ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Z GRUPY C

OBSESYJNO-KOMPULSYJNA,

UNIKAJĄCA I ZALEŻNA

OSOBOWOŚD

OBSESYJNO-KOMPULSYJNA

Kryteria diagnostyczne osobowości obsesyjno-kompulsyjnej według

DSM-IV-TR

Utrwalony wzorzec troski o ład, perfekcję, kontrolę umysłową i interpersonalną kosztem

elastyczności, otwartości i skuteczności, który pojawia się we wczesnej dorosłości i ujaw­nia
w różnych kontekstach, na co wskazują co najmniej cztery spośród następujących kryteriów:

1.

Uwagę jednostki w takim stopniu zaprzątają szczegóły, reguły, zestawienia, porządek,
organizacja i plan czynności, że traci z pola widzenia główny cel działania.

2.

Wykazuje perfekcjonizm, który utrudnia dokooczenie zadania (na przykład nie jest w stanie
ukooczyd projektu, ponieważ nie udaje się sprostad ustanowionym przez siebie
wygórowanym wymaganiom).

3.

Jest tak bardzo oddana pracy i sprawom zawodowym, że rezygnuje z wszelkich rozrywek i
kontaktów towarzyskich (o ile nie da się tego uzasadnid oczywistą koniecznością
ekonomiczną).

4.

Jest aż nadto sumienna, skrupulatna i nieugięta w kwestiach moralności, etyki czy wartości
(o ile nie da się tego uzasadnid jej kulturowymi czy religijnymi przekonaniami).

5.

Nie jest w stanie pozbyd się zużytych lub bezwartościowych rzeczy nawet wtedy, gdy nie
mają dla niej żadnej wartości uczuciowej.

6.

Niechętnie powierza wykonanie zadao innym lub współpracuje z innymi, jeżeli całkowicie
podporządkują się jej stylowi pracy.

7.

Przejawia skąpstwo w wydatkach zarówno na siebie, jak i na innych; uważa, że pieniądze
należy zachowad na czarną godzinę.

8.

Wykazuje sztywnośd i upór.

WSPÓŁWYSTĘPOWANIE (Beck, 2005)

• Jakaś forma lęku
• Natręctwa (55% w badaniu Rasmussena i

Tsunga, 1986)

• Depresja
• Zaburzenia psychosomatyczne
• Zaburzenia seksualne
• Kłopoty w relacjach

Styl poznawczy (Shapiro, 1965)

• Usztywniony, skrajny, silnie ukierunkowany

styl myślenia (są bezustannie skupieni i łatwo
się rozpraszają nowymi informacjami)

• Zniekształcone poczucie autonomii (stają się

własnymi nadzorcami, wywierają stale na
siebie presję – „powinienem/ powinnam”)

• Utrata poczucia rzeczywistości (wiary w

realnośd świata) – naprzemienne stany
dogmatyzmu i zwątpienia

Najważniejsze schematy, strategie

unikania (Beck, 2005)

• „muszę za wszelką cenę unikad błędów", „w każdej

sytuacji istnieje jedyna właściwa

droga/odpowiedź/zachowanie", „błędy są nie do

zniesienia” , „każde odstępstwo od tego, co właściwe,

jest automatycznie niewłaściwe".

• strategie, które pacjenci wykorzystują, aby uniknąd

błędów to najczęściej: „muszę byd uważny i dokładny",

„muszę zwracad uwagę na szczegóły", „muszę

natychmiast zauważad błędy, żebym mógł je poprawid"

oraz „popełnienie błędu zasługuje na krytykę”, „zdołam

zapobiec katastrofom/błędom, jeśli będę się nimi

martwid"

Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 512)

• Wymagania, kontrola rodzicielska, próba sił, warunkowa

akceptacja – trening czystości jako przykład wczesnych

doświadczeo cielesnych (Freudowska fiksacja na fazie

analnej)

• „Pacjenci z rozpoznaniem osobowości obsesyjno-

kompulsyjnej często wątpią w siebie. W dzieciostwie nie

czuli się dostatecznie kochani bądź doceniani przez

rodziców. W niektórych przypadkach takie poczucie jest

następstwem rzeczywistego chłodu lub dystansu figur

rodzicielskich, jednak w wielu sytuacjach dane dziecko, aby

mied poczucie rodzicielskiej aprobaty, potrzebowało więcej

sygnałów potwierdzenia i miłości niż inne dzieci.”

