I WYKŁAD

Minerał-

podstawowy element skały. Dzieli się je na gromady:

* pierwiastki, np. złoto
* siarczki, np. piryt, galena
* halogenki, np. halit, sylwin
* tlenki i wodorotlenki, np. korund, magnetyt
* węglany i azotany, np. kalcyt, dolomit
* borany, np. boracyt
* siarczany, seleniany, chromiany, malibdenian, wolframiany, np. baryt, gips, wolframit
* fosforany, arseniany, wanedany, np. apatyt, erytryn
* krzemiany, np. kwarc, topaz, beryl
* minerały i związki organiczne, np. bursztyn

Cechy diagnostyczne w makroskopowym rozpoznawaniu minerałów:

1)

Pokrój- ogólny kształt kryształu.

* izometryczny a=b=c
* tabliczkowy a≠b≠c
* płytkowy a≠b>c
* listewkowy a>>>b>c
* słupkowy a≈b<c
* pręcikowy a≈b<<c
* igiełkowy a≈b<<c
* włóknisty a≈b<<<c

2)

Łupliwość- zdolność minerału do rozpadania się pod wpływem nacisku czy uderzenia, na

elementy o gładkich ścianach, odpowiadających elementom krystalograficznym kryształu.
* doskonała- halit
* b. dobra- kalcyt
* dobra
* wyraźna
* niewyraźna
- łupliwość jednokierunkowa – flogopit
- łupliwość trójkierunkowa kostkowa- galena
- łupliwość trójkierunkowa rombo-edryczna - kalcyt

3)

Przełam- muszlowy, ziemisty, zadziorowaty, włóknisty.

4)

Twardość- skala wg Mohsa: *Talk *Gips *Kalcyt *Fluoryt *Apatyt *Ortoklaz *Kwarc *Topaz *Korumd

*Diament.
1-2-dają się zarysować paznokciem
1-5-dają się zarysować ostrzem stalowym
1-6-dają się zarysować szkłem

5)

Barwa:

*minerały barwne(mają stałą barwę)
*zabarwione(nie mają barw własnych, mogą wykazywać różne barwy spowodowane domieszkami
barwiącymi)
*minerały bezbarwne.

6)

Rysa- barwa sproszkowanego minerału. Minerały bezbarwne i zabarwione mają rysę białą.

Barwne mają rysę barwną, jednak rysa nie zawsze ma taki sam kolor jak minerał.

7)

Przezroczystość

8)

Połysk- metaliczny, diamentowy, perłowy, jedwabisty, tłusty, ziemisty, szklisty.

9)

Inne cechy- gęstość właściwości magnetyczne, sprężyste, giętkie, reakcje HCl, smak, zapach.

Geologia-

jest nauką przyrodniczą zajmującą się badaniem ziemi. Przedmiotem badań geologicznych jest

budowa skorupy ziemskiej i litosfery, ich historia i wszelkie zjawiska zachodzące w ich obrębie i na
powierzchni ziemi.

Hydrogeologia-

dział geologii badający wody podziemne, szczególnie ich pochodzenie, ruch, zasoby oraz

ich właściwości.

Geotechnika-

obejmuje szeroki zakres zagadnień teoretycznych i praktycznych, związanych z badaniem

gruntów budowlanych oraz projektowaniem i wykonawstwem fundamentów budynków i obiektów
inżynierskich, korpusów ziemnych, nawierzchni drogowych, kolejowych i lotniskowych zapór ziemnych i
betonowych oraz budowli podziemnych i głębokich wykopów w kopalniach odkrywkowych.

v=H*r

v

- obserwowana prędkość oddalania się galaktyki

r-

odległość galaktyki

Stała Hubble'a

H= 63,0km/s*Mpc= 2,0428*10

-18

s

-1

Wszechświat istnieje 13,75mld lat.

Wiatr słoneczny-

strumień cząstek wypływających ze Słońca, składający się przede wszystkim z protonów i

elektronów o dużej energi.

Magnetosfera-

część przestrzeni, w której działają siły ziemskiego pola magnetycznego.

