fizyczno-geograficzne lub
geometryczne), na której przedstawiono stan danego zjawiska graficznymi
metodami powierzchniowymi (ryc.1);

Ryc. 1. Przykład kartogramu prostego

•

kartodiagram - diagram na mapie w obr

ę

bie danej jednostki terytorialnej

obrazuj

ą

cy absolutn

ą

wielko

ść

i/lub struktur

ę

zjawiska; mapa, na której za

pomoc

ą

diagramów (figur obrazuj

ą

cych wielko

ść

i struktur

ę

) przedstawiono

ilo

ś

ciow

ą

charakterystyk

ę

jednego lub jednocze

ś

nie kilku zjawisk i faktów w

przestrzeni geograficznej wraz z ich wewn

ę

trzn

ą

struktur

ą

(ryc.2).

Ryc. 2. Przykład kartodiagramu. UWAGA: Prosz

ę

te

ż

zwróci

ć

uwag

ę

na poprawne

rozplanowanie wszystkich elementów na mapie

Ze wzgl

ę

du na kształt diagramu wyró

ż

nia si

ę

diagramy: kołowe, gwie

ź

dziste,

obrazkowe

(grafikony,

piktogramy),

prostok

ą

tne,

kwadratowe,

trójk

ą

tne,

słupkowe, bryłowe, liniowe.

Ze wzgl

ę

du na element odniesienia i sposób przedstawienia zjawiska

wyró

ż

nia si

ę

diagramy:

- proste – obrazuj

ą

ce poło

ż

enie i wielko

ść

jednego zjawiska,

- strukturalne – obrazuj

ą

ce struktur

ę

poszczególnych elementów zjawiska, które

tworz

ą

pewn

ą

zamkni

ę

t

ą

cało

ść

,

4

- sumaryczne – obrazuj

ą

ce wielko

ść

i struktur

ę

zjawiska,

- zło

ż

one – obrazuj

ą

ce kilka zjawisk jednocze

ś

nie (ryc.3).

Ryc. 3. Rodzaje kartodiagramów

II. Podstawy metody chorochromatycznej

Obiekty w ka

ż

dej warstwie wektorowej (punkty, linie, wieloboki) mo

ż

na wy

ś

wietla

ć

w

dowolny sposób, w zale

ż

no

ś

ci od ich przeznaczenia.

Do prezentacji obiektów powierzchniowych stosuje si

ę

metod

ę

chorochromatyczn

ą

.

1. Kliknij dwa razy na bie

żą

cy symbol dowolnej warstwy (pod nazw

ą

warstwy w

oknie wy

ś

wietlania).

Ryc. 4. Okno Symbol Selektor

5

2. W oknie ‘Symbol Selector’ (ryc. 4) dobierz odpowiedni symbol. Mo

ż

na zmienia

ć

zarówno kolor (Fill) jak i kontur (Outline). Po wyborze wci

ś

nij OK.

3. W oknie Layer Properties, zakładka Symbology wybierz Show > Categories, a

nast

ę

pnie wybierz Unique Values (ryc. 5); wska

ż

atrybut Kategoria, a nast

ę

pnie

przycisk Add all Values.

W oknie poka

żą

si

ę

wtedy ró

ż

ne typy wskazanych obiektów. Podwójne klikni

ę

cie

symbolu obok nazwy typu wy

ś

wietla okno Symbol Selector, w którym mo

ż

na ustawi

ć

wybrany symbol dla danego elementu, dla konkretnego typu.

4. W podobny sposób mo

ż

na dobra

ć

dowoln

ą

sygnatur

ę

punktow

ą

. Postaraj si

ę

tak

dobra

ć

sygnatur

ę

, aby była dobrze widoczna na mapie - jej wielko

ść

i rodzaj.

Ryc. 5. Okno Layer Properties: wybór atrybutu Kategoria

III. Tworzenie kartogramów

Kartogram przypisuje

ś

rednie warto

ś

ci intensywno

ś

ci dowolnego zjawiska

jednostkom odniesienia (polom podstawowym), np. jednostkom administracyjnym.

