Finanse państwa i samorządu
Spis treści
Kalendarz ćwiczeń...............................................................................................................................2
Definicja finansów publicznych ...........................................................................................................3
Dwa podstawowe typy dóbr............................................................................................................3
Nauka o finansach publicznych........................................................................................................3
Optymalizacja .............................................................................................................................3
Racjonalizacja..............................................................................................................................4
Pasażer na gapę ..........................................................................................................................4
Krzywa Laffera ................................................................................................................................4
Etapy zmiany podejścia w zakresie kształtowania się polityki finansów publicznych, czyli zmieniał się
zakres finansów publicznych ...............................................................................................................5
Koncepcja reagana i theather - opierali sie na koncepcji freedmana, lipmana i hayeka ......................12
1
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
Kalendarz ćwiczeń
1. 1 marca - 2h ćwiczeń
ćwiczenia przygotowawcze do debaty. Czytanie tekstu i w oparciu o niego przygotować się do
następnych zajęć.
2. 15 marca - 4h ćwiczeń
DEBATA.
3. 5 kwietnia - 4h ćwiczeń
praca nad grÄ… symulacyjnÄ…
4. 19 kwietnia - 4h ćwiczeń
omówienie rezultatów gry symulacyjnej
5. 10 maja - 4h ćwiczeń
Analizy podatkowe, praca z tekstem.
6. 17 maja
DEBATA. Euro
7. 24 maja
praca z tekstem + ostatnia debata o decentralizacji
Udział w debatach - 0 - 5 pkt.
Razem można zdobyć na ćwiczeniach 25 pkt.
+ 25 pkt. za kolokwium (materiał z ćwiczeń i wykładów)
Suma pkt. z ćwiczeń i wykładów - 50 pkt.
Koło należy zdać na 13 pkt aby zdać!
Nieobecności
1 nieobecność na ćwiczeniach możliwa
Każda nadprogramowa - esej SOLIDNY na podstawie podanej literatury i wybranego tematu przez
prowadzÄ…cego
Podział na grupy
Podejście liberalne do walki z kryzysem Podejście interwencjonistyczne do walki
z kryzysem
Dlaczego należy dążyć do jak najszybszego wejścia do Jakie zagrożenia wiążą się z wejściem do
strefy euro strefy euro
W jak największym stopniu zdecentralizować przy Zwolennicy centralizacji finansów i
ograniczeniu do minimum redystrybucji większej redystrybucji
Podgrupy
1. Grupa ma za zadanie przygotować podejście teoretyczne. Czerpie tylko z teorii, nie formułuje
przykładów.
2. Grupa koncentruje się na dowodach, przykładach, praktyka. Wyliczenia, symulacje, przykłady
państw.
2
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
3. Grupa ma przeprowadzić polemikę, z tym co wcześniej zostało powiedziane + podsumowanie
debaty. Taka mowa końcowa sumująca wszystko. Powinna ona pełnić rolę sekretarzy debaty.
Taki raport elektroniczny spisać.
Grupy przy analizie podatku
1. PIT
2. VAT
3. CIT
4. Podatek w formie ryczałtu
5. Podatek w formie karty podatkowej
6. Akcyza
Definicja finansów publicznych
Ściśle związane z podziałem systemu gospodarczego na sektory. Sektor publiczny.
Dwa podstawowe typy dóbr
·ð dobra prywatne
konsumpcja odbywa siÄ™ w sposb zindywidualizowany, jednostkowy, samodzielny. W kategorii
sensu stricto. Konsumpcja przez rodzinę, jednostkę. Tylko wtedy jest prywatnym kiedy dostęp
do dobra jest finansowany ze środków prywatnych.
·ð dobra publiczne
dobra do których dostęp finansowany jest z wykorzystaniem funduszy publicznych,
zaspakajanie dóbr publicznych, konsumpcja w sposób zbiorowy.
o
dobra publiczne w wąskim ujęciu sensu stricto
dobra które nie są w stanie być zaspakajane w sposób inny, indywidualny. Np.
bezpieczeństwo publiczne, zewnętrze oraz wewnętrze, nie może być prywatnej armii.
o
dobra publiczne sensu largo
dobra ze względu na cechy fizyczne mógłby być dobrami prywatnymi ale z uwagi na
doktrynę polityczna staja się dobrami publicznymi, inaczej dobrami społecznymi. Służba
zdrowia, ubezpieczenia społeczne, edukacja. Nawet nie w państwowych szkołach jest
kierowana dotacja co za tym idzie musza być one dobrami społecznymi.
