Biblia

– czyli pismo święte, obejmujące Stary i Nowy Testament, uważana jest przez

judaizm i chrześcijaństwo za księgę objawioną, natchnioną przez Boga. Stary Testament
stanowi dla Żydów świadectwo Przymierza, jakie Stwórca zawarł z narodem wybranym i jest
równocześnie zapowiedzią nadejścia Mesjasza, który przyniesie zbawienie ludowi
izraelskiemu i przywróci mu wolność polityczną. Dla chrześcijaństwa Nowy Testament to
symbol Nowego Przymierza Boga z człowiekiem i dowód na to, iż prawdziwym Mesjaszem i
Zbawicielem jest Chrystus.

Czas powstania Biblii

– Proces powstawania Starego Testamentu trwał wiele wieków –

od XIII – I w. P.n.e. Zanim powstały księgi Pisma św., treści religijne uważane za Objawienie
Boże przekazywano ustnie, z dokładnością znamienną dla kultur pierwotnych. Tradycja ustna
obejmowała nieraz kilka stuleci, np. Pięcioksiąg Mojżesza spisany w VI-V w. P.n.e. sięga
wieku XIII p.n.e. Oryginał Biblii (autograf) zaginął, istniejące wersje oparte są na:
Septuagincie, będącej tłumaczeniem na język grecki, pochodzącej z III w. P.n.e., i Masorze,
pierwotnie ustnych, a następnie między IV a X wiekiem spisanych komentarzach do
hebrajskiego tekstu Biblii. Nowy Testament powstał między I a połową II wieku n.e.
Apokalipsa św. Jana pisana była prawdopodobnie między 93 a 96 rokiem. Zachowane
manuskrypty Nowego Testamentu pochodzą z III i IV wieku.

Autorzy

Stary Testament:

- pięcioksiąg - Mojżesz i Jozua „Tora” (ks. Rodzaju „Genesis”, wyjścia „Exodus”,

Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa)

- Psalmy - Dawid
- Pieśń nad Pieśniami – król Salomon
- Księgi Prawa – Mojżesz
- Przypowiedzi – król Salomon
- Teksty tzw, mądrościowe – król Salomon
- Hymny – Dawid

Nowy Testament:

- Ewangelie – św. Mateusz, Marek, Łukasz, Jan
- Apokalipsa – św. Jan
- Listy Apostolskie – św. Paweł, Jakub, Piotr, Jan, Juda
- Dzieje Apostolskie – św. Łukasz

Podział Biblii

Stary Testament

– w skład, którego wchodzi 48 ksiąg zgrupowanych w czterech częściach:

- Pięcioksiąg – tzw. Tora, czyli Prawo, obejmująca księgi: Rodzaju, Wyjścia,

Kapłańską, Liczb, Powtórzonego Prawa. Tora jest jednym z najstarszych zabytków
literackich. Zapisana została na wyprawionym ze skóry zwoju, nawijanym na drążki.

- Prorocy – obejmuje 21 ksiąg
- Pisma – składające się z 13 ksiąg
- Pozostałe siedem ksiąg judaizmu uznaje się za Apokryfy.

1

Najbardziej znane, poza Torą, księgi to: Księga Hioba, Księga Psalmów,

Księga Koheleta, Pieśń nad Pieśniami.
Według kanonu katolickiego księgi Starego Testamentu dzielą się na:
historyczne (np. Rodzaju, Wyjścia, Królewska, Judyty, Estery); prorockie (np.
Jeremiasza, Izajasza itd.) i dydaktyczne (np. Koheleta, Hioba, Przysłów)

Nowy Testament

– obejmuje 27 ksiąg; katolicyzm dzieli je, podobnie jak Stary Testament,

na trzy grupy:

- księgi historyczne, w skład których wchodzą 4 Ewangelie oraz Dzieje Apostolskie
- księgi dydaktyczne, obejmujące Listy św. Pawła, Jakuba, Piotra, Jana
- księgi prorockie, czyli Apokalipsa (Objawienie) św. Jana