Magnesowanie szczątkowe-

dotyczy minerałów fernomagnetycznych w czasie zastygania magmy lub

osadzania się ziaren, ziarna mogły się obracać zgodnie z przebiegiem sił pola magnetycznego. Zakładając, że
bieguny magnetyczne były w pobliżu biegunów geograficznych.

Stopień geotermiczny-

przyrost głębokości wew. ziemi na której następuje wzrost temp. o 1°C.

Bahamy- 180,1m, Pisz-96,0m, Zakopane- 47,1m, Budapeszt- 150m.

Gradient geotermiczny-

wzrost temp. w °C przypadający na 1m głębokości.

Temp. we wnętrzu Ziemi wynosi 6000K.

Czas połowicznego rozpadu w latach:

235

U-704 mln

236

U-4,47 mld

10

K-1,3 mld

14

C-5730 lat

II WYKŁAD

Budowa Ziemi:

*Skorupa
*Płaszcz
*Jądro (wew.-stałe i zew.-płynne)

Litosfera-

skorupa + warstwa perydotytowi

Granica między skorupą i płaszczem Ziemi to kilkusetmetrowej grubości warstwa przejściowa. Leży na
różnych głębokościach pod oceanami.

Litosfera podzielona jest na płyty poruszające się względem siebie (tektonika płyt)- Alfred Wegner
* późny karbon *Eocen *wczesny plejstocen

Granica dywergentna (strefa sprendoru)-

przy rozbieżnym ruchu płyt w grzbietach śródoceanicznych.

W rowach oceanicznych przy ruchu zbieżnym, gdzie płyty poruszają się jedna pod drugą, a wcześniej
powstała litosfera, ulega zniszczeniu w strefie subdukcji, mówimy o granicy konwergentnej lub
konsumpcyjnej.

Granicami płyt są: rowy, grzbiet śródoceaniczny

Rowy oceaniczne-

są miejscami, gdzie płyty litosfery pogrążają się w astenosferę. Proces ten to subdukcja.

Dwa zjawiska w strefie rowów oceanicznych:

*wulkanizm- wywołany intruzją magmy, pojawiające się na powierzchni Ziemi.
*głębokie trzęsienia Ziemi

Rów mariański

- najgłębszy na Ziemi.

Skorupa kontynentalna-

skały kwaśne bogate w krzemionkę i glin:

*budowa trójwarstwowa (7-16km)
*warstwa osadowa (0-kilku km)
*osadowo-wulkaniczna

PROCESY GEOLOGICZNE

Działanie procesów wyłącznie egzogenicznych na powierzchni Ziemi prowadziłoby do stopniowego
obniżania i wyrównywania powierzchni.

Plutonizm-

zjawiska zachodzące w głębi skorupy ziemskiej i jej podłożu, które prowadzą do powstania

magmy, a z niej z kolei skał głębinowych.

Intruzja-

ciało skalne powstałe z zastygłej w głębi skorupy ziemskiej magmy, która wdarła się pomiędzy

starsze utwory skalne.

Intruzje zgodne-

ściany intruzji są zgodne z płaszczyznami strukturalnymi starszych skał.

Intruzje niezgodne-

przekraczają powierzchnie strukturalne.

Procesy egzogeniczne-

nast. gradacja- wyrównanie powierzchni litosfery. Mogą mieć charakter niszczący

lub budujący. Niszczące: wietrzenie, erozja, ruchy masowe. Budujące: akumulacja, sedymentacja.

W trakcie erupcji wulk. wydobywa się: lawa, gazy, pary

Diastrofizm

- ogół proc. prowadzących do mechanicznych odkształceń skorupy ziemskiej na dużych

obszarach. Objawy tych procesów i zmiany linii brzegowych, trzęsienia ziemi, deformacje tektoniczne.

Trzęsienia Ziemi:

*tektoniczne- nagły ruch bloków skalnych na granicach płyt litosferycznych
*wulkaniczne- związane z gwałtowną erupcją wulkanów eksplozywnych lub przemieszczania się magmy w
skorupie ziemskiej
*zapadowe- zapadanie tropów nad pustakami w przypowierzchniowej strefie skorupy ziemskiej, np.
zapadanie się jaskiń.

