Pajęczaki

1. WIADOMOŚCI OGÓLNE. Środowiskiem życia większości pajęczaków jest ląd. Niektóre wyjątki, takie jak np. pająk tropik żyją w wodzie. Ich ciało pokryte jest oskórkiem hitynowym. Pod nim znajduje się jednowarstwowy nabłonek tworzący oskórek.

Ciało składa się z dwóch części :

• głowy

• tułowia

połączonych głęboką bruzdą.

2. Głowa. Cześć ta jest niesegmentowana. Na jej spodzie znajduje się 6 par odnóży. Pierwsza para to dwuczłonowe szczękoczółki. Pod wierzchołkiem jest ujście przewodu jadowego. Gruczoł jadowy jest u nasady pierwszej pary szczękoczółków w głowotułowiu. Para ta chwyta, zabija i rozszarpuje ciało ofiary, a poza tym nosi oprzędy z jajami oraz grzebie w ziemi. Druga para to sześcioczłonowe nogogłaszczki. Na pierwