SADOWNICTWO
ODPORNE NA PARCHA JABŁONIE Z CZECH I POLSKI
dr Ireneusz Sosna
W wielu państwach klient gotów jest zapłacić więcej za produkt gorszej jako ci, lecz
ekologiczny. W Polsce na razie rozwija się tylko integrowana produkcja owoców, z której
jabłka powinny być wysokiej jako ci i w cenie tych wyprodukowanych metodą
konwencjonalną.
Jednak trudno jest uzyskać dobrą jako ć owoców ograniczając liczbę zabiegów
chemicznych, ponieważ w latach wilgotnych nawet odmiany mało wrażliwe na parcha są
porażane przez zarodniki grzyba Venturia inaequalis wywołującego tę chorobę. Dopiero
odporno ć genetyczna eliminuje problem. Na podstawie czteroletnich badań i obserwacji z
lat 1998 2001, a także wcze niejszych do wiadczeń z odmianami jabłoni odpornymi na
parcha, przedstawiam charakterystykę kilku z nich.
Polskie odmiany
Letnia odmiana 'Alka' (fot. 1) obecnie w rejestracji pod nową nazwą 'Waleria' ro nie
umiarkowanie silnie, dlatego można ją szczepić na podkładkach karłowych oraz
półkarłowych. Drzewa mają lekko "płaczący" pokrój, gdyż liczne, cienkie pędy łatwo
zwieszają się pod ciężarem owoców. W pierwszych latach po posadzeniu owocuje rednio
obficie, lecz bardzo regularnie, bez skłonno ci do przemienno ci. Spo ród odmian polskiej
hodowli, jest najmniej podatna na mączniaka jabłoni. Ma redniej wielko ci lub drobne
owoce, dlatego konieczne jest przerzedzanie zawiązków. Kolor rumieńca zbliżony jest do
'Mac Spura' lub 'Spartana'. Jabłka są słodkie, co jest rzadko cią w ród odmian letnich,
dlatego chętnie znajdują nabywców. Dojrzewają około połowy sierpnia i nie opadają przed
zbiorem.
FOT. 1. 'ALKA'
Drzewa odmiany 'Witos' rosną silnie, korony mają rozłożyste i raczej słabo zagęszczone. Na
podkładkach karłowych zaczynają owocować w 3. roku po posadzeniu i plonują obficie. W
latach sprzyjających rozwojowi mączniaka jabłoni (ciepłych i suchych) 'Witos' może być w
niewielkim stopniu porażany przez tę chorobę. Ma dużą skłonno cią do przemiennego
owocowania. Jego duże i smaczne owoce dojrzewają kilka dni po 'Alce' (koniec sierpnia).
Przed zbiorem bardzo łatwo opadają, dlatego należy zbierać je kilkakrotnie. Jabłka są podatne
na pękanie, gnicie oraz gorzką plamisto ć podskórną. Mogą występować również problemy
z ich wybarwieniem. Zdecydowanie najcenniejszą polską odmianą jest 'Sawa' (fot. 2), której
drzewa również silnie rosną, dlatego lepiej plonują na podkładkach karłowych. Na 'M.9'
owocują obficie już w 3. roku po posadzeniu, z niewielką tendencją do przemienno ci. Jest
podobnie wrażliwa na mączniaka jabłoni, jak 'Witos'. Owoce osiągają dojrzało ć zbiorczą na
początku wrze nia, przed zbiorem nie opadają i nie są wrażliwe na gorzką plamisto ć
podskórną. Wybarwiają się bardzo dobrze, nawet wewnątrz korony. Czerwonoburaczkowy,
rozmyty rumieniec obejmuje prawie całą powierzchnię dużych i smacznych owoców.
Niestety, przechowywane w zwykłych przechowalniach szybko przejrzewają i tracą swoje
walory smakowe.
FOT. 2. 'SAWA'
Spo ród odmian polskich najpó niej, bo pod koniec wrze nia, dojrzewają jabłka klonu 'U
1165'. Drzewa tworzą zagęszczone korony z licznymi, zwieszającymi się pędami. Plonują
obficie nawet na podkładkach półkarłowych dla uzyskania owoców zadowalającej
wielko ci konieczne jest przerzedzanie zawiązków. Klon ten charakteryzuje się dużą
skłonno cią do przemienno ci owocowania oraz przedwczesnym opadaniem jabłek.
Spo ród ocenianych odmian jest najbardziej wrażliwy na mączniaka jabłoni. redniej
wielko ci lub duże owoce o niezbyt atrakcyjnym, brudnoczerwonym rumieńcu są
umiarkowanie podatne na gorzką plamisto ć podskórną. Pomimo tego, iż jest to klon
zimowy, jabłka można przechowywać stosunkowo krótko (w przechowalni do grudnia) i są
one niezbyt smaczne.