ś

eby móc wykona

ć

kartogram niezb

ę

dna jest prawidłowo wykonana baza danych.

1. Aby utworzy

ć

kartogram, nale

ż

y uruchomi

ć

Layer Properties > Symbology

2. W oknie Show przejd

ź

do Quantities > Graduated Colors, wybierz w polu Value

cech

ę

. Komputer automatycznie odczyta zakres warto

ś

ci cechy i dokona jej

podziału na pi

ęć

klas (ustawienia domy

ś

lne). Intensywno

ść

wyst

ę

powania danej

cechy zostaje przedstawiona barwami o rosn

ą

cej intensywno

ś

ci, w zale

ż

no

ś

ci od

warto

ś

ci cechy.

3. Dostosuj liczb

ę

klas i warto

ś

ci przedziałów indywidualnie do rozkładu cechy

(nale

ż

y porówna

ć

z tabel

ą

atrybutów). Kartogram mo

ż

emy do

ść

dowolnie

zmienia

ć

, poprzez ustawienia liczby klas i ich podziału (przycisk Classify) oraz

kolorystyki (Color Ramp) (ryc.6).

6

W tym celu nale

ż

y:

•

w rozwijalnym polu Classes wybra

ć

dan

ą

żą

dan

ą

ilo

ść

klas,

•

za pomoc

ą

przycisku Classify przej

ść

do okna dialogowego Classification,

•

w rozwijalnym polu Method wybra

ć

opcj

ę

‘Manual’ jako opcj

ę

podziału na

klasy,

•

w polu ‘Break Values’ wpisa

ć

odpowiednie warto

ś

ci.

Ryc. 6. Layer Properties – wybór opcji kartogramu w ustawieniach domy

ś

lnych

UWAGA: Niewła

ś

ciwy dobór klas mo

ż

e spowodowa

ć

bł

ę

dn

ą

interpretacj

ę

danych

(ryc.7 i 8), dlatego zarówno ilo

ść

klas, jak i przedziały warto

ś

ci musz

ą

by

ć

dokładnie przemy

ś

lane.

7

Ryc. 7. Przykłady wpływu doboru przedziałów warto

ś

ci klas na sposób przedstawienia

informacji

Ryc. 8. Przykład wpływu ilo

ś

ci klas na sposób przedstawienia informacji

8

•

Niektóre warto

ś

ci mo

ż

na usun

ąć

z kartogramu stosuj

ą

c opcj

ę

‘Exclusion’ w

czasie klasyfikacji (ryc. 9).

Ryc. 9. Wykluczenie warto

ś

ci z konstrukcji kartogramu

IV. Tworzenie kartodiagramów

Kartodiagram to metoda kartograficznej prezentacji danych polegaj

ą

ca na

umieszczeniu informacji o danym atrybucie (atrybutach) w postaci wykresu
zlokalizowanego na mapie. Lokalizacja odbywa si

ę

w odniesieniu do obiektów

powierzchniowych, punktowych oraz liniowych.

1. Kartodiagram wykonujemy w tym samym oknie co kartogram Layer Properties >

Symbology.

2. W polu Show przejd

ź

do opcji Charts. Wybierz Bar/Column, nast

ę

pnie wybrana z

bazy danych cech

ę

, któr

ą

nale

ż

y ‘doda

ć

’ za pomoc

ą

przycisku pokazanego na

ryc. 10.

9

Ryc. 10. Tworzenie kartodiagramu w oknie Layer Properties > Symbology

W trakcie tworzenia kartodiagramu mo

ż

na zmienia

ć

wygl

ą

d wykresu, a tak

ż

e jego

wielko

ść

. Po dodaniu cechy, wci

ś

nij OK. Słupki na mapie pokazuj

ą

zró

ż

nicowanie

danej cechy w obr

ę

bie jednostek odniesienia, np. administracyjnych.