(uwolnienia się od surowego superego domagającego się

perfekcji)

• świadomie nie akceptują złości i zależności, bronią się za

pomocą różnych mechanizmów obronnych (na przykład

reakcji upozorowanej czy izolacji afektu).

cd rozumienie psychodynamiczne

(Mc Williams, 2008)

• Podstawowy konflikt afektywny to wściekłośd na

bycie kontrolowanym versus strach przed
ukaraniem (uczucia są stłumione, niedostępne,
poddane racjonalizacji)

• Słowa służą do ukrywania emocji a nie ich

wyrażania

• Podstawowym mechanizmem obronnym jest

izolacja i anulowanie. Oprócz tego pacjenci
używają: racjonalizacji, moralizacji, segmentacji,
intelektualizacji

OSOBOWOŚD UNIKAJĄCA

Kryteria diagnostyczne osobowości unikającej według DSM-IV-TR

Utrwalony wzorzec zahamowao w sytuacjach społecznych, poczucia

niedostosowania i nadmiernej wrażliwości na negatywną ocenę, który

pojawia się we wczesnej dorosłości i ujawnia w różnych kontekstach,

na co wskazują co najmniej cztery spośród następujących kryteriów:

1.

Jednostka unika aktywności zawodowej wymagającej bliższych

kontaktów z ludźmi, ponieważ obawia się krytyki, dezaprobaty i

odrzucenia.

2.

Niechętnie angażuje się w związki z innymi ludźmi, jeżeli nie ma

pewności, że jest lubiana.

3.

Wykazuje powściągliwośd w bliskich związkach z obawy przed

zawstydzeniem lub ośmieszeniem.

4.

W sytuacjach społecznych absorbują ją myśli o krytyce i odrzuceniu.

5.

W nowych sytuacjach społecznych wycofuje się z powodu poczucia

niedostosowania.

6.

Postrzega siebie jako osobę pozbawioną umiejętności społecznych,

nieatrakcyjną lub gorszą od innych.

7.

Bardzo niechętnie podejmuje osobiste ryzyko lub angażuje się w

nowe działania z obawy przed uczuciem zakłopotania.

Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 523)

• „Nieśmiałośd i unikanie są formą obrony przed

zażenowaniem, upokorzeniem, odrzuceniem i porażką.

Należy przeanalizowad psychodynamiczne znaczenie tych

lęków, aby w pełni zrozumied ich korzenie u danego

pacjenta. W procesie psychoterapii lub psychoanalizy

okazuje się jednak, że najistotniejszym afektywnym

doznaniem w osobowości unikającej jest poczucie wstydu”

• „Pacjenci z rozpoznaniem osobowości unikającej miewają

poczucie, że powinni wystrzegad się sytuacji społeczno-

towarzyskich, ponieważ inni zobaczą ich wady i

nieudolnośd. Wstydzą się w sobie różnych cech; uważają na

przykład, że są słabi, skazani na przegraną, ułomni fizycznie

lub psychicznie, chaotyczni i odpychający, niezdolni do

zapanowania nad fizjologią bądź ekshibicjonistyczni .”

