Paj

ę

czaki

Arachnida

Typ Arthropoda – stawonogi

MANDIBULATA
Podtyp: Branchiata – skrzelodyszne (Crustaceomorpha – skorupiakokształtne)

Gromada: Crustacea – skorupiaki

Podtyp: Tracheata (Uniramia) – tchawkodyszne

Gromada: Myriapoda
Gromada: Insecta

AMANDIBULATA
Podtyp: Trylobitomorpha
Podtyp: Chelicerata – szcz

ę

koczułkowce (Cheliceromorpha)

Gromada: Xiphosura – ostrogony / staroraki Merostomata
Gromada: Gigantostraca – wielkoraki
Gromada: Arachnida - paj

ę

czaki

Gromada: Pantopoda – kikutnice

Stawonogi

•

Najbogatszy w gatunki typ zwierz

ę

cy

•

Heteronomiczna metameria

•

Grupy segmentów tworz

ą

tagmy: głowa, tułów, odwłok

•

Odnó

ż

a wykształcone z parapodiów wieloszczetów, wieloczłonowe,

ruchomo poł

ą

czone stawami

•

Specjalizacja odnó

ż

y

•

Oskórek chitynowy (kutykula)

•

Skleryty: tergit, sternit, pleuryty

•

Linienie

•

Jama ciała – miksocel

•

Otwarty układ krwiono

ś

ny z sercem

•

Mózg trzycz

ę

sciowy, konektywy okołogardzielowe, ła

ń

cuszek

brzuszny

•

Wydalanie: gruczoły koksalne lub cewki Malphigiego

•

Rozmna

ż

anie płciowe

Podtyp Chelicerata

• Głowotułów i odwłok

• 6 par odnó

ż

y na głowotułowiu

– Szcz

ę

koczułki (chelicerae), rola

ż

uwaczek;

– nogogłaszczki (pedipalpi), rola chwytna,

dotyk, narz

ą

d kopulacyjny u paj

ą

ków;

– 4 pary odnó

ż

y krocznych

Xiphosura

• ciało pokryte pancerzem

• 6 par odnó

ż

y odwłokowych-

skrzela

• Limulus polyphemus

Gigantostraca

Pantopoda (Pycnogonida)

Arachnida

paj

ę

czaki

• Głównie l

ą

dowe

• Ciało segmentowane lub zlanie

segmentów

• Głowotułów i odwłok (najcz

ęś

ciej)

• Brak czułków
• Wi

ę

kszo

ść

drapie

ż

na

• Płynny pokarm, trawienie pozajelitowe

zewn

ę

trzne

• 6 par odnó

ż

y na głowotułowiu

• Płuca lub tchawki

• Gruczoły koksalne i cewki Malphighiego –

wydalanie zkrystalizowanej guaniny

• Ró

ż

ny stopie

ń

zlania segmentów

• Endocuticula – z chityny, egzocuticula – chityna

inkrustowana białkami, epicuticula z
lipoproteidów

• Protocerebrum i triticerebrum – brak

deutocerebrum wraz z zanikiem czułek (antenul)

• Zaplemnienie wewn

ę

trzne – spermatofory

lub kopulacja

• Rz

ą

d: Scorpiones

• Rz

ą

d: Pedipalpi

• Rz

ą

d: Solifugae

• Rz

ą

d: Pseudoscorpiones

• Rz

ą

d: Ricinulei

• Rz

ą

d: Opiliones

• Rz

ą

d: Aranei

• Rz

ą

d: Acari

Scorpiones

skorpiony

• Ciepły klimat

• Kleszczowate nogogłaszczki

• Segmentowany, długi odwłok z zaadowłokiem

zako

ń

czonym telsonem w formie kolca jadowego

• Zazwyczaj

ż

yworodne

Buthus occitanus

Pedipalpi

spaw

ę

ki

• Podobne do skorpionów, ale

odwłok nie jest podzielony na
przed- i zaodwłok

• Pierwsza para odnó

ż

y krocznych

przekształcona w długie narz

ą

dy

czuciowe

• Nogogłaszczki kleszczowate

• Ochrona jaj przez samice

• Ok. 200 gatunków, wi

ę

kszo

ść

w

rejonach tropikalnych

• Uropyga, Schizomida,

Amblypygae

Solifugae

solfugi

• Du

ż

e

• Głowotułów podzielony na propeltidium i

dwa pozostałe człony

• Nogogłaszczki podobne do odnó

ż

y

• Gor

ą

cy i suchy klimat

• Okre

ś

lane jako agresywne

• Niejadowite, ale uk

ą

szenie powoduje

infekcj

ę

Galeodes araneoides

(5 cm,Krym i Kaukaz)

Ci

ęż

arna samica Galeodes sp.

Pseudoscorpiones

zaleszczotki

• Małe rozmiary
• Przypominaj

ą

skorpiony, ale szeroki, jednolity

odwłok

• Nogogłaszczki w postaci relatywnie du

ż

ych

kleszczy

• Na ko

ń

cu pedipalp gruczoły prz

ę

dne

• Budowa gniazd
• Wyst

ę

puj

ą

w glebie,

ś

ciółce, pod schronieniami,

w mieszkaniach

• Ciało od 1 mm do 12 mm

Chelicer cancroides

zaleszczotek pospolity

Ricinulei

kapturce

•

Ś

lepe, z płytk

ą

zasłaniaj

ą

c

ą

od góry

szcz

ę

koczułki i nogogłaszczki

• troplikalne

Opiliones

kosarze

• Podobne do paj

ą

ków, ale inna

rozczłonowanie ciała

• Odwłok ł

ą

czy si

ę

szeroko z głowotułowiem

• Kleszczowate szcz

ę

koczułki

Phalangium opilio

Aranei

paj

ą

ki

• Bogaty w gatunki rz

ą

d (ok. 20 000)

• Jednolity odwłok poł

ą

czony z głowotułowiem za

pomoc

ą

łody

ż

kowatego segmentu

(przew

ęż

enie)

• Szcz

ę

koczułki zako

ń

czone ruchomymi

pazurkowatymi członami

• Nogogłaszczki w kształcie czułków, u samców

rola narz

ą

du kopulacyjnego

• Brodawki prz

ę

dne na odwłoku (przekształcone

odnó

ż

a)

Araneae

• Mesothelae – o segmentowanym

odwłoku, k

ą

dziołki na

ś

rodku odwłoka

• Opisthothelae – odwłok

niesegmentowany, k

ą

dziołki na ko

ń

cu

– Mygalomorphae: ptasznikokształtne

– Araneinomorphae: paj

ą

ki wła

ś

ciwe

Acari

• Miniaturyzacja

• Du

ż

e zró

ż

nicowanie

• Niektóre wtórnie wodne

• Wiele sposobów od

ż

ywiania

• Ró

ż

ny stopie

ń

rozczłonowania

• Gnathosoma (ryjek) i ophisthosoma

• Polifiletyczne

Argas reflexus

Ixodes ricinus

Demodex folliculorum

Sarcoptes scabiei

Tetranychidae

Gamasidae

Eriophyidae