BIO-ALGORITHMS AND MED-SYSTEMS

JOURNAL EDITED BY MEDICAL COLLEGE – JAGIELLONIAN UNIVERSITY

Vol. 1, No. 1/2, 2005, pp. 291-296.

ANALIZA OBCIĄŻEŃ PRACĄ NA PODSTAWIE WSKAŹNIKA

WYKORZYSTANIA REZERWY TĘTNA I OBCIĄŻEŃ

STATYCZNYCH METODĄ OWAS

ANALYSIS OF WORKLOADS ON THE BASIS OF THE HEART RATE

INDEX AND OWAS METHOD

A

NNA

G

ROBORZ

,

T

ADEUSZ

J

ULISZEWSKI

,

M

ARCIN

G

ONCIARZ

Wydział Agroinżynierii, Akademia Rolnicza, Kraków

[e-mail], [e-mail], [e-mail]

Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę obciążeń
pracą osób zatrudnionych w gospodarstwach rolnych. Na pod-
stawie pomiarów tętna obliczono wskaźnik wykorzystania re-
zerwy tętna (WRT), który posłużył do oceny fizjologicznego
obciążenia pracą. Do pomiarów i zapisu tętna zastosowana
została aparatura firmy Polar wraz z dołączonym oprogramo-
waniem Polar Precision Performance. W celu analizy obciążeń
statycznych wykorzystano metodę OWAS (Ovako Working
Posture Analysis System), która została zaimplementowana
jako autorski program komputerowy.

Słowa kluczowe: obciążenie pracą, wskaźnik wykorzystania
rezerwy tętna (WRT), metoda OWAS

Abstract. Publication presents workload analysis of people
employed on farms. On the basis of pulse measurement Heart
Rate Reserve index was estimated, was used for the evaluation
of the physiological workload. The pulse was measured and
recorded by the Polar tool operating with Polar Precision
Performance software. In order to analyse static loads, the
OWAS (Ovako Working Posture Analysis System) method was
implemented as computer program.

Key words: workload, Heart Rate Reserve, OWAS method

1. Wprowadzenie

Badaniem obciążenia fizycznego zajmuje się fizjologia

pracy, która jest nauką odgrywającą istotną rolę w badaniach

ergonomicznych. Wyniki badań fizjologicznych mają na celu
opracowanie praktycznych zaleceń dotyczących sposobu

wykonywania pracy i warunków, w jakich powinna ona

przebiegać. Obciążenie pracą fizyczną na stanowisku pracy

dzieli się na dynamiczne i statyczne. Podział ten jest związany
z charakterem pracy mięśni – ich skurczem. Wysiłek

dynamiczny przebiega w warunkach ruchu w związku

z przemieszczeniem ciała ludzkiego lub jego części w prze-

strzeni i zachodzi przy udziale izotonicznych skurczów mięśni,
podczas których następuje skrócenie włókien – okresy

skurczu i rozkurczu mięśni [19], [9], [15]. Wysiłek statyczny

jest wykonywany przy udziale skurczów izometrycznych, które

powodują wzrost napięcia mięśni bez wyraźnego ich
skrócenia. Praca statyczna przebiega w warunkach bezruchu,

wiąże się przede wszystkim z koniecznością utrzymania

niewygodnej i wymuszonej pozycji ciała [15].

Nadmierne obciążenie organizmu związane z pracą

zawodową jest przyczyną zmęczenia obwodowego,

obejmującego układ mięśniowo-szkieletowy i ogólne zmiany

czynnościowe oraz zmęczenia ośrodkowego układu nerwo-

wego. Zmiany składające się na zmęczenie obwodowe

i ośrodkowe prowadzą do dolegliwości, a nawet urazów

układu mięśniowo-szkieletowego, wyczerpania zasobów
energetycznych i metabolicznych, zaburzenia czynności

percepcyjnych, w tym i koordynacji wzrokowo-ruchowej

i obniżenia sprawności umysłowej [7].

Rozwój technologii, w tym mechanizacja i automatyzacja,

znacznie zmniejsza liczbę osób zatrudnionych przy pracach
wykonywanych ręcznie: podnoszeniu, przenoszeniu,

ciągnięciu, pchaniu dużych i ciężkich przedmiotów i narzędzi.