Odmiany z Czech
Spo ród nich najwcze niej, bo w pierwszej połowie wrze nia, dojrzało ć zbiorczą
osiągają owoce 'Rosany'. Jej drzewa rosną słabo, można uszlachetniać je na podkładkach
karłowych oraz półkarłowych. Zaczynają owocować już w drugim roku po posadzeniu i
corocznie obficie plonują. W warunkach sprzyjających chorobie drzewa mogą być w
niewielkim stopniu porażane przez mączniaka jabłoni, są również chętnie zasiedlane przez
mszyce. Owoce dojrzewają dosyć nierównomiernie i opadają, dlatego wskazany jest
przynajmniej dwukrotny ich zbiór. Pod względem kształtu i koloru rumieńca przypominają
'Melrose', lecz są znacznie mniejsze. Jabłka 'Rosany' charakteryzują się rednią podatno cią
na gorzką plamisto ć podskórną. W przeprowadzonych już dwukrotnie degustacjach,
zarówno pod względem smaku, jak i wyglądu, zostały ocenione stosunkowo słabo. Znacznie
cenniejszą czeską odmianą jest 'Rubinola' (fot. 3). Drzewo odznacza się dużą siłą wzrostu i
zwartym pokrojem, jego pędy się ogałacają. Wzrost ma podobny do 'Rubina', od którego
pochodzi, a pąki kwiatowe zawiązują się głównie na wierzchołkach długopędów. Odmiana ta
najlepiej owocuje na podkładkach 'M.9', 'P 22' i 'P 60' i już od 3. roku plonuje regularnie, lecz
umiarkowanie obficie. 'Rubinola' jest mało wrażliwa na mączniaka jabłoni. redniej
wielko ci owoce dojrzewają około połowy wrze nia, są mało podatne na gorzką plamisto ć
podskórną i nie opadają przed zbiorem. Ich gładka skórka jest prawie w cało ci pokryta
żywoczerwonym, rozmytym rumieńcem. Zarówno na drzewach, jak i po zbiorze, w
skrzynkach, prezentują się doskonale. Przechowują się dobrze nawet w przechowalni. Walory
estetyczne owoców 'Rubinoli' ocenia się bardzo wysoko (tuż za 'Floriną'), mniej natomiast
odpowiada konsumentom ich smak.
FOT. 3. 'RUBINOLA'
'Rajka' (fot. 4), ro nie silnie, tworząc mało zagęszczone korony o zwartym pokroju, z
nielicznymi grubymi, pionowymi pędami. Ze względu na sztywno ć pędów, drzewa są
trudne do formowania poprzez przyginanie. Odmiana ta bardzo wcze nie, bo już w 2. roku
po posadzeniu, wchodzi w okres owocowania. Plonuje bardzo obficie, ale z dużą tendencją do
przemienno ci. Dla uzyskania owoców odpowiedniej jako ci w latach urodzaju wymaga
silnego przerzedzania zawiązków. Podobnie jak 'Rubinola', wykazuje dużą odporno ć na
mączniaka jabłoni oraz gorzką plamisto ć podskórną. Dojrzało ć zbiorczą jabłka osiągają
pod koniec wrze nia i przedwcze nie nie opadają. Są mniejsze od owoców ampiona, od
którego odmiana ta pochodzi, kuliste, z intensywnie czerwono-pomarańczowym rumieńcem,
pokrywającym większą czę ć skórki. Konsumenci wysoko ocenili walory estetyczne, a
zwłaszcza smakowe 'Rajki'.
FOT. 4. 'RAJKA'
Drzewa zimowej odmiany 'Topaz' (fot. 5) rosną raczej słabo, tworząc kuliste, zagęszczające
się korony z dużą liczbą krótkich pędów. Wchodzą w owocowanie w 3. roku, plonują bardzo
obficie, lecz z tendencją do przemienno ci. Dla uzyskania jabłek dobrej jako ci wymagają
silnego przerzedzania zawiązków. Odmiana chętnie zasiedlana jest przez mszyce, natomiast
mało wrażliwa na mączniaka. redniej wielko ci owoce, dojrzewające na początku
pa dziernika, są najczę ciej dobrze wybarwione i na przeważającej czę ci skórki pokryte
pomarańczowo-czerwonym, paskowanym rumieńcem. 'Topaz' jest rednio podatny na gorzką
plamisto ć podskórną. Jego owoce oceniane są przez konsumentów podobnie, jak 'Rubinoli'
i 'Rajki'.J
FOT. 5. 'TOPAZ'
edną z najpó niejszych czeskich odmian jest 'Goldstar' (fot. 6). Siła wzrostu jego drzew na
podkładkach półkarłowych jest umiarkowana, natomiast na superkarłowych może być zbyt
słaba. Korony nie mają tendencji do zagęszczania, a stosunkowo cienkie pędy zwieszają się
pod ciężarem owoców. Zaczyna owocować w 3. roku po posadzeniu, plonuje obficie i bez
tendencji do przemienno ci. Drzewa charakteryzują się dużą odporno cią na porażenie przez
mączniaka jabłoni. Zielonożółte, duże owoce, czasami z niewielkim pomarańczowym
rumieńcem, dojrzało ć zbiorczą osiągają w połowie pa dziernika. Przed zbiorem nie
opadają, lecz są podatne na gorzką plamisto ć podskórną. Aby zapobiec tej chorobie
fizjologicznej, w okresie wegetacji należy kilkakrotnie opryskać drzewa solami wapnia.
