1

REFORMA

NARODOWYCH SIŁ REZERWOWYCH

Utworzenie Armii Krajowej

Kierownik Zespołu

gen. dyw. rez. prof. dr hab. Bogusław PACEK

W A R S Z A W A 2 0 1 4

2

ZESPÓŁ AUTORSKI:

Niniejsza koncepcja została opracowana przez zespół
autorski

gen. dyw. rez. prof. dr hab. Bogusław PACEK
płk dr hab. Tomasz Kośmider (AON)
Mariusz Furmanek
dr Krzysztof Gąsiorek (AON)
płk rez. Czesław Juźwik (BBN)
dr Marian Kuliczkowski (AON)
dr hab. Józef Marczak (AON)
płk Leszek Mrówczyński (SG WP)
płk Marek Ługiewicz (IWSZ)
dr hab. Romuald Szeremietiew (AON)
prof. dr hab. Ryszard Jakubczak (WSPolicji).

3

WSTĘP

Zasadniczym celem budowania zintegrowanego systemu bezpieczeństwa

narodowego jest operacyjna niedostępność naszego terytorium pomimo radykalnego

zmniejszania stanu wojsk służby czynnej.

Proces budowania wspomnianego systemu, umożliwiającego sprawne

reagowanie w sytuacji zagrożenia, wobec szybko postępującego uzawodowienia

armii, stanowił przesłankę do powołania Narodowych Sił Rezerwowych.

Koncepcja funkcjonowania NSR, co należy podkreślić, była wkomponowana

w system zmian związanych z profesjonalizacją Sił Zbrojnych RP i miała tworzyć jej

nierozerwalny i istotny wymiar, a także pobudzić mechanizmy rozwijania

świadomości proobronnej i edukacji obywateli.

Jako rozwiązanie całkowicie nowe, bez precedensu w historii, wymagała ona

monitorowania, analiz i dokonywania stosownych korekt.

Czteroletni

1

proces wdrażania i funkcjonowania wymienionej koncepcji

wskazał na potrzebę zmian w kilku dziedzinach. Zostały one określone podczas

działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli (NIK), a także w zakończonym

jesienią 2012 roku Strategicznym Przeglądzie Bezpieczeństwa Narodowego

i opublikowane w „Białej Księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej

Polskiej”.

Prezentowana koncepcja uwzględnia wnioski z dotychczasowego przebiegu

konfliktu na Ukrainie, zastosowanego sposobu prowadzenia wojny lokalnej w formie

tzw. „pełzającego konfliktu” przez zaangażowane (uczestniczące) w niej strony, w

kraju bezpośrednio sąsiadującym z Polską. Wykorzystano również dorobek

teoretyczny i doświadczenia praktyczne organizacji i funkcjonowania terytorialnej

organizacji wojskowej z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, stanowiący

twórczy i oryginalny wkład AON, SG WP, dowództw RSZ i OW oraz WSzW

w polską myśl wojskową.

1

Na szczeblu strategicznym zmian, korekt funkcjonowania systemu dokonuje się w trybie czteroletnim,

a nie bieżącym. Instrukcja Zgrywania Systemów Z - 137 Sztab Gen. WP 2008r.

4

Proponowane

rozwiązania

poszerzają

krąg

dotychczasowych

zadań

przewidywanych dla NSR, wskazując na potrzebę nowelizacji i wdrożenie nowych

rozwiązań

strukturalno-organizacyjnych

zasadniczo

wpływających

na

wzmocnienie niedostępności terytorium Polski, kraju granicznego Sojuszu.

Zebrane oceny i wnioski z funkcjonowania NSR skłaniają do wyrażenia

poglądu, który w zasadniczym zarysie określa następujące założenia:

- stan Sił Zbrojnych RP czasu P nie może być już zmniejszany i powinien

stanowić element odstraszania/powstrzymywania przed inwazją sił przeciwnika,

a także być realną siłą powstrzymywania i odpowiedzi na agresję;

- NSR winny być przeznaczone do uzupełnienia SZ RP czasu P (komponent

operacyjny) oraz oddziałów/pododdziałów NSR (komponent terytorialny SZ RP).

Zakłada się możliwość udziału żołnierzy NSR do realizacji zadań od

kryzysowych do militarnych, a także w misjach poza granicami państwa. Miejsce

NSR w Siłach Zbrojnych RP przedstawia rysunek 1.

NSR – KOMPONENT

OPERACYJNY

NSR – KOMPONENT

TERYTORIALNY
(Armia Krajowa)

S i ł y Z b r o j n e R P

WOJSKA

OPERACYJNE

WOJEWÓDZKIE

SZTABY WOJSKOWE

Źródło: Opracowanie własne.

Rysunek 1. Miejsce Narodowych Sił Rezerwowych w Siłach Zbrojnych RP

Całość zintegrowanego systemu obrony państwa powinna sprostać

wymaganiom nowej koncepcji prowadzenia wojen lokalnych (tzw. „wojny bez

wypowiedzenia wojny”).

Zespół autorski przedstawia stan obecny oraz diagnozę funkcjonowania NSR.

Po dokonaniu wielu analiz, badań formułuje stosowne wnioski, kierunki i propozycje

doskonalenia funkcjonowania NSR w składzie Sił Zbrojnych RP z uwzględnieniem

5

nowych zagrożeń. Zaprezentowano również propozycje doskonalenia systemu

motywacyjnego dla żołnierzy NSR oraz kierunki współpracy z pracodawcami w

realizacji zadań na rzecz obronności państwa. W części końcowej przedstawiono

sposób osiągnięcia stanu docelowego.

1. Stan aktualny, diagnoza (ocena) funkcjonowania NSR

Dyrektywa Prezydenta RP w zakresie przygotowania SZ RP do realizacji art. 5

traktatu waszyngtońskiego oraz zarzewia i konflikty lokalne o nowym charakterze

polityczno-militarnym w Europie Środkowo-Wschodniej wskazują na pilną potrzebę

weryfikacji dotychczasowych rozwiązań w funkcjonowaniu NSR w SZ RP.

Profesjonalizacja Sił Zbrojnych RP oznaczała potrzebę wprowadzenia

systemowych zmian w przygotowaniu i wykorzystaniu rezerw osobowych.

Niebagatelną rolę odgrywają w nich Narodowe Siły Rezerwowe. Koncepcja

Narodowych Sił Rezerwowych – przyjęta w 2008 roku w ramach Programu

profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na lata 2008–2010, a wdrażana od 1 lipca 2010

roku – od początku napotykała na głosy krytyki. Poważne problemy z osiągnięciem

założonego poziomu liczebności NSR wskazywały, że kierowana do żołnierzy

rezerwy oraz nowych kandydatów-ochotników oferta służby w tej formacji nie była

wystarczająco atrakcyjna, ani dla nich samych, ani dla ich pracodawców.

Wątpliwości budziła również przydatność sił rezerwowych w obecnej formule

organizacyjnej i zadaniowej jako

części składowej profesjonalnych Sił Zbrojnych

RP. Wprowadzane korekty, mające poprawić organizację i funkcjonowanie

Narodowych Sił Rezerwowych były fragmentaryczne i zbyt powolne, a ponadto

oddalały formację od jej pierwotnych założeń, obniżając tym samym jej wartość

operacyjną

2

.

Obecnie stan ukompletowania Sił Zbrojnych RP żołnierzami NSR oscyluje

w granicach 10 tys. żołnierzy, czyli ½ docelowego stanu. Stan ten podlega różnym

wahaniom. Pomimo wzrostu naboru ochotników do NSR spośród osób, które nie

2

Cz. Juźwik, K. Sobczyk, Ocena funkcjonowania przyjętej koncepcji Narodowych Sił Rezerwowych,

„Kwartalnik Bezpieczeństwo Narodowe” 2013, nr 1 (25), s. 99.

6

odbyły służby wojskowej a są po odbyciu służby przygotowawczej, duży procent

wyszkolonych w ten sposób trafia do zawodowej służby wojskowej.

Aktualnie NSR stanowią około 17% ogółu żołnierzy Wojska Polskiego, przy

czym istnieją struktury organizacyjne, w których stanowiska służbowe dla tej grupy

żołnierzy rezerwy nie występują (np. komórki organizacyjne MON, Żandarmeria

Wojskowa, Wojska Specjalne, dowództwa, sztaby itp.) lub ich liczba jest bardzo

mała. Powoduje to zwiększenie stanu żołnierzy NSR w pododdziałach jednostek

operacyjnych de facto nawet do 30%. Dowódcy jednostek wojskowych, którzy

bezpośrednio zajmują się NSR, na ogół niechętnie przyjmują uzupełnienie

pojedynczych wakujących stanowisk w postaci żołnierzy rezerwy, ponieważ obniża

to zdolności operacyjne dowodzonych pododdziałów. W istocie szeregowi NSR

szkolą się do 4 miesięcy w służbie przygotowawczej, następnie do 30 dni w roku

odbywają ćwiczenia wojskowe, co w porównaniu do stałego szkolenia żołnierza

zawodowego jest przygotowaniem na minimalnym, często na niewystarczającym

poziomie. Duży procent nasycenia żołnierzami NSR pododdziałów profesjonalnej

armii stawia w wielu przypadkach pod znakiem zapytania możliwości realizacji

zadań bojowych na coraz nowocześniejszym pod względem technologicznym

sprzęcie.

W styczniu 2012 roku została opublikowana informacja o wynikach kontroli

Najwyższej Izby Kontroli – „Stan profesjonalizacji Sił Zbrojnych na przykładzie

wybranych jednostek wojskowych”

3

, gdzie wśród niedociągnięć stwierdzono niskie

ukompletowanie NSR i rozproszenie stanowisk. W związku z tym NIK wnosi do

Ministra Obrony Narodowej o zintensyfikowanie działań w celu możliwie szybkiego

i pełnego ukompletowania jednostek wojskowych oraz budowania Narodowych Sił

Rezerwowych jako formacji samodzielnej i zdolnej do realizacji zadań

4

.

Jesienią 2012 roku zakończył się Strategiczny Przegląd Bezpieczeństwa

Narodowego. W „Białej Księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej

Polskiej” autorzy wiele miejsca poświęcili NSR, krytykując je za niepełne

ukompletowanie i brak jednolitych struktur. O ile profesjonalizacja Sił Zbrojnych, w

3

Zob. Stan profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na przykładzie wybranych jednostek wojskowych,

Kontrola nr P/10/086, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2012, s. 22–23.

4

Tamże, s. 10.

7

tym budowa NSR, wynikała z przesłanek zewnętrznych, tj. ze zmian w środowisku

bezpieczeństwa, o tyle obecne uwagi i propozycje zmian wskazują na wewnętrzny

charakter przyczyn – ich rozwiązanie leży przede wszystkim w sferze organizacyjnej

Sił Zbrojnych.