Nauka o finansach publicznych
jest to nauka o gromadzeniu i wydatkowaniu funduszy publicznych na zaspakajanie dostępu do dóbr
publicznych w obu tych typach. Interesuje naukę optymalizacja jeśli chodzi o gromadzenie dochodów
i racjonalizacja.
Optymalizacja
gromadzenie w możliwie skuteczny sposób i najtańszy, nie zniechęcający do działalności
gospodarczej. Jak najwięcej za jaką najniższą cenę. Nie można stworzyć bariery.
3
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
Racjonalizacja
wydatki maja być kierowane do tej grupy beneficjentów która rzeczywiście powinna uzyskać
wsparcie ze środków publicznych.
Pasażer na gapę
zjawisko które pokazuje, że w systemie redystrybucji środków publicznych, że jest pewna grupa
beneficjentów pobiera świadczenia a nie zasługuje na to, nie powinna tych świadczeń pobierać.
Chodzi o to by relatywnie ograniczyć ilość tych pasażerów na gapę.
Odwrotna proporcjonalność w zaspakajaniu potrzeb prywatnych i publicznych. Jeśli chcemy
zwiększać zakres dostępu do dóbr publicznych powinniśmy szukacz możliwości uzyskania
dodatkowych dochodów, zazwyczaj wiąże się to z podatkami i quasi podatkowych. Wiąże się to z
długiem publicznym. Jeśli zwiększamy konsumpcję zbiorowa to mamy mniej na wydatki
indywidualne.
Krzywa Laffera
DB - wpływy budżetowe
SF - stawki
finansowe
Jeśli wydatki się zwiększają to dochody także, jeśli przekroczymy graniczna krzywa Laffera i wówczas
mamy spadek dochodów i zarazem spadek wydatków. Przejście do szarej strefy, nie kupowanie
dobra które jest obarczone wysokim podatkiem. Wtedy nastepuje przesuniecie krzywej Laffera.
Sytuacje w których krzywa Laffera nie ma istotnego znaczenia:
1. Jeśli państwo ma dostęp do zasobów naturalnych to jest możliwa sytuacja, że nie będzie
wysokich podatków a dochody do budżetu Beda spore, na wydatki publiczne.
2. &
4
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
3. Zjawisko patologiczne - przychody z CIT powinny być większe a mimo iż wzrost podmiotów
płacących te podatki się zwiększył, a jednak przychód z podatków CIT nie jest większy. Wiąże
się to z transferem podatków do innych krajów oraz struktury własnościowe przedsiębiorstw.
Etapy zmiany podejścia w zakresie kształtowania się polityki finansów
publicznych, czyli zmieniał się zakres finansów publicznych
1. Okres merkantylizmu
Uważano w nim, że państwo powinno odgrywać bardzo istotną rolę w handlu zagranicznym.
Pierwszy okres promujący interwencjonizm państwowy. Optowali zastosowaniem ceł, wymyślili
koncesję, zezwolenie, zgodę na sprzedaż, uważano, że wolny handle musi być mocno
regulowany i ograniczony.
·ð Ekonomia klasyczna
Z punktu widzenia finansów państwa to Adam Smith
Zasłużył się w podglądach dotyczących budżetu - powinien być on dopasowany do idei państwa
stróża nocnego. Jest to państwo które broni granic, broni własności prywatnej -
bezpieczeństwo publiczne, szeroko rozumiany aparat państwa powinien być finansowany.
Budżet powinien być budżetem minimalnym, zrównoważonym. Uważał, że deficyt budżetowy
jest szkodliwy, powinno się doprowadzić do równowagi budżetowej. Jeśli państwo skorzystało z
pożyczki publicznej powinno dążyć do jak najszybszej spłaty. Państwo nie powinno zawierać
środków na pomoc społeczna, usługi publiczne w formie ochrony zdrowia. Natomiast w
póz
niejszych publikacjach widać, że Smith zaczął się przeobrażać, zaczyna dostrzegać potrzebę
realizacji polityki społecznej - pomoc najuboższym. Dawniej ubogim powinna pomagać rodzina,
w przypadku braku rodziny to organizacje charytatywne, kościół, etc. Z czasem nie do końca
jednak to działa i zaczął to dostrzegać.