Smak owoców konsumenci ocenili wyżej niż jabłek 'Golden Deliciousa', 'Jonagolda' czy
'Elstara', mniej podoba się im natomiast wygląd ze
wnętrzny.
FOT. 6. 'GOLDSTAR'
Francuska 'Florina'
Stara, odporna na parcha odmiana, wyhodowana we Francji 'Florina' (fot. 7) może
stanowić cenny materiał porównawczy dla innych, o zbliżonej porze dojrzewania owoców.
Jej drzewa rosną silnie i łatwo się zagęszczają dużą liczbą zwisających jednorocznych pędów.
Plonuje bardzo obficie, z tendencją do przemienno ci przede wszystkim na podkładkach
superkarłowych, dlatego należy corocznie silnie przerzedzać jej zawiązki. W warunkach
sprzyjających chorobie odmiana ta, podobnie jak 'Sawa', 'Witos' i 'Rosana', może być
porażana przez mączniaka jabłoni. Owoce dojrzewają w terminie zbliżonym do okresu
dojrzewania 'Goldstara' (połowa pa dziernika). Nie opadają przed zbiorem i nie wykazują
charakterystycznych objawów gorzkiej plamisto ci podskórnej. Jabłka 'Floriny' są atrakcyjne
wizualnie różowoczerwony rumieniec z jasnymi przetchlinkami pokrywa prawie całą ich
powierzchnię. Wadą tej odmiany jest obserwowana w niektórych latach szybka utrata dobrego
smaku jabłek przetrzymywanych w przechowalni. W takich warunkach przedwcze nie
przejrzewają i stają się mączyste.
FOT. 7. 'FLORINA'
Warto uprawiać
Jednoroczne drzewka posadzono w rozstawie 3,5 x 1,2 m (2380 drzew/ha), niezależnie od
siły wzrostu i podkładki. Charakterystykę wzrostu oraz plonowanie przedstawiają tabele 1 3.
Na podstawie kilkuletnich obserwacji można stwierdzić, że przedstawione odmiany (oprócz
'Witosa', 'Rosany' i 'U 1165') nadają się do uprawy towarowej. > adna z nich nie jest jednak
bez wad, ale znając je, można odpowiednio wcze nie zapobiegać ich negatywnym cechom.
W sadownictwie wielkotowarowym duże znaczenie mogą mieć czeskie odmiany zimowe, o
ile okaże się, że ich owoce będą się długo i dobrze przechowywać. Należy jednak
popracować nad ich jako cią, prowadząc coroczne cięcie drzew, przerzedzając zawiązki oraz
opryskując je solami wapnia. Kwater z odmianami odpornymi na parcha jabłoni nie można
prowadzić bez ochrony chemicznej liczba zabiegów insektycydami i akarycydami
powinna być taka sama, jak w sadach tradycyjnych. Znacznej redukcji ulega liczba
opryskiwań fungicydami, ale i tak powinno się wykonać 2, 3 takie zabiegi, aby nie pojawiły
się patogeny saprofityczne, oszpecające owoce lub wywołujące choroby rzadko obserwowane
w sadach chronionych przed parchem, np. monilioza porażająca kwiaty.
TABELA 1. WZROST I OWOCOWANIE ODMIAN JABŁONI ( ŚREDNIA Z
PODKŁADEK 'M.9', 'P 2', 'P 60', 'P 22'). SAD ZAŁOśONY W 1998 ROKU
TABELA 2. SUMA PLONU (kg/drzewo) DO 3. ROKU PO POSADZENIU, W
ZALEśNO ŚCI OD ODMIANY I PODKŁADKI
TABELA 3. ŚREDNIA MASA OWOCU (g)
Dr Ireneusz Sosna jest pracownikiem Katedry Ogrodnictwa Akademii Rolniczej we
Wrocławiu
powrót
Szkółkarstwo | Farmer |plantpress.pl | archiwum | kontakt
� 1999-2008 Plantpress Sp. z o.o.