Biocenoza
Biocenoza pochwy czy popularnie zwana czystość pochwy. Jest to badanie
mikrobiologiczne oceniająca florę bakteryjną jaka występuje w końcowym odcinku dróg rodnych
kobiety. Ekosystem pochwy tworzy kilkaset gatunków bakterii, zarodniki drożdży i inne
mikroorganizmy. Pochwa nie jest jałowa a zdecydowaną większość wszystkich bakterii stanowią
pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) będące tzw symbiontami czyli żyjące w symbiozie z
człowiekiem.
W pochwie w prawidłowych warunkach pałeczki kwasotwórcze Lactobacillus wytwarzają
środowisko kwaśne, które stanowi ochronę przed zakażeniami drobnoustrojami patologicznymi.
Prawidłowa biocenoza pochwy może ulec zachwianiu np. podczas stosowania antybiotyków, w
przypadku zmian hormonalnych (starość, połóg). Nawet zbyt intensywna higiena niszczy
pożyteczne bakterie. Skutkiem mogą być zapalenia i inne powikłania. Badanie biocenozy pochwy
pomaga rozpoznać te stany. Celem badania jest wykrycie lub nie drobnoustrojów
chorobotwórczych i komórek odczynu zapalnego w wydzielinie z pochwy.
Jeszcze niedawno wykonywano powszechnie biocenozę opartą na stopniach czystości.
Materiał nakładano na szkiełko mikroskopowe, barwiono i oceniani pod mikroskopem
występowanie: pałeczek kwasu mlekowego, innych bakterii i drobnoustrojów potencjalnie
chorobotwórczych, granulocytów (odmiany białych krwinek). Pierwszy stopień czystości pochwy
charakteryzowało liczne występowanie Lactobacillus i niewielka ilość granulocytów. II stopień to
średnia liczba pałeczek kwasu mlekowego i niewielka ilość granulocytów. Trzeci stopień -
pożyteczne bakterie są pojedyncze lub ich nie znajdujemy, występują liczne inne bakterie i dużo
krwinek białych. IV stopień - nie ma pałeczek kwasotwórczych, a oprócz licznych bakterii i
krwinek białych wykrywamy grzyby (np. drożdżaki) lub rzęsistek pochwowy.
Inne metody oceny ekosystemu pochwy to tzw. posiew z pochwy. Polega on na pobraniu
wydzieliny z pochwy i przeniesieniu na specjalne podłoża hodowlane, gdzie w cieplarce
dochodziło do namnażania się ewentualnej chorobotwórczej flory oraz wykonywano antybiogram
czyli sprawdzano na jaki antybiotyk jest wrażliwa wyhodowana bakteria.
Jeszcze innym sposobem jest genotypowanie drobnoustrojów metodą PCR (polimerazy
łańcuchowej). Sposób ten powalał wykryć te drobnoustroje patogenne, których w normalnych
warunkach nie można zobaczyć pod mikroskopem optycznym lub nie ma możliwość ich hodowli
na klasycznych podłożach. Do nich należą wirusy brodawczaka ludzkiego, wirusy opryszczki czy
Chlamydia Tr. i Ureaplasma.
W stanach, gdzie zaburzony jest ekosystem pochwy dochodzi do bacterial vaginosis (BV).
Bakteryjna waginoza (BV) to specyficzny stan biocenozy pochwy polegajÄ…cy na zmianie jej
prawidłowej flory bakteryjnej. Charakteryzuje go spadek ilości pałeczek kwasu mlekowego przy
równoczesnym wzroście bakterii beztlenowych. Nie obserwuje się jednak wykładników
zapalenia. BV spowodowana jest zachwianiem równowagi pomiędzy mikroorganizmami
stanowiącymi prawidłowe elementy biocenozy pochwy, pod wpływem różnych czynników.
Pomimo braku objawów zapalenia BV najczęściej towarzyszy zwiększona ilość wydzieliny
pochwowej o specyficznym tzw. rybim zapachu. Bardzo często dochodzi do samoistnego
powrotu flory bakteryjnej do równowagi. Jednakże nadmierne namnożenie bakterii może
doprowadzić do pojawienia się objawów miejscowych (świąd, pieczenie, ból) jak również w
górnych odcinkach dróg rodnych (zapalenie jajowodów, jajników, macicy). Ze względu na
następstwa jakie może spowodować BV, szczególnie u kobiet ciężarnych nie można uznać jej za
stan prawidłowy pomimo braku wykładników cech zapalenia. Wymaga ona dalszej diagnostyki
jak również leczenia.
PaÅ‚eczki kwasu mlekowego zwane również paÅ‚eczkami Döderleina, stanowiÄ… jedynÄ…
fizjologiczną florę bakteryjną pochwy i pełnią one rolę ochronną naturalnego jej środowiska.
Bakterie te utrzymują odpowiednio niskie pH pochwy na poziomie około 3,8  4,2, stymulują
układu odpornościowy oraz na hamują namnażanie się bakterii chorobotwórczych. Wszelkie
zaburzenia flory bakteryjne pochwy mogą stać się przyczyną zmniejszenia ilości pałeczek i
zwiększenia ryzyka zakażenia. Ze względu na szybką regenerację kwasu mlekowego
niejednokrotnie dochodzi do samoistnego powrotu flory bakteryjnej pochwy do stanu
fizjologicznego. Jarosław Jacek Maj
lekarz ginekolog-położnik
www.medic.hg.pl