ZABURZENIA OSOBOWOÅšCI Z GRUPY
B
OSOBOWOÅšD NARCYSTYCZNA
Narcystyczny charakter naszych czasów
McWilliams (2009 str:185)
 Współcześni klienci odczuwają raczej
pustkę niż nadmiar krytycznych
internalizacji. Martwią się, że nie
pasują do otoczenia, a nie, że łamią
zasady& . Tak zwana persona, czyli Ja
pokazywane światu, staje się bardziej
żywa i ważniejsza niż prawdziwa
osoba.
Narcystyczny charakter naszych czasów
Gabbard (2009 str:435)
 & .żyjemy w kulturze narcyzmu . Z niewolniczym
oddaniem śledzimy poczynania mediów, które
żerują na powierzchownych obrazach, lekceważąc
głębokie treści. Wydaje nam się, że drogą do
szczęścia jest konsumpcja dóbr materialnych. Lęk
przed starością i śmiercią doprowadził do
rozkwitu chirurgii plastycznej. PÅ‚awimy siÄ™ w
blasku medialnych gwiazd. Rywalizacja sportowa
- wielka rozrywka Amerykanów - uczy nas, że w
życiu liczy się tylko pierwsze miejsce
Psychodynamic Diagnostic Manual (2006)
" Zróżnicowanie w obrębie typu (od neurotycznego kraoca  osoby
dostosowane społecznie, z sukcesami, urocze, z pewnymi trudnościami w
osiąganiu intymności; do psychotycznego kraoca  osoby z poważnymi
kłopotami identyfikacyjnymi, brakiem wewnętrznej moralności, z nasiloną
destrukcją) Dane zachowanie może byd u jednej osoby przejawem
patologicznego narcyzmu, a u drugiej - zdrowej miłości własnej
" Brak przyjemności w pracy i miłości
" Nastawione na ciało  hipochondryczne, często somatyzujące
" Centralne zainteresowanie: nadmuchiwanie / spuszczanie poczucia własnej
wartości (nadzwyczajna reakcja na aprobatę i przesadna wrażliwośd na
krytykÄ™)
" Centralny afekt: wstyd, pogarda, zawiśd
" Patologiczne przekonanie o sobie: PotrzebujÄ™ byd perfekcyjny, aby czud siÄ™
OK.
" Patologiczne przekonanie o innych: Inni pragną bogactwa, piękna, siły,
sławy; im więcej będę tego posiadał tym będę się lepiej czuł.
" Główny sposób obrony: idealizacja / dewaluacja
" Podtypy:
1. Arogancki, dający sobie prawo, grubo-skórny
2. Depresyjno-zależny; cienko-skórny, ukryty, cichy, zawstydzony.
Kryteria diagnostyczne osobowości narcystycznej zawarte w DSM-IV-TR
Utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości (widoczny w fantazjach bądz
w zachowaniu),
potrzeby podziwu ze strony innych i braku empatii, który pojawia się we wczesnej dorosłości i
ujawnia w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięd z poniższych kryteriów:
a) Jednostka ma wyolbrzymione poczucie własnej wartości (wyolbrzymia swoje osiągnięcia
i talenty, oczekuje uznania własnej wyższości, niewspółmiernie do rzeczywistych dokonao).
b) Pochłaniają ją fantazje o nieograniczonym własnym powodzeniu, mocy, wybitnych
zdolnościach, urodzie czy miłości idealnej.
c) Przekonana jest o własnej wyjątkowości i unikatowości, którą mogą zrozumied lub z którą
mogÄ… obcowad tylko inni wyjÄ…tkowi bÄ…dz
zajmujÄ…cy wysokÄ… pozycjÄ™ ludzie lub instytucje.
d) Wymaga przesadnego podziwu.
e) Ma poczucie posiadania specjalnych uprawnieo, tzn. bezpodstawnie oczekuje szczególnie
przychylnego traktowania lub automatycznego podporzÄ…dkowania siÄ™ innych jej
oczekiwaniom.
f) Nastawiona jest eksploratorsko wobec innych ludzi, tzn. wykorzystuje ich do
osiągnięcia własnych celów.
g) Brak jej empatii, niechętnie rozpoznaje cudze uczucia i potrzeby oraz nie jest skłonna z nimi
siÄ™ identyfikowad.
h) Często zazdrości innym lub uważa, że inni jej zazdroszczą.
i) Swą postawą i zachowaniem okazuje arogancję i wyniosłośd.