Ryc. 11. Przykład poprawnie wykonanego kartodiagramu sumarycznego, strukturalnego

10

V. Rozró

ż

nianie trybu pracy Data View i Layout View

ArcMap oferuje dwa tryby pracy:

•

Data View - wykorzystywany podczas przeprowadzania analiz

•

Layout View - pomaga przy projektowaniu mapy, która ma by

ć

nast

ę

pnie

publikowana

Tryby te przeł

ą

cza si

ę

w menu: View > Data View lub View > Layout View. Pracuj

ą

c

w trybie Layout View widzimy pod dodanymi do mapy warstwami zarys strony, która
nie pojawia si

ę

nigdy w trybie Data View.

Definiowanie układu strony mo

ż

na zmieni

ć

w menu File > Page and Print Setup.

Definiowanie wielko

ś

ci i poło

ż

enia ramki mapy zmieni

ć

mo

ż

na w menu View > Data

Frame Properties > zakładka ‘Size and Position’. Mo

ż

na te

ż

zmniejszy

ć

/ zwi

ę

kszy

ć

oraz przemie

ś

ci

ć

ramk

ę

mapy kursorem.

VI. Modyfikacja sygnatur i symboli obiektów

Symbole na mapie ró

ż

ni

ą

si

ę

mi

ę

dzy sob

ą

tzw. zmiennymi wizualnymi Bertina, tj.

wielko

ś

ci

ą

, kształtem, deseniem, barw

ą

, ziarnisto

ś

ci

ą

i walorem czyli nasyceniem

koloru. Postaraj si

ę

wykorzysta

ć

jednocze

ś

nie kilka z mo

ż

liwo

ś

ci jakie one daj

ą

w

wyborze czy projektowaniu symboli.
Podstawowe zasady projektowania znaków

•

znaki i pismo na mapie powinny mie

ć

dostateczn

ą

wielko

ść

•

znaki powinny by

ć

mo

ż

liwie proste a jednocze

ś

nie powinny wyra

ź

nie si

ę

od

siebie ró

ż

ni

ć

•

dla kontrastu znaków punktowych i liniowych z tłem nie nale

ż

y stosowa

ć

ciemnych i intensywnych barw powierzchniowych

•

nale

ż

y unika

ć

nadmiernego zag

ę

szczania znaków, a szczególnie nazw

•

nie nale

ż

y stosowa

ć

rozbudowanych skal barwnych, je

ś

li ich liczba wynosi

> 4, nale

ż

y wykorzystywa

ć

harmonijne skale wielobarwne (ró

ż

ni

ą

ce si

ę

walorem)

•

w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci znaki powinny by

ć

pogl

ą

dowe i zgodne z konwencj

ą

•

zachowa

ć

hierarchi

ę

graficzn

ą

znaków, zgodn

ą

z wa

ż

no

ś

ci

ą

(wielko

ś

ci

ą

,

intensywno

ś

ci

ą

) prezentowanych obiektów i zjawisk

•

na mapach o bogatej tre

ś

ci znaki powinny by

ć

graficznie pogrupowane

odpowiednio do prezentowanych przez nie kategorii tre

ś

ci

•

forma graficzna znaków powinna zapewnia

ć

jednoznaczno

ść

i łatwo

ść

odbioru

charakterystyk przestrzennych.

W przypadku zastosowana sygnatury liniowej do prezentacji granic (metoda
zasi

ę

gów) nale

ż

y wybra

ć

symbol ‘Hollow’ (brak wypełnienia, sam kontur), nast

ę

pnie

wej

ść

w opcj

ę

‘Properties’, dalej ‘Outline …’.

W nieco bardziej skomplikowany sposób mo

ż

na przekształci

ć

symbole dla warstwy

liniowej. Korzystamy z narz

ę

dzia Layer Properties (ryc. 12), które jest dost

ę

pne po

klikni

ę

ciu prawym przyciskiem myszy na nazw

ę

wybranej warstwy. W oknie przejd

ź

do zakładki Symbology.

