APARATY CZYNNOŚCIOWE

Zgryz konstrukcyjny

 poprawa rysów twarzy
 przekroczenie szpary spoczynkowej (najczęściej 4-6mm między pow. żującymi) →

aktywacja mięśni

 wysuwanie/cofanie/przesuwanie w bok żuchwy
 im bardziej zmienia się przednio-tylne położenie żuchwy, tym mniejsza wysokość zgryzu

(nie przekraczamy granicy tolerancji mięśniowej, zapewniając adaptację aparatu)

 żuchwę ustawia się ręcznie w pożądanej pozycji
 ustalenie zgryzu za pomocą wałka woskowego o grubości 12mm

Leczenie czynnościowe:

 dążenie mięśni do przywrócenia pozycji spoczynkowej → przenoszenie sił na aparat →

przesuwanie zębów i przebudowa kości

 nowe odruch w ukł. nerwowo-mięśniowym → przebudowa mięśni i SSŻ
 wysyłanie przez ukł. nerwowy stałych pobudzeni do ukł. mięśniowego
 najskuteczniejsze w okresie intensywnego wzrostu narządu żucia (około 10 do 12 lat u

dziewcząt, a 12 do 14 u chłopców)

 aparat powinien pobudzać do wzrostu cz. mniej rozwinięte i hamować wzrost nadmiernie

rozwiniętych → zharmonizowanie łuków zębowych i podstaw szczęk

 cel: uzyskanie triad czynnościowych oraz I klasy trzonowcowej i kłowej
 zalety: najbardziej fizjologiczny i bezpieczny sposób leczenia, nie wymaga zwykle leczenia

retencyjnego, niski koszt, wszechstronne działanie, nie wymaga częstych kontroli, prosty w

obsłudze i wykonaniu

 wady: sztywny i niewygodny, wypełnia jamę ustną utrudniając ruchy języka, połykanie i

mowę, potrzeba dobrej współpracy pacjenta. trudność w uzyskaniu precyzyjnych ruchów

poszczególnych zębów

Aktywator Andresena

1. Budowa:

 łuk wargowy – biegnie od 3/4, zagina się w górę tworząc pętlę nad kłem i biegnie po

zew. str. siekaczy linią prostą

 element do poszerzania aparatu – na podniebieniu sprężyna Coffina lub 2 sprężyny
 płyta górna przylega do podniebienia, wyrostków i ścian zębów
 płyta dolna przylega do językowych ścian zębów i cz. zębodołowej żuchwy
 płyty złączone w bloku na podstawie zgryzu konstrukcyjnego
 powierzchnie prowadzące – odpowiednie usuwanie masy akrylowej z pow.

przylegających do zębów od str. językowej (zwykle odnawiane co 4 m. masą

szybkopolimeryzującą)

2. Noszenie aparatu

 I tydzień: kilka h dziennie
 później cała noc i część dnia
 ostatecznie 14 h w ciągu doby
 wizyty kontrolne częstsze w okresie adaptacji, później co 6 tyg.

3. Leczenie

a) tyłozgryzy

 zgryz konstrukcyjny w oddaleniu żuchwy od szczęki i wysunięciu uzależnionym

od rysów twarzy i stanu zgryzu

 łuk wargowy górny:

-

blisko brzegu siecznego do przechylania siekaczy + zebranie akrylu

spod koron

-

blisko szyjek do ich cofania + zebranie akrylu spod koron i cz.

korzeniowej

-

oddalony od zębów przy przechylonych siekaczach (odsuwa wargę) +

akryl tylko pod brzegami siecznymi i podkładanie co kilka miesięcy

 płaszczyzny wiodące:

-

w szczęce usunięcie akrylu dystalnie

-

w żuchwie mezjalnie

 czapeczki akrylowe na brzegi sieczne przy wydłużonych siekaczach dolnych

b) przodozgryz

 zgryz konstrukcyjny w maksymalnym cofnięciu z oddaleniem brzegów

siecznych (rozklinowanie łuków) – wysokość zgryzu ≥ 4mm (1-2 mm większa

od odwrotnego nagryzu pionowego)

 dolny łuk wargowy (ustawiony w zależności od funkcji)
 płaszczyzny prowadzące :