III WYKŁAD

PROCESY EGZOGENICZNE

Wietrzenie-

podst. proces w całokształcie modelowania powierzchni Ziemi.

Proces wietrzenia

- rozdrabnianie skały, zmniejszanie zwięzłości i spoistości.

Strefa wietrzenia-

przypowierzchniowa strefa skorupy ziemskiej w obrębie której zachodzą procesy

wietrzenia- sięga tak głęboko, jak głęboko docierają wpływy termiczne Słońca oraz chemiczna działalność
wody i gazów. Za dolną granicę strefy uważa się zazwyczaj zwierciadło wody podziemnej.

Wietrzenie:

1) mechaniczne(fizyczne)- skały ulegają kruszeniu i rozpadowi na ziarna minerałów bez zmiany ich składu
chemicznego.

Wietrzenie insolacyjne-

rozpad skały spowodowany na przemian nagrzewaniem i ochładzaniem.

W. mrozowe(kongelacja)-

rozpadanie i rozdrabnianie skały przez zamarzającą wodę.

Wietrzenie wskutek mechanicznego działania soli na obszarach suchych i gorących-

woda wyparowuje i

następuje krystalizacja soli, a rozrastające się kryształy wywierają nacisk na ściany szczelin i porów;
działanie podobne do zamarzania wody.

W. fiz. wskutek pęcznienia i skurczu minerałów ilastych.

W. fiz. na skutek działania organizmów roślinnych zwierzęcych oraz człowieka-

rozpulchnianie

powstałej wcześniej zwietrzeliny przez rośliny, dalej przez zwierzęta grzebiące (dżdżownice, krety).
Działalność człowieka to rozsadzanie skał, rozpulchnianie zwietrzeliny przez oranie bronowanie itd.

Rozpad skał spowodowany zmianami temp. może mieć formę:

*rozpad ziarnisty- dezintegracja granularna. Przyczyną rozpadu skały na drobne fragmenty- głównie różnice
rozszerzalności termicznej minerałów budujących skałę.
*rozpad blokowy- dezintegracja blokowa występuje w przypadku skał monomineralnych, np. gruzowiska
ostrokrawędzistych fragmentów kwarcytów występujących w górach Świętokrzyskich. Powstałe w
warunkach klimatu arktycznego w czasie plejstocenu eksfoliacji- zniszczanie skał- powierzchniowa część
rozszerza się szybciej w porównaniu z wew. częścią skały.

Wietrzenie mrozowe-

sprzyjają mu częste wahania temp. ok. 0° i obecność w szczelinach wód roztopowych

lub deszczowych.

Intensywność wietrzenia zależy również od właściwości skał:

*szybciej rozkruszają się skały porowate oraz gęsto pocięte (gnejsy, piaskowce, margle)
*bardziej odporne na wietrzenie mrozowe są skały zwięzłe (granit, gabro, kwarcyt)

2) chemiczne- rozkład skał, zmienia się ich skład chemiczny.

*karbonatyzacja- najpowszechniejszy i najważniejszy proces wietrzenia chemicznego. Woda zawierająca
CO

2

rozpuszcza węglany wapnia, magnezu, żelaza oraz rozkłada krzemiany i glinokrzemiany.

CaCO

3

+H

2

O+CO

2

→Ca

2

+HCO

3

*kaolinizacja- przeobrażanie krzemianów pod wpływem H

2

O i CO

2

.

K

2

Al

2

S

15

O

16

+H

2

O+CO

2

→H

2

Al

2

Si

5

O

8

+2H

2

O+K

2

CO

3

+4SiO

2

wskutek utleniania: 2FeSO

4

+1/2O

2

→3Fe

2

O

3

wskutek uwodnienia: CaSO

4

+2H

2

O

2

→CaSO

4

+H

2

O (anhydryt)

Proces krasu-

rozpuszczanie skał węglanowych (wapień, dolomity) i gipsowo-solnych przez wody

powierzchniowe i podziemne.

Cecha charakterystyczna obszarów krasowych to brak rozwiniętej sieci wód powierzchniowych.