11

Ryc. 12. Okno Layer Properties

W niektórych przypadkach nale

ż

y zró

ż

nicowa

ć

symbole w zale

ż

no

ś

ci od kategorii.

Informacje o kategorii powinny by

ć

zawarte w tabelarycznym opisie warstwy.

Poza symbolem graficznym, ka

ż

dy element na mapie mo

ż

na opisa

ć

tekstem. W

ArcGIS słu

ż

y do tego opcja automatycznego nadawania etykiet (labels).

1. Dodaj etykiety poprzez wskazanie nazwy warstwy prawym klawiszem myszki, i

wybranie opcji Label Features. Własno

ś

ci etykiet zmienia

ć

mo

ż

na w oknie Layer

Properties / Labels.

VII.

Dodawanie napisów

Tekst dodajemy w ró

ż

nych miejscach (Insert > Text) i powinien zawiera

ć

nast

ę

puj

ą

ce

informacje: tytuł mapy, imi

ę

i nazwisko, dat

ę

wykonania mapy,

ź

ródło danych,

odwzorowanie kartograficzne.

Rozmieszczenie napisów na mapach

•

powinny jak najmniej kolidowa

ć

z rysunkiem mapy

•

poło

ż

enie napisu nie powinno wywoływa

ć

w

ą

tpliwo

ś

ci do którego obiektu si

ę

odnosi

•

nazwy miejscowo

ś

ci najlepiej rozmieszcza

ć

z prawej strony i nieco powy

ż

ej

znaku

•

nazwy obiektów powierzchniowych umieszczane na zewn

ą

trz tych obiektów

powinny znajdowa

ć

si

ę

mo

ż

liwie w pobli

ż

u

ś

rodka ci

ęż

ko

ś

ci obszaru do

którego si

ę

odnosz

ą

•

nazwy obiektów liniowych - równolegle do linii; albo obok (lepiej nad lini

ą

ni

ż

pod lini

ą

) albo na jej osi

•

nazw

ę

obszaru o wydłu

ż

onym kształcie umieszcza si

ę

na podłu

ż

nej osi tego

obszaru

12

•

nazw

ę

obszaru o nieregularnym kształcie, w którym nie mo

ż

na wyznaczy

ć

osi

podłu

ż

nej, rozmieszcza si

ę

najcz

ęś

ciej poziomo lub równolegle do

równole

ż

ników; nazwy jednostek fizjograficznych o takim kształcie mo

ż

na

rozmieszcza

ć

po łagodnym łuku, przewa

ż

nie wygi

ę

tym w gór

ę

•

napisy pionowe po lewej stronie arkusza powinny by

ć

skierowane od dołu do

góry, a po prawej z góry w dół; le

żą

ce blisko siebie napisy powinny zachowa

ć

ten sam kierunek (ryc.13).

Ryc. 13. Przykład prawidłowo zamieszczonych napisów na mapie

VIII. Dodawanie tre

ść

dodatkowych do mapy: legendy, ramki, siatka

kartograficzna

Dodatkowe istotne elementy mapy: skala, legenda, siatka współrz

ę

dnych, ramka

mapy, strzałka północy, tytuł, mo

ż

na wprowadzi

ć

albo poprzez menu Insert …, albo

poprzez menu View > Data Frame Properties.

Skala

•

nie mo

ż

na zapomina

ć

o umieszczeniu na mapie skali; format jej zapisu

uzale

ż

niony jest skali mapy; dla map wielkoskalowych, tj. >200 000 w postaci

podziałki liniowej; dla pozostałych skal w postaci liczbowej

Wybierz Insert > Scale. Zaakceptuj wszystkie warto

ś

ci domy

ś

lne, przechodz

ą

c do

kolejnych okien przyciskiem Dalej. Po wykonaniu skali umie

ść

j

ą

w wybranym

miejscu, przeci

ą

gaj

ą

c kursorem (w oknie Properties mo

ż

esz edytowa

ć

sposób jej

wy

ś

wietlania).