1.1 Podstawy prawne i główne pojęcia

Zasadniczym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie NSR jest ustawa

z 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej

Polskiej

5

– zwana dalej ustawą. Kluczowe regulacje w przedmiotowym zakresie

zawierają przepisy artykułów: 59b; 99a; 99b oraz 132d ustawy. Istotne znaczenie

dla NSR ma służba przygotowawcza, uregulowana w art. 98a–98g ustawy,

gdyż w ramach tej służby kształceni są żołnierze stanowiący wykwalifikowaną część

zasobów rezerw osobowych, możliwych do wykorzystania na potrzeby NSR.

Praktyczne aspekty organizacji i funkcjonowania NSR reguluje opracowanie

opatrzone tytułem: System uzupełniania Sił Zbrojnych RP żołnierzami Narodowych

Sił Rezerwowych, wprowadzony do użytku służbowego rozkazem Nr 416/SG/P1

Szefa Sztabu Generalnego WP z 8 czerwca 2010 roku oraz Wytyczne Szefa Sztabu

Generalnego WP z 20 marca 2012 roku w sprawie organizacji i funkcjonowania

Narodowych Sił Rezerwowych.

Wykaz aktów prawnych, określających tryb zawierania kontraktów na

wykonywanie obowiązków w ramach NSR, nadawania i unieważniania przydziałów

kryzysowych, a także regulujących zakres obowiązków i uprawnień żołnierzy NSR,

zawiera załącznik nr 1.

Narodowe Siły Rezerwowe, zgodnie art. 99a ust. 1 ustawy są tworzone

przez żołnierzy rezerwy, którym nadano przydziały kryzysowe. Przydział

kryzysowy jest nadawany po wcześniejszym zawarciu kontraktu na wykonywanie

obowiązków w ramach NSR z dowódcą jednostki wojskowej, w której przydział

kryzysowy ma być nadany. Pozostali żołnierze rezerwy tworzą zasoby osobowe na

potrzeby Narodowych Sił Rezerwowych.

5

Dz. U. z 2012 r., poz. 461, z późn. zm.

8

Wykaz ważniejszych pojęć związanych z NSR, użytych w niniejszym

opracowaniu przedstawia załącznik nr 2.

1.2. Zadania Narodowych Sił Rezerwowych

Zadania Narodowych Sił Rezerwowych są tożsame z zadaniami całych Sił

Zbrojnych RP. Zostały one określone w ustawie zasadniczej i dotyczą ochrony

niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienia

bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic

6

.

Siły Zbrojne, w tym NSR, stoją na straży suwerenności i niepodległości

Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Mogą także brać udział w

zwalczaniu

klęsk

żywiołowych

i

likwidacji

ich

skutków,

działaniach

antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz

ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów

z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich

unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego

7

w

przypadku gdy siły i środki przeznaczone do tych zadań są niewystarczające.

Należy podkreślić, że ważnym założeniem przy tworzeniu NSR było

typowanie i przeznaczanie dla żołnierzy rezerwy stanowisk służbowych, których

obsada jest konieczna w razie wzrostu zadań po pojawieniu się kryzysu militarnego,

rozumianego najogólniej jako sytuacja pociągająca za sobą zagrożenie państwa,

która rozwija się w taki sposób, że rozważane jest użycie sił zbrojnych lub są one

użyte, jednak bez wprowadzania żadnego ze stanów nadzwyczajnych,

przewidzianych w Konstytucji RP.

O powołaniu żołnierzy NSR do czynnej służby wojskowej decyduje ocena

zagrożeń i sytuacji kryzysowej, a co za tym idzie zadań Sił Zbrojnych RP. W czasie

kryzysu militarnego żołnierze NSR zostaną powołani do służby wojskowej i będą

pełnili ją do czasu wprowadzenia stanów nadzwyczajnych. W razie ogłoszenia

mobilizacji i w czasie wojny żołnierze NSR stają się z mocy prawa żołnierzami w

czynnej służbie wojskowej, ponieważ nadanie przydziału kryzysowego jest tożsame z

6

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U z 2001 r., Nr 28, poz. 319 z późn.

zm.), art. 26.

7

Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony …., wyd. cyt. art. 3 ust 1 i 2.

9

nadaniem przydziału mobilizacyjnego na to samo stanowisko służbowe występujące

również w czasie wojny

8

.

Inne sytuacje, jakie mogą uzasadniać powołanie żołnierzy NSR do czynnej

służby wojskowej to realizacja zadań reagowania kryzysowego. Może to dotyczyć

sytuacji kryzysowej, kiedy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub

niewystarczające, a użycie oddziałów Sił Zbrojnych w sytuacji kryzysowej nie

zagraża ich zdolności do realizacji zadań wynikających z Konstytucji

Rzeczypospolitej

Polskiej

i

ratyfikowanych

umów

międzynarodowych,

w szczególności udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków

9

.

W takich przypadkach powołana zostanie nie całość żołnierzy NSR, lecz tylko

żołnierze z jednostek wojskowych biorących udział w tego typu akcjach.

W ramach ustawowych zadań, żołnierze NSR mogą być zobowiązani do

pełnienia okresowej służby wojskowej, w strukturach polskich kontyngentów

wojskowych poza granicami państwa

10

.

1.3.

Struktura Narodowych Sił Rezerwowych

Siły Zbrojne ogółem liczą 120 tys. żołnierzy, w tym do 20 tys. stanowisk

przeznaczonych dla żołnierzy NSR. Należy podkreślić, że aktualnie NSR nie

stanowią oddzielnego, wyodrębnionego organizacyjnie elementu Sił Zbrojnych RP.

Żołnierze NSR są wyznaczani do obsadzenia części etatowych stanowisk

służbowych jednostek wojskowych, określanych przez właściwych dowódców,

komendantów, szefów jednostek organizacyjnych, stosownie do realizowanych

i planowanych zadań. Stanowiska te nie są oznaczane w dokumentach

organizacyjno-etatowych, jednak dowódcy jednostek wojskowych, zgodnie z

Wytycznymi Szefa Sztabu Generalnego WP są zobowiązani do sporządzenia

wykazów stanowisk dla żołnierzy NSR oraz określenia potrzeb uzupełnieniowych z

tym związanych

11

(załącznik nr 3).

8

Tamże. art. 59 b pkt. 7.

9

Ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1166), art. 26.

10

Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony …., wyd. cyt., art. 99a pkt. 8.

11

Wytyczne Szefa Sztabu Generalnego WP z 20 marca 2012 r. w sprawie organizacji i funkcjonowania

Narodowych Sił Rezerwowych.

10

Obecny stan prawny pozwala na tworzenie różnych form organizacyjnych

w ramach NSR, w tym obsadzanie pojedynczych stanowisk służbowych oraz

tworzenie pododdziałów NSR, a także tworzenie jednostek wojskowych złożonych

w całości lub znacznej części z żołnierzy NSR.

Proponuje się utworzenie nowej formy jednostek – Terytorialnych

Oddziałów/Pododdziałów NSR/Armii Krajowej (TO NSR/AK) na potrzeby

reagowania kryzysowego na obszarach województw, prowadzenia działań na

korzyść wojsk operacyjnych (własnych i sojuszniczych) celem zapewnienia

niedostępności wybranych obiektów (rejonów), a także ochrony ludności na terenach

nie objętych bezpośrednimi działaniami operacyjnymi wojsk w ramach jednolitego

planu (załącznik nr 4).

Potrzeby te określa się na tym etapie prac szacunkowo na kilkaset stanowisk

dla żołnierzy służby czynnej i ok. 10 tys. stanowisk dla żołnierzy NSR

zorganizowanych w TO NSR/AK, wyposażone w UiSW zgodnie z ich

przeznaczeniem.

1.4.

Ocena funkcjonowania NSR

Czteroletni okres funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych uwidocznił

potrzebę uściślenia spraw organizacyjnych w zakresie typowania stanowisk lub

pododdziałów wojsk operacyjnych uzupełnianych przez NSR. Zdaniem zespołu

należy dążyć do racjonalnego i zasadnego tworzenia struktur lub obsady

pojedynczych stanowisk dla żołnierzy NSR wg potrzeb operacyjnych i stopnia

skomplikowania szkolenia co spowoduje usprawnienie procesu osiągania zdolności

do działań.

Również system zachęt do służby w NSR

12

, w postaci uprawnień i świadczeń,

wymaga przebudowy. Głównymi przyczynami niskiego zainteresowania służbą w

NSR była obawa przed utratą zatrudnienia, a przede wszystkim brak odpowiednich

bodźców finansowych, kompensujących niedogodności związane z pełnieniem tej

12

W tym m.in.: ochrona uprawnień pracowniczych, pomoc edukacyjna, świadczenia zdrowotne,

należności finansowe, świadczenia w naturze oraz czynniki podnoszące prestiż służby w NSR.

11

służby. Rozważyć należy wzbogacenie systemu zachęt o możliwość przejścia do

zawodowej służby wojskowej i powrót do zasobów NSR.

Należy podkreślić, że NSR nie stanowią zwartych pododdziałów sił

zbrojnych, a jedynie „rozproszony” dość przypadkowo w całych siłach zbrojnych

ochotniczy zasób żołnierzy rezerwy. O rozmieszczeniu stanowisk służbowych dla

NSR w etatach jednostek wojskowych decydują praktycznie dowódcy tych jednostek

wojskowych (komendanci lub szefowie jednostek organizacyjnych MON), którzy

przeznaczali dla NSR przede wszystkim stanowiska wakujące. Stanowiska te nie są

oznaczane w dokumentach organizacyjno-etatowych tych jednostek

13

. W armii o

takim stanie etatowym i szerokiej informatyzacji systemu organizacyjno-

uzupełnieniowego należy wrócić do oznaczania w dokumentach etatowych

stanowisk NSR i scentralizowania systemu naboru.

Dokonywane przez MON na bieżąco korekty systemu NSR – chociaż

w większości potrzebne i idące we właściwym kierunku należy rozwijać tworząc

systemowe rozwiązania organizacyjno-szkoleniowe. Opis wprowadzonych oraz

wdrażanych obecnie zmian w systemie funkcjonowania NSR przedstawia załącznik

nr 5.

Wnioski:

Obecnie stanowiska przeznaczone dla

Narodowych Sił Rezerwowych stanowią

„rozproszony” dość przypadkowo w całych siłach zbrojnych ochotniczy zasób

żołnierzy rezerwy.

Duża ilość stanowisk żołnierzy NSR występująca w wielu pododdziałach

bojowych wyposażonych w nowoczesny sprzęt stawia pod znakiem zapytania

możliwości realizacji zadań operacyjnych na odpowiednim poziomie.

Wprowadzane

zmiany

legislacyjne

dotyczą

uproszczenia

procesu

administrowania rezerwami osobowymi oraz bardziej racjonalne wydatkowanie

środków na uposażenia żołnierzy NSR.