-

w szczęce usunięcie akrylu mezjalnie

-

w żuchwie dystalnie

 omegi (nie przy zębach wychylonych)lub podkładanie masy

szybkopolimeryzującej do doprzedniej rozbudowy szczęki w obrębie siekaczy i

kłów

c) zgryz otwarty

 zgryz konstrukcyjny w niewielkim przekroczeniu szpary spoczynkowej, ruch

doprzedni uzależniony od zmian towarzyszących

 zwykle łuk wargowy górny
 pokrycie akrylem pow. żujących dochodzących do płaszczyzny zwarcia i

uwolnienie zębów do niej niedochodzących

d) zgryz głęboki całkowity

 zgryz konstrukcyjny bardzo wysoki (nawet 10mm) z nieznacznym wysunięciem

(przy towarzyszącym tyłozgryzie)

 łuk wargowy górny
 uwolnienie z akrylu zębów bocznych
 akrylowa czapeczka nad brzegami siekaczy dolnych

e) protruzja dwuszczękowa

 zgryz konstrukcyjny w oddaleniu i nieznacznym wysunięciu żuchwy
 zdjęcie masy akrylowej w obrębie zębów przednich i okolicy korzeniowej
 łuk górny i dolny
 śruba na podniebieniu do poszerzania łuków

Aktywator Klammta

1. Budowa

 zmniejszona objętość akrylu (elastyczny otwarty aktywator) – dwa skrzydełka

pokrywające ściany wew. wyrostka zębodołowego górnego, kawałek cz.

zębodołowej żuchwy i ściany zębów bocznych od kła

 skrzydełka połączone wygiętym w pętlę łukiem podniebiennym
 dwa łuki wargowe – od 5
 śruba
 sprężyny – naciskają na guzki zębów siecznych skracając je (intruzyjne) lub

wysuwają (protruzyjne)

 utrzymywacze przestrzeni przy brakach zębowych – pętelki z drutu lub wypustki

akrylowe

 powierzchnie prowadzące
 „łysy Klammt” – bez powierzchni prowadzących

2. Leczenie

a) tyłozgryz

 zgryz konstrukcyjny w pozycji tete-a-tete
 bierny łuk wargowy dolny (z ew. pelotami odsuwającymi wargę dolną)
 IIA - aktywny łuk wargowy górny, i dolne sprężyny intruzyjne,
 IIB – bierny łuk wargowy górny i górne sprężyny protruzyjne
 czasem zamiast łuków protruzyjnych podparcie siekaczy dolnych

akrylowymi wypustkiami od str. językowej

 odpowiednie opracowanie pow. wiodących (w szczęce dystalnie, w

żuchwie mezjalnie)

 łuk podniebienny otwarty do przodu
 niekiedy 2 druciane ciernie oparte na pow. żujących dolnych trzonowców

– zapobieganie wciskaniu się skrzydeł aparatu

b) przodozgryz

 zgryz konstrukcyjny z maksymalnie cofniętą żuchwą
 odpowiednie opracowanie pow. wiodących (w szczęce mezjalnie, w

żuchwie dystalnie)

 bierny łuk wargowy górny zaopatrzony w 2 peloty
 aktywny łuk wargowy dolny naciskający na zęby przednie
 łuki protruzyjne górne wysuwające siekacze
 w dolnej cz. aparatu łuki protruzyjne/wypustki akrylowe do odsuwania

języka

 łuk podniebienny otwarty do tyłu

c) zgryz głęboki

 górne i dolne sprężyny intruzyjne

d) zgryz otwarty

 2 druciane pętle odsuwające język zamiast sprężyn protruzyjnych
 płaszczyzny prowadzące przy zębach bocznych kontaktujących się z

płaszczyzną zgryzu, pozostałe uwolnione od akrylu

e) zgryz krzyżowy

 zgryz konstrukcyjny wyrównujący linię pośrodkową
 odsunięcie masy akrylowej od dolnych siekaczy ustawionych w zgryzie

krzyżowym (do pozostałych zębów przylega)

f) protruzja dwuszczękowa

 2 łuki aktywne
 czasem górne sprężyny protruzyjne do odsuwania języka
 pasek masy akrylowej zamiast dolnych sprężyn protruzyjnych –

usztywnienie połączenia dolnych skrzydeł aparatu

Bionator Baltersa

1. Mechanizm działania

 duże znaczenie etiologii wady
 celem leczenia jest wyrównanie zakłóconej dynamiki organizmu (hipokinetozy)
 dodatkowo zalecane ćwiczenia poprawiające ogólną sprawność ruchową i układ

krążenia

 reedukacja oddychania i pozbycie się innych szkodliwych nawyków
 ukierunkowany wzrost szczęk w 3 płaszczyznach dzięki odpowiedniego ustawienia