Skal

ę

ogl

ą

danej mapy mo

ż

na zmieni

ć

za pomoc

ą

lup i/lub narz

ę

dzia przesuwania lub

okna ze skal

ą

liczbow

ą

mapy (ryc. 14).

13

Ryc. 14. Narz

ę

dzia ArcGIS do zmiany skali oraz interaktywnego przesuwania obrazu

przedstawiaj

ą

cego tre

ść

mapy (wewn

ą

trz okna wy

ś

wietlania mapy)

Legenda

Poprawnie wykonana legenda oznacza prawidłowy odbiór informacji.

Wybierz Insert > Legend. Zaakceptuj wszystkie warto

ś

ci domy

ś

lne, przechodz

ą

c do

kolejnych okien przyciskiem Dalej. Po wykonaniu legendy umie

ść

j

ą

w wybranym

miejscu, przeci

ą

gaj

ą

c kursorem.

•

w legendzie nale

ż

y obja

ś

ni

ć

wszystkie znaki

•

kolejno

ść

znaków w legendzie powinna oddawa

ć

kategorie obiektów oraz ich

hierarchi

ę

•

znaki zró

ż

nicowane według wielko

ś

ci obiektów lub nat

ęż

enia zjawiska

powinny by

ć

rozmieszczone pionowo, przy czym wi

ę

ksze warto

ś

ci nale

ż

y

umieszcza

ć

u góry a mniejsze na dole

•

znaki w legendzie powinny by

ć

takie same jak na mapie, np. nie mo

ż

na

dodawa

ć

lub pomija

ć

konturu znaku, ani go zmienia

ć

•

znaki nale

ż

y umieszcza

ć

na jednej osi pionowej, symbole liniowe powinny

mie

ć

t

ę

sam

ą

długo

ść

, a powierzchniowe t

ę

sam

ą

wielko

ść

•

opis znaków powinien by

ć

wyrównany do lewej

•

legenda powinna by

ć

mo

ż

liwie blisko mapy, przy czym nale

ż

y wykorzystywa

ć

wolne miejsca poza prezentowanym obszarem.

Istniej

ą

dwa sposoby przedstawiania skali warto

ś

ci w legendzie mapy (ryc.15):

- skala ci

ą

gła (A)

- skala skokowa (B).

14

(A)

(B)

(A)

(B)

Ryc. 15. Przykłady skali ci

ą

głej (A) i skokowej (B)

Ramka mapy
Ramka powinna stanowi

ć

widoczny ogranicznik mapy. Niektóre mapy pozbawione s

ą

ramki, ale tylko w przypadku, gdy tre

ść

mapy drukowana jest a

ż

do kraw

ę

dzi strony.

Ramka pojawia si

ę

w przypadkach gdy mapy nie zajmuj

ą

całej strony lub gdy na

stronie pojawiaj

ą

si

ę

dwie, trzy lub wi

ę

cej map i ze wzgl

ę

dów estetycznych

oddzielone s

ą

wolnym miejscem („

ś

wiatłem”). Program ArcGIS dodaje ramk

ę

automatycznie. Od nas zale

ż

y w jaki sposób j

ą

zmodyfikujemy.

•

W menu View > Data Frame Properties wybierz zakładk

ę

Frame. Jako Border

wybierz „Triple, graded”. Sprawd

ź

wygl

ą

d mapy po wci

ś

ni

ę

ciu OK.

•

W menu View > Data Frame Properties wybierz zakładk

ę

Grids. Wybierz New

Grids, a nast

ę

pnie „Measured Grid: …”. Przejd

ź

przez kolejne okna za

pomoc

ą

przycisku ‘Dalej’, pozostawiaj

ą

c warto

ś

ci domy

ś

lne (bez zmian).