Zasady podatkowe - A. Smitha
o
Zasada dogodności podatku
Oznacza ona ze podatki powinny być tanie w sciąganiu. Taki który jest prosty w
konstrukcji, zrozumiały dla każdego podatnika, nie wymagający interpretacji.
·ð Zasada proporcjonalnoÅ›ci podatku
Są to podatki które nie zmieniają struktury dochodowej podatników, a wiec są wobec
niej neutralne. Sugerował on podatek liniowy.
o
Zasada prymatu podatków pośrednich nad podatkami bezpośrednimi
Znalazło odzwierciedlenie w praktyce po II wojnie światowej w XX wieku.
3. Ortodoksyjna teoria finansów - przedstawiciel J. B. Sayn
Zasada dotycząca opodatkowania - nie tylko podatki wystarczy, że będą płaskie, liniowe, nie
zmieniające struktury dochodowej, powinny ją zmieniać i powinny obciążać przede wsio grupy
społeczne o najniższych dochodach. Wysoko zarabiający powinni płacić jak najniższe stawki
podatkowe.
Wówczas inaczej wyglądała konstrukcja pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami. Było
wówczas pokrycie pieniacza w złocie, więc zęby komuś pożyczyć pieniądze na inwestycje wiec
trzeba zgromadzić pieniądze w formie depozytów, i im więcej ich zgromadzono tym więcej były
w stanie pożyczać inwestorom. System powinien sprzyjać oszczędnościom, wiec im więcej
zostawimy w kieszeni kapitalistom, właścicielom ziemskim - tym bogatym, tym więcej
zaoszczędza, a co za tym idzie generalnie w gospodarce będzie można wiece inwestować.
Najubożsi nie są w stanie zaoszczędzić przez niskie dochody wiec maja płacić najwięcej by
5
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
dołożyć się do funkcjonowania państwa. Jest to myślenie ekonomii podaży. Z tego podstawowy
nurt to szkolÄ… austriacka - jej przedstawiciele mocno na tym bazujÄ….
J. B. Sayn - sformułował prawo rynku
Zakładało ono ze w gospodarce mamy do czynienia z występowaniem stale poziomu
popytu który jest wystarczający na absorbcje całości strumieni podaży pojawiających się
na rynku. System podatkowy znajduje się w permanentnej równowadze. A jeśli
występuje jakaś dysfunkcja tej równowagi i mamy zjawisko kryzysowe to jest to faza o
charakterze przejściowym i naturalnym dla cyklicznego rozwoju gospodarczego. Oznacza
to tyle ze zawsze punkt A' będzie wyższy zawsze od A, tak samo punkt B' nad punktem B.
Nie należy w gospodarkę ingerować ma ona naturalne stabilizatory - niewidzialna ręka
rynku, która zawsze doprowadzi do równowagi, wiec nie należy ingerować . "Było
skuteczne dopóki się nie sprawdziło." Wielki światowy kryzys pokazał ze może nastąpić
zjawisko ogólnej nadprodukcji.
Zjawisko ogólnej nadprodukcji miał związek z wielkim kryzysem i rozwojem nowej ery -
interwencjonizmu państwowego. Pojawia się zjawisko bezrobocia technologicznego +
upowszechnienie się kredytu dla zwykłych obywateli nie tylko dla przedsiębiorców.
4. New Deal - nowy Å‚ad, nowa droga - Roosevelt - nowe rozdanie
Stal siÄ™ pierwszym programem gospodarczym otwierajÄ…cym erÄ™ interwencjonizmu
państwowego. Początek XX wieku w grupie państw uznawanych za mocarstwa gospodarcze
udział wydatków publicznych nie przekraczał 15% PKB. Po wdrożeniu programu New Deal
wydatki te wzrosły do 25-30%. Pod drugiej wojnie światowej wydatki publiczne (w zachodniej
części Europy), przekroczyli one 50%, wyjątkami była Irlandia i Wielka Brytania 40-45%. USA
30%. W Szwecji, Norwegii, Dani wydatki publiczne - 70% w stosunku do PKB. Nie jest to typowa
gospodarka mieszana a raczej publiczno-rynkowa, społeczna, demokracja społeczna,
demokracja ekonomiczna
- Subwencjonowanie rolnictwa - Amerykanie byli pierwsi, wyplata za to nie
powstrzymujesz się od produkcji rolnej. Po co? Był kryzys nadprodukcji. Częściowo
niszczono żywność po to by uzyskać wolny obszar do produkcji i doprowadzić do sytuacji
gdzie popyt przewyższa podaż.