Kilkuletni okres funkcjonowania obecnej formuły Narodowych Sił

Rezerwowych oraz już zidentyfikowane problemy, stanowią wystarczającą

13

Pozwalało to uzyskać w jednostkach wojskowych zaszeregowanych do odpowiednich kategorii

gotowości, wymagany wskaźnik rozwinięcia, ale generuje problemy opisane w niniejszej koncepcji.

12

przesłankę do wprowadzenia zmian, rozważenia

zintensyfikowania budowy

jednorodnych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach wojskowych

(komponent operacyjny) i w dotychczasowo planowanej wielkości do 20 tys.

stanowisk NSR.

Proponuje się ponadto utworzenie TO NSR/AK na obszarach województw

jako element komponentu terytorialnego Sił Zbrojnych RP. Szacunkowo zespół

określa potrzeby na ok. 10 tys. stanowisk przeznaczonych dla NSR. Ustalenie

szczegółowe wyposażenia w środki UiSW każdego TO NSR/AK wynikać będzie ze

szczegółowych zadań operacyjnych reagowania kryzysowego i planowanych działań

militarnych.

Przeznaczeniem komponentu operacyjnego NSR będzie uzupełnianie wojsk

operacyjnych i wzmacnianie ich potencjału podczas sytuacji kryzysowych

związanych z bezpośrednim zagrożeniem bezpieczeństwa państwa.

Zasadniczym przeznaczeniem komponentu terytorialnego NSR (TO NSR/AK)

w czasie pokoju będzie wsparcie sił reagowania kryzysowego. Podczas działań

militarnych natomiast, realizacja różnorodnych zadań o charakterze specjalnym na

rzecz wojsk operacyjnych a w sytuacji wtargnięcia agresora przechodziłby do

prowadzenia działań nieregularnych. Niewyczerpanym źródłem wiedzy w tym

zakresie są doświadczenia organizacji i funkcjonowania Polskiego Państwa

Podziemnego.

Biorąc powyższe pod uwagę, dla realizacji proponowanej koncepcji

konieczne jest:

 określenie rzeczywistych możliwości w zakresie tworzenia stanowisk

(pododdziałów) NSR w etatach struktur organizacyjnych SZ RP w wymiarze

do 20 tys. stanowisk NSR;

 wyartykułowanie potrzeb operacyjnych, zadań i struktur organizacyjnych

oraz wyposażenia w UiSW Terytorialnych Oddziałów NSR/AK w wymiarze

do ok. 10 tys. stanowisk NSR, określenie ich podległości oraz systemu

dowodzenia i łączności;

13

 wypracowanie decyzji o dyslokacji TO NSR/AK

,

organizacji i systemie

szkolenia oraz terminach osiągnięcia zdolności do podjęcia działań;

 ujęcie proponowanych rozwiązań w odnośnych planach w tym w planie

modernizacji SZ RP i planie zmian organizacyjno-dyslokacyjnych;

 stworzenie systemu motywacyjnego dla kandydatów i żołnierzy NSR oraz

pracodawców, a także żołnierzy zawodowych, którzy odbyli służbę i

wyrażają chęć jej kontynuacji (konieczność zmian w aktach prawnych);

 opracowanie ram organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia

wojskowego dla zbudowania terytorialnych struktur NSR/AK;

 włączenia klas mundurowych i organizacji paramilitarnych w system NSR.

Efektem podjętych działań będzie racjonalizacja wykorzystania potencjału

NSR poszerzając dotychczasowe rozwiązania o jednorodne pododdziały NSR

(batalion, kompania, bateria, szwadron, pluton) w istniejących jednostkach

wojskowych oraz powstanie nowych TO NSR/AK dyslokowanych na obszarach

województw, zdolnych do realizacji zadań na potrzeby reagowania kryzysowego

oraz wzmocnienia sił operacyjnych.

Warunkiem zbudowania terytorialnych struktur NSR będzie stworzenie ram

organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia wojskowego i przeszkalania

rezerw osobowych. Należy podkreślić, że proponowane zmiany funkcjonowania

NSR, wkomponowane są w obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa.

2. Istota i podstawowe założenia Koncepcji funkcjonowania NSR

Istota propozycji zmian w zakresie funkcjonowania Narodowych Sił

Rezerwowych polega na innym rozmieszczeniu limitu stanowisk NSR i oznaczeniu

ich w etatach oraz utworzeniu terytorialnych oddziałów/pododdziałów NSR/AK,

stworzenie nowego jakościowo systemu motywacyjnego zapewniającego ich

funkcjonowanie.

Przyjęcie jako zasadniczego sposobu utworzenia jednorodnych pododdziałów

NSR w strukturach istniejących jednostek wojskowych komponentu operacyjnego

(zakłada się możliwość określania również pojedynczych stanowisk w etatach) oraz

14

utworzenie

nowych

jakościowo

Terytorialnych

Oddziałów

NSR/AK

rozmieszczonych na terenie województw, wchodzących w skład SZ RP.

2.1 Cel: Racjonalizacja funkcjonowania potencjału NSR w istniejących

jednostkach

wojskowych

oraz

utworzenie

zwartych

struktur

terytorialnych

oddziałów/pododdziałów NSR/AK

i

podstaw

organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia wojskowego.

2.2

Misja:

 wojskowe wsparcie władz cywilnych i społeczeństwa w zwalczaniu klęsk

żywiołowych i likwidacji ich skutków;

 wsparcie

pozarządowych

organizacji

proobronnych

i

ratowniczych

(wykorzystanie bazy koszarowej i poligonowej, szkolenie) na rzecz tworzenia

społecznej bazy bezpieczeństwa narodowego;

 w czasie wojny, wsparcie wojsk operacyjnych poprzez prowadzenie

różnorodnych rodzajów działań w tym o charakterze specjalnym w

rejonach/obszarach województw oraz udział w działaniach przeciw

dywersyjnych w zintegrowanym systemie obrony;

 prowadzenie działań nieregularnych

14

i specjalnych, w ugrupowaniu

przeciwnika.

2.3

Założenia wstępne:

 obecnie etatowa liczebność Sił Zbrojnych RP wynosi ogółem 120 tys., w tym

do 20 tys. żołnierzy NSR;

 dodatkowo proponuje się utworzenie terytorialnych oddziałów o liczebności

kilkuset etatów służby czynnej i do 10 tys. żołnierzy NSR.

 liczebność etatowa SZ RP osiągnie wówczas 130 tys. stanowisk w tym 30 tys.

przeznaczonych dla żołnierzy NSR (zwiększy się udział NSR z ok. 17% do

ok. 23 %), nastąpi zwiększenie etatowe w tym etapie o ponad 8% stanu SZ

RP.

14

Wiele doświadczeń w ich prowadzeniu pozyskano analizując przebieg działań w Iraku, Afganistanie i

Libanie.

15

 zadania, struktura organizacyjna, wyposażenie w UiSW, dyslokacja

pododdziałów NSR i kolejność ich formowania, powinna wynikać z ważności

strategicznej i operacyjnej rejonów odpowiedzialności oraz ich zadań w czasie

pokoju, kryzysu i wojny

15

;

 pozyskane doświadczenia wskazują na konieczność wzmocnienia systemu

motywacyjnego dla kandydatów do NSR oraz pracodawców (wymagana

zmiana przepisów prawa w przedmiotowym zakresie).

2.4.

Ograniczenia:

Biorąc pod uwagę wymienione czynniki, przy opracowaniu niniejszej

koncepcji zostały uwzględnione istotne ograniczenia, a wśród nich:

 potrzeba wpisania terytorialnych sił NSR w system funkcjonowania SZ RP

(dowodzenie, szkolenie, finansowanie, zaopatrzenie logistyczne itd.);

 trudności z naborem kandydatów do służby w NSR (żołnierze rezerwy oraz

ochotnicy) zamieszkałych w pobliżu stacjonowania jednostek NSR, zwłaszcza

wykwalifikowanych kandydatów na stanowiska podoficerskie i oficerskie

z uwagi na niedostateczny system motywacyjny;

 mało atrakcyjny system motywacji kandydatów do służby w NSR i ich

pracodawców.

2.5 . Ocena ryzyka:

 trudności w ukompletowaniu żołnierzami rezerwy pododdziałów NSR do

ustalonego limitu 20 tys. żołnierzy NSR w komponencie operacyjnym i

dodatkowo proponowanej 10 tysięcznej liczbie żołnierzy w TO NSR/AK;

 niepewność utrzymania stabilności kadrowej w pododdziałach NSR z uwagi

na dużą rotację żołnierzy NSR;

15

Ostatnie doświadczenia z przebiegu konfliktów lokalnych wskazują na potrzebę posiadania sił, które

przed wybuchem wojny mogą współdziałać z strażą graniczną, policją i żandarmerią, zapewniając izolację
wrażliwych obiektów przed rozpoznaniem i atakami zorganizowanych bojówek przenikających na nasze
terytorium.

16

2.6 . Korzyści:

Pomimo wymienionych ograniczeń oraz wskazanych zagrożeń zostały

zidentyfikowane i uwzględnione następujące atuty, które powinny ułatwić

wprowadzenie w życie niniejszej koncepcji:

 przemieszczenie „rozproszonych” żołnierzy NSR do zwartych pododdziałów

NSR tworzonych w jednostkach wojskowych na zasadzie „aneksowania”

kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach NSR;

 optymalizacja szkolenia jednorodnych pododdziałów NSR w istniejących

jednostkach wojskowych, umożliwiająca angażowanie kadry zawodowej

(zalążki) oraz wykorzystania ich etatowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego;

 wykorzystanie pododdziałów NSR z istniejących jednostek wojskowych do

działań kryzysowych nie wymaga odrębnego systemu dowodzenia oraz

wpisuje się w istniejący system zabezpieczenia logistycznego Sił Zbrojnych

RP;

 zbudowanie terytorialnych oddziałów/pododdziałów NSR/AK wchodzących

w skład Sił Zbrojnych RP dyslokowanych w poszczególnych województwach;

 większa motywacja żołnierzy NSR do udziału w działaniach kryzysowych

wynikająca z tzw. „patriotyzmu lokalnego”, przejawiająca się działaniem na

korzyść rejonu zamieszkania tych żołnierzy;

 wypracowanie ram organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia

wojskowego dla zbudowania zasobów przeszkolonych rezerw osobowych na

potrzeby

NSR

oraz

włączenie

klas

mundurowych

i

organizacji

paramilitarnych w system NSR (szacuje się, że tymi formami szkolenia

mogłoby być objętych około 10 tys. młodzieży rocznie);

 stworzenie konkurencyjnego do zawodowej służby wojskowej systemu

motywacyjnego dla żołnierzy NSR;

 popularyzacja NSR w społeczeństwie oraz prowadzenie badań sondażowych

skierowanych do potencjalnych kandydatów do służby w ramach NSR

(w pierwszej kolejności do żołnierzy rezerwy) w celu określenia poziomu

zainteresowania tą formą służby oraz zidentyfikowania poziomu ryzyka.