Kain i Abel

Gdy Adam zbliżył się do Ewy ona poczęła i urodziła Kaina i rzekła: Otrzymałam mężczyznę
od Pana, a potem urodziła jeszcze Abla, jego brata.
Abel

był pasterzem trzód, a Kain uprawiał rolę. Gdy Abel złożył ofiarę ze swej trzody

i z ich tłuszczu, Pan nawet nie spojrzał na dary od Kaina. Kain był zły na Abla i powiedział
do niego żeby szedł z nim na pole. A gdy doszli na pole Kain rzucił się na Abla i zabił go.
Wtedy Bóg zapytał Kaina gdzie jest jego brat?, a Kain odpowiedział że nie wie bo nie jest
jego stróżem. Pan wtedy rzekł że krew jego brata woła ku niemu z ziemi. Wygnał go ziemi i
skazał na tułaczkę. Pan dał też znamię Kainowi, aby go nikt nie zabił. Po czym Kain odszedł
od Pana i zamieszkał w kraju Nod, na wschód od Edenu.

Abraham

Abraham - początkowo Abram (z hebrajskiego - Ojciec jest wzniosły), patriarcha. Wg
Księgi Rodzaju syn Teracha, mąż Sary, ojciec Izaaka, poprzez którego stał się praojcem
Izraelitów i Edomitów, oraz Izmaela (którego matką była niewolnica Hagar), co czyni go
przodkiem Arabów; miał też potomków z drugą żoną, Keturą. Pochodził z Ur, skąd wraz
z ojcem i bratankiem Lotem wywędrował do Charanu. Po śmierci Teracha, wezwany przez
Boga ruszył poprzez Kanaanu do Egiptu. Wrócił następnie do Kanaanu, gdzie się osiedlił.
Bóg zawarł z nim przymierze, którego znak stanowiło obrzezanie. Zmiana imienia z Abram
na Abraham symbolizować miała obietnicę, że stanie się ojcem wielu narodów.
Przypowieści związane z Abrahamem mówią m.in. o jego spotkaniu z Bogiem pod dębami
Mamre, o gotowości złożenia krwawej ofiary z syna Izaaka, o zakupieniu od Chetyty Efrona
ziemi w Makpela, gdzie pochował Sarę i gdzie spoczęły też szczątki samego Abrahama,
później zaś Izaaka i Jakuba (Grota Patriarchów).

Izaak

Izaak - patriarcha biblijny, syn

Abrahama i Sary mąż Rebeki, ojciec Ezawa i Jakuba.

Abraham miał Izaaka złożyć na ołtarzu Boga, jako dowód bojaźni bożej, ale ofiara została
w porę powstrzymana. Izaak poślubił Rebekę, swoją kuzynkę.

2

Historia Hioba

W części wstępnej Hiob przedstawiony jest jako człowiek zamożny, ojciec i głowa rodziny.
„Był najwybitniejszym człowiekiem spośród wszystkich ludzi Wschodu”. Posiadanie
wielkiego majątku oraz szczęśliwe życie, zgodnie z tradycją żydowską, traktowane były jako
szczególna oznaka Bożego błogosławieństwa i opieki. Bóg szczycił się Hiobem – swym
wiernym i kochającym Go sługą, innego zdania, co do motywów bogobojności Hioba, był
szatan. Uważał, że wielbi on swego Pana za dary, którymi go obsypał. Bóg, chcąc udowodnić
bezpodstawność szatańskich zarzutów, zsyła na Hioba falę nieszczęść, wystawiając go w ten
sposób na próbę wierności. Hiob traci swój majątek, umierają jego dzieci, w końcu on sam
zapada na trąd. Jednak rozgoryczonej tragicznymi wypadkami żonie odpowiada, że skoro
przyjmowali dobro od Boga, należy także umieć przyjmować z Jego rąk zło. Hioba
odwiedzają trzej przyjaciele i przez siedem dni i nocy towarzyszą mu. Za to, że Hiob nie
zwątpił w sprawiedliwość jego wyroków, Bóg oddaje mu wszystko, co wcześniej utracił.
Księga Hioba porusza problem niezawinionego cierpienia i Bożej sprawiedliwości,
podnosi temat indywidualnej odpowiedzialności za własne winy, ukazuje tragizm
cierpienia, którego nie można pojąć i wytłumaczyć i podkreśla jaką okrutną próbą
może być wiara religijna. Przypadek Hioba uczy bezinteresownej wierności Bogu i
samemu sobie, jest lekcją ludzkiej godności, ukazuje dramat człowieka oznaczjące
tragiczną, katastroficzną informację.

O siewcy

Jezus nauczał posługując się opowieścią o ziarnach rzucanych przez siewcę. Jedno z nich,
leżące na drodze, zostało zjedzone przez ptaki. Inne znalazło się na skale, jednak, mimo że
wzeszło, bardzo szybko z powodu zbyt małej ilości gleby uschło. Inne z kolei zostało
zagłuszone przez ciernie. Jedynie to, które upadło na żyzną glebę wzrosło i wydało plon.
Jezus kończy przypowieść słowami: „Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha”.
Przypowieść ta skierowana jest do tych, których serca nie są otwarte na naukę
Chrystusa i dlatego Pan musi zwracać się do nich za pomocą przypowieści. Siewca
to Jezus, głoszący słowo Boże, gleba, na którą ono pada to wszyscy ludzie. Jezus
dzieli ich na cztery kategorie. Pierwsi to ci, którzy słyszą słowo i nie przyjmują go, bo
szatan rządzi ich duszami. Drudzy są zbyt niestali i słabi, aby bronić swojej wiary,
ulegają więc pod naciskiem prześladowań, inni zapominają o słowie Bożym,
skuszeni doczesnymi dobrami, rozkoszą i podatni na życiowe troski. Prawdzie
wierzący nie tylko słuchają, ale bezwarunkowo przyjmują je do swego serca. Tylko
oni dostąpią Królestwa Bożego i uzyskają wieczną nagrodę w niebie. Przypowieść o
siewcy poucza, iż do osiągnięcia wiecznego szczęścia potrzebna jest prawdziwa,
niewzruszona wiara, niezachwiana wobec ziemskich pokus i życiowych cierpień.

O synu marnotrawnym

Pewien ojciec miał dwóch synów. Młodszy z nich opuścił dom rodzinny, gdyż postanowił
sam kierować własnym życiem. Wyruszając z domu zabrał ze sobą połowę majątku ojca.
Wkrótce jednak roztrwonił pieniądze na zabawach z przyjaciółmi. Stał się nędzarzem, aby
przeżyć wynajął się do uwłaczającego godności Izraelity zajęcia – pasienia świń. Był głodny,
pragnął posilić się choćby strąkami, którymi żywiły się świnie „ale nikt mu ich nie dawał”.
Postanowił wrócić do ojca i poprosić go o przebaczenie mu jego występków. Gdy zbliżał się
do domu, ojciec rozpoznał go z daleka i wybiegł uradowany, aby go powitać. Z chęcią

3

przebaczył mu winy. Uradowany z powrotu syna wyprawił na jego cześć wielką ucztę.
Oburzonemu z tego powodu swemu starszemu synowi tłumaczył swą decyzję: „ten twój brat
był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”.
W przypowieści tej Ojciec symbolizuje Boga, a jego synowie ludzi. Syn marnotrawny
to grzesznik, który nawraca się i powraca do Boga. Przypowieść ta ukazuje prawdę,
iż Bóg zawsze czeka na tych, którzy od niego odeszli i raduje się z każdego
nawróconego. Grzechy nie przekreślają więc na zawsze drogi do Królestwa Bożego.
Szczera skrucha i żal za popełnione winy oczyszczają człowieka i pozwalają mu
dostąpić chwały wiecznej. Miłosierdzie Boskie jest bowiem bezgraniczne, a Bóg jest
przede wszystkim nie tym, który karze, ale tym, który miłuje.