Dwa typy pacjentów z rozpoznaniem osobowości narcystycznej
(Gabrad, 2009 str: 437)
Typ niebaczny Typ nadwrażliwy
" Nieświadomy reakcji " Bardzo wyczulony na reakcje
innych ludzi na siebie innych ludzi.
" Arogancki i agresywny " Zahamowany, nieśmiały, trzyma się
" Pochłonięty sobą na uboczu
" Musi byd w centrum " Kieruje uwagę częściej na innych
uwagi niż na siebie
" Wysyła komunikaty, ale " Unika bycia w centrum
żadnych nie odbiera zainteresowania
" Sprawia wrażenie, jakby " Słucha innych uważnie, aby
nikt nie mógł go urazid wychwycid najdrobniejsze przejawy
ujmy bÄ…dz
krytyki
" A
atwo go urazid; ma skłonnośd do
uczucia wstydu i upokorzenia
McWilliams (2009)
" Osoba narcystyczna wewnętrznie czuje się słaba,
zawstydzona, z poczuciem niższości,
nieodpowiedniości, strachu przed innymi z
niejasnym poczuciem fałszu
" Żal i wdzięcznośd są zaprzeczane. Wartościowe Ja
budowane jest na iluzji nieomylności i
samowystarczalności.
" Najbardziej dotkliwÄ… konsekwencjÄ… narcyzmu jest
ograniczona zdolnośd do miłości. Wysyłają
komunikaty, że potrzebują wiele dając w zamian
powierzchowną miłośd.
IDEAA
DO
IDENTYFIKACJI
Poczucie
wielkości
JA
Funkcja, rola
Stała ocena
Rankingi
Porównania
INNI
Próby łączenia się z
najlepszymi
Perfekcjonizm
Zdeprecjonowani
Poniżeni
Koncepcja Kohuta wertykalnego i horyzantelnego rozszczepienia (Johson, 1994 str:185)
TRZY FORMY EKSPRESJI NARCYZMU
Fałszywe self Symptomatyczne self
Zależność od osiągnięć
Perfekcjonizm Wrażliwość na wstyd i upokorzenie
Wielkościowość-omnipotencja Hipochondria, psychosomatyka
Duma Bezwartościowość, autodeprecjacja
Roszczeniowość Izolacja, samolubność
Koncentracja na sobie Depresja, inercja
Manipulacja i uprzedmiotowienie innych Zahamowania w pracy
osób
Prawdziwe self
Poczucie pustki, próżni, paniki z osłabieniem i fragmentacją self.
Archaiczne żądania ponownego zbliżenia: fuzji, bliz
niactwa, odzwierciedlania i
idealizujÄ…cego prze­niesienia.
Uczucia wściekłości i zranienia z powodu braku empatycznego zrozumienia
archaicznych żądań.
Poszukiwanie, odkrywanie i rozwój prawdziwego self: wrodzonych uzdolnień,
identyfikacji, ambicji i ideałów.