- Wprowadzenie wielkiego programu robot publicznych - przewidywał on dążenie do
tworzenia miejsc pracy przy okazji realizacji inwestycji w sferach nie podażowych albo w
sferach Nisko podażowych. Oznacza to zęby tworzyć miejsca pracy ale jednocześnie nie
generować dodatkowych strumieni podaży. Nie inwestowano w budowę nowych fabryk
np.. bombek choinkowych. Budowa autostrad, budowa dróg, kanałów lotnisk, regulacja
6
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
rzek, elektryfikacja wsi. Wszystko było społecznie użyteczne, ale jednocześnie dostarczało
dochodu tym nowym sferom produkcyjnym. Stopień automatyzacji nie wkraczał bowiem
do tego przedsięwzięcia. Był to program współfinansowany z budżetu państwa.
Stworzono agencje inwestycyjno-kredytowe z budżetu państwa. Przyjęto założenie ze
należy skorzystać z pożyczki publicznej, zaczęto stosować po raz pierwszy deficyt
budżetowy.
- wprowadzenie przepisów demonopolizacyjnych - gospodarka rynkowa na początku XX
wieku była silnie zmonopolizowana. Bardzo ważna i dominująca role na rynku posiadali
monopoliści. Efektem tego było utrzymywanie wysokich cen. Bez konkurencji
monopoliści nie byli skłonni do redukcji cen. Wprowadzenie konkurencji spowodowano
redukcje cen na rynku, przy redukcji cen rośnie popyt, a o to chodziło przede wszystkim.
- wprowadzenie nowej instytucji Federalnej Komisji Handlu - miała ona przeciwdziałać
nieuczciwym praktykom biznesu. Ta instytucja nadal funkcjonuje w USA do dziÅ›, ma
funkcje kontrolna.
- wprowadzenie nowej ustawy o bankach - zawierała ona w sobie szereg rozwiązań w
tym dwa o charakterze przełomowym - związane z brakiem zaufania:
- dotyczył on tego ze rząd uzyskał prawo udzielania gwarancji depozytów - pod
określonymi warunkami, kryteriami banki prywatne miały możliwość
zagwarantowania za pośrednictwem rządu ze w razie kłopotów finansowych czy
upadku banku ich depozyty do pewnego zadowalającego limitu będą chronione z
budżetu państwa. Zastosowano te ochronne by klienci zaczęli odzyskiwać zaufanie
do banków i by deponowali swoje środki.
- wprowadzenie obowiązkowych rezerw - banki zostały zobligowane do
deponowania na rachunku banku centralnego środków stanowiących swoiste
ubezpieczenie. W granicach 3-4% aktywów. Do dzisiaj taki system się stosuje.
Powstaje dzięki temu fundusz stabilizujący, a zarazem czynnik te ma prowadzić do
prowadzenia odpowiedniej polityki przez rząd. Na gruncie tych rezerw powstała
rezerwa federalna i jest utożsamiana z europejskimi bankami centralnymi.
- Drugi filar gospodarki - GIEA
DA
żð Krach na gieÅ‚dzie - przyczyniÅ‚ siÄ™ do wprowadzenia nowej regulacji przez
Roosevelta - KOMISJA PAPIEROW WARTOÅšCIOWYCH I GIEA
D. Dzisiaj jest to
standard, natomiast wtedy było to novum. Na Wall Street można wcześniej
było sprzedać wszystko. KPW zaczęła weryfikować akcje, tworzyć segmenty
rynku, spółki i akcje spółek małych ryzykownych ale perspektywicznych. Nie
było równowagi jeśli chodzi o ocenę stopnia ryzyka, klient miał możliwość
samemu podjąć ryzyko i ocenić co się opłaca. Przywracanie zaufania trwało
do 1944 roku.