O miłosiernym Samarytaninie

Napadnięty przez zbójców człowiek został na pól umarły porzucony na drodze. Nie zwrócili
na niego uwagi przechodzący obok żydowski kapłan i Lewita, uważani powszechnie za ludzi
pobożnych. Rannemu pomógł jedynie Samarytanin (Żydzi pogardzali Samarytanami). Zabrał
go do gospody, gdzie opłacił opiekę nad nim, żywność i nocleg. Samarytanina wskazuje Jezus
jako wzór do naśladowania dla swoich uczniów.
Przypowieść ta zawiera eksplikację (wyjaśnienie) „nowego przykazania”, czyli
przykazania miłości Boga i miłości bliźniego – wielkiego tematu w nauce Chrystusa.
Bliźnim jest nie tylko współwyznawca i człowiek nam bliski, ale każdy, bez względu
na pochodzenie i wyznawaną religię. Miłosierdzie jest nie tylko materialną pomocą
ofiarowaną biednemu, ale przede wszystkim duchową obecnością przy
potrzebującym i chęcią zaoferowania się innym. Przypowieść poucza, iż
chrześcijanin powinien miłować i okazać miłosierdzie wszystkim ludziom bez wyjątku,
nawet swoim nieprzyjaciołom. Tylko w ten sposób bowiem może wejść do Królestwa
Bożego i dostąpić wiecznej chwały. Przypowieść o synu marnotrawnym stanowi
rozwinięcie i interpretację przykazania ze starotestamentowej Księgi Powtórzonego
prawa: „Będziesz miłował Pana Boga twego z całego serca twego (...) a bliźniego
swego jak siebie samego”.

Pieśń nad Pieśniami

Jest to jedna z najpiękniejszych ksiąg biblijnych. Ma ona formę poematu miłosnego, zaś
główni bohaterowie noszą znamienne imiona: Oblubienica i Oblubieniec. W swej treści
dosłownej przedstawia, w sześciu pieśniach, radosne oczekiwanie i zaślubiny dwojga
kochanków. W wielu metaforycznych, pełnych lirycznego nastroju scenach Oblubienica i
Oblubieniec zachwycają się sobą i wyznają sobie miłość. On jest pasterzem owiec, w szałasie
pasterskim odwiedza go ukochana. Gdy go nie ma, Oblubienica zawsze czeka na jego
przybycie, z utęsknieniem wypatruje jego sylwetki i nasłuchuje odgłosu jego kroków. Pieśń
czwarta to z kolei poruszające, liryczne wyznanie tęskniącej kochanki, zaniepokojonej
nieobecnością Oblubieńca. W końcu następuje radosne spotkanie i zaślubiny. W sensie
alegorycznym poemat przedstawia relacje między Izraelem (oblubienica) i Jehową
(Oblubieniec) oraz między Kościołem (oblubienica) i Chrystusem (Oblubieniec).
Tytuł Pieśń nad Pieśniami oznacza najdoskonalszą pieśń. Przez tradycję błędnie
przypisywana królowi Salomonowi, powstała prawdopodobnie nie ok. IV w. p. n. e.
Autor pieśni jest nieznany. Pieśń to poemat o miłości, której potęga i wartość
ukazane zostały w słowach: „mocna jako śmierć miłość, twarda jak piekło rzewliwość,
pochodnie jej, pochodnie ognia i płomieniów (...) choćby człowiek dał wszystką

4

majętność domu swego za miłość, wzgardzi ją jako nic”. Poemat mówi nie tylko o
uczuciach, ale stanowi także hymn o miłości erotycznej.

Hymn o miłości

Św. Paweł w I liście do Koryntian, w poetyckim hymnie, określa istotę miłości
chrześcijańskiej. Według autora jest ona niezbędna do tego, by móc o sobie powiedzieć, że
jest się w pełni człowiekiem. Jej obecność można rozpoznać w cierpliwości, łasce,
nieuleganiu zazdrości. Św. Paweł określa ją także jako: przeciwną pysze, nie znoszącą
bezwstydu, skłonną do poświęceń oraz przebaczenia. Jest ona wierną towarzyszką prawdy,
potrafi przetrwać każdą próbę. Jej obecność decyduje o duchowej doskonałości człowieka,
pozwala odkryć obecność Boga w życiu.