Rodzice (McWilliams, 2009)
" Dzieci, które mają byd przedłużeniem rodziców
(mają przeżyd swoje życie dla rodziców)
" Dzieci są ważne, ze względu na funkcję, a nie z
powodu kim naprawdÄ™ sÄ…
" OceniajÄ…ca atmosfera, nadmiernego
wychwalania
" W przeciwieostwie do mnie ty możesz mied
wszystko
Konceptualizacje narcyzmu (Beck, 2004)
" Feud (1905/1953)  narcyzm jako faza normalnego rozwoju
następująca po etapie autoerotyzmu i etap dojrzewającej
miłości do obiektu
" Kohut (1971)  narcyzm jako deficyt będący wynikiem
nieadekwatnego stylu relacji z rodzicami ( zranienie
narcystyczne )
" Adler (1929)  osobowośd narcystyczna jako rezultat
działao kompensacyjnych
" Millon (1985)  narcyzm jako wynik  rozdymanych
oczekiwao rodziców
" Young (1990)  schematy osłabionych granic dotyczących
zachowao egocentrycznych i wykorzystywania innych,
natomiast nienaruszalne granice dotyczÄ… starao o
nadrzędny status
Spór między Kohutem a Kernbergiem (Gabbard, 2009 str: 441)
" Co było pierwsze: Ja owładnięte złudzeniem wielkościowym, czy Ja poniżone?
" Spojrzenie rozwojowe vs strukturalne
Kohut Kernberg
Odróżnia osobowośd narcystyczną od Definiuje osobowośd narcystyczną jako
stanów z pogranicza. uderzająco podobną pod kategorię
Kładzie nacisk na uwewnętrznianie osobowości z pogranicza
brakujÄ…cych funkcji. Opisuje prymitywne formy obrony i relacje z
Definiuje archaiczne  normalne" selfjako obiektem typowe dla osobowości z
strukturÄ™ zatrzymanÄ… w rozwoju. pogranicza.
Uważa, że self nie pełni funkcji Definiuje self jako strukturę silnie
obronnych. patologiczną, stanowiącą połączenie
Skupia uwagÄ™ przede wszystkim na idealnego self, idealnego obiektu i
aspektach libidinalnych/idealizujÄ…cych; rzeczywistego self.
konceptualizuje agresję jako wtórną Uważa, że self wielkościowe jest formą
względem urazu narcystycznego. obrony przed inwestowaniem energii
Przyjmuje idealizację bez zastrzeżeo, psychicznej w relacje z innymi ludz
mi, a
jako normalną fazę w procesie rozwoju, zwłaszcza przed zależnością od nich.
której zadaniem jest uzupełnienie Podkreśla zawiśd i agresję.
brakujących struktur psychicznych. Uważa idealizację za formę obrony przed
wściekłością, zawiścią, pogardą i dewaluacją
Psychoterapia (PDM, 2006)
" Nacisk na eksplorację porażek, które są nie do
uniknięcia, w empatycznym dostosowywaniu
siÄ™ (Kohut, 1971)
" Nacisk na systematyczne okrywanie obron
przeciw wstydowi, zawiści i normalnej
zależności (Kernberg, 1975)
" A
atwiej pomagad osobom w średnim wieku,
gdy ich wielkościowośd, uroda, sława, zdrowie,
napotyka naturalne ograniczenia
Psychoterapia i postawa terapeuty
(McWilliams, 2009 str: 197)
" Cierpliwośd
" Przyznawanie się do błędów
" Donald W. Winnicott, który zapytany o zasady
dokonywania interpretacji, stwierdził:  Ja dokonuję
interpretacji z dwóch powodów. Po pierwsze, aby
pokazad pacjentowi, że nie śpię. Po drugie, aby mu
pokazad, że mogę się mylid
" Arthur Robbins (1991) opisuje swojÄ… technikÄ™ jako
 terapiÄ™ partaczenia -ja partaczÄ™, a pacjent mnie
poprawia
" Jak poszerzad świadomośd pacjenta bez wywoływania
nadmiernego poczucia wstydu?
" A może bez komentarza?