W wyniku ługującego działania wody powstają formy krasowe, powierzchniowe i podziemne.

Proces krasu:

*leje krasowe
*studnie krasowe
*żłobki krasowe

Profil zwietrzelinowy-

Miejsce największego rozdrobnienia i największych zmian składu mineralnego

skały- zwietrzelina składa się z min. wietrznego.

Warunki geologiczno- inż. na obszarach pokryw zwietrzelinowych.

E

Utwory zwietrzelinowe pokrywają na płd. Polski znaczny obszar. Występują zarówno na terenach
płaskich jak i na stromych zboczach. Biorąc pod uwagę schemat profilu zwietrzelinowego widać, że
nośność podłoża będzie wzrastać wraz z głębokością, ze zwiększeniem się zawartości okruchów skały
macierzystej.

E

Duża różnica w nośności skał węglanowych i młodszych osadów, które je przykrywają:

*obecność kawern krasowych
*możliwość nierównomiernego osiadania konstrukcji
*badania geotechniczne powinny być uzupełnione badaniami geofizycznymi

Działania wiatru (dział. eoliczna)

Sposób transportowania cząstek mineralnych przez wiatr:
*suspensja- unoszenie w stanie zawieszonym (<0,2mm)
*saltacja- przesuwanie skokowe
*pełznięcie- powierzchniowe

Niszcząca dział. wiatru-

uniesione ziarna uderzają o skały, rysują, polerują, drążą je. Jest to zjawisko

korozji (np. powstanie grzyba skalnego).

Deflacja-

wywiewanie materiału mineralnego, następnie przenoszenie go w inne miejsce.

Podatność podłoża na to zjawisko zależy od:
*wielkość ziaren
*wilgotność powietrza
*stopień porośnięcia roślinnością
*ukształtowanie powierzchni

Budująca działalność wiatru- akumulacja eoliczna

*wydmy- wzgórza piaszczyste powstające w wyniku depozycji eolicznej.

Warunki geologiczno-inż. na obszarach akumulacji eolicznej:

Obszary wydmowe- zróżnicowana rzeźba terenu, duża deniwelacja terenu

Zbudowane z piasków drobnoziarnistych i średnich luźnych. Obszary trudne dla budownictwa liniowego.

Piaski drobne wyselekcjonowane.

Przepływ strumienia wody powierzchniowej po powierzchni piasku wydmowego może spowodować silne
rozmycia podłoża.

W badaniach geol.-inż. koniecznie przewiercać wydmę aż do warstwy nośnej.

Procesy egzogeniczne- działalność rzek:

Działalność erozyjna:

Do erozji dna i brzegów dochodzi, wtedy gdy naprężenia ścinające związane z ruchem wody są większe od
wytrzymałości materiału budującego brzegi i dno.

Erozja wgłębna- niszczenie i tym samym pogłębianie koryta rzecznego:

*boczna- podcinanie brzegów koryta rzecznego
*wsteczna- prowadząca do cofania się progów w korycie rzecznym i rozcinania zamknięcia doliny, a przez
to najczęściej do wydłużania doliny w górę rzek.

Akumulacja rzeczna

-zdolność transportowa rzeki-nośność.

Największy ciężar poszcz. cząstek jakie może transportować rzeka- wydolność.

IV WYKŁAD

Eon-

największa formalna jednostka geochronologiczna dzieląca się na ery i wynosząca co najmniej 500mln

lat. Wyróżniamy trze eony:
*archaik
*proterozoik
*fanerozoik
Odpowiada on jednostce chronostatygraficznej i jednostce skalnej o nazwie eonotenu.

Czwartorzęd-

odrębny okres geologiczny, wynika głównie z faktu pojawienia się w młodszym kenozoiku

zjawisk geologiczno- glacjalnych.

Stopniowo następowało ochłodzenie, które sprzyjało powstawaniu lodowców i lądolodów płaskich. W
środkowym czwartorzędzie w plejstocenie skala tych ochłodzeń była na tyle duża, że doprowadziła do
maksymalnego rozwoju zlodowaceń kontynentalnych jak i górskich rozdzielonych…????