·ð Wprowadzono pakiet ustaw socjalnych - 1935 rok - powszechnych system zasiÅ‚ków
dla bezrobotnych. Powodowało to ze znaczna cześć osób która utraciła prace w
wyniku kryzysu zyskała zdolność nabywcza. Wprowadzono zasiłki dla najuboższych
- w tym zasiłki w formie bonów żywnościowych, stosowane do dnia dzisiejszego w
USA. Zasiłki dla matek samotnie wychowujących dzieci, dla ojców nie ma! :) stopień
aktywności kobiet był bardzo niewielki, dlatego kobiety bez męża były często bez
sroko do zżycia. System emerytalny, zręby - miał wytworzyć solidaryzm społeczny.
Wprowadzenie płacy minimalnej - było to efektem innego elementu New Deal
(zliberalizowano prawo związkowe - związki zawodowe zyskały mocna pozycje na
rynku, wcześnie były poddawane represjom. Umocniło to związki zawodowe, ich
pozycje przetargowa, efektem było właśnie wprowadzenie płacy minimalnej).
Przyczyniło się to do zwiększenia popytu, bo gro wynagrodzeń kształtowało się w
dole płac. Podniesiono te najliczniejsze wynagrodzenie. Ta płaca to była płaca
7
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
pracownika fabrycznego. wprowadzenie 40-godzinnego tygodnia pracy - po to bo
przyjęto założenie ze korzysta dla popytu będzie redystrybuować dostęp do pracy.
Dużo lepiej dla popytu jeśli jednostki pracujące i bezrobotne będą pracować
chociażby po 7 h dziennie, wiec oba będą mieli możliwość konsumpcji. Chodziło o
wydanie na konsumpcje całych zarobionych środków, a nie by jedna osoba
chomikowała i oszczędzała. Nie zakazano pracować dłużej, była możliwość
nadgodzin ale płatnych. Było to optymalne z punktu widzenia popytu jak i dobre
dla społeczeństwa.
·ð Przepisy ograniczajÄ…ce zatrudnienie mÅ‚odocianych w wieku do 16 roku zżycia -
wydłużyło czas nauki, a dodatkowo tworzyło lepsze kwalifikacje dla potrzeb
gospodarki. Byl to kolejny element redystrybucji pracy.
·ð 1946 rok - wprowadzenie ustawy o zatrudnieniu - miaÅ‚a ona być forma
skatalogowania wcześniejszych osiągnieć wypracowanych w formie sporów miedzy
związkami zawodowymi a związkiem pracodawców. Miało to doprowadzić do
aktywności na rynku pracy, aktywne formy zatrudnienia. Stała się ona wzorcem dla
europejskich regulacji prawnych po II wojnie światowej. Z tej ustawy w modelu
amerykańskim niewiele zostało, zdemontował ja niemal całkowicie R. Reagan.
Nurt teoretyczny tłumaczący potrzebę angażowania państwa w gospodarkę - nurt
interwencjonistycznym - J.M. Keynes
·ð Jest on uznawany na twórcÄ™ nurtu keynesizmem - czyli polityka zakÅ‚adajÄ…ca aktywna role
państwa by minimalizować wahania amplitudy cyklu koniunkturalnego.
·ð Postulaty Keynesa wobec polityki paÅ„stwa
o
Zerwania z zasada równowagi budżetowej - uważał ze w okresie kryzysu skoro mamy
odczynienia z niedostatecznym popytem państwo powinno wziąć na siebie ciężar
wykreowania dodatkowego popytu. Państwo powinno pożyczyć pieniądze i je wydawać,
czyli pożyczać pieniądze. Teoretyczne wyjaśnienie w oparciu o mnożnik inwestycyjny
tworzony przez R. Kahna. Rozwinął on koncepcje i wykazał dlaczego się to opłaci. W
gospodarce istnieją takie sektory które maja charakter kol napędowych gospodarki,
rozwijający inne sfery gospodarki. Wydane z budżetu pieniądze w te sferę przynoszą
znacznie większa stopę zwrotu niż wydany, zainwestowany pieniądz. Chodz
ko o np. samÄ…
budowę - ci co pobierali zasiłki teraz maja zarobi wiec więcej konsumują (w podatkach
idzie do państwa), przez to w każdej sferze handlu i produkcji która zwiększyła
konsumpcje rośnie popyt i dzięki temu dalej idąc rośnie zatrudnienie. samo budowanie
autostrady np. wzmacnia wydobycie. Sektor zbrojeń, budowniczy, czy motoryzacyjny.