17

Zweryfikowanie przyjętych w niniejszej koncepcji założeń i opracowanie

rozwiązań systemowych w odniesieniu do całości NSR wymagać będzie

równoległego, w ustalonej kolejności, tworzenia struktur organizacyjnych i ich

wyposażenie

do

planowanych

zadań

operacyjnych,

wdrożenie

zasad

funkcjonowania i wykorzystania.

3. Kierunki zmian organizacyjno-funkcjonalnych

Na podstawie przeprowadzonych badań należy założyć, że do obrony własnego

terytorium i granic, Polska powinna dysponować Siłami Zbrojnymi o nie mniejszym

niż obecnie stanie etatowym.

Dotychczasowy limit 20 tys. stanowisk NSR wykorzystać do tworzenia

głównie jednorodnych pododdziałów NSR w jednostkach wojskowych komponentu

operacyjnego.

Proponuje się utworzyć dodatkowo Terytorialne Oddziały/Pododdziały

NSR/AK na obszarach wszystkich województw o liczebności około 10 tys. żołnierzy

NSR.

Docelowo

struktury

terytorialne

NSR/AK

powinny

zapewnić

„zagospodarowanie” potencjału przeszkolonych rezerw osobowych.

Spowodować oznaczenie w etatach stanowiska przewidziane dla żołnierzy

NSR. W trakcie oznaczania dokonać analizy w zakresie możliwości realizacji zadań

na poszczególnych stanowiskach przez żołnierzy NSR. W świetle dotychczasowych

doświadczeń należy zwiększyć procent obsadzania etatów żołnierzami zawodowymi

w jednostkach operacyjnych a zmniejszać procent NSR.

Należy

podkreślić,

że

stworzenie

wiarygodnych,

profesjonalnych

i efektywnych NSR stanowić będzie zapoczątkowanie budowy swoistej solidarności

obronnej

społeczeństwa

o

dużym

potencjale

moralnym,

ludzkim

oraz

technologicznym, zdolnym do ochrony i obrony własnego kraju, własnych domostw

oraz przeciwstawienia się wyzwaniom i zagrożeniom niemilitarnym w postaci

kataklizmów i klęsk żywiołowych.

18

3.1 Tworzenie zwartych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach

wojskowych komponentu operacyjnego SZ RP

16

Tworzenie zwartych pododdziałów NSR (batalion, kompania, bateria,

szwadron, pluton) obok pojedynczych stanowisk w istniejących jednostkach

wojskowych jest rozwiązaniem nie wymagającym dużych zmian organizacyjnych.

Pododdział NSR powinien być typowany, lub zbudowany jako jeden z kilku takich

samych lub podobnych pododdziałów w jednostce wojskowej. Struktura i skład

pododdziału NSR powinien być taki jak pododdziałów zawodowych, co pozwoliłoby

stosunkowo łatwo dokonywać zamiany pododdziałów. Należy ustalić tzw. najwyższą

bezpieczną strukturę organizacyjną, która zapewni zgranie bojowe i sprawność

działania w warunkach ograniczonego czasu jej rozwinięcia.

Większe pododdziały (batalion, kompania) powinny posiadać w etacie

żołnierzy zawodowych, dla których należy przeznaczyć stanowiska kierownicze w

tych pododdziałach, np. „dowódca batalionu/kompani”, „szef batalionu/kompanii”

oraz „technik pododdziału” z zadaniem utrzymywania uzbrojenia i wyposażenia oraz

organizacji szkolenia podczas ćwiczeń wojskowych, gotowości do rozwinięcia

pododdziałów.

Tworzenie zwartych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach

wojskowych wymagać będzie zmiany rozmieszczenia „rozproszonych” żołnierzy

NSR. Należy uwzględniać alokację kilku tysięcy żołnierzy NSR, wykonujących

obecnie obowiązki na pojedynczych stanowiskach w tych jednostkach wg potrzeb

ukompletowania specjalistami wojskowymi.

Wnioski:

1.

Tworzenie zwartych pododdziałów NSR (batalion, kompania, bateria,

szwadron, pluton) w istniejących jednostkach wojskowych powinno odbywać

się w ich strukturze organizacyjnej bez konieczności jej przebudowy jedynie

z oznaczeniem stanowisk w dokumentach etatowych.

2.

Rozmieszczenie

żołnierzy

NSR,

dyslokacja

jednostek

wojskowych

posiadających pododdziały NSR powinny wynikać z ważności strategicznej

16

W prezentowanej koncepcji zostały wykorzystane analizy SG WP w przedmiotowym zakresie zawarte

w piśmie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 1171/S/14 z 4 lutego 2014 r.

19

i operacyjnej rejonów odpowiedzialności oraz ich zadań realizowanych

w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

3.

Szkolenie jednorodnych pododdziałów NSR prowadzić w istniejących

jednostkach wojskowych, w oparciu o kadrę zawodową oraz przy

wykorzystaniu

etatowego

uzbrojenia

i

sprzętu

wojskowego

tych

pododdziałów.

4.

Wzmocnienie systemu motywacyjnego dla kandydatów i żołnierzy NSR oraz

pracodawców

17

.

5.

Ujęcie przedsięwzięć wynikających z przedstawionej koncepcji w Programie

Modernizacji Sił Zbrojnych RP, Planie zamierzeń organizacyjno –

dyslokacyjnych SZ RP, w tym wskazać koszty ich wdrożenia i utrzymania.

3.2 Tworzenie Terytorialnych Oddziałów/Pododdziałów NSR/AK w ramach

Sił Zbrojnych RP.

Trzonem terytorialnego komponentu Sił Zbrojnych RP, rekomendowanym

przez autorów koncepcji, będą samodzielne Oddziały/Pododdziały NSR/AK

o liczebności ok. 700 żołnierzy, w tym 21 żołnierzy zawodowych (szkielet

organizacyjny), którzy będą odpowiedzialni za: planowanie i organizowanie

szkolenia żołnierzy NSR; prowadzenie działalności personalnej oraz utrzymanie

mienia i sprzętu, a także za mobilizacyjne ich rozwinięcia

18

.

Zakłada się, że w ramach przejętego, dla komponentu terytorialnego SZ RP,

limitu ok. 10 tys. żołnierzy zasadnym jest utworzenie 16 oddziałów NSR ogólnego

przeznaczenia (do dyspozycji każdego WSzW). Strukturę TO NSR/AK przedstawia

załącznik nr 6.

TO NSR/AK przeznaczone będą przede wszystkim do lokalnego/terytorialnego

wykorzystania operacyjnego, w pierwszej kolejności w czasie kryzysu, ale także

w czasie wojny. Liczebność stanu osobowego oraz UiSW uzależniona będzie od

przewidywanych zadań. Orientacyjnie przyjąć można, że typowe stany

pododdziałów porównywalne będą ze stanami wojsk operacyjnych.

17

Propozycje w tym zakresie zostały przedstawione w części 4 niniejszej Koncepcji.

18

W zależności od lokalnych możliwości (stan zasobów osobowych) nie wyklucza się tworzenia

mniejszych pododdziałów NSR – pluton, kompania.

20

Bazę organizacyjną, szkoleniową i mobilizacyjną powinny zapewnić

istniejące jednostki szkolnictwa wojskowego, w tym centra i ośrodki szkolenia oraz

określone jednostki wojskowe (załącznik nr 7). Uważa się, że decyzja

o rozmieszczeniu tych oddziałów NSR musi zostać poprzedzona szczegółową

analizą wymogów operacyjnych i zagrożeń niemilitarnych, uzasadniających ich

formowanie, przygotowanie i użycie.

3.3 Struktura systemu dowodzenia Terytorialnych Oddziałów/Pododdziałów

NSR/AK

Proponowaną strukturę systemu dowodzenia terytorialnego komponentu

Sił Zbrojnych RP przedstawia załącznik nr 8. Tworzą ją na szczeblu operacyjnym –

Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych (IW SZ), a na szczeblu taktycznym –

Wojewódzkie Sztaby Wojskowe (WSzW).

3.4 Nabór, szkolenie oraz finansowanie kosztów tworzenia i funkcjonowania

TO NSR/AK realizowane będą w oparciu o obowiązujące przepisy prawne, w razie

konieczności nieznacznie modyfikowane.

Nabór:

Nabór powinien być realizowany z uwzględnieniem następujących zasad:

 szkielet

kadrowy

TO NSR/AK

będą

stanowić

żołnierze

zawodowi

z istniejących jednostek wojskowych SZ RP;

 głównym źródłem naboru oficerów i podoficerów do NSR będą zasoby rezerw

osobowych (żołnierzy rezerwy) województw na terenie których dyslokowany

jest TO NSR/AK;

 zasadniczy nabór szeregowych do NSR będzie prowadzony w województwie

na terenie których dyslokowany jest TO NSR/AK;

 uzupełniającym źródłem naboru będzie służba przygotowawcza (nabór

prowadzony na obszarze całego kraju);

21

 główny wysiłek uzupełnieniowy należy skupić na nadawaniu przydziałów

kryzysowych żołnierzom rezerwy w pierwszej kolejności na stanowiska

dowódcze i specjalnościowe, a w drugiej na stanowiska pozostałe o funkcjach

prostych.

Szkolenie:

Istotne znaczenie dla właściwego funkcjonowania NSR ma służba

przygotowawcza

19

, ponieważ w jej ramach kształceni są żołnierze stanowiący

wykwalifikowaną część zasobów rezerw osobowych, możliwych do wykorzystania

na potrzeby NSR.

Szkolenie żołnierzy w ramach służby przygotowawczej do NSR będzie

prowadzone w szkołach wojskowych (uczelnie wojskowe i szkoły podoficerskie)

oraz ośrodkach szkolenia, których możliwości przeszkolenia w skali roku wynoszą

około 6 tys. osób. Należy podkreślić, że jednymi z lepszych kandydatów do

pełnienia służby w NSR byliby żołnierze rezerwy odbywający kursy oficerskie oraz

kursy podoficerskie – po około 300 żołnierzy rezerwy rocznie

20

.

Zakłada się, że organizację i programy szkolenia TO NSR/AK opracują

odpowiednie komórki Dowództwa Generalnego RSZ RP.

Tematyka szkolenia powinna obejmować: przygotowanie do prowadzenia

działań

bojowych

a

szczególnie

prowadzenie

działań

w

rejonie

odpowiedzialności, działań nieregularnych, współdziałanie z jednostkami

operacyjnymi wojsk własnych i sojuszniczych, wsparcie organów rządowych i

samorządowych w zakresie likwidacji skutków katastrof, klęsk żywiołowych i

innych nadzwyczajnych zagrożeń, ochronę infrastruktury krytycznej, udział w

realizacji zadań OC.

Należy przewidzieć wykorzystanie do szkolenia TO NSR/AK żołnierzy

zawodowych (rezerwy) – specjalistów w zakresie tematyki reagowania kryzysowego

jak i działań specjalnych.

19

Została uregulowana w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP …., wyd. cyt., art. 98a-98g.