Przeniesienie i przeciwprzeniesienie (McWilliams, 2009 str: 194)
" Typowy komentarz na temat narcystycznego klienta :  On
przychodzi co tydzieo, zdaje relacjÄ™ ze zda­rzeo z ostatnich
dni, krytykuje mój strój, zbywa wszystkie moje próby
interwencji i wychodzi. Po co właściwie przychodzi? Co mu to
daje?".
" Właściwie przeciw-przeniesieniowe poczucie unicestwienia,
bycia ignorowanym jako realna jednostka stanowi kryterium
diagnostyczne narcyzmu. & odnosi się wrażenie, że poczucie
kompetencji i szczera chęd niesienia pomocy gasną.
" Bycie wykorzystywanym do podtrzymania samooceny
pacjenta i nietraktowanym jako odrębna osoba jest co
najmniej deprymujące, jeśli nie irytujące. Dehumanizująca
postawa osób narcystycznych wywołuje negatywne reakcje
przeciw-przeniesieniowe opisywane przez terapeutów (np.
sennośd).
Rodzaje przeniesieo w osobowości narcystycznej (Gabbrad, 2009 str: 451)
" Potrzeba podziwu i afirmacji ze strony terapeuty
" Idealizacja terapeuty
" Przekonanie o bliz
niaczej więzi między terapeutą a pacjentem
" Tendencja do czucia siÄ™ zawstydzonym lub upokorzonym przez
terapeutÄ™
" Wzgarda i deprecjacja terapeuty, często wynikające z zawiści
" Zaprzeczenie autonomii terapeuty
" Omnipotentna kontrola nad terapeutÄ…
" Naleganie na wyłącznośd w diadzie, niedopuszczanie stron trzecich
" Traktowanie terapeuty jako niemej publiczności, bez zrozumienia
jego przeżyd
" Zaprzeczenie zależności od terapeuty
" Nieumiejętnośd przyjęcia pomocy od terapeuty
OSOBOWOÅšD ANTYSPOA
ECZNA
Kryteria diagnostyczne osobowości antyspołecznej według DSM-IV-TR
A. Utrwalony wzorzec braku poszanowania i pogwałcenia praw innych osób, który pojawia
się po 15. roku życia i przejawia co najmniej trzema z następujących kryteriów:
" nieprzestrzeganie norm społecznych odnoszących się do zachowao zgodnych z prawem,
na co wskazują wielokrotnie popełniane czyny będące podstawą do aresztowania;
" nieuczciwośd przejawiająca się powtarzanymi kłamstwami, używaniem fałszywych
nazwisk i pseudonimów lub oszukiwaniem innych ludzi dla własnych korzyści lub
przyjemności;
" impulsywnośd lub niezdolnośd do planowania;
" drażliwośd i agresywnośd, na co wskazuje wielokrotny udział w bójkach lub napadach;
" lekkomyślne lekceważenie bezpieczeostwa własnego i innych ludzi;
" trwały brak odpowiedzialności, na co wskazują wielokrotne niepowodzenia w
utrzymaniu stałej pracy czy niedotrzymywanie zobowiązao finansowych;
" brak wyrzutów sumienia, na co wskazuje obojętnośd na wyrządzane innym krzywdy,
znęcanie się nad nimi i okradanie ich, lub szukanie racjonalizacji dla takich czynów.
B. Jednostka ma co najmniej 18 lat.
C. Udokumentowane występowanie zaburzeo zachowania przed 15. rokiem życia.
D. Zachowanie antyspołeczne nie pojawia się wyłącznie w czasie trwania schizofrenii lub
epizodu maniakalnego.
Skala zachowao antyspołecznych i psychopatycznych y
ródło:
Kernberg (1998).
Zachowanie antyspołeczne jako element nerwicy
objawowej
Osobowośd neurotyczna z cechami antyspołecznymi
Zachowania antyspołeczne u pacjentów z rozpoznaniem
innych zaburzeo osobowości
Osobowośd narcystyczna z zachowaniami
antyspołecznymi
Narcyzm złośliwy
Osobowośd antyspołeczna/psychopatia