dr Tomasz Kubalica

Historia filozofii nowożytnej – wykład (r. a. 2009/10)

LISTA LEKTUR

Teksty źródłowe:

Bacon, Francis: Novum organum;

Berkeley, George: Traktat o zasadach ludzkiego poznania: w którym poddano badaniu

główne przyczyny błędów i trudności w różnych dziedzinach wiedzy oraz podstawy

sceptycyzmu, ateizmu i niewiary;

Berkeley, George: Trzy dialogi między Hylasemi Filonousem;

Descartes, Rene: Medytacje o pierwszej filozofii;

Descartes, Rene: Rozprawa o metodzie;

Descartes, Rene: Zasady filozofii;

Filozofia włoskiego Odrodzenia. Wybór tekstów. Red. A. Nowicki, Warszawa 1967;

Hobbes, Thomas: Lewiatan;

Hume, David: Badania dotyczące rozumu ludzkiego;

Hume, David: Traktat o naturze ludzkiej;

Kant, Immanuel: Krytyka czystego rozumu;

Kant, Immanuel: Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić

jako nauka;

Leibniz, Gottfried Wilhelm: Monadologia;

Leibniz, Gottfried Wilhelm: Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego;

Leibniz, Gottfried Wilhelm: Teodycea;

Locke, John: Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego;

Mikołaj z Kuzy: O oświeconej niewiedzy;

Montaigne, Michel de: Próby;

Pascal, Blaise: Myśli;

Rousseau, J. J.: Trzy rozprawy o filozofii społecznej;

Spinoza, Baruch: Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona.

Opracowania

Alquie, Ferdinand: Kartezjusz, Warszawa 1989;

Aster, Ernst von: Historia filozofii. Tłum. J. Szewczyk. Warszawa 1969;

Cassirer, Ernst: Problem języka a początki nowożytnej filozofii. Tłum. B. Andrzejewski, w: E.

Cassirer: Symbol i język. Red. B. Andrzejewski, Poznań 1995;

Copleston, Frederick: Historia filozofii. T. 3: Od Ockhama do Suáreza. Tłum. H. Bednarek, S.

Zalewski, Warszawa 2001;

Copleston, Frederick: Historia filozofii. T. 4: Od Kartezjusza do Leibniza. Tłum. J. Marzęcki,

Warszawa 1995;

Copleston, Frederick: Historia filozofii. T. 5: Od Hobbesa do Hume’a. Tłum. J. Pasek, J.

Pasek, P. Józefowicz, Warszawa 1997;

Copleston, Frederick: Historia filozofii. T. 6: Od Wolffa do Kanta. Tłum. J. Łoziński.

Warszawa 1996;

Coreth, Emerich/ Schöndorf, Harald: Filozofia XVII i XVIII wieku. Tłum. P. Gwiazdecki,

Kęty 2006;

Dehnel, Piotr: Antynomie rozumu. Z dziejów filozofii niemieckiej XVIII i XIX wieku. Wrocław

1998;

Disse, Jorg: Metafizyka od Platona do Hegla. Tłum. A. Węgrzecki, L. Kusak. Kraków 2005;

Russell, Bertrand: Dzieje filozofii Zachodu i jej związki z rzeczywistością polityczno-

społeczną od czasów najdawniejszych do dnia dzisiejszego. Tłum. T. Baszniak, A. Lipszyc,

M. Szczubiałka, Warszawa 2000;

Woleński, Jan: Epistemologia. T. 1: Zarys historyczny i problemy metateoretyczne. Kraków

2000.

Gabriel, Gottfried: Teoria poznania od Kartezjusza do Wittgensteina, Kraków 2006 (rozdziały

II i III);

Kuderowicz, Zbigniew: Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989;

Swieżawski, Stefan: Między starymi a nowymi czasy, Warszawa 1983;

Tatarkiewicz, Władysław: Historia filozofii. T. II, Warszawa (różne wydania);

Ziółkowski, Andrzej M.: Filozofia Rene Descartesa, Warszawa 1989.

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

Zagadnienia są podane hasłowo w formie nazwisk najważniejszych filozofów

nowożytnych. W odpowiedzi na pytanie należy zaprezentować poglądy

filozoficzne danego myśliciela, szkoły lub nurtu. W nawiasie wyszczególniam

niektóre kwestie, które dodatkowo w ramach danego tematu należy umieć

omówić.

•

Mikołaj z Kuzy

(coincidentia oppositorum, docta ignorantia, problem panteizmu)

•

René Descartes

(metodologia, deus malignus, wątpienie, racjonalizm, cogito ergo sum,

dowody istnienia Boga, teoria idei, dualizm, res cogitans i res extensa,

mechanicyzm, „etyka prowizoryczna”)

•

Arnold Geulincx

•

Nicolas Malebranche

•

Blaise Pascal

(porządek serca a porządek rozumu, »zakład Pascala«, antropologia)

•

Benedykt de Spinoza

(causa sui, substancja, atrybut i modi, panteizm, paralelizm, determinizm,

pojęcie ideatum, idea adekwatna, nauka o afektach)

•

Gottfried Wilhelm Leibniz

(monadologia, harmonia wprzód ustanowiona, characteristica universalis,

prawdy rozumowe a prawdy o faktach, zasada racji dostatecznej, geneza a

ważność poznania, teodycea)

•

Francis Bacon

(logika indukcji, idola tribus, idola specus, idola fori i idola theatri,

metafora pszczół, klasyfikacja nauk)

•

Thomas Hobbes

(nominalizm, materializm, mechanicyzm)

•

John Locke

(empiryzm, krytyka idei wrodzonych, idea substancji, dwa źródła

doświadczenia, teoria idei, filozofia języka, stopnie wiedzy)

•

George Berkeley

(nominalizm, esse is percipi, immaterializm)

•

David Hume

(empiryzm, idee a impresje, zasady kojarzenia, krytyka: przyczynowości,

siły i substancji, rodzaje przedmiotów rozumu ludzkiego)

•

Anthony Ashley Shaftesbury

•

Thomas Reid i szkoła szkocka

(zdrowy rozsądek, prawdy oczywiste, realizm)

•

François-Marie Arouet (Wolter)

•

Julien Offray de La Mettrie

(materializm, mechanicyzm)

•

Étienne de

Condillac

(sensualizm, »posąg Condillaca«)

•

Jean Le Rond d’Alembert

(pozytywizm)

•

Jean-Jacques Rousseau

(natura, cywilizacja)

•

Christian Wolff i filozofia szkolna

(podział nauk, racjonalizm)

•

Immanuel Kant

(transcendentalizm, krytycyzm, rodzaje sądów, problem sądów

syntetycznych a priori, dwa pnie poznania, naoczność, intelekt, rozum,

formy naoczności: przestrzeń i czas, kategorie intelektu, dedukcja

kategorii, transcendentalna jedność apercepcji, zjawisko, rzecz sama

w sobie, antynomie rozumu, idee rozumu, imperatyw kategoryczny,

autonomia etyczna, prymat rozumu praktycznego, krytyka władzy

sądzenia)