Czwartorzęd dzielimy na 2 epoki: holocen, plejstocen.

Czwartorzęd- poza rejonami górskimi pokrywa prawie 80% obszaru Polski. Podłoże czwartorzędu stanowią
osady trzeciorzędowe miocenu i pliocenu.

Na obszarach: lubelskim, białostocko- suwalskim oraz we wsch. części Mazur oprócz trzeciorzędu w
podłożu wyst. margle górnej kredy.

Wśród otworów polodowcowych wyróżnia się 2 główne typy osadów:

*gliny zwałowe- niewysortowany osad polodowcowy składający się z mieszaniny okruchów skalnych o
różnej wielkości. Od cząstek ilastych aż po głazy narzutowe (eratyki): glina zwałowa odkładana była
bezpośrednio z lodu lodowców
*osady fluwioglacjalne- materiał skalny akumulowany przez wody wypływające z lądolodu, także płynące w
szczelinach pod nim w postaci osadów wysortowanych i warstwowych: piaski, żwiry, muły, a także osady
limnoglacjalne w postaci iłów, mułów i kredy jeziornej.

Typy genetyczne osadów zwałowych:

*gliny aktywnego lodu- materiał stopniowo uwalniany ze spadowej części lodowca w trakcie jego ruchu
*gliny spływowe- powstające ze spływów błotnych po powierzchni lodowca
*wytopieniowe- różnorodny materiał wytopiony z masy lodu

Zlodowacenia plejstoceńskie:

*zlodowacenia południowe- polskie (zlodowacenie Sanu) czapa lodu o grubości do ok. 2km pokryła nasz
kraj aż do podnóży Karpat i Sudetów 730 tys.-430tys. BC
*zlodowacenia środkowo-polskie- 300000-170000 lat BC
*zlodowacenia północno-polskie (bałtyckie) 115000- 11700 lat

Egzaracja lodowcowa-

podłoże skalne ulega erozji pod wpływem nacisku lodowca podczas ruchu.

Oderwane okruchy skalne podczas ruchu lodowca są dalej rozdrabniane.

1) Morena czołowa akumulacyjna

- powstaje w czasie postoju lodowca, przed czołem lodowca

deponowany jest materiał wytopiony bezpośrednio z lądolodu.
Kształt- pagórki, garby, wały- wys. do kilkunastu metrów

2) Morena czołowa spiętrzona

- formuje się na skutek spiętrzenia osadów na przedpolu nasuwającego się

lodowca, występującym w Niżu polskim.

3) Morena denna-

jest odsłaniana w czasie recesji lodowca bądź lądolodu- mówimy o zjawisku deglacjacji.

Zbudowane są głównie z materiału gliniastego (ilasto- piaszczystego) zawierającego w sobie dość liczne,
bezładnie rozrzucone głazy, glina zwałowa pokrywa teren warstwą o grubości od kilku do kilkudziesięciu
metrów.

Drumliny-

osobliwe formy zbudowane z moreny, zbudowane z gliny morenowej w całości, niżej mogą

występować osady starsze jak piaski i żwiry.

Oz-

wał lub silnie wydłużony pagórek o wys. najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu

km, wyniesiony wskutek osadzania piasku, i żwiru przez wody płynące pod lądolodem lub w jego
szczelinach.

V WYKŁAD

Obieg wody w przyrodzie:

1) Obieg duży- obejmuje cyrkulacje: ocean, atmosfera, ląd, ocean.
2) Obieg mały- parowanie z lądów do atmosfery, opady na kontynent, odpływ powierzchniowy i podziemny
do oceanu.

Typy genetyczne wód podziemnych:

*infiltracyjne- wody podziemne pochodzące bezpośrednio z opadów lub powierzchniowych zbiorników
wodnych takich jak rzeka czy jeziora lub pochodzenie związane jest zwykle z infiltracją tzn. przesiąkaniem.

Infiltracja bardzo szybko zachodzi w piaskach i żwirach tj. w skałach (gruntach niespoistych, wolnej lub w
ogóle w spoistych.)