Złe przykłady
Autorzy map na ryc. 16 mieli podobny zamiar - umie

ś

ci

ć

na mapie dodatkowe

informacje o otoczeniu Polski. W przypadku po lewej stronie kraje pojawiły si

ę

na

szaro, morze na biało, w przypadku po prawej - kraje na biało, morze na niebiesko.
Obydwa podej

ś

cia s

ą

poprawne. Jednak to, co negatywnie wpływa na map

ę

po lewej

stronie, to sposób w jaki potraktowana została ramka mapy. Mapa po lewej stronie
ma ramk

ę

wygenerowan

ą

automatycznie przez ArcGIS. Dane „wisz

ą

w pró

ż

ni”, bo

ramka ich nie ogranicza i jest bardzo du

ż

o pustego miejsca.

Po prawej ramka została dopasowana do rozmiaru tre

ś

ci, któr

ą

chcemy przekaza

ć

.

15

A

B

Ryc. 16. Przykłady stosowania ramki: A - zły, B - dobry

Współrz

ę

dne geograficzne

Współrz

ę

dne s

ą

domy

ś

lnie generowane przez program ArcGIS i nie zawsze jest to

poprawna forma ich przedstawienia (ryc. 17). Nale

ż

y wówczas dokona

ć

ich edycji

wykorzystuj

ą

c dost

ę

pne opcje i narz

ę

dzia.

Ryc. 17. Przykłady niepoprawnych prezentacji współrz

ę

dnych geograficznych na mapie

Najcz

ę

stsze bł

ę

dy to:

- podanie najpełniejszej mo

ż

liwej informacji o współrz

ę

dnych czyli w postaci stopni,

minut, sekund i litery oznaczaj

ą

cej półkul

ę

(ryc.18) - tak szczegółowa informacja nie

jest potrzebna, przykładowo dla obszaru wielko

ś

ci Polski wystarczy, gdy informacje o

współrz

ę

dnych podamy z dokładno

ś

ci

ą

do stopni, równie

ż

nie zawsze jest sens

podawania półkuli, np. na mapie

ś

wiata;

16

Ryc. 18. Przykład niepotrzebnej dokładno

ś

ci współrz

ę

dnych geograficznych

- dodatkowo na mapie linie siatki południków i równole

ż

ników, a na ramce mapy

znaczników (to te czarne, krótkie kreski na ko

ń

cu południków i równole

ż

ników - patrz

ryc. 18) nale

ż

y ograniczy

ć

do takiej ilo

ś

ci, jaka nie przesłoni wła

ś

ciwej tre

ś

ci a b

ę

dzie

warto

ś

ciow

ą

informacj

ą

(przykład na ryc.19).

Ryc. 19. Przykład poprawnej dokładno

ś

ci zapisu współrz

ę

dnych geograficznych

UWAGA: prosz

ę

zwróci

ć

uwag

ę

, na znaczniki, które znajduj

ą

si

ę

na wewn

ę

trznej

stronie ramki. Gdyby opis współrz

ę

dnych był na zewn

ą

trz, niepotrzebnie zaj

ą

łby

miejsce.


Elementy pozaramkowe
Poło

ż

enie

elementów

pozaramkowych

powinno

by

ć

uporz

ą

dkowane

i

zharmonizowane (np. wypo

ś

rodkowanie tytułu i skali wzgl

ę

dem siebie). Przykład na

ryc.2 oraz na ryc.22 i 23.

IX. Rozplanowanie obiektów na mapie (layout)

Mo

ż

na powi

ę

kszy

ć

dowoln

ą

cz

ęść

mapy (layout). Do tego słu

żą

narz

ę

dzia

analogiczne jak do powi

ę

kszania / zmniejszania okna wy

ś

wietlania tre

ś

ci mapy, ale

odr

ę

bne, z nieco inna ikon

ą

(ryc. 20). Przesuwaj

ą

c kursorem nad poszczególnymi

ikonami dotycz

ą

cymi layoutu (nie klikaj

ą

c) zobaczysz opis ka

ż

dego z narz

ę

dzi;

zapoznaj si

ę

z ich przeznaczeniem. Znajd

ź

przycisk dostosowuj

ą

cy obraz layoutu do

okna pracy.