Jednak nadal istnieją zawody, w których wielu spośród

wykonywanych czynności nie da się zastąpić rozwiązaniami
technicznymi, przykładowo prace naprawcze, wykonawcze

w budownictwie czy rolnictwie.

2. Cel i zakres

Celem badań była analiza obciążeń pracą osób pracują-

cych w rolnictwie, w fermie drobiu (kur niosek), na podstawie

wskaźnika wykorzystania rezerwy tętna i metody OWAS.

Zakres badań obejmował siedem osób (dwie kobiety

i pięciu mężczyzn) pracujących przy produkcji jaj konsumpcyj-

nych w systemie klatkowym w obrębie jednej fermy z woje-

Pattern re

cognition

A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaźnika wykorzystania rezerwy...

292

wództwa śląskiego. Charakterystykę badanych osób przed-

stawia tab. 1.

Tab

. 1. Charakterystyka badanych osób

Osoba

Pł

eć

*

Wiek [lat]

Mas

a ci

ał

a

[kg]

Wzrost [m]

BMI **

[kg/m

2

]

Uwagi

A

K 37 72 1,66 26,1 pali

papierosy

B

K 48 65 1,65 23,9 pali

papierosy

C

M 21 71 1,80 21,9 brak

D

M 25 75 1,82 22,6 pali

papierosy

E

M 27 73 1,70 25,3 pali

papierosy

F

M 40 65 1,70 22,5 brak

G

M 41 67 1,69 23,5 pali

papierosy

*K – kobieta
M – mężczyzna,
**Wskaźnik BMI (1).

(1)

Wartość wskaźnika BMI [kg/m

2

] wg WHO (World

Health Organization):
BMI <18,5

− niedowaga,

BMI 18,5-24,9

– normalna waga,

BMI 25-29,9

– nadwaga,

BMI 30 –34,9

– I klasa otyłości,

BMI 35-39,9

– II klasa otyłości,

BMI >40

– III klasa otyłości.

3. Metodyka

Analizę obciążeń pracą badanych osób przeprowadzono

przy pomocy:

- wskaźnika wykorzystania rezerwy tętna obliczonego na
podstawie pomiarów tętna (obciążenie dynamiczne),
- metody OWAS

− Ovako Working Posture Analysis System

(obciążenie statyczne).

Tętno (HR) jest najłatwiejszym do zmierzenia i zarejestro-

wania wskaźnikiem reakcji układu krążenia na wysiłek [20].

Maksymalne tętno (HR

max

) zależne jest przede wszystkim od

wieku człowieka i można je obliczyć z zależności [1]:

HR

max

= 220 – wiek osoby (w latach).

Minimalne tętno, zwane też tętnem bazowym, (HR

min

)

występujące podczas snu jest zróżnicowane indywidualnie

w zakresie od 45 do 70 ud/min. Różnica pomiędzy maksymal-

nym tętnem a tętnem minimalnym jest nazywana rezerwą
tętna, tj. swego rodzaju „zapasem” częstości skurczów serca

jako reakcji na wysiłek. Wykorzystanie rezerwy tętna można

wyrazić w wartościach bezwzględnych (ud/min), tj. wzrostem

częstości skurczów serca w porównaniu do HR

min

lub

w jednostkach względnych (%) jako iloraz wzrostu częstości

skurczów serca (w porównaniu do HR

min

) do rezerwy tętna [2].

Pomiary wykonywano miernikiem tętna POLAR VAN-

TAGE, który umożliwia także bezprzewodową rejestrację wy-

ników. Przy pomocy interfejsu zarejestrowane dane, tj. tętno,
przenoszone są do komputera, gdzie mogą być analizowane

programem dostarczanym przez producenta miernika.

Program komputerowy Polar Precision Performance

umożliwia obliczanie między innymi średniej wartości tętna

badanej osoby podczas pracy w wybranym przedziale

czasowym [10]. Metoda bezprzewodowego pomiaru tętna

została opracowana w 1983 r. na Uniwersytecie w Oulu,
w Katedrze Elektroniki (Finlandia). Spośród metod pomiaru

i rejestracji tętna powszechnie stosuje się obecnie bezprzewo-

dowe mierniki. Metoda ta wykorzystywana jest do ergono-

micznych badań obciążenia pracą personelu zatrudnionego
w przemyśle [15], usługach transportowych [11], a także

w rolnictwie [12]. Na Wydziale Agroinżynierii Akademii

Rolniczej w Krakowie od kilku lat prowadzone są badania

obciążenia pracą osób zatrudnionych w rolnictwie, m.in.
traktorzystów, osób zatrudnionych przy pracach polowych,

w ogrodnictwie i w fermach drobiu czy krów mlecznych.