20

Są to żołnierze rezerwy, którzy odbywali już czynną służbę wojskową, a po ukończeniu kursów

i zdaniu egzaminów końcowych są bezpośrednio mianowani na pierwszy stopień oficerski lub podoficerski są
kandydatami do pełnienia zawodowej kontraktowej służby wojskowej w NSR .

22

3.5. Przygotowanie wojskowe organizacji proobronnych i klas mundurowych

Rozpatrując problem wzmocnienia potencjału sił zbrojnych uwzględnić należy

formy przygotowania wojskowego organizacji pozarządowych o charakterze

proobronnym.

Celowym

pozostaje

stworzenie

systemu

szkolenia

uczniów

klas

wojskowych, członków Strzelca, Legii Akademickiej, grup rekonstrukcyjnych i

innych organizacji paramilitarnych. Konieczne jest zatem opracowanie przez

właściwe struktury resortu ON standardów (programów) szkoleniowych dla

szkolenia

podstawowego

i specjalistycznego,

stanowiącego

ekwiwalent

przedwstępnego lub wstępnego szkolenia przygotowawczego do służby w NSR.

Uczniowie klas o profilu wojskowym mogliby odbywać miesięczne

przeszkolenia w ośrodkach szkolenia po 2 i 3 klasie oraz 15 szkoleń

weekendowych w roku szkolnym w pobliskich jednostkach wojskowych

(jednostkach patronackich).

Natomiast młodzież studencką należy objąć ochotniczym szkoleniem

wojskowym w czasie studiów lub w czasie wakacji – jak miało to miejsce w latach

2002–2006. Szacuje się, że tymi formami szkolenia mogłoby być objętych około

10 tys. młodzieży rocznie.

3.6. Finansowanie kosztów tworzenia i funkcjonowania TO NSR/AK

Według wstępnych kalkulacji strukturę wydatków związanych z tworzeniem

i funkcjonowaniem TO NSR/AK kształtowałyby koszty związane z:

 utrzymaniem przez cały rok w koszarach szkieletu kadrowego TO NSR.

 szkoleniem podstawowym żołnierzy do 16 TO NSR/AK w centrach

i ośrodkach szkolenia wojskowego – ogółem ok. 9,5 tys. żołnierzy.

 utrzymaniem i szkoleniem w koszarach żołnierzy NSR, realizowane w cyklu

rocznym obejmującym trzydzieści dni szkoleniowych;

 comiesięcznymi świadczeniami dla żołnierzy NSR w trakcie pozostawania

na przydziale kryzysowym, docelowo w skali roku ok. 77 035 mln złotych

(załącznik 9);

23

 wyposażeniem TO NSR/AK w uzbrojenie i sprzęt wojskowy określony

w etacie.

4. Propozycje zmian w systemie motywacyjnym dla żołnierzy NSR

Powstałe dotychczas trudności w uzupełnieniu stanowisk służbowych Sił

Zbrojnych

RP

żołnierzami

NSR

wynikły,

pomimo

ambitnych

planów

i podejmowanych działań, z ograniczonej ekstrapolacji mentalności młodych ludzi –

kandydatów do tej służby.

Młodzi ludzie nie są zainteresowani etosem patriotycznym. Zaproponowane

dotychczas warunki i świadczenia oraz element elitarności i wyjątkowości

wykonywanych działań w ramach Narodowych Sił Rezerwowych nie wystarczają do

przekonania o atrakcyjności tej służby. Dla potencjalnych kandydatów poświęcenie

własnego czasu kosztem rodziny, czy wykonywanej pracy zawodowej oznacza zbyt

duże wyrzeczenie. Obecnie społeczeństwo wybiera własną wygodę, jest bardziej

egoistyczne, mniej skore do poświęceń wobec ideałów. Z prowadzonych obserwacji

wynika, że najważniejszym czynnikiem motywującym kandydatów do wykonywania

obowiązków w ramach NSR są korzyści materialne. Tym samym warunkiem

koniecznym w rekrutacji ochotników do służby w NSR jest rozbudowa systemu

motywacyjnego opartego na walorach materialnych, w mniejszym zaś stopniu

tradycji i wyższych wartościach.

W związku z tym należy po raz kolejny powrócić do koncepcji wprowadzenia

comiesięcznego świadczenia żołnierza NSR z tytułu właściwego wykonywania

zadań w okresie, gdy nie pełni on służby wojskowej. Żołnierze NSR w trakcie

pozostawania na przydziale kryzysowym otrzymywaliby miesięczną należność

pieniężną z tytułu wynagrodzenia za obciążenia i ograniczenia związane

z pozostawaniem na przydziale kryzysowym, a także za wykonywanie obowiązków

i poddanie się rygorowi utrzymywania stałej gotowości do pełnienia służby

wojskowej. Świadczenie nie przysługiwałoby za dni, w których żołnierz pełniłby

służbę wojskową (w tym czasie otrzymuje uposażenie z tytułu pełnienia służby

wojskowej).

24

Proponuje się by należność ta była naliczana i wypłacana miesięcznie

w wysokości 20% uposażenia żołnierza zawodowego na takim samym stanowisku

i opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W takim przypadku

żołnierz NSR otrzymywałby świadczenie w wysokości (brutto miesięcznie):

 szeregowy – 560 zł,

 kapral – 648 zł,

 podporucznik – 820 zł.

Świadczenie powinno być uzależnione od dobrego wykonywania obowiązków.

Słabsze wykonywanie obowiązków, a w szczególności nie stawienie się na

ćwiczenia wojskowe, stanowiłoby podstawę do wstrzymania części lub całości

miesięcznego świadczenia. Wprowadzenie w życie tej propozycji wymaga

nowelizacji przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy niezawodowych.

Wysokość świadczenia byłaby waloryzowana wraz z waloryzacją uposażeń

żołnierzy zawodowych. Ponadto, wskazane byłoby zwiększanie świadczenia

corocznie o około 4% w celu stworzenia dodatkowej zachęty do dłuższego

pozostawania na przydziale kryzysowym. Podwojenie kwoty świadczenia,

bez uwzględnienia skutków wynikających z podwyżek dla żołnierzy zawodowych,

nastąpiłoby po około 19 latach nieprzerwanego wykonywania obowiązków

w ramach NSR.

Proponowane świadczenie miesięczne nie będzie tzw. wypłatą za gotowość lub

wypłatą za utrzymywanie zdolności do …. Opracowany zostanie katalog

obowiązków żołnierza NSR między ćwiczeniami (np. pogłębianie wiedzy fachowej,

trening fizyczny etc). Wykonywanie tych obowiązków byłoby rozliczane,

a otrzymywanie świadczenia miesięcznego byłoby uzależnione od uzyskiwanych

wyników. Wzorem innych państw należy rozważyć możliwości wykorzystania

e-learningu. Taki system samokształcenia umożliwiałby nabycie niezbędnej wiedzy

teoretycznej przez żołnierza rezerwy w dogodnym dla niego czasie, poprzez odbycie

kursu i zdanie egzaminu, z możliwością otrzymania certyfikatu.

25

W ocenie autorów comiesięczne świadczenie finansowe nie wykluczy

stosowania innych form uznania. Nagroda roczna pozostałaby nadal ważnym

elementem dyscyplinującym żołnierzy NSR.

W celu zainteresowania byłych żołnierzy zawodowych służbą wojskową

w ramach NSR oraz zachęcenia ich do pozostawania przez dłuższy czas na

przydziale kryzysowym zasadna jest modyfikacja naliczania okresu pełnienia służby

wojskowej w ramach NSR do wysługi emerytalnej żołnierzy zawodowych, którzy

nie posiadają pełnej wysługi emerytalnej.

W obowiązującym stanie prawnym

21

emerytura żołnierza rezerwy, wynosząca

mniej niż 75% podstawy jej wymiaru, wzrasta o wskaźnik 2,6% za każdy rok

pełnienia czynnej służby wojskowej w NSR. Wskaźnik ten przelicza się

proporcjonalnie za każdy dzień tej służby – zatem żołnierz po odbyciu 30 dni

ćwiczeń w roku, uzyska 1/12 z 2,6% podstawy wymiaru emerytury. Proponuje się

wprowadzenie innego sposobu naliczania tego wskaźnika, np. 1/3 z 2,6% po każdym

roku wykonywania obowiązków w ramach NSR (pozostawania na przydziale

kryzysowym).

Uważa się, że wprowadzenie bardziej korzystnego sposobu naliczania tego

wskaźnika, biorąc za kryterium okres pozostawania na przydziale kryzysowym,

stanowiłby istotny czynnik zachęcający byłych żołnierzy zawodowych do

pozostawania przez dłuższy czas na przydziale kryzysowym.

Wdrożenie przedstawionej propozycji wymaga zmiany przepisów

przywołanej wcześniej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych

oraz ich rodzin.

Wstępnie szacuje się, że skutki finansowe proponowanych zmian

w systemie motywacyjnym dotyczącym żołnierzy NSR będą kształtować w skali

roku w granicach 157 mln zł., w tym około 80 mln – zwarte pododdziały NSR

21

Zob. art. 15c ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich

rodzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 666 z późn. zm.).

26

w istniejących jednostkach wojskowych (komponent operacyjny)

22

oraz około

77 mln zł. – 16 TO NSR/AK.

5. Współpraca z pracodawcami żołnierzy NSR oraz propozycje zmian

w systemie motywacyjnym

Ze względu na kolizję z prawem Unii Europejskiej wprowadzenie stałego

dodatku dla pracodawców z tytułu samego tylko faktu zatrudniania żołnierzy

rezerwy nie jest możliwe. Prawo wspólnotowe stanowi bowiem, że żaden podmiot

gospodarczy nie może otrzymywać pomocy publicznej ze strony państwa, a dodatek

za zatrudnianie żołnierzy rezerwy, nie związany z bezpośrednio ponoszonymi

kosztami, stanowiłby taką pomoc.

W tej sytuacji w stronę pracodawców należy skierować rozwiązania,

które zachęcą lub zmotywują ich do wyrażania zgody na wstąpienie swoich

pracowników do NSR i ich uczestnictwo w ćwiczeniach wojskowych. W tym celu

konieczne jest utrzymywanie kontaktów z tymi środowiskami. Na szczeblu

centralnym powinny to być kontakty właściwej komórki organizacyjnej MON ze

związkami pracodawców, a na szczeblu lokalnym współpraca oficerów jednostek

wojskowych i Terenowych Oddziałów Administracji Wojskowej bezpośrednio

z pracodawcami zatrudniającymi żołnierzy NSR. Te działania powinny zostać

wpisane do zakresu działań, jako stałe przedsięwzięcia.