*kondensacyjne- wody powstałe w wyniku skraplania (kondensacji pary wodnej w przypowierzchniowych
warstwach gruntu krople wody). Biorą one niewielki udział w zasileniu wód podziemnych (tylko w dużych
dobowych wahaniach temp. głównie w klimacie suchym, gorącym).

*juwenilne (dziewicze)- wody mogące powstać w pewnych warunkach geologicznych na większych
głębokościach w cyklu hydrologicznym- wody o wysokiej mineralizacji i podwyższonej temp. Część tych
wód wpływa na powierzchnię po raz pierwszy w historii geologicznej w gorących źródłach i gejzerach.

*reliktowe- niewielkie ilości wód podziemnych, na większych głębokościach wyłączonych z krążenia.

Podział i klasyfikacja wód podziemnych

Strefa saturacji

- wszystkie pory wypełnione wodą- układ II fazowy.

*cząstki mineralne
*woda wsiąkowa
*para wodna
*woda błonkowa i higroskopijna

Powyżej zwierciadła wody- strefa aeracji- układ II fazowy grunt, woda, powietrze.

Strefa saturacji:

*woda błonkowa i higroskopijna *woda wolna

Podział wód podziemnych wg Pazdry (1997)

Strefa

Typy wody

Stan fiz.

Aeracji

Higroskopijne, błonkowe,

kapilarne

zawiązane

Wsiąkowe, zawieszone

Saturacji

Zaskórne, gruntowe, wgłębne,

głębinowe

Wody wolne

Wody zaskórne (przypowierzchniowe)-

występują na głębokości 0-1m pod powierzchnią terenu i znajdują

się pod bezpośrednim wpływem czynników zew. Na ogół pozbawione strefy aeracji.

Wody zawieszone-

występuje na soczewkach skał (gruntów) nieprzepuszczalnych i znajduje się powyżej

zwierciadła wody gruntowej.

Woda gruntowa-

w terminologii geologiczno-inż. określeniem wody gruntowe nazywa się każdą wolną

wodę podziemną.

Zwierciadło wód podziemnych-

to górna powierzchnia wyznaczona zasięgiem wody wolnej.

E

Zwierciadło swobodne-

pozostające pod ciśnieniem atmosferycznym, co oznacza, że nad zwierciadłęm

wody w tej samej warstwie przepuszczalnej występuje przestrzeń bez wody umożliwiająca jego podnoszenie
się.

E

Zwierciadło napięte

- pozostające pod ciśnieniem wyższym od atmosferycznego. Jego położenie jest

wymuszone przez wyżej leżące utwory nieprzepuszczalne, które umożliwiają wzrost poziomu zwierciadła
wody. Występuje na granicy warstwy wodonośnej i warstwy nieprzepuszczalnej.

Wodoprzepuszczalność gruntów

Przesiąkliwość-

zdolność przepływu wody przez skałę.

Q=K*I*F, gdzie:

Q- ilość przepływającej wody w jednostce czasu (s, min, h, ew. doby)
K- współczynnik filtracji w m/s, m/h, ew. m/dobę
I- spadek hydrauliczny
F- powierzchnia przekroju

V= Q/F K= 10

-3

m/s z

Q= K*I* F/f K= 10

-5

m/s G

V= k*I K= 10

-12

m/s I

Sufozja-

zjawisko geologiczne, hydrodynamiczne polegające na mechanicznym wypłukiwaniu ziaren

(cząstek minerałów) z osadu przez wody podziemne.

wymywanie z aluwiów najdrobniejszych frakcji (iłowych, pyłowych)

Kolmatacja-

wmywanie w pierwotną skałę porowatą drobniejszych cząstek mineralnych. Tekstura staje się

mniej porowata co zmniejsza przewodność hydrauliczną skały.

VI WYKŁAD

Czynniki denudacyjne
Powierzchniowe ruchy masowe

Na wszystkich powierzchniach pochylonych następuje przemieszczenie pokrywy zwietrzelinowej.
Odbywa się ono:
*pod wpływem ciężaru (siły ciężkości) mas mat. luźnego- proces ten nosi nazwę ruchów masowych albo
grawitacyjnych,
*pod wpływem wody opadowej spływającej po stokach- spłukiwanie.