Budownictwo mieszkaniowe - komunalne było kołem napędowym wg Keynesa - mnożnik
jest jeszcze korzystniejsi, większy niż przy budowie infrastruktury drogowej - ponieważ
ciągle się urządza i zmienia - meble, AGD - zwiększają popyt w tych sferach. Państwo
powinno się zachowywać na pozór nielogicznie - powinno więcej wydawać wtedy kiedy
jest w gospodarce złe, a oszczędzać kiedy jest dobrze (prosperity).
o
Zwiększenie wydatków socjalnych - oparł się na prawie sformułowanym przez
subiektywistów - krańcowa użyteczność - wskazuje ono ze nasza skłonność do
konsumpcji rośnie proporcjonalnie do wzrostu dochodu do pewnej granicy, pewnego
progu. U każdej jednostki ten próg jest indywidualny. Po przekroczeniu tego progu nadal
rośnie nasza skłonność do konsumpcji natomiast ten wzrost jest wolniejszy niż wzrost
dochodu. Oznacza to, że do pewnego pułapu wzrostu naszych dochodów rośnie nasza
konsumpcja proporcjonalnie. Natomiast jak przekroczymy próg to konsumpcja rośnie ale
wolniej. Oznacza to ze część tego dochodu odkłada się na przyszłość a to nie zasila
możliwości rozwojowych gospodarki. Społeczeństwa są nasycone obecnie i ograniczają
konsumpcje. Japonia boryka się z problemem deflacji od dawna. Taki stopień nasycenia
8
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
dobrobytu ze Japończycy nie chcą więcej konsumpcji, przesycenie. Keynes stwierdził ze
jeśli tak jest to najbardziej skłonne go konsumpcji są grupy o niższych dochodach -
bezrobotny wydaje tyle ile dostaje, robotnik wydaje tyle ile zarabia, a kapitalista wydaje
tyle ile wydaje. Nie wiadomo co się tymi nadwyżkowymi pieniędzmi staje -
prawdopodobnie są zachomikowane. Wydatki socjalnych gwarantuje zwiększenie
wydatków grupy uboższej, która 100% z tego dochodu wydaje.
o
Wprowadzenie podatków szczeblowych, progresywnych - wyższe podatki powinny być
płacone przez bogatszych zaś niższe przez uboższych. Częściowo z tych samych
powodów. Mniejszy podatek dla uboższych powoduje ze maja więcej na konsumpcje, dla
bogatszych to trafi do państwa i będzie na tych uboższych, co zwróci się na rynku.
Równowaga w zakresie dynamiki cyklu koniunkturalnego. Skoro mamy do czynienia z
nierównomiernym wzrostem gospodarczym i mamy okres kryzysu - spadają płace, ale
przez progresje podatkowa - jeśli wprowadzamy 3 stawki, albo 5 stawek - to ma to idee
progresji. Jeśli spadają nam dochody brutto sprawia ze wchodzimy w inne szczeble
podatkowe, wiec stawka jest Å‚agodniejsza. Spadek popytu jest Å‚agodniejszy. W okresie
prosperity dochód netto będzie rósł ale wolniej, przez większe stawki podatkowe.
korzystne bo jak za szybko rosną płace to gospodarka nie umie się dostosować.
Powodowało to wzrost inflacji - on natomiast generuje podniesienie stop procentowych.
Grozi to przegrzaniem koniunktury gospodarczej. Progresja sprawia ze wzrost
gospodarczy będzie trwał wolniej ale bardziej stabilnie i będzie trwał dłużej.
o
Polityka miękkiego pieniądza - polityka banków powinna mieć charakter służalczy wobec
gospodarki. Nie powinny banki być traktowane jako typowy podmiot rynkowy
nastawiony na zysk, ale dostarczać taniego pieniądza dla potrzeb gospodarki. Ma on
sprzyjać rozwojowi. Z takiego rozwiązania skorzystali Niemcy po II wojnie światowej.
o
Polityka stałych plac nominalnych - jedna z głównych przyczyn pogłębiającego się kryzysu
jest spadek plac. Należy stworzyć mechanizmy które będą przeciwdziałać obniżaniu płac.