żuchwy w stosunku do szczęki i odsunięcia policzków i języka od zębów

 zalecane leczenie całodobowe (oprócz posiłków)
 stosowane także w okresie przygotowawczym do leczenia aparatem stałym oraz

jako aparat retencyjny

2. Typy:

a) Typ podstawowy

 zgryz konstrukcyjny: tete-a-tete + nieznaczna szpara między siekaczami
 do leczenia tyłozgryzów, zwężeń i zgryzów krzyżowych
 masa akrylowa przylega do dolnego łuku, cz. zębodołowej żuchwy i zębów

bocznych szczęki (odsłonięcie pow. podniebiennych siekaczy górnych)

 łuk językowy - od 4, z dużą pętlą otwartą do przodu na podniebieniu,

obniżenie i wysunięcie języka przez dogięcie pętli naciskającej na tylną cz.

języka

 łuk wargowy górny - zwykle bierny, biegnie wzdłuż siekaczy górnych, po

bokach tworzy pętle sięgające do 6 odsunięte od zębów o 4mm,

 przedsionkowe tarcze policzkowe – pętle pokryte akrylem, stosowane przy

leczeniu zwężeń, przy zgryzach krzyżowych przylegają do zębów dolnych a

odsunięte są od górnych

 przedsionkowa tarcza wargowa – pry znacznym nacisku warg, rzadko

stosowane

 pełna tarcza ustna – osobno od aparatu podstawowego, przy nawykowym

oddychaniu przez usta

b) Typ zasłonowy

 do leczenia zgryzów otwartych
 boczne powierzchnie nagryzowe
 osłona akrylowa odsunięta od str. podniebiennej siekaczy górnych
 niższy przebieg łuku wargowego (wzdłuż szpary niedozgryzowej)
 często przedsionkowa tarcza wargowa

c) Typ odwrotny

 do leczenia przodozgryzów
 łuk językowy – od 6, otwarty do tyłu, umożliwia skierowanie nacisku

języka na odsłoniętą cz. podniebienia

 łuk wargowy wzdłuż siekaczy dolnych

Aparat Metzeldera

1. Budowa

 redukcja płyty - odsłonięcie podniebienia (ułatwiona adaptacja)
 2 skrzydełka oparte na zębach bocznych górnych i cz. dziąsłowej wychodzące z

płyty dolnej

 śruba za dolnymi siekaczami

2. Leczenie:

 niewielki i dobrze adaptowany przez pacjentów
 szczególnie skuteczny w leczeniu tyłozgryzu ze stłoczeniem siekaczy dolnych
 zalecane noszenie w nocy ≥ 8 godzin w ciągu dnia
 do uzębienia mlecznego, mieszanego, bądź wczesnego stałego

a) typ I

 do leczenia tyłozgryzów i zgryzów głębokich
 łuk wargowy górny
 akryl przylega do zębów dolnych i zębów bocznych górnych
 uwolnienie od akrylu pow. żujących zębów bocznych, i uformowanie

rowka nagryzowego nad siekaczami dolnymi przy zgryzach głębokich

b) typ II

 do leczenia wad doprzednich
 akryl przylega do zębów bocznych górnych i pow. podniebiennych siekaczy

górnych (do ok. 1/3 ich wysokości od strony brzegu siecznego), odsunięty

od językowej strony siekaczy dolnych

 bierny łuk wargowy górny
 aktywny łuk wargowy dolny

c) typ III

 do zgryzów otwartych
 w przedniej części górnej płyty za siekaczami górnymi zasłona dla języka
 górny i dolny łuk wargowy przylega do siekaczy w okolicy szyjek
 akryl nie przylega do siekacz dolnych w przednim odcinku dolnej płyty

umożliwiając ich przechylanie i wydłużanie

d) typ IV

 do leczenia nadzgryzów
 w górnej części aparatu zamknięte sprężyny do wychylania i skracania

przechylonych siekaczy górnych

 w dolnej części aparatu rowek nagryzowy dla siekaczy dolnych,

umożliwiający ich skracanie

 bierny łuk wargowy górny
 aparat podparty za pomocą cierni na dolnych 3 i 6

Aparat Holika

1. Budowa:

 brak elementów rozszerzających
 bierny łuk górny
 dolny łuk aktywny

 płyta akrylowa z ławeczkami na 6 oraz akrylem podpierającym siekacze górne i

odsuniętym od siekaczy dolnych

2. Leczenie:

 typ słaby - typowy kształt łuków
 typ mocny - w leczeniu przodożuchwia, u dzieci starszych łuk dolny sięga od 6 do 6,