17

Ryc. 20. Ikony do zarz

ą

dzania obszarem całej mapy (layout) (u góry) i oknem wy

ś

wietlania

mapy (oknem tre

ś

ci mapy)

W przykładzie po lewej stronie wida

ć

, jak wiele białego miejsca („

ś

wiatła”) w

obr

ę

bie ramki mapy jest niewykorzystane.

A

B

C

Ryc. 21. Złe przykłady ró

ż

nego rozplanowania na mapie (wyja

ś

nienie poni

ż

ej)

Ró

ż

nice w rozplanowaniu ró

ż

nych elementów na mapie wynikaj

ą

cz

ę

sto z

indywidualnie odczuwanych proporcji.
Mapa A pokazuje bł

ę

dne proporcje mi

ę

dzy tre

ś

ci

ą

mapy i legend

ą

(Polska jest

niemal tak du

ż

a jak legenda). Druga rzecz to obramowanie legendy. Czy na pewno

jest tu konieczne? Zwrócimy uwag

ę

,

ż

e w ramce legendy tylko około 1/3 przestrzeni

jest wykorzystana. Pomini

ę

cie ramki równie

ż

poprawiłoby proporcje i ogólne

wra

ż

enie estetyczne.

Mapa B - rozmiary tre

ś

ci mapy - Polski i legendy s

ą

lepiej wywa

ż

one, cho

ć

legenda

mogłaby by

ć

nieco mniejsza i bez ramki.

Mapa C - pokazuje bł

ę

dnie dobrane wielko

ś

ci czcionek, zbyt du

ż

a dla skali, tytułu

legendy.

18

Ryc. 22. Przykład bardzo dobrego rozplanowania ró

ż

nych elementów na mapie

X. Przygotowanie mapy do wydruku

XI. Publikacja mapy w jednym z formatów graficznych

1. Map

ę

tworzymy po to, by dzieli

ć

si

ę

za jej po

ś

rednictwem okre

ś

lon

ą

tre

ś

ci

ą

.

Mo

ż

emy zatem map

ę

wydrukowa

ć

lub opublikowa

ć

w postaci elektronicznej.

Ustawianie opcji drukowania i drukowanie mapy znajduje si

ę

w standardowych

opcjach menu File (Page and Print Setup, Print Preview, Print). Map

ę

mo

ż

na

tak

ż

e wyeksportowa

ć

do formatu wymiennego, np. PDF.

Najcz

ęś

ciej stosowane formaty plików grafiki wektorowej:

•

WMF – Windows Meta File – uniwersalny format zapisu wektorowego stosowany

w MS Windows

•

CDR – aplikacje Autodesk (AutoCAD), Corel, standard przemysłowy

•

EPS, PS – (Encapsulated) PostScript – j

ę

zyk opisu (wygl

ą

du) stron, Adobe,

poligrafia HPGL – format sterowania ploterami HP

•

DXF – aplikacje wspomagania projektowania CAD

19

•

WPG – WordPerfect

•

CGM – Computer Graphics Metafile – standard ISO dla dokumentów

elektronicznych, liczne zastosowania przemysłowe

•

SVG – Scalable Vector Graphics – standard na potrzeby WWW, oparty na XML,

bogate mo

ż

liwo

ś

ci animacji oraz interakcyjne

•

2. Aby utworzy

ć

plik PDF wybierz File > Export Map. Wybierz format PDF.

Rozwijalne opcje (np. wyj

ś

ciowa rozdzielczo

ść

pliku PDF – znajduj

ą

si

ę

w dolnej

cz

ęś

ci okna dialogowego).

3. Wybierz dowoln

ą

z utworzonych przez siebie map. Pami

ę

taj o jej podpisaniu (w

polu tekstowym). Utwórz plik PDF.

1.3 Dane

Do wykonania

ć

wiczenia mo

ż

na wykorzysta

ć

dane dost

ę

pne w Internecie np.:

•

UNEP Geo Data Portal: http://geodata.grid.unep.ch/

•

http://www. fao.org/geonetwork

•

http://www.wspolnota-polska.org.pl

2 PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA - cz

ęść

praktyczna

Praca zaliczeniowa - maksymalna liczba punktów do zdobycia – 30.