Klasyfikacja osuwisk:

Grupa A- płynięcie (spływanie) wolne, szybkie i osypywanie
Grupa B- zsuwy
Grupa C- obrywy i osiadania

Gr A:

Płynięcie (spływanie)-

przy dużej ilości wody. Upłynnieniu łatwo ulegają gliny i iły rzadziej piaski i

rumosze. Nazwy zjawiska- potoki błotne, spływy błotne. Płynięcie trwa krótko, jest szybkie. Obejmuje
niewielkie przestrzenie, ma charakter liniowy strumienny.

Spełzywanie-

bardzo powolny, najczęściej stały ruch przypowierzchniowych warstw skalnych leżących na

zboczach. Spełzywaniu ulegają najczęściej pokrywy zwietrzelinowe stoków od 5 do 30°.
Zjawisko intensyfikuje się wiosną albowiem wówczas występuje największa wilgotność w całym roku.

Rozpoznanie-

nierówna powierzchnia o deniwelacji od 2 do 3m, wygięcie u podstaw pni drzew, na mapach

charakterystyczny rysunek poziomy.

Zsuwanie-

najczęściej spotykany rodzaj ruchów mas skalnych. Rezultatem tego są zsuwy posiadające

bardzo wyraźną powierzchnię, po której nastąpiło przemieszczenie mas po zboczu- tj. powierzchnie
poślizgu. Materiał przemieszczony jest wyraźnie oddzielony od pozostałego.

Gr B:

Podział w gr zsuwów oparty jest na rodzaju powierzchni poślizgu, która może być:

*naturalną pow. strukturalną, która jest uwarunkowana budową geologiczną, przesunięcie i zluźnienie
następuje wzdłuż powierzchni wykazującej mniejszą wytrzymałość na ściskanie. W przypadku tym
występuje tylko ruch ślizgowy, czyli zsuwanie się wzdłuż powierzchni przemieszczenia.

*pow. która powstała ze ścięcia wskutek przekroczenia wytrzymałości w mat. jednorodnym lub
niejednorodnym, ale w kierunku poprzecznym do istniejących powierzchni naturalnych. W tym przypadku
ruch ślizgowy połączony jest z obrotem poruszającego się materiału dookoła punktu w kierunku odwrotnym
niż sam ruch ślizgowy.

E

Typy osuwisk.

W szczególnym przypadku w zależności od występowania w skarpie warstw gruntowych (skalnych)
wyróżniamy:

a) osuwiska konsekwentne- powstają ze ścięcia górotworu wzdłuż powierzchni biegnącej zgodnie z
powierzchnią.
*warstwowania, wówczas nazywamy je konsekwentno- strukturalnymi
*spękań z szczelin (osuwiska konsekwentno- szczelinowe)
*oddzielająca strefę zwietrzeliny od podłoża (konsekwentno- zwietrzelinowe)
*starych osuwisk.

Ten rodzaj osuwisk w geologii inż. nazywany jest zsuwem czasami również płaskim je w rejonach górskich
o budowie fiszowej są charakterystyczne dla fiszu karpackiego.

b) osuwiska insekwentne- w pewnym znaczeniu są przeciwieństwem osuwisk konsekwentnych ponieważ
ich pow. poślizgu rozwija się niezależnie od istniejących pow. w skałach. Pow. wzdłuż której nastąpiło
przemieszczenie mas jest najczęściej wklęsła.

c) osuwiska asekwentne- tworzą się w jednorodnym i najczęściej nieuwarstwionym gruncie. Wyst. one
najczęściej w iłach, glinach i lessach. Pow. poślizgu ma kształt wklęsły, cylindryczny.

Przyczyny osuwisk:

*obciążenie zbocza
*drgania, np. od ruchu komunikacyjnego, trzęsienia ziemi
*silne nasiąknięcie mas zwietrzelinowych i skalnych wodą
*procesy sufozji występujące w dolnej części profilu zbocza
*przemarzanie i odmarzanie gruntu powodujące zmianę jego struktury i wytrzymałości na ściskanie.