biegnie pionowo od 6 do 3 w kształcie sinusoidy, a od 3 do 3 – poziomo

 przerzucenie siekaczy górnych przed dolne poprzez uszczelnienie aparatu →

spiłowanie ławeczek, uszczelnienie aparatu i opracowanie pow. wodzących

Twin Block

1. Budowa

 2 płytki akrylowe połączone dzięki układowi skośnych powierzchni nagryzowych

(kąt 70°), utrzymujących żuchwę w określonej przez lekarza relacji w stosunku do

szczęki

 klamry Adamsa na górnych zębach trzonowych i przedtrzonowych oraz na dolnych

przedtrzonowych

 klamry międzyzębowe/kulkowe na dolnych zębach siecznych
 brak pelot - możliwe normalne funkcjonowanie i mówienie, nie zaburzona estetyka
 śruba w łuku górnym - niezależna kontrola szerokości górnego i dolnego łuku
 każda z płytek może być wyposażona w elementy czynne - niezależna korekta

zaburzeń zębowych

 łuk wargowy - do przechylania/cofania górnych siekaczy
 sprężyny - elementy czynne, korekta położenia poszczególnych zębów
 korekta zaburzonych relacji pionowych poprzez kontrolę wyrzynania zębów

bocznych (w zgryzach głębokich) lub przednich (zgryzy otwarte) przez odpowiednie

wybieranie akrylu z zachowaniem pow. wodzących

 ew. elementy służące do mocowania wyciągu zewnątrzustnego


2. Leczenie

 możliwe ruchy żuchwy do przodu i na boki – mniejszy stopień zaburzenia

fizjologicznej czynności żuchwy

 natychmiastowa poprawa rysów twarzy – motywacja pacjenta
 łatwa adaptacja i szybka korekcja wady
 noszenie 24h/dobę
 leczenie wad kl. II, III, zgryzów otwartych, głębokich i bocznego czynnościowego

przemieszczenia żuchwy

Regulator funkcji Frankla

1. Budowa

 główna masa w przedsionku j. ustnej
 odsunięcie warg i policzków od łuków zębowych → modelujące działanie języka
 2 tarcze akrylowe - sięgające od 4 do 7 i od dna do sklepienia przedsionka,

odsunięte od zębów i wyrostków (zwykle o 2mm), czasem przylegają do podłoża

(lepsza stabilizacja)

 peloty wargowe
 łuk podniebienny
 łuk językowy lub akrylowa tarcza językowa
 łuki protruzyjne
 klamry na kły górne
 ciernie druciane na 6 górnych
 druty łączące cz. akrylowe
 trudne do wykonania i reparacji

2. Leczenie

 rozbudowa baz apikalnych szczęk przez pociąganie okostnej w sklepieniach

przedsionka

 po kilkudniowej adaptacji zalecane noszenie 24h/dobę (poza jedzeniem i

oczyszczaniem

 umożliwia mówienie i połykanie
 wymaga dużej dyscypliny pacjenta
a) Fr I – do leczenia zwężeń i tyłozgryzów z klasą I lub IIa

 2 tarcze przedsionkowe połączone z 2 akrylowymi

pelotami w przedniej cz. dna przedsionka

 łuk podniebienny od 5/6, tworzy małą pętlę otwartą z przodu pośrodku

podniebienia (rozsuwanie tarczy przedsionkowych po aktywacji)

 łuk wargowy górny przylegający do siekaczy, zagina się wokół kłów i zatapia w

masie akrylowej (możliwe wysuwanie z tworzywa

 pętle obejmujące kły - wychodzą z tarczy, okalają kły i przechodzą na str.

przedsionkową z przodu, stabilizują aparat i korygują pozycję kłów

 ciernie z drutu – wychodzą z tarczy na pow. żującą 6 , chronią tylną cz.