Przedmiotem pracy zaliczeniowej jest opracowanie mapy

ś

wiata, kontynentu lub

pa

ń

stwa.

W pracy tej nale

ż

y wykorzysta

ć

wiedz

ę

zdobyt

ą

w trakcie wykładów i

ć

wicze

ń

z

geoinformatyki oraz skorzysta

ć

z podanej literatury.

Nieprzekraczalny termin oddania projektów to 21 maja 2012 r., w godzinach 11:00 -
15:00, pokój 3.35 do dr. Krzysztofa Ostafina.

Po tym terminie prace NIE b

ę

d

ą

przyjmowane!

Prac NIE oddaje si

ę

indywidualnie!!!

Przedstawiciel grupy przynosi alfabetycznie

uło

ż

one papierowe prace studentów z grupy i zbiorcz

ą

dla grupy płyt

ę

CD z

nagranymi pracami w formacie .pdf lub .jpg.

Przekroczenie terminu skutkuje niezaliczeniem

ć

wicze

ń

i niedopuszczeniem do

egzaminu.

Po poprawieniu prac i ogłoszeniu wyników prace b

ę

dzie mo

ż

na uzyska

ć

do wgl

ą

du

na konsultacjach u dr. Krzysztofa Ostafina.

20

W przypadku otrzymania <50% punktów za zaliczenie istnieje konieczno

ść

poprawy

projektu. Jest mo

ż

liwa tylko i wył

ą

cznie jednokrotna poprawa. Nie poprawia si

ę

prac,

które uzyskały niesatysfakcjonuj

ą

c

ą

autora liczb

ę

punktów, ale w granicach

zaliczenia. Ostateczny termin poprawy to 15 czerwca 2012. W przypadku poprawy
ocena jest

ś

redni

ą

z projektu pierwszego i poprawkowego.

Elementy oceny pracy:

•

poprawno

ść

zastosowanych metod geoinformatycznych i kartograficznych

•

skala

•

siatka kartograficzna

•

dobór odwzorowania

•

dobór symboli

•

paleta barwna

•

legenda w tym poprawno

ść

doboru ilo

ś

ciowego i jako

ś

ciowego klas

•

opis i napisy na mapie

•

elementy pozaramkowe mapy

•

ź

ródło danych

•

oryginalno

ść

tematyki.

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

o podaniu

ź

ródła danych oraz przestrzeganiu praw autorskich.

Format pracy zaliczeniowej:

- papierowy wydruk mapy wielko

ś

ci A3

- wersja cyfrowa mapy w formacie JPG. lub .PDF (tytuł pliku: nazwisko_imi

ę

)

- wersja cyfrowa opisu w formacie zapisu .doc (TNR 12, marginesy 2,5 cm), która

powinna zawiera

ć

nast

ę

puj

ą

ce informacje:

•

temat

•

autor

•

krótki opis zastosowanych metod geoinformatycznych

•

krótki opis zastosowanych metod kartograficznych

•

opis

ź

ródła danych

•

sposób przetworzenia danych.

UWAGA!!!

ZANIM ODDASZ PRAC

Ę

DO OCENY SPRAWD

Ź

CZY DOSTOSOWAŁE

Ś

SI

Ę

DO

WSZYSTKICH WYTYCZNYCH ORAZ PODANYCH WSKAZÓWEK ORAZ CZY
PRACA JEST ZGODNA Z WIEDZ

Ą

JAK

Ą

CI PRZEDSTAWIONO NA

Ć

WICZENIACH I WYKŁADACH

21

Rys. 23. Przykładowe rozmieszczenie na mapie wszystkich niezb

ę

dnych informacji

Literatura:
Pasławski J., (red), 2006, Wprowadzenie do kartografii i topografii, Wydawnictwo

Nowa Era, Wrocław, rozdział 5, 6 i 10.