Szukanie oszczędności w czynniku ludzkim. Obniżanie plac nie jest korzystne, stanowi
barierę dla dalszego rozwoju. Rozwiązania strukturalne wprowadzić. Znalazła ta polityka
odzwierciedlenie w Szwecji po śmierci Keynesa, opanowała Skandynawie i do zachodniej
Europy - polityka plac solidarystycznych, polityka solidaryzmu placowego. Oparta była
ona na zasadzie porozumień neokorporacyjnych, grup reprezentujących przedsiębiorców
i pracodawców oraz grup reprezentujących pracobiorców (związki zawodowe).
Wypracowywano takie swoiste taryfikatory płacowe, umawiano się ze w korporacjach
pracownik powinien zarabiać wąskie widełki ale uregulowane jednolicie na poziomie
całego państwa. Zatrzymanie procesu redukcji plac w dobie kryzysu. Żaden związek
zawodowy nie zgodzi się przecież na redukcje plac. Polityka ta w sumie doprowadza to
sytuacji w jakiej jesteśmy zmuszeni do innowacyjności, wprowadzania nowych
technologii. W Szwecji to się bardzo dobrze sprawdzało - w związkach zawodowych w
Szwecji pojawiła się nadreprezentacja osób z mniejszym wyksztalceniem. Efektem było ze
wszelkie formy nacisku na zwiększenie formy plac było na najniższe płace, prowadziło to
do nadmiernej egalitaryzacji. Spowodowało to ze często pojawiały się demotywację
reakcje - masowy drenaż mózgów - wyciąganie z danego kraju najlepszych specjalistów o
najlepszych kwalifikacjach oferując lepsze płace. Efektem jest ze Szwedzi mają deficyt
osób dobrze wykształconych.
Po II wojnie oświatowej - złote ćwierćwiecze zatrudnienia, okres cudu gospodarczego - bardzo
korzystny o parametry rozwoju. W USA PKB 50-80-te lata przekraczał rocznie 3%. Bardzo korzystny
wynik jak na taka dużą gospodarkę, bezrobocie w garncach 4%, wydajność pracy rosła średnio rocznie
o 18%, place o ponad 20% rosły. Wszystko to przy niskiej stabilnej inflacji, nie przekraczała 1,5%. To
9
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
co sygnalizowało ze Keynesizm prowadzi do nierównowagi gospodarczej było bledem. Poziom
bezdomności o 70% ograniczono, poziom ubóstwa o 50%.
10
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
Krzywa Philipsa
Rozbudowa infrastruktury, zwiększanie zasiłków - spada bezrobocie, wzrost ilości podaży
Zmiany polityczne przyczyniły się do tego ze Keynesizm nie odniósł pożądanego skutku. Kraje
arabskie stały się wielkim producentem i dystrybutorem ropy naftowej. 90% pochodził stamtąd.
Wprowadzono embargo na wydobycie ropy naftowej, co spowodowało gwałtowny wzrost cent ropy
naftowej. W latach 72-73 cena ropy wzrosła 4-krotnie. 78-79 cena ropy się podwoiła. W ciągu 6 lat
ceny ropy wzrosły 8-krotnie. Przedtem było poniżej 2$ za baryłkę, potem było 15$ za baryłkę. Ten
skok cen ropy naftowej byl najgorszy.
Płaca będzie rosła wolniej niż ceny. Stad też nowe zjawisko - stagflacja. Wywołał to ten szok cenowo
paliwowy.
Stagflacja
Równolegle zaczęły rosnąć ceny i równolegle zaczęło wzrastać bezrobocie.
Zaczęto myśleć ze winnym jest interwencjonizm państwowy. To stało się głównym orężem w polityce
Thatcher i Reagana. Kryzys lat 70-tych jest to efekt kryzysu interwencjonizmu państwowego, zbyt
dużo państwa w gospodarce.
Ujemne strony interwencjonizmu państwowego w latach 70-tych:
·ð Zrost biznesu i polityki - tam gdzie jest w gospodarce paÅ„stwo, gdzie sÄ… kontrakty, zgody,
zezwolenia i zamówienia - im więcej decyzji uznaniowej człowieka - tym więcej możliwych
zjawisk korupcji. Szerzyło się zjawisko korupcji.
11
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
·ð Monopolizacja gospodarki - sprzyjanie wielkim korporacjom, monopolom, przeregulowanie
gospodarki. Bardzo trudno było wchodzić na rynek nowym firmom. regulacje dochodziły do
kwestii drobnych - absurdalność.