Wskaźnik wykorzystania rezerwy tętna [4], [16] został

obliczony według następującego wzoru (2):

(2)

gdzie:
HR

pracy

– średnie tętno danej czynności [ud/min],

HR

min

– tętno bazowe [ud/min],

HR

max

– tętno maksymalne dla danej osoby [ud/min].

Klasyfikacja wysiłku na podstawie wykorzystania rezerwy

tętna przy długotrwałym obciążeniu jest następująca [2]:

do 25%

− wysiłek bardzo mały,

25 – 35%

− wysiłek relatywnie mały,

35 – 50%

− wysiłek średni (niem. mittelstark),

50 – 65%

− wysiłek dopuszczalny tylko dla osób ze

zdrowym układem krążenia,

65 – 80 %

− wysiłek dopuszczalny tylko warunkowo,

powyżej 80 %

− wysiłek niedopuszczalny.

Analiza obciążenia metodą OWAS służy do oceny wiel-

kości obciążenia statycznego na stanowiskach pracy. Jest

powszechnie stosowanym systemem identyfikacji i oceny

postawy całego ciała ludzkiego podczas pracy. Metoda ta

została opracowana w Finlandii przez firmę Ovako [13], [14]
w odpowiedzi na potrzebę prostej, jasnej i uzasadnionej

metody analitycznej. Ich celem była analiza obciążeń postawy

ciała ludzkiego i poprawa czynników ergonomicznych

w miejscu pracy. Stworzenie stanowiska pracy, które nie
powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia układu

mięśniowo-szkieletowego pracownika, wymaga przeanalizo-

wania parametrów związanych z pozycją przy pracy, siłą

wywieraną podczas pracy oraz czasem oddziaływania siły
przy określonej pozycji. Parametry te powinny być rozpatry-

wane łącznie. Metoda OWAS bierze pod uwagę obciążenie

pochodzące od czterech czynników:
- pozycji pleców (cztery zakodowane pozycje:

1

− wyprostowane, 2 – zgięte do przodu, 3 – skręcone,

4 – zgięte i skręcone),

- położenia przedramion (trzy pozycje: 1 – obydwa poniżej

stawu łokciowego, 2 – jedno powyżej stawu łokciowego,
3 – obydwa powyżej stawu łokciowego),

- pracy nóg (siedem pozycji: 1 – pozycja siedząca,

2 – stojąca z nogami wyprostowanymi, 3 – stojąca z jedną

nogą wyprostowaną, 4 – stojąca z nogami zgiętymi,

5 – stojąca z jedną nogą zgiętą, 6 – klęczenie na jednym
lub obu kolanach, 7 - chodzenie) [18],

]

[

]

[

2

2

2

m

w zro st

kg

m a sa

m

kg

B M I

=

⎥⎦

⎤

⎢⎣

⎡

[%]

100

min

max

min

⋅

−

−

=

HR

HR

HR

HR

WRT

pracy

Pattern re

cognition

A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaźnika wykorzystania rezerwy...

293

- wielkości obciążenia zewnętrznego (trzy wielkości,

zróżnicowane według obciążonych osób, oparte na aktach

prawnych - tab. 2) [6], [7].

Tab. 2. Kody obciążenia zewnętrznego w zależności od populacji [7]

Mężczyźni

Kobiety

i młodociani

chłopcy

Dziewczęta

Kod obciążenia

zewnętrznego

[kg]

1

< 10

< 5

< 2

2

10 - 20

5 - 10

2 - 6

3

> 20

> 10

> 6

Na podstawie pełnego kodu pozycji ciała ludzkiego skła-

dającego się z czterech cyfr (po jednej od każdego czynnika
obciążającego) należy odczytać typ kategorii z diagramu

(rys. 1).

Rys. 1. Diagram do określania kategorii według kodu pozycji

Dokładny opis kategorii oraz zalecenia odnośnie ewentu-

alnych zmian na stanowisku pracy przedstawiono w tabeli 3.
Do celów analizy obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego

dla każdej z utrzymywanych pozycji istotny jest czynnik czasu

trwania określonej czynności opisanej przez kategorię. W

zależności od czasu utrzymywania pozycji ciała określonej
zgodnie z kategoriami metody OWAS dokonano oceny

obciążenia statycznego jako duże, średnie lub małe (tab. 4).