Ważnym krokiem w kierunku współpracy i zrozumienia interesów

pracodawców byłoby ustalenie systemu szkoleń weekendowych i popołudniowych

dla żołnierzy NSR, tak aby nie kolidowały z procesami produkcyjnymi. We

współpracy z przedsiębiorcami należałoby także ustalać optymalne terminy

przeprowadzenia ćwiczeń zgrywających (14-dniowych), dostosowując je do okresu

przerw technologicznych w przedsiębiorstwach. Po odbytych ćwiczeniach,

pracodawca powinien otrzymywać od dowódcy jednostki, wojskowego komendanta

uzupełnień lub szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego list, pismo informujące

22

Analiza SG WP w przedmiotowym zakresie zawarta w piśmie Szefa Sztabu Generalnego WP nr

1171/S/14 z 4 lutego 2014 r., s. 4/12.

27

o odbytych przez jego pracowników ćwiczeniach i ewentualnie o ogólnej ocenie ich

osiągnięć. Pracodawcy powinni być zapraszani razem z władzami administracji

publicznej na uroczystości lub święta państwowe i wojskowe.

Rozwiązaniem stosowanym w innych państwach jest umożliwienie zrzeszania

się pracodawców zatrudniających żołnierzy NSR oraz realizujących zadania obronne

np. w Zrzeszeniu pracodawców na rzecz obronności państwa. Związane z tym

byłoby uzyskanie tytułu honorowego pracodawcy, członka zrzeszenia pracodawców

na rzecz obronności państwa, ryngrafu lub tabliczki z tytułem honorowym.

Szczególnie zasłużeni dla NSR pracodawcy mogliby uroczyście otrzymywać tytuł

Pracodawca Zasłużony dla Obronności lub Pracodawca – Partner Obronności, itp.

Mając na względzie fakt, że przedsiębiorca realizujący zadania obronne jest

obowiązany do spełniania określonych wymogami prawa warunków i ponosi z tego

tytułu pewne koszty, które w dotychczasowym stanie prawnym nie są refundowane

z budżetu państwa, zakłada się wprowadzenie do systemu prawnego dwóch

instrumentów finansowych motywujących przedsiębiorców do wykonywania

określonych zadań lub pozostawania w stanie gotowości do ich wykonywania, a tym

samym do udziału w procesie przygotowań obronnych państwa

23

.

Po pierwsze przewiduje się wprowadzenie prawnej możliwości zaliczania

wydatków poniesionych w związku prowadzeniem przygotowań do realizacji zadań

na rzecz obronności państwa do kosztów uzyskania przychodów. Wymaga to

stosownej nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

24

.

Po drugie zakłada się ustanowienie w przepisach o zamówieniach publicznych

zasady, że w przypadku dwóch lub więcej ofert o takim samym bilansie ceny

i innych kryteriów oceny ofert zamawiający wybiera ofertę wykonawcy będącego

przedsiębiorcą realizującym zadania na rzecz obronności państwa lub przedsiębiorcą

o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym. Wymaga to nowelizacji ustawy

23

Propozycje zmian prawnych w przedmiotowym zakresie zostały opracowane w 2010 r. w DSiPO

MON w trakcie prac nad projektem założeń do projektu ustawy o obronności.

24

Polegającej na dodaniu w art. 15 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych

(Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) kolejnej jednostki reakcyjnej (ust. 1w), w myśl której
u przedsiębiorców realizujących zadania na rzecz obronności państwa kosztem uzyskania przychodów będą,
oprócz kosztów ponoszonych w celu osiągnięcia przychodów, również udokumentowane wydatki poniesione
w związku prowadzeniem przygotowań do realizacji takich zadań.

28

Prawo zamówień publicznych, a także przepisów wykonawczych, tj. rozporządzenia

Prezesa Rady Ministrów w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać

zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być

składane

25

.

6. Inne czynniki motywacyjne

Kolejnym czynnikiem motywacyjnym byłaby możliwość podnoszenia

kwalifikacji, uzyskiwania uprawnień do obsługi maszyn i różnego sprzętu,

które będą przydatne również w środowisku cywilnym. W tym celu należałoby

zaplanować i zorganizować dodatkowe kursy specjalistyczne dla żołnierzy NSR,

w odpowiednich wojskowych ośrodkach i centrach szkolenia. Byłby to istotny

czynnik motywacyjny nie tylko dla żołnierzy rezerwy, ale także dla pracodawców,

gdyż dzięki temu ich pracownik podnosiłby swoje kwalifikacje.

Żołnierze NSR powinni mieć gwarancję zatrudniania w pierwszej

kolejności na stanowiskach związanych z obronnością i bezpieczeństwem w

administracji publicznej.

7. Sposób osiągnięcia zakładanego stanu funkcjonowania NSR wynikającego

z prezentowanej koncepcji

Terminy oraz sposób wykonania i osiągnięcia pełnej gotowości struktur

organizacyjnych do realizacji zadań

określony zostanie w programie

przedstawionej koncepcji uwzględniając kolejność wg. pilnych potrzeb

operacyjnych.

25

Polegającej na stosownej nowelizacji art. 7 i 25 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień

publicznych (Dz. U. 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm), a także przepisów wykonawczych, tj.
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może
żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. Nr 226, poz.
1817). Istotą zmiany przywołanego rozporządzenia powinno być dodanie w § 1 zapisu, iż „w celu
potwierdzenia przez wykonawcę realizacji zadań na rzecz obronności państwa przedstawia on zamawiającemu
decyzję organu właściwego w sprawach organizowania zadań na rzecz obronności państwa o nałożeniu takich
zadań”.

29

Załączniki

Załącznik 1

WYKAZ

AKTÓW PRAWNYCH REGULUJĄCYCH ORGANIZACJĘ

I FUNKCJONOWANIE NSR

A. Ustawy:

1. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony

Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 461, z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych

oraz ich rodzin (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648, z późn. zm.).

3. Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych (Dz. U.

z 2002 r. Nr 76, poz. 693, z późn. zm.).

4. Ustawa z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach (Dz. U. Nr 31, poz. 130,

z późn. zm.).

5. Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy

zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2013, poz. 666, z późn. zm.).

6. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz.

1223, z późn. zm.).

7. Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej

Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398, z późn. zm.).

8. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr

125, poz. 1317, z późn. zm.).

9. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz. U. Nr 162, poz. 1117,
z późn. zm.).

10. Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U.

Nr 89, poz. 967, z późn. zm.).

11. Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę

(Dz. U. z 2010 r. Nr 194, poz. 1288).

12. Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania

z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (Dz. U.
Nr 90, poz. 844, z późn. zm.).

13. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych

przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą
wojskową (Dz. U. Nr 83, poz. 760, z późn. zm.).

14. Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych

(Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593).

30

15. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.).

16. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027).

17. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r.

Nr 89, poz.590)

18. Ustawa z dnia 9 października 2009 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz. U. Nr 190, poz.

1474).

B. Rozporządzenia:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych

zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy
odbywającym ćwiczenia wojskowe (Dz. U. Nr 13, poz. 155).

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie ryczałtu

z tytułu zajmowania lokalu mieszkalnego przez żołnierzy odbywających czynną
służbę wojskową oraz ich małżonków (Dz. U. Nr 279, poz. 2756).

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie szczegółowych

zasad i trybu zawieszania spłat pożyczek i kredytów osobom spełniającym
powszechny obowiązek obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkom ich rodzin
(Dz. U. Nr 90, poz. 998).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie

szczegółowych zasad i trybu pokrywania należności i opłat mieszkaniowych osobom
spełniającym powszechny obowiązek obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz
członkom ich rodzin (Dz. U. Nr 116, poz. 1238, z późn. zm.).

5. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie

przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych (Dz. U.
Nr 115, poz. 1199, z późn. zm.).

6. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 maja 2004 r. w sprawie

należności żołnierzy niezawodowych za podróże służbowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 73,
poz. 393, z późn. zm.).

7. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie

dodatków do uposażenia zasadniczego żołnierzy niezawodowych (Dz. U. Nr 28,
poz. 242, z późn. zm.).

8. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie

stawek uposażenia zasadniczego dla żołnierzy pełniących służbę przygotowawczą
(Dz. U. Nr 41, poz. 241).

9. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 2010 r. w sprawie

przydziałów kryzysowych (Dz. U. Nr 76, poz. 497).

10. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie

zawierania kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych Sił
Rezerwowych (Dz. U. Nr 87, poz. 562, z późn. zm.).

11. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie

mianowania na stopnie wojskowe (Dz. U. Nr 87, poz. 561).

31

12. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie

umundurowania i wyekwipowania żołnierzy w czynnej służbie wojskowej (Dz. U.
Nr 121, poz. 812).

13. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 lipca 2010 r. w sprawie przyznawania

świadczeń żołnierzom rezerwy posiadającym przydziały kryzysowe (Dz. U. Nr 145,
poz. 971).

14. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 września 2010 r. o służbie

przygotowawczej (Dz. U. Nr 170, poz. 1144).

15. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2011 r. w sprawie

wyżywienia żołnierzy czynnej służby wojskowej (Dz. U. Nr 63, poz. 327).

C. Inne akty normatywne:

1. Zarządzenie Nr 16/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 lipca 2005 r. w

sprawie działalności kompetencyjnej i organizacyjno-etatowej w resorcie obrony
narodowej (Dz. Urz. MON Nr 14, poz.107, z późn. zm.).

2. Decyzja Nr 46/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 stycznia 2007 r. w

sprawie określenia funkcji gestorów i centralnych organów logistycznych uzbrojenia
i sprzętu wojskowego w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 3, poz. 36, z
późn. zm.).

3. Decyzja Nr 561/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2007 r. w

sprawie organizacji żywienia (Dz. Urz. MON Nr 24, poz. 249, z późn. zm.).

4. Rozkaz Nr 416/SG/P1 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 8 czerwca 2010 r. w

sprawie wprowadzenia do użytku służbowego opracowania „System uzupełniania
Sił Zbrojnych RP żołnierzami Narodowych Sił Rezerwowych”

5. Wytyczne Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 20 marca 2012 r. w sprawie

organizacji i funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych.

32

Załącznik 2

WYJAŚNIENIE WAŻNIEJSZYCH POJĘĆ ZWIĄZANYCH Z NSR

1. „Ćwiczenia wojskowe rotacyjne” – to rodzaj ćwiczeń wojskowych, przeznaczonych dla

żołnierzy NSR. Ćwiczenia te mogą trwać łącznie do 30 dni i są odbywane z przerwami
w określonych dniach w ciągu danego roku kalendarzowego. Dni, w których odbywane
będą ćwiczenia wojskowe rotacyjne, ustala – w formie zbiorowego wykazu – dowódca
jednostki wojskowej, do której żołnierze rezerwy posiadają nadane przydziały
kryzysowe.

2. „Kontrakt na wykonywanie obowiązków w ramach NSR” – to rodzaj szczególnej

umowy między dowódcą jednostki wojskowej a żołnierzem rezerwy, w której żołnierz
rezerwy zobowiązuje się do przyjęcia przydziału kryzysowego w określonym terminie,
do odbycia ćwiczeń wojskowych przygotowujących do nadania przydziału kryzysowego
oraz ćwiczeń wojskowych odbywanych w ramach tego przydziału, w tym ćwiczeń
wojskowych rotacyjnych, oraz do pełnienia okresowej służby wojskowej, w tym poza
granicami państwa.