Psychoterapia (Gabbard, 2009 str: 524)

„

Pacjenci z rozpoznaniem osobowości unikającej mogą lepiej

reagowad na psychoterapię ekspresywno-podtrzymującą, jeśli

będziemy ich stanowczo zachęcad do stawienia czoła

przerażającym sytuacjom (Gabbard, Bartlett 1998;

Sutherland, Frances 1995). Oczywiście powinniśmy pokazad,

że rozumiemy, iż takie działania wzbudzą w pacjencie poczucie

zażenowania i upokorzenia. Terapia ma charakter

ekspresywno-podtrzymujący w tym sensie, że elementem

ekspresywnym jest analiza przyczyn wstydu i związanych z nim

doświadczeo w procesie rozwoju, natomiast elementem

podtrzymującym jest zachęta do konfrontacji z trudną

sytuacją zamiast wycofania się z niej. W proces leczenia

można włączyd selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego

serotoniny (na przykład paroksetynę), który zadziała na

biologicznie uwarunkowane cechy temperamentu.

”

OSOBOWOŚD ZALEŻNA

Kryteria diagnostyczne osobowości zależnej według DSM-IV-TR

Utrwalona, nadmierna potrzeba doznawania opieki, prowadząca do uległości, kurczowe­go

trzymania się bliskich i lęku przed rozłąką, która pojawia się we wczesnej dorosłości i

ujawnia w różnych kontekstach, na co wskazuje co najmniej pięd spośród następujących

kryteriów:

1.

Jednostka ma trudności z podejmowaniem codziennych decyzji bez nadużywania rad i

wsparcia ze strony innych ludzi.

2.

Potrzebuje innych, żeby przejęli odpowiedzialnośd za większośd głównych obszarów jej

życia.

3.

Ma trudności z wyrażaniem sprzeciwu wobec innych z obawy, że utraci wsparcie lub

spotka się z dezaprobatą. Uwaga: nie dotyczy to uzasadnionego lęku przed odwetem.

4.

Ma trudności z inicjowaniem przedsięwzięd i samodzielnym działaniem (z powodu

braku pewności siebie, a nie braku motywacji czy energii).

5.

Zrobi wszystko, by zyskad opiekę i wsparcie innych ludzi; w tym celu gotowa jest nawet

robid rzeczy dla siebie nieprzyjemne.

6.

Kiedy jest sama, odczuwa niepokój i bezradnośd z powodu wyolbrzymionych obaw, że

nie da sobie rady.

7.

Kiedy bliski związek się rozpadnie, pilnie poszukuje następnego jako kolejnego źródła

opieki i wsparcia.

8.

Żyje w ciągłej obawie, pozbawionej realnych podstaw, że zostanie porzucona i będzie

zmuszona sama zadbad o siebie.

Rozumienie psychodynamiczne (Gabbard, 2009 str: 528)

• „Centralnym aspektem osobowości zależnej jest

więź pozbawiona poczucia bezpieczeostwa.
Niektórzy pacjenci wywodzą się również z rodzin o
wikłającym wzorcu przywiązania.”

• Zależności nie jest tożsama z biernością.
• „Kurczowe trzymanie się drugiej osoby często

maskuje duże pokłady agresji i może byd
spo­strzegane jako formacja kompromisowa,
która broni przed wrogością, a jednocześnie
pozwala na jej wyrażenie.”

Psychoterapia (Gabbard, 2009 str: 529)

• „Ogólna zasada stosowana w terapii osobowości zależnej

mówi, że to, czego pacjent chce, nie jest tym, czego tak

naprawdę potrzebuje. Osoby z tym zaburzeniem starają się

nakłonid terapeutów do udzielania im rad, pielęgnowania

zależności i koluzji, polegającej na podejmowaniu za nich

decyzji i przeszkadzaniu im w samodzielnej realizacji

pragnieo. Musimy posiąśd umiejętnośd frustracji tych

potrzeb i zachęcad pacjenta do samodzielnego myślenia i

działania. Należy wysyład sygnały świadczące o tym, że lęk

wywołany frustracją potrzeb jest do zniesienia i może

okazad się produktywny, pomaga bowiem w ujawnianiu

skojarzeo dotyczących zależności i związanych z nią obaw.”