Czynne sposoby- stabilizacja osuwisk:

*gwożdżenie
*mikrofale i pale
*budowanie murów oporowych
*drenaż zbocza

Bierne:

*nie niszczyć pokrywy roślinnej na zboczu
*nie wykonywać nasypów i innych budowli obciążających zbocze
*ograniczenie spływu powierzchniowego

Gr C:

Obrywanie-

odrywanie i bardzo szybkie przemieszczanie mas skalnych najczęściej skał litych.

Prędkość ruchu może dochodzić do 150m/s. Obrywy skalne najczęściej występują w górach.
Powierzchnia wzdłuż której nastąpiło przemieszczenie mas jest najczęściej wklęsłe.

Problemy budownictwa na obszarach osuwiskowych:

*unikać posada wiania obiektów na terenach gdzie występują lub mogą wystąpić powierzchniowe ruchy
masowe.
*w analizach brać pod uwagę koszty badań geologicznych i prac związanych z zabezpieczeniem stateczności
zbocza.

VII WYKŁAD

Kategorie geotechniczne

Zakres czynności wykonywanych przy ustalaniu geotechnicznych warunków posadowienia powinien być
uzależniony od zaliczenia obiektu budowlanego do odpowiedniej kategorii geotechnicznej.

Trzy rodzaje warunków gruntowych:

*Proste
- jednorodne genetycznie i litologicznie, równoległe warstwy gruntów dobrej nośności
- poziom wody poniżej projektowanego poziomu posada wiania
- brak niekorzystnych zjawisk geologicznych
*Złożone
- niejednorodne, nieciągłe warstwy zmienne wykształcenie genetyczne i litologiczne
- występowanie warstw gruntów słabych w tym organicznych i nasypów niekontrolowanych
- poziom wody gruntowej w poziomie posadowienia lub powyżej
- brak niekorzystnych zjawisk geologicznych (czynnych procesów geologicznych)
*Skomplikowane
- występują niekorzystne zjawiska geologiczne (zjawiska i formy krasowe, osuwiskowe, sufozyjne,
kurzawkowe, grunty ekspansywne
- obszary szkód górniczych
- obszary delt
- obszary morskie

Pierwsza kategoria geotechniczna

Niewielkie obiekty budowlane, o statycznie wyznaczalnym schemacie obliczeniowym w prostych
warunkach gruntowych, w przypadku których możliwe jest zapewnienie minimalnych wymagań na
podstawie doświadczeń i jakościowych badań geotechnicznych, takich jak:
- 1- lub 2-kondygnacyjne budynki mieszkalne i gospodarcze,
- ściany oporowe i rozparcia wykopów, jeżeli różnica poziomów nie przekracza 2,0 m,
- wykopy do głębokości 1,2 m i nasypy budowlane do wysokości 3,0 m wykonywane w szczególności przy
budowie dróg, pracach drenażowych oraz układaniu rurociągów;

Druga kategoria geotechniczna

Obiekty budowlane posada wiane w prostych i złożonych warunkach gruntowych, wymagające ilościowej i
jakościowej oceny danych geotechnicznych i ich analiza.
- fundamenty bezpośrednie i gębokie
- ściany oporowe
- wykopy i nasypy budowlane
- przyczółki i filary mostowe
- kotwy gruntowe i inne systemy kotwiące

Trzecia kategoria geotechniczna

Obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach gruntowych (nawet te najprostsze
budynki)
Nietypowe obiekty budowlane niezależnie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych, których
wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważnie zagrożenie dla użytkowników i środowiska takie
jak:
*obiekty energetyki jądrowej
*rafinerie
*zakłady chemiczne
*zapory wodne i inne budowle hydrotechniczne piętrzące powyżej 5,0m
*budowle stoczniowe, morskie, platformy wiertnicze
*obiekty, których projekty budowlane zawierają nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania
techniczne, nie znajdujące podstaw w przepisach i Polskich Normach
*budynki wysokościowe projektowane w istniejącej zabudowie miejskiej
*tunele w twardych skałach
*obiekty infrastruktury krytycznej (serwerownie, sieć telekomunikacyjną, komunikacyjną)
*obiekty zabytkowe i muzealne