·ð SprzyjaÅ‚ wytwarzaniu siÄ™ syndromu wyuczonej bezradnoÅ›ci - zaczerpniÄ™to pojÄ™cie z psychologii
amerykańskiej w którym przyjmowano model wychowania dzieci, gdzie dominowała
nadopiekuńczość rodziców nad dziećmi, co skutkowało ze dzieci były niesamodzielne i nie
poradlne. Wskazuje się ze nadmierny interwencjonizm państwowy powoduje przeświadczenie
ze każdemu należy się opieka od urodzenia aż do śmierci, każdemu w społeczeństwie. Jako
bezrobotny nie mam obowiązku się doszkalać, wykształcać, przekwalifikować, tutaj jest rola
państwa w zapewnieniu pracy. Przedsiębiorcy uważali ze państwo musi nam gwarantować
kredyty, udzielać ich, dawać subwencje. Interwencjonizm zawsze sprzyja wytwarzaniu się
takiego mechanizmu - pasażerów na gapę - zasiłkobiorców którzy pobierają zasiłki a nie
powinni (oszustwa, naciąganie). Sprzyja to dość dużej liczbie takich pasażerów na gapę.
Koncepcja reagana i theather - opierali sie na koncepcji freedmana,
lipmana i hayeka
·ð Reagan - OsiÄ…gniecie dwóch podstawowych celów:
o
Powrót do wolnego rynku
o
Przywrócenie odpowiedzialności jednostki za swój los
·ð dla osiÄ…gniecia tych zamiarów chciaÅ‚ osiÄ…gnąć na podstawie danych zasad. Zasady jego polityki:
o
Przywrócić równowagę budżetowa - powinno to być punktem startu, deficyt budżetowy
jest niemoralny i szkodliwy. Niemoralnym jest pożyczać dzisiaj pieniądze po to by nasze
dzieci je spłacały. Reaganomika - polityka która realizował Reagan przez 8 lat (swoja
kadencja) oraz przez kadencje Busha seniora (razem 12 lat). Rekordowy deficyt w handlu
za granica sięgającym prawie 5 bln $. Porażka Reagana - dlatego ze prowadził on bardzo
ekspansywna politykę zbrojeniowa - program gwiezdnych wojen, nigdy nie zakończony
etap.
o
Redukcja podatków - Reagan wprowadził zmiany zastępując 14 progów podatkowych od
11% do 50%, wprowadził 2 stawki do 10 tys. $ 15% i 28% - podniesienie podatków dla
najuboższych i redukcje podatków dla najbogatszych. Obniżył podatek dla korporacji o
1,4 stawki podatkowej, uczyniło to korporacje amerykańskie bardziej atrakcyjnymi.
Najbardziej daleko idące - podatek od zysków kapitałowych na poziomie 10%, stworzyło
to mechanizm regresji podatkowej. Powoduje to wysoki stopień polaryzacji dochodowej.
o
Redukcja państwa opiekuńczego
o
Zasada deregulacji
o
Zasada kodyfikacji prawa pracy - pracodwaca mia obowiazek poinformowac pracownika
co jest szkodliwe i jak sie zabezpieczyc, mozliwosc rozliczania nadgodzin w ciagu calego
roku./podstawowy relultatem bylo obnizenie kosztow pracy, produkcji...
Skutki reaganomiki:
·ð Zmiany plac - 85% Amerykanow, ich place rosly serdnio rocznie o 2%. Place najbogatszej czesci
spoleczenstwa amerykanskiego wzrastaly srednio rocznie o 243%.
·ð Jeden z politologow amerykanskich nazwal reaganomike - interwencjonizmem perwersyjnym -
Harrington. Perwersyjny dlatego ze Keynes chcial wspomaga grupy o najnizszych dochodach, a
Reagan chcial wspomagac tych ol najwyzszych, wierzy w efekt skapywania bogactwa, im wiecej
sie wzbogacaja bogaci tym wiece dostana biedni.
12
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016
Finanse państwa i samorządu
Clinton
·ð Zrownowazyl budzet
·ð Nie wporwadzil reformy zdrowotnej (nie mial wiekszoci w kongresie)
13
ProwadzÄ…cy: Dr hab. K. Hajder
UAM Wykłady + ćwiczenia 2016