Pozycje ciała zostały zróżnicowane na wymuszoną i

niewymuszoną. Pozycja wymuszona to taka, która jest
narzucona konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem

wykonywanych czynności, a jej modyfikacja pod wpływem

subiektywnego odczucia pracownika i zgodnie z jego

preferencjami nie jest możliwa. Natomiast pozycja niewymu-
szona to taka, która może być zmieniana zgodnie z poczu-

ciem wygody pracownika, bez wpływu na jakość wykonywanej

pracy.

Ze względu na adaptowalność do analizy codziennego

miejsca pracy i możliwości oceny różnych postaw ciała

metoda ta była stosowana w wielu badaniach pozycji ciała

w różnych zawodach: konstruktorzy budowlani [21], praca

przy uprawie roślin leczniczych i włókienniczych [5], kobiety
pracujące w fermach krów mlecznych [22], osoby zatrudnione

przy produkcji owoców [3] czy przy sadzeniu roślin

w leśnictwie [8].

Tab. 3. Opis kategorii

Kategoria Opis

kategorii

Kategoria 1

- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
są naturalne,
- obciążenie jest optymalne lub akceptowalne,
- nie ma potrzeby dokonywania zmian na stanowi-
sku;

Kategoria 2

- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
mogą mieć negatywny wpływ na układ mięśniowo-
szkieletowy,
- obciążenie jest prawie akceptowalne,
- nie ma potrzeby dokonywania natychmiastowych
zmian na stanowisku, ale należy wziąć pod uwagę
konieczność przeprowadzania takich zmian

w bliskiej przyszłości;

Kategoria 3

- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
mają negatywny wpływ na układ mięśniowo-
szkieletowy,
- obciążenie jest duże,
- zmiany na stanowisku należy przeprowadzić tak
szybko, jak to możliwe;

Kategoria 4

- pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy
mają bardzo negatywny wpływ na układ mię-
śniowo-szkieletowy,
- obciążenie jest bardzo duże,
- zmiany na stanowisku należy przeprowadzić
natychmiast.

Tab. 4. Ocena obciążenia statycznego w zależności od czasu
utrzymywania pozycji ciała

Ocena

obciążenia

Pozycja ciała przy pracy

(kategorie OWAS)

Czas

utrzymywania
jednej pozycji

[% zmiany

roboczej]

Pozycja niewymuszona
kategorii 1

do 70

Pozycja wymuszona kategorii 1
lub niewymuszona kategorii 2

do 50

małe

Pozycja wymuszona kategorii 2

do 30

Pozycja niewymuszona
kategorii 1

powyżej 70

Pozycja wymuszona kategorii 1
lub niewymuszona kategorii 2

50 - 70

Pozycja wymuszona kategorii 2

30 - 50

średnie

Pozycja wymuszona kategorii 3
lub 4

do 30

Pozycja wymuszona kategorii 1
lub niewymuszona kategorii 2

powyżej 70

Pozycja wymuszona kategorii 2

powyżej 50

duże

Pozycja wymuszona kategorii 3
lub 4

powyżej 30

Metoda OWAS została zaimplementowana jako autorski

program komputerowy wspomagający analizę obciążeń

statycznych.

4. Wyniki

Analiza wskaźników wykorzystania rezerwy tętna podczas

czynności wykonywanych przy produkcji jaj konsumpcyjnych

pozwoliła na klasyfikację stopnia ciężkości wysiłku fizycznego
według skali Buchbergera. Wyniki badań przeprowadzonych

Pattern re

cognition

A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaźnika wykorzystania rezerwy...

294

na podstawie pomiarów tętna oraz obliczonego wskaźnika

wykorzystania rezerwy tętna przedstawiono w tab. 5, w której

dokonano także oceny wysiłku fizycznego badanych osób.

Obciążenie pracą podczas poszczególnych czynności
oceniono jako relatywnie małe (11 zapisów czynności), bardzo

małe (10 zapisów), średnie (7 zapisów – np. załadunek jaj do

samochodu, przenoszenie jaj posortowanych według klas

wagowych na półki wózków transportowych) oraz dopusz-
czalne tylko dla osób ze zdrowym układem krążenia (1 zapis –

w sytuacji awaryjnej ręczny zbiór jaj).