3. Kryzys:

a) incydent lub sytuacja pociągająca za sobą zagrożenie państwa, jego obywateli, sił

zbrojnych lub życiowych interesów, która rozwija się szybko i tworzy warunki
o takim dyplomatycznym, ekonomicznym lub militarnym znaczeniu, że rozważane
jest użycie sił zbrojnych i posiadanych zasobów do osiągnięcia narodowych celów
(Dictionary of Military and Associated Terms – The Joint Publication 1-02);

b) sytuacja będąca następstwem zagrożenia, prowadząca w konsekwencji do zerwania

lub znacznego osłabienia więzów społecznych, przy równoczesnym poważnym
zakłóceniu funkcjonowania instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte
środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają
wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji RP
(Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2010).

4. „Narodowe Siły Rezerwowe” – żołnierze rezerwy, którym nadano przydziały

kryzysowe, po wcześniejszym zawarciu kontraktów z dowódcami jednostek wojskowych
na wykonywanie obowiązków w ramach NSR. NSR funkcjonuje w czasie pokoju. W
razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny żołnierze NSR stają się żołnierzami w
„czynnej służbie wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny”.
Taka sama sytuacja ma miejsce w razie ogłoszenia stanu wojennego, jeżeli organ
wprowadzający ten stan nie postanowi inaczej.

5. „Osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy” – to, zgodnie

z przepisami ustawy, kategoria rezerw, obejmująca osoby, które stanęły do kwalifikacji
wojskowej i zostały w jej trakcie przeniesione do rezerwy bez nadania tytułu żołnierza
rezerwy, ponieważ nie miały wyszkolenia wojskowego.

33

6. „Przydział kryzysowy” to wyznaczenie żołnierza rezerwy, ochotnika, na stanowisko

służbowe w jednostce wojskowej, na którym będzie on wykonywał obowiązki w ramach
NSR oraz pełnił służbę wojskową. Przydział kryzysowy może być nadany żołnierzowi
rezerwy w czasie pokoju na stanowisko służbowe określone w etacie jednostki
wojskowej, po zawarciu kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach NSR między
żołnierzem rezerwy a dowódcą jednostki wojskowej, w której ma być nadany ten
przydział. Przydział kryzysowy ma charakter stosunku administracyjno-prawnego. Z tego
względu do jego nadania uprawniony jest wyłącznie organ administracji publicznej,
którym jest wojskowy komendant uzupełnień.

7. „Służba przygotowawcza” – to rodzaj czynnej służby wojskowej, przeznaczonej do

gromadzenia wyszkolonych zasobów osobowych głównie na potrzeby NSR,
przeznaczony dla ochotników, którzy wcześniej nie pełnili jakiegokolwiek rodzaju
czynnej służby wojskowej a zamierzają podjąć obowiązki w ramach NSR. Służby
przygotowawczej nie pełni się w okresie trwania obowiązku odbywania zasadniczej
służby wojskowej oraz przeszkolenia wojskowego.

8. „Zasoby osobowe na potrzeby Narodowych Sił Rezerwowych” – to ustawowe

określenie osób podlegających obowiązkowi służby wojskowej, będących żołnierzami
rezerwy i zdolnych do czynnej służby wojskowej, w tym do zawodowej służby
wojskowej, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą pięćdziesiąt lat życia,
a posiadających stopień podoficerski lub oficerski sześćdziesiąt lat życia. Wyjątek
stanowią osoby bez wyszkolenia wojskowego, które nabyły ten tytuł bez odbycia służby
wojskowej na mocy wcześniejszych przepisów i które przed nadaniem przydziału
kryzysowego powinny odbyć służbę przygotowawczą lub ćwiczenia wojskowe.

9. „Żołnierz rezerwy” – osoba, która złożyła przysięgę wojskową i została przeniesiona do

rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby
wojskowej lub ze służby kandydackiej, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi
służby wojskowej. Tytuł żołnierza rezerwy zachowały także osoby posiadające go
dotychczas na podstawie wcześniejszych przepisów, pomimo, że nie pełniły lub nie
odbywały jakiegokolwiek rodzaju czynnej służby wojskowej. Osoby te są traktowane
w zakresie obowiązku służby wojskowej jak osoby „przeniesione do rezerwy niebędące
żołnierzami rezerwy” (przepis przejściowy: art. 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o
zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o
zmianie niektórych innych ustaw [Dz. U. Nr 161 poz. 1278]).

Ter

34

Załącznik 3

35

Załącznik 4

i TO NSR/AK

36

Załącznik 5

OPIS WPROWADZONYCH ORAZ WDRAŻANYCH OBECNIE ZMIAN

W SYSTEMIE FUNKCJONOWANIA NSR

W wyniku monitoringu i analizy funkcjonowania NSR, w pierwszym kwartale

2011 r. zostały zainicjowane i przeprowadzone działania w kierunku uproszczenia procedur
naboru do NSR, w tym:
1. Zmiana rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r.

w sprawie zawierania kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych
Sił Rezerwowych (Dz. U. Nr 87 poz. 562 z późn. zm.):

a) z żołnierza składającego wniosek o zawarcie kontraktu zdjęto obowiązek

załączenia kilku dokumentów, tj.: życiorysu, odpisu skróconego aktu urodzenia,
odpisów lub uwierzytelnionych kopii posiadanych świadectw pracy oraz
zaświadczenia pracodawcy,

b) z żołnierza zdjęto także obowiązek dostarczenia informacji z Krajowego Rejestru

Karnego. Dokonanie tej czynności następuje, w razie takiej potrzeby, w trybie
zapytania wojskowego komendanta uzupełnień o udzielenie informacji
z Krajowego Rejestru Karnego lub w ramach prowadzonego przez niego
zwykłego postępowania sprawdzającego,

c) w przepisach dodano również możliwość przeprowadzenia przez podległego

wojskowemu komendantowi uzupełnień pełnomocnika do spraw ochrony
informacji niejawnych zwykłego postępowania sprawdzającego, zamiast, jak do
tej pory, postępowania poszerzonego, przeprowadzanego przez Służbę
Kontrwywiadu Wojskowego.

2. Nowelizacja rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 2010 r.

w sprawie przydziałów kryzysowych (Dz. U. Nr 76 poz. 497 z późn. zm.), w której
dokonano uproszczenia trybu wręczania karty przydziału kryzysowego przez
wojskowego komendanta uzupełnień. Po zmianie przepisów nie musi on wzywać
żołnierza, lecz może wręczyć kartę bezpośrednio w jednostce wojskowej, w przypadku
żołnierza rezerwy w dniu zawarcia kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach
NSR, a w przypadku żołnierza w czynnej służbie wojskowej w dniu jego zwolnienia z tej
służby.

W celu poszerzenia zachęt materialnych w dniu 13 czerwca 2011 r. znowelizowane

zostało rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 stycznia 2011 r. w sprawie
warunków i trybu przyznawania nagród i zapomóg żołnierzom niezawodowym (Dz. U.
z 2011 r. Nr 28, poz. 145), w którym uprawniono dowódcę jednostki wojskowej do
przyznania nagrody żołnierzowi rezerwy posiadającemu nadany przydział kryzysowy, po
każdych 12 miesiącach kalendarzowych trwania kontraktu, pod warunkiem odbycia przez
żołnierza rezerwy ustalonych w tym okresie ćwiczeń wojskowych oraz uzyskania z nich
pozytywnych ocen służbowych.

37

Kolejna analiza została przeprowadzona po ponad roku funkcjonowania NSR,

w drugim półroczu 2011 r., w ramach prac specjalnego zespołu pod przewodnictwem
Sekretarza Stanu w MON powołanego do wypracowania rozwiązań, dotyczących
zmodyfikowania organizacji i funkcjonowania NSR.

Zespół ministerialny wypracował propozycje zmian, które dotyczyły dwóch

zasadniczych obszarów:

 pierwszy – dotyczący zamierzeń organizacyjnych, możliwych do wprowadzenia

stosunkowo szybko bez nowelizacji aktów prawnych wyższego rzędu;

 drugi – dotyczący zarządzania zasobami osobowymi NSR, wymagający nowelizacji

przepisów ustaw.

Zmiany zdefiniowane w pierwszym obszarze zostały wdrożone na mocy wytycznych

Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 20 marca 2012 r. w sprawie organizacji
i funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych. Wytyczne zawierają zadanie dla
dowódców jednostek wojskowych: „zachować, jako zasadniczy, system uzupełniania
pojedynczych stanowisk służbowych w ramach NSR, z jednoczesnym stopniowym
zmniejszaniem ich liczby na rzecz zwartych pododdziałów NSR” oraz „dążyć do grupowania
występujących

w jednostkach

wojskowych

pojedynczych

stanowisk

służbowych

wytypowanych do NSR (w drużyny, plutony itp.), w celu zapewnienia ich racjonalnego
i efektywnego szkolenia oraz wykorzystania”. W tym celu Szef Sztabu Generalnego nakazał
opracować harmonogramy zmian w zakresie alokacji przydziałów kryzysowych pomiędzy
pododdziałami, komórkami wewnętrznymi, w celu osiągnięcia docelowych struktur

uzupełnienia stanowisk służbowych żołnierzami NSR w terminie 2

–

3 lat.

W celu wdrożenia zmian ujętych w drugim obszarze opracowano projekty

nowelizacji przepisów stosownych ustaw. Od listopada 2012 r. w procedurze legislacyjnej
znajduje się projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o uposażeniu żołnierzy niezawodowych oraz o zmianie
niektórych innych ustaw. W dniu 5 listopada 2013 r. projekt został zaakceptowany przez
Radę Ministrów.

Nowe regulacje powinny zachęcić do pełnienia obowiązków w NSR oraz podnieść

efektywność wykonywania zadań służbowych. Skutkiem wprowadzanych regulacji ma być
także prostszy proces administrowania rezerwami osobowymi, który stanowi główny
element ich przygotowania na czas mobilizacji i wojny, a także bardziej racjonalne
wydatkowanie środków na uposażenia tej grupy żołnierzy.

W ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej

wprowadzono możliwość przedłużenia okresu obowiązywania kontraktu na wykonywanie
obowiązków w ramach NSR lub zmiany stanowiska służbowego bez potrzeby zawarcia
kolejnego kontraktu. Będzie to następowało w drodze pisemnej zmiany kontraktu
obowiązującego. Będzie także możliwość zawierania kontraktów z żołnierzami w czynnej
służbie wojskowej i w konsekwencji nadawania przydziałów kryzysowych żołnierzom
jeszcze przed zwolnieniem z tej służby.

38

Wprowadzono ponadto dokładniejsze określenie przesłanek dokonywania zmiany

przydziału kryzysowego, rozszerzenie przypadków unieważnienia tego przydziału oraz
zniesienie granicy 15 lat pozostawania na przydziale kryzysowym.

