Alfabet łaciĔski:

A

B

C

D

E

F

G

H

I

(K)

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

Y

Z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

(k)

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

y

z

Wymowa tradycyjna

wymowa

przykład

ae

e

aeternus

eternus

oe

e

foederatus

federatus

niezgłoskotwórcze

j

iam

jam

i

zgłoskotwórcze

i

ita

ita

y

łacina tradycyjna

y

hymnus

hymnus

u niezgłoskotwórcze

ngw

lingua

lin-gwa

ngu

u zgłoskotwórcze

ngu

língula

lín-gu-la

qu

kw

quadratus

kwadratus

u niezgłoskotwórcze

sw

persuasio

per-swa-sio

su

u zgłoskotwórcze

su

sub

sub

a

o

u

spółgłoska

w wygłosie

k

canis

comoedia

cum

classis / creber / bacca

lac

kanis

komedia

kum

klassis / kreber / bakka

lak

c

e (= e, ae, oe)

i

y

c

acetum

caecus

coeruleus

ceu

cito

cýmbalum

acetum

cekus

ceruleus

ceu

cito

cýmbalum

v

w

vinum

winum

x

ks

máximus

máksimus

z

(w wyrazach z greki)

z

oryza

oryza

ti

ti

natio

natio – nie: nacjo !

ch

ch

pulcher

pulcher

ph

f

philosophia

filosofia

rh

r

rhetórica

retórika

th

t

theatrum

teatrum

Akcent (skrót wiadomoĞci, całoĞü zob. niĪej)

•

wyrazy jedno i dwusylabowe akcentuje siĊ tak samo jak w jĊzyku polskim – íta, púl-cher

•

wyrazy mające trzy sylaby lub wiĊcej

1. Czy na przedostatniej znak krótkoĞci – tak ĺ akcent na trzeciej od koĔca – cým-bă-lum

nie ĺ 2. Czy samogłoska w przedostatniej sylabie bezpoĞrednio przed nastĊpną samogłoską – tak ĺ akcent na trzeciej od koĔca – mó-ne-o

nie ĺ 3. = w przedostatniej sylabie samogłoska bezpoĞrednio przed spółgłoską ĺ akcent na przedostatniej – the-á-trum; a-cé-tum

Akcent w jĊzyku łaciĔskim:

W łacinie wystĊpował akcent toniczny (sylaby akcentowane były wymawiane
wyĪszym tonem i dłuĪej niĪ nie akcentowane). Obecnie w Polsce stosuje siĊ akcent
dynamiczny (sylaby akcentowane są wymawiane silniej).

W jĊzyku łaciĔskim akcent pada na przedostatnią sylabĊ. W wyrazach
dwusylabowych – zawsze. W wyrazach składających siĊ z trzech lub wiĊcej sylab
akcent pada na przedostatnią, jeĞli jest długa, jeĞli jest krótka – akcent przesuwa siĊ na
trzecią od koĔca: w piĞmie głoski długie oznacza siĊ kreską (np. Ɲ) a krótkie łukiem
nad literą (np. Ɵ)

Wyrazy dwusylabowe:

Ļ

Ļ



ʊʊʊ







flƝ re flƟ o

Wyrazy trzysylabowe i dłuĪsze

Ļ

Ļ



ʊʊʊ





mul cƝ re mul cƟ o

Sylaba jest długa:

-

z natury – gdy jej oĞrodkiem jest samogłoska długa z natury np. pƗr lub
dyftong (dwugłoska) ƗƝs

-

z pozycji – gdy po samogłosce bĊdącej oĞrodkiem sylaby wystĊpuje grupa
spółgłosek (takĪe zbitki: z oraz x), np. vƗcca, mƗlleus, ƝmplƗstrum

V+CC ĺ VCC

gdzie: V = vocalis (samogłoska)
C = consonans (spółgłoska)

Uwaga: iloczas z pozycji decyduje o iloczasie całej sylaby („przewaĪa” nad iloczasem
naturalnym głoski):

np. mnjl - cƟǀ (ǎ + lc ĺ nj), mimo Īe głoska ǎ w pierwszej sylabie krótka z

natury – mǎ

l-cƟǀ

Długie są zawsze:
- dyftongi:

cauda
cǀƝptum
Ɨnj

rum

sƝnj

- przyrostki:

-njrus, -njra, -njrum
-Ɨlis, -Ɨle
-Ɨris, -Ɨre
-Ưvus, -Ưva, -Ưvum
-Ɨtus, -Ɨta, -Ɨtum
-Ɲtus, -Ɲta, -Ɲtum

Uwaga:
W prozie wzdłuĪenie krótkiej samogłoski nie nastĊpuje przed grupą spółgłosek
utworzonych przez zwartą i płynną (muta cum liquida):

zwarte

d t b p k g

+

płynne

l r

vértƟbra, árbƱtror, pálpƟbra, centímƟtrum

Sylaba jest krótka:

-

z natury – gdy jej oĞrodkiem jest samogłoska krótka z natury np. ǎtƟr

-

z pozycji – gdy po samogłosce bĊdącej oĞrodkiem sylaby wystĊpuje druga
samogłoska np. flƝre ale flƟo (Ɲ + o = Ɵ) lub h + samogłoska np. vƟhiculum

V + V ĺ VV

Krótkie są:

- przyrostki:

-(c)ǎlus, -(c)ǎla, -(c)ǎlum
-Ʊcus, -Ʊca, -Ʊcum
-ǂlus, -ǂla, -ǂlum

Naturalny iloczas głosek w rdzeniu wyrazów podaje słownik, w koĔcówkach –
gramatyki j. łaciĔskiego.

0

0

0

0