Na rys. 2 przedstawiono wykres tętna w czasie jednej

z badanych osób (osoba B) podczas sortowania i przenosze-
nia posortowanych jaj na wózki transportowe. Czynność ta

została zaklasyfikowana według wskaźnika WRT [%] jako

wysiłek średni.

Tab. 5. Tętno, wskaźnik wykorzystania rezerwy tętna badanych osób
podczas pracy w fermie drobiu (kur niosek) oraz ocena wysiłku
fizycznego

HR

prac

y

HR

max

HR

min

WRT

Osoba

Czynność

[ud/min] [%]

Ocena

wysi

łku

fizycznego

A

zamiatanie hal

91 183 44

33,8

relatywnie

mały

A

odpoczynek w

pozycji siedzącej 68 183 44 17,3

b. mały

A

sortownia,

wybieranie

stłuczek

76 183 44 23,0

b. mały

A

zamiatanie hal

79 183 44

25,2

relatywnie

mały

B

sortownia,

przenoszenie jaj 111 172 60

45,5

średni

B

administracja 92

172

60

28,6

relatywnie

mały

B

sortownia,

przenoszenie jaj 108 172 60

42,9

średni

B

wydawanie i

sprzedaż jajek

94 172 60

30,4

relatywnie

mały

C

naprawa silnika

elektrycznego w

pozycji stojącej 76 199 44 20,6

b. mały

C

odpoczynek w

pozycji siedzącej 80 199 44 23,2

b. mały

C

ręczny zbiór jaj

108 199 44

41,3

średni

C

zamiatanie hal

117 199 44

47,1

średni

C

odpoczynek w

pozycji siedzącej 88 199 44 28,4

relatywnie

mały

C

wnoszenie do kla-

tek uwolnionych

przypadkowo kur

96 199 44 33,5

relatywnie

mały

C

prace remontowo-

porządkowe,

naprawa taśmy

pomiotowej

82 199 44 24,5

b. mały

C

prace domowe:

zmywanie naczyń,

wycieranie kurzu

84 199 44

25,8

relatywnie

mały

C

rozłupywanie

drewna siekierką

w pozycji

pochylonej 93

199

44

31,6

relatywnie

mały

C

naprawa łopaty w

pozycji pochylonej 82 199 44

24,5

b. mały

D

kontrola produkcji,

chodzenie między

bateriami klatek

i wzdłuż linii

technologicznej

87 195 50 25,5

relatywnie

mały

E

sprzątanie

samochodu

dostawczego

102 193 57 33,1

relatywnie

mały

E

telefonowanie,

administracja 85

193

57

20,6

b. mały

E

załadunek jaj

109 193 57

38,2

średni

F

sprzątanie hal,

zamiatanie 80

180

53

21,3

b. mały

G

naprawa silnika

elektrycznego w

pozycji stojącej

75 179 43 23,5

b. mały

G

sortownia,

wybieranie

stłuczek

76 179 43 24,3

b.mały

G

usuwanie awarii

maszyny w linii

technologicznej

(przekładnia),

zatrzymanie

produkcji

104 179 43 44,9

średni

dop. dla osób

G ręczny zbiór jajek 118 179 43

55,1

ze zdr. ukł.
krąż.

G

sortownia,

wybieranie

stłuczek

95 179 43 38,2

średni

G

kontrola maszyn,

chodzenie wzdłuż

linii technologicz-

nej 89

179

43

33,8

relatywnie

mały

Rys. 2. Wykres tętna w czasie (w programie Polar Precision
Performance SW 3) podczas sortowania jaj konsumpcyjnych
(układanie i przenoszenie wytłaczanek z jajkami) przy sortowni
MOBA 1500

Do analizy obciążenia statycznego metodą OWAS wzięto

pod uwagę osobę B podczas sortowania jaj. Pomiar polegał

na obserwacji osoby sortującej jaja konsumpcyjne, przenoszą-
cej posortowane wytłaczanki z jajami na wózki transportowe.