Unormowano na nowo kwestię kierowania osób kandydujących do zawarcia

kontraktu na wykonywanie obowiązków w NSR do wojskowych pracowni
psychologicznych i umocowanie dowódcy jednostki wojskowej w zakresie prowadzenia
zwykłych postępowań sprawdzających przed wydaniem żołnierzom NSR poświadczenia
bezpieczeństwa osobowego.

Kobietom ochotniczkom umożliwiono wykonywanie obowiązków w ramach NSR

w przypadku sprawowania przez nie opieki nad dzieckiem oraz zawieszanie przydziału
kryzysowego na czas ciąży i okres po porodzie.

Ponadto, wprowadzono ustawowe zasady opiniowania służbowego żołnierzy NSR

i rozszerzono na nich przepisy dotyczące zasad noszenia umundurowania oraz odznak
i oznak wojskowych podczas zgromadzeń o charakterze politycznym.

W zakresie szkolenia żołnierzy NSR i pełnienia przez nich służby wojskowej

wprowadzona została możliwość zobowiązania żołnierza NSR do odbycia jednorazowo
ćwiczeń wojskowych długotrwałych. Umożliwiono ochotnicze odbywanie przez żołnierzy
NSR ćwiczeń wojskowych jednodniowych a także odbywanie ćwiczeń wojskowych w
uczelniach i szkołach wojskowych oraz ośrodkach szkolenia.

Wprowadzone zostały również zmiany w odbywaniu okresowej służby wojskowej.

Zmiany te dotyczą urealnienia możliwości pełnienia tej służby poza granicami państwa,
wydłużenia czasu trwania okresowej służby wojskowej za zgodą żołnierza rezerwy do 4 lat
i ustawowego zapewnienia możliwości pełnienia okresowej służby wojskowej przez
żołnierzy rezerwy nieposiadających nadanych przydziałów kryzysowych.

Ważnym elementem zmian jest modyfikacja systemu motywacyjnego, świadczeń

socjalnych, materialnych zachęt do służby oraz możliwości podnoszenia kwalifikacji przez
żołnierzy NSR, głównie w celu stabilizacji stanów osobowych i ograniczenia skali
rezygnacji z przydziału kryzysowego. W zakresie umożliwienia nabywania na cywilnym
rynku pracy przez żołnierzy rezerwy kwalifikacji przydatnych w wojsku wprowadzono
uprawnienie szefów WSzW do organizowania, na potrzeby nabycia takich kwalifikacji,
szkoleń (kursów) dla żołnierzy rezerwy posiadających przydziały kryzysowe.
Wprowadzono także faktyczną możliwość udzielania pomocy żołnierzom NSR na
podnoszenie przez nich w trybie indywidualnym kwalifikacji i wyszkolenia na cywilnym
rynku pracy.

W zakresie relacji z pracodawcami zaszły także istotne zmiany. Zapewniona została

kolejna ścieżka informowania pracodawcy (przez wojskowego komendanta uzupełnień)
o powołaniu do czynnej służby wojskowej osoby powoływanej będącej jego pracownikiem.
Nastąpiło ułatwienie procedury wnioskowania przez pracodawcę o wypłatę rekompensaty
za koszty poniesione z tytułu zastępstwa w pracy żołnierza rezerwy w okresie pełnienia
przez niego czynnej służby wojskowej oraz dostosowanie sposobu naliczania wysokości
zwrotu rekompensaty pracodawcy z tytułu kosztów poniesionych na zastępstwo żołnierza

39

rezerwy w czasie odbywania służby wojskowej do zasad stosowanych przy naliczaniu
wynagrodzeń (wydłużenie terminu wnioskowania z 30 do 90 dni, z możliwością składania
wniosku w miejscowym WSzW).

W ustawie o uposażeniu żołnierzy niezawodowych wprowadzone zostały zmiany

przepisów korzystniejsze dla żołnierzy rezerwy. Naliczanie uposażenia dla żołnierzy
rezerwy z tytułu ćwiczeń wojskowych będzie odtąd następować według stopnia etatowego
zajmowanego stanowiska służbowego, a nie – jak dotychczas – według posiadanego stopnia
wojskowego. Dla żołnierzy rezerwy pełniącym czynną służbę wojskową wprowadzony
został dodatek motywacyjny za posiadanie klas kwalifikacyjnych.

Nowe rozwiązania, umożliwią także uznawanie nabytej wiedzy i skrócenie szkolenia

absolwentów klas o profilu wojskowym w ramach służby przygotowawczej.

40

Załącznik 6

S T R U K T U R A O R G A N I Z A C Y J N A T E R Y T O R I A L N E G O O D D Z I A Ł U N S R / A K

(Przykładowa schematyczna struktura organizacyjna)

kompania specj/
pluton specj

DOWÓDCA

Dowództwo

Pluton
dowodzenia

Pluton
saperów

Sztab

Komp. wsparcia
ogniowego

Kompania
logistyczna

Kompanie

(samodz. plutony)

NSR

szef sztabu

sekcja S-1

4

sekcja S-2

sekcja S-4

sekcja S-3

dowódca pldow

drużyna
radiotelegraf

drużyna
kablowa

pluton zabezp.

pluton
gospodarczy

plplot

plppanc

drsap

plm

dca plsap

drużyna WD

41

Załącznik 7

BAZA ORGANIZACYJNA, SZKOLENIOWA I MOBILIZACYJNA

TO NSR/AK

Trzebiatów

Miastko

Czarne

WARSZAWA

Poznań

Szczecin

Gdańsk

Gdynia

Białystok

Bydgoszcz

Toruń

Włocławek

Lublin

Rzeszów

Tarnów

Kraków

Bielsko-Biała

Katowice

Bytom

Gliwice

Opole

Częstochowa

Gorzów Wlkp.

Piła

Słupsk

Olsztyn

Suwałki

Łomża

Kalisz

Sieradz

Leszno

Jelenia Góra

Wałbrzych

Krosno

Przemyś

l

Radom

Tarnobrzeg

Stalowa Wola

Chełm

Świdnik

Biała Podlaska

Mińsk Mazowiecki

Elbląg

Zamość

Piotrków Tryb

.

Skarżysko

Kamienna

Zgorzelec

Tczew

Malbork

Grudziądz

Inowrocław

Legionowo

Sochaczew

Tomaszów Maz.

Modlin

Wałcz

Lębork

Łęczyca

Złocieniec

Oleśnica

Brzeg

Bolesławiec

Gołdap

Lubliniec

Zduńska

Wola

Łask

Starogard Gd.

Złotów

Zegrze

Pruszcz Gdański

Kłodzko

Nysa

Zabrze

Jaros ław

Hrubieszów

Włodawa

Prudnik

Radzyń

Orzysz

Giżycko

Pleszew

Braniewo

Nowy Sącz

Nisko

Lidzbark Warm

.

Kazuń

Węgorzewo

Bartoszyce

Chełmno

Choszczno

Wędrzyn

Czerwieńsk

Babimost

Żary

Sulechów

Słubice

Świebodzin

Świętoszów

Wesoła

Ełk

Dęblin

Kępno

Brodnica

Świdwin

Hel

Morąg

Stargard

Ciechanów

Płock

Śrem

Białobrzegi

Tarnowskie Góry

Kołobrzeg

Zielonka

Dziwnów

Świnoujście

Siedlce

Koszalin

Ustka

Łódź

Wrocław

Dęblin

Toruń

Skwierzyna

Międzyrzecz

Zegrze

Kielce

CSSP

CS SP

CSLOG.

CS ŁiI

CS WL

CS WIiCh

CS MW

CS AiU

25BKP

SP WL

SP MW

WSO WL

AON

OSP WL Orzysz

Nowa

Dęba

OSP WL Nowa Dęba

Duszniki

Zdrój

OSPG Duszniki Zdrój

OSP WL Żagań

OSP WL Wędrzyn

CS WL Drawsko Pom.

CPdMZ Kielce

bdow WB

6BPD

10BLog

1BLog

12BZ

20BZ

18pr

Drawsko Pomorskie

Żagań

JEDNOSTKI SZKOLNICTWA WOJSKOWEGO, OŚRODKI I CENTRA SZKOLENIA (POLIGONOWEGO)

ORAZ JEDNOSTKI WOJSKOWE STANOWIĄCE BAZY FORMOWANIA TO NSR/AK

DYSLOKACJA 16 TO NSR/AK W OPARCIU O BAZĘ 27 OBIEKTÓW

:

1)

2 x akademie oraz szkoły oficerskie (AON Warszawa, WSO WL Wrocław),

2)

2 x szkoły podoficerskie ( SP WL w Poznaniu, SP MW w Ustce),

3)

10 x centra szkolenia:

a) w Wojskach Lądowych: Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu; Centrum Szkolenia

Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu; Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu; Centrum
Szkolenia Wojsk Inżynieryjno-Chemicznych we Wrocławiu;

b) w Siłach Powietrznych: Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie; Centrum Szkolenia

Inżynieryjno – Lotniczego w Dęblinie;

c) w Marynarce Wojennej RP - Centrum Szkolenia MW RP w Ustce;
d) w Inspektoracie Wsparcia SZ - Centrum Szkolenia Logistyki w Grudziądzu;

4)

5 x ośrodki szkolenia poligonowego (OSP): 4 OSP WL Nowa Dęba; Orzysz; Wędrzyn i Żagań oraz

OSPG Duszniki Zdrój;

5)

8 x jednostki wojskowe – stanowiące bazy formowania batNSR w województwach gdzie brak jest

jednostek szkolnictwa wojskowego:
a) województwo podlaskie – 18pr;
b) województwo warmińsko-mazurskie - 20BZ;
c) województwo lubelskie – bdow WB;
d) województwo małopolskie – 6BPD;
e) województwo opolskie – 10BLog;
f) województwo zachodniopomorskie – 12BZ;
g) województwo kujawsko-pomorskie – 1Blog

42

Załącznik 8

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SYSTEMU DOWODZENIA

TERYTORIALNEGO KOMPONENTU SIŁ ZBROJNYCH RP

INSPEKTORAT

WSPARCIA SZ

SZCZEBEL OPERACYJNY

WSzW [16]

SZCZEBEL TAKTYCZNY

TO NSR/AK

[1 – 2]

43

Załącznik nr 9

PRZYKŁADOWE ZESTAWIENIE ROCZNYCH KOSZTÓW ŚWIADCZEŃ DLA

ŻOŁNIERZY TO NSR/AK W TRAKCIE POZOSTAWANIA NA PRZYDZIALE

KRYZYSOWYM

TO NSR/AK

korpusy osobowe

świadczenie brutto

miesięcznie w zł

ilość

świadczenie brutto

rocznie w zł

Oficer

(podporucznik)

820

24

236 160

Podoficer

(kapral)

648

53

412 128

Szeregowy

560

620

4 166 400

Razem

697

4 814 688

16 TO NSR/AK

świadczenie brutto

rocznie w zł

4 814 688

16

77 035 000