aparatu przed obrotem do góry

 łuk językowy bierny – wychodzi z tarczy między 3/4 żuchwy, zagina się do tyłu

tworząc ciasną pętlę przylegającą do tk. miękkich (zmuszanie pacjenta do

trzymania żuchwy w doprzedniej pozycji poprzez unikanie bolesnego ucisku),

biegnie wzdłuż guzków siekaczy dolnych

 często zamiast dolnego łuku językowego akrylowa tarcza językowa połączona

drutami z tarczami przedsionkowymi,

przylega do bł. śluzowej cz. zębodołowej

żuchwy sięgając do 6 i kończy się 2-3mm

przed koronami zębów dolnych, wychodzą z

niej 2 aktywne łuki protruzyjne

b) Fr II – do leczenia tyłozgryzów z przechyleniem

zębów siecznych lub nadzgryzem

 protruzyjne łuki górne
 klamry obejmujące kły biegną tylko od str.

przedsionkowej

 brak pętli łuku podniebiennego (lekkie łukowate

wygięcie)

c) Fr III – do leczenia przodozgryzów

 dolny łuk wargowy
 2 górne peloty wargowe
 górne sprężyny protruzyjne
 klamry wchodzące na pow. żującą 7 dolnych –

zapobieganie wciskania się tylnej cz. aparatu

d) Fr IV – do leczenia zgryzów otwartych lub protruzji

dwuszczękowej

 górny łuk wargowy
 dolne peloty wargowe
 4 ciernie okluzyjne lub pętelki na 4 i 6 szczęki – pionowa stabilizacja aparatu

Kinetor Stockfischa

1. Budowa

 górna i dolna płyta akrylowa połączone szerokimi pętlami biegnącymi 2mm od

zębów bocznych – odsuwanie policzków

 długie poziome pętle wychodzące z płyty dolnej – między bocznymi brzegami płyt

akrylowych bez kontaktu z pow. żującymi zębów, wciąga się na nie gumowe

wężyki, ich elastyczność pobudza do nagryzania na płyty aparatu,

 górne lub dolne łuki wargowe (takie jak w akt. Andresena)
 śruby w obydwu płytach
 sprężynki do zmian ustawienia zębów przednich

2. Leczenie:

 przeginanie pętli policzkowych powoduje wzajemne przesunięcie płyt → aktywacja

aparatu

 dość masywny i mniej podatny na odkształcenia
 dość trudna adaptacja
 utrudnienie mówienia

Aparaty Karłowskiej

1. Mechanizm:

 połączenie obu płyt za pomocą ukośnie leżących sprężyn
 prostowanie kleszczami łuków sprężyn → aktywacja aparatu i zmiany we

wzajemnym ustawieniu łuków

 zmuszenie żuchwy do wysuwania (A) lub cofania (B)

 dobre przyleganie aparatu do podłoża na całej powierzchni przez równomierne

rozmieszczenie punktów wtopienia sprężyn w cz. przedniej i tylnej

 w trakcie mówienia i przełykania dochodzi do ściskania sprężyn i ćwiczenia mięśni
 najlepsza skuteczność przy całodobowym noszeniu (> 14h dziennie)

2. Typy:

a) Aparat typu A

 do leczenia tyłozgryzów i tyłożuchwia
 intensywne ćwiczenie mięśni wysuwających żuchwę
 płyta dolna z 2 klamrami na 6 chroniącymi przed jej osiadaniem
 płyta górna z 2 sprężynami Coffina i łukiem wargowym
 płyty połączone 2 sprężystymi drutami o kształcie sinusoidy – od przodu na

dole (koło 3) do tyłu na górze (koło 6), kąt nachylenia do płaszczyzny zgryzu =

40°

 łuk wargowy - od 3/4 po str. podniebiennej, zagina się na przedsionkową,

tworzy pętlę wokół kła i biegnie wzdłuż koron siekaczy na drugą stronę po linii

prostej

 dodatkowe sterowanie rozbudową dolnego łuku przez podścielanie płyty

dolnej

 płyta górna nie przylega do zębów przednich – możliwe cofanie
 po 3 m. rozcięcie płyty górnej i aktywacja coffinów

b) Aparat typu B

 do leczenia przodozgryzów i przodożuchwia
 wzmocnienie mięśni cofających żuchwę
 sprężyny łączące płyty biegną od przodu na górze (koło 3) do tyłu na dole (koło

6)

 łuk wargowy dolny
 klamry Adamsa na 7 górne – zapobieganie ześlizgiwania się do przodu płyty

górnej podczas obniżania żuchwy

 płyta dolna nie przylega do zębów przednich – możliwe ich przechylanie
 ułatwienie doprzedniej rozbudowy szczęki przez podścielanie masą płyty

górnej

 przy znacznym zwężeniu szczęki śruba zamiast coffin