Masa przenoszonych jajek wynosiła 10-11 kg. Czynność

zarejestrowano metodą filmową (kamera cyfrowa). Następnie

analizowano poszczególne pozycje ciała w interwałach
czasowych, co 10 sekund i zapisywano kod w programie

komputerowym. Na rys. 3 przedstawiono określanie kodu po-

Pattern re

cognition

A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaźnika wykorzystania rezerwy...

295

zycji ciała przy wykorzystaniu programu komputerowego.

Ocena obciążenia statycznego zależy od kategorii oraz czasu

trwania poszczególnej czynności (pozycji ciała). Przykładową

ocenę pokazano na rys. 4.

Rys. 3. Określenie kodu pozycji ciała w programie komputerowym
OWAS

Rys. 4. Zestawienie wyników oceny obciążenia statycznego

Wyniki pomiarów obciążenia statycznego metodą OWAS

przedstawiono w tab. 6, w której zapisano występujące kody
pozycji ciała (plecy, przedramiona, nogi, obciążenie ze-

wnętrzne) oraz klasyfikację danego kodu do odpowiedniej

kategorii. Następnie w tab. 7 zamieszczono sumaryczny

i procentowy udział kategorii poszczególnych pozycji ciała
w stosunku do całkowitego czasu badania. Najczęściej

przyjmowaną pozycję ciała przez badaną osobę zaliczono do

kategorii pierwszej (54% całego czasu badania). Nieco

mniejszy procent czasu pracy (32%) zawierał się w kategorii

drugiej oraz 14% do kategorii trzeciej. Do kategorii czwartej

nie zakwalifikowano żadnej postawy ciała badanej osoby. Na
podstawie czasu pracy i kategorii poszczególnych pozycji

ciała obciążenie statyczne oceniono jako średnie (tab. 7).

Tab. 6. Kody pozycji ciała badanej osoby metodą OWAS (plecy,
przedramiona, nogi, obciążenie zewnętrzne) wraz z klasyfikacją do
odpowiedniej kategorii

Plecy

Przedramiona

Nogi

Obciążenie

zewnętrzne

Kategoria

2 3 2

1 2

1 1 7

1 1

1 3 2

1 1

1 3 2

1 1

1 3 2

1 1

2 1 3

3 3

1 3 2

1 1

2 1 4

3 3

2 2 2

1 2

1 2 2

1 1

1 1 7

1 1

1 3 2

1 1

1 3 2

1 1

2 3 2

1 2

2 3 2

1 2

2 3 2

1 2

2 3 2

1 2

1 3 2

1 1

2 3 2

1 2

2 2 2

1 2

2 1 4

3 3

1 2 2

1 1

2 3 3

1 3

2 1 2

1 2

1 1 2

1 1

1 1 2

1 1

1 1 2

1 1

1 1 2

1 1

Tab. 7. Ocena obciążenia statycznego

Kategoria

Ilość

pozycji

w danej

kategorii

Udział

procentowy

[%]

Ocena

obciążenia

statycznego

1

15 54 średnie

2

9 32 średnie

3

4 14 średnie

4

0 0 brak

Suma 28 100 średnie

Pattern re

cognition

A. Groborz et al., Analiza obciążeń pracą na podstawie wskaźnika wykorzystania rezerwy...

296

5. Wnioski

1. Wskaźnik wykorzystania rezerwy tętna i metoda OWAS

mogą być zastosowane do oceny obciążenia pracą perso-

nelu w fermach drobiu.

2. Większość czynności w analizowanej technologii produkcji

w fermie drobiu powoduje relatywnie małe i małe obciąże-

nia pracą personelu. Tylko wyjątkowo występowały obcią-

żenia określane jako dopuszczalne tylko dla osób ze
zdrowym układem krążenia.

3. Obciążenia statyczne ocenione przy pomocy metody

OWAS klasyfikują się w większości w kategorii 1, tj. kate-

gorii obciążeń statycznych średnich.

Literatura cytowana

1. American College of Sports Medicine, 1990,

(http://support.polar.fi – z dnia 22.04.2005).

2. Buchberger J.: Die Beurteilung von Arbeitsbeanspruchungen

aufgrund der kontinuierlich registrierten Herzschlagfrequenz.
Arbeitsärztlicher Dienst des BIGA, Arbeitsmedizinische Informa-
tionen, Nr.12, Bern 1984.

3. Calisto C.: Ergonomic investigations in fruit growing. Muscu-

loskeletal disorders and their risk factors, Verlag Grauer,
Stuttgart 1999.

4. Center for Lifetime Wellness, University of Rochester Medical

Center, 2003.

(http://www.stronghealth.com/services/primarycare/toolkitfiles/he

artrate.cfm – z dnia 22.04.2005).

5. Chavalitsakulchai P., Shahnavaz H.: Ergonomics method for

preventions of musculoskeletal discomforts among female
industrial workers: physical characteristics and work factors,
Journal of Human Ergology, 22:95-113, 1993.

6. Corlett E. N.: The evaluation of posture and its effects. In J. R.

Wilson and E. N. Corlett (Eds.), Evaluation of human work:
a practical ergonomics methodology (2

nd

ed.), Taylor & Francis,

London 1995.

7. European Agency for Safety and Health at Work, 2003,

(http://www.bp.edu.pl/good_practice/oums.stm – z dnia 22.04.
2005).

8. Giefing D. F., Grzywiński W., Kosak J.: Physical work load of

workers during planting using different types of dibbles,
Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, Vol.6, Issue
1, Series Forestry, 2003.

9. Grandjean E.: Fizjologia pracy. Zarys ergonomii, PZWL 1971.
10. Groborz A., Juliszewski T.: Wstępna ocena obciążenia pracą

kobiet podczas typowych prac w gospodarstwie domowym na
wsi, Inżynieria Rolnicza, 11(53): 91-96, Kraków 2003.

11. Honaker R. E.: Assessing trailer material handling tasks:

biomechanical modeling, posture categorization, physiological
measure, and subjective rating. Thesis submitted to the Faculty
of the Virginia Polytechnic Institute and State University for the
degree of Master of Science in Industrial and System
Engineering, Blacksburg, Virgina1996.

12. Juliszewski T.: Udoskonalenia techniczne w gospodarstwach

rolnych a obciążenie pracą. W: Obciążenie fizyczne i psychiczne
pracą w rolnictwie. Praca zbiorowa pod red. F. Bujaka, J. Zagór-
skiego. Instytut Medycyny Wsi, 151-156, Lublin 2001.

13. Kahru O., Kansi P., Kuorinka I.: Current working postures in

industry: A practical method for analysis, Applied Ergonomics, 8:
199-201, 1977.

14. Kahru O., Härkönen R., Sorvali P., Vepsäläinen P.: Observing

working postures in industry: Examples of OWAS application,
Applied Ergonomics, 12(1): 13-17, 1981.

15. Kamieńska-Żyła M.: Ocena obciążenia fizycznego człowieka

w procesie pracy, W: Ergonomia i ochrona pracy, pod red.
S. Knapika, Wydawnictwa AGH, Kraków 1996.

16. Karvonen M. et al.: The effect of training on heart rate. A

longitudinal study, Ann. Med. Exp. Biol. Fenn, 35: 307-315,
1957.

17. Kaukiainen A. et al.: New equipment to lighten the work load of

construction workers, International Journal of Occupational
Safety and Ergonomics (JOSE), Vol. 8, No. 2: 209-224, 2002.

18. Keyserling W. M.: Postural analysis of the trunk and shoulders in

simulated real time, Human Factors, 29: 569-583, 1986.

19. Koradecka D., Łatach H.: Ocena wielkości obciążeń pracą

fizyczną na stanowiskach różnych, CIOP, Warszawa 1981.

20. Koradecka D. et. al.: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia,

Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa1997.

21. Mattila M., Karwowski W., Vilkki M.: Analysis of working postures

in hammering tasks on building construction sites using the
computerized OWAS method, Applied Ergonomics, 24(6): 405-
412, 1993.

22. Nevala-Puranen N.: Reduction of Farmers’ postural load during

occupationally oriented medical rehabilitation, Applied
Ergonomics, 26(6): 411-415, 1995.

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę
w latach 2005/2006 jako projekt badawczy.

INFORMATYK

MODEL ANALIZY OBCIĄŻEŃ

STATYCZNYCH

MEDYCYNA WSI

DANE MEDYCZNE MIESZKAŃCÓW WSI

INFORMATYK

AUTOMATYCZNE PRZESYŁANIE ORAZ

KONSTRUKCJA BAZY DANYCH

STATYSTYK

ANALIZA STATYSTYCZNA WYNIKÓW

PROPONOWANEGO MODELU

Pattern re

cognition