Gdy byłem dzieckiem,

Mówiłem jak dziecko,

Myślałem jak dziecko,

Kiedy stałem się mężem,

Wyzbyłem się tego co dziecięce

1 kor 13, 11-12 (przyp. Autora ściągi DB)

Hymn o miłości stanowi poetycki fragment I listu do Koryntian św. Pawła. Porównując
wcześniej Kościół Chrystusa do ludzkiego ciała, apostoł podkreśla, iż
najważniejszym darem człowieka i najdoskonalszą formą kontaktu z Bogiem jest
miłość. Miłość jest silniejsza od darów charyzmatycznych, wiary, ascezy, wiedzy.
Święty Paweł wymienia główne przymioty miłości – cierpliwość, dobroć, brak zawiści,
pychy, bezinteresowność, czystość, zdolność do wybaczania, ufność, prawość. To
najważniejsze uczucie jest ponad czasowe i trwałe, nigdy nie ginie. W ostatniej
części Hymnu apostoł przeciwstawia niedoskonałemu poznaniu ziemskiemu pełne i
bezpośrednie rozumienie, które będzie nam dane w życiu wiecznym. W końcowych
wersach zawiera się pochwała najwyższych wartości, których ukoronowaniem jest
miłość:

„Teraz trwają: wiara, nadzieja, miłość;

A z tych największa jest miłość”.

Psalmy

Psalm I zalicza się do grupy Psalmów o charakterze mądrościowym, ponieważ podejmuje
temat życia „sprawiedliwych” i „niesprawiedliwych” oraz postępowania Boga wobec nich. Ci
pierwsi darzeni są przez Boga łaską i błogosławieństwem. Natomiast drudzy w odpowiednim
czasie zostaną poddani zagładzie.
Psalm VIII to Psalm pochwalny
Psalm 45 to Psalm o charakterze królewskim
Psalm 130 to psalm o charakterze błagalnym

Apokalipsa św. Jana

Księga kończy się zapowiedzią powtórnego przyjścia Chrystusa i jego zwycięstwa nad
światem. Apokalipsa miała spełniać rolę otuchy dla prześladowanego wówczas kościoła.
Fragmenty przedstawiają symbolicznie czterech jeźdźców niosących wojnę, głód i zarazę.

Motyw marności w Biblii występuje przede wszystkim w księdze Koheleta, której początek
brzmi: „Marność nad marnościami i wszystko marność” (Vanitas vanitatum et omnia vanitas)

5

Księga psalmów składa się ze 150 psalmów, które w większości przypisuje się Dawidowi. Ze
względu na treść dzielą się na:

• Pochwalne

• Błagalne

• Dziękczynne
• Królewskie

• Mądrościowe (podejmują problem życia sprawiedliwych i niesprawiedliwych)

• Patriotyczno – Religijne

Psalm – Gatunek poetycki wywodzący się z Biblii, który ma charakter hymnu pochwalnego
Przypowieść (Parabola) – to opowieść, zwykle o schematycznej, ubogiej w realia fabule i
stypizowanych postaciach, posiadająca dwa znaczenia, dosłowne i głębsze – alegoryczne lub
symboliczne.
Apokalipsa – Odsłonięcie, objawienie teraz ostateczna zagłada.
Eschatologia – Rzeczy ostateczne
Alegoria – Przedstawienie pojęć, tematów za pomocą postaci lub symboli umownych
Paralelizm – równoczesność, równoległość występowania czegoś np. nasycenie symboliką

Zapis skrótowy:

• Rdz – ks. Rodzaju, Wj – ks. Wyjścia, Kpł –ks. Kapłańska, Lb – ks. Liczb, Pwt – ks.

Powtórzonego prawa

• Ps – Psalmy

• PnP – Pieśń nad Pieśniami
• Dn – Daniel, Jr – Jeremiasz, Iż – Izajasz, Ez – Ezechiela

• Mt – Mateusza, Mk – Marka, Łk – Łukasza, J – Jana

• Dz – dzieje Apostolskie
• Kor – list do Koryntian, Hbr – Hebrajczyków, Rz – Rzymian, Ga – Galatów, Ef –

Efezjan

Gatunki Literackie w Biblii:

• Poemat Epicki
• Kronika

• Opowiadanie Historyczne

• Przypowieść (Parabola)
• Zbiór Praw

• Dialog Filozoficzny

• Psalm
• Przysłowie

• Pieśń Miłosna

• Saga Rodowa
• Kazanie

• List

• Lamentacja
• Apokalipsa

Hiobowe wieści – Tragiczna wiadomość; wieść o wielkim nieszczęściu

Copyright © by Dawid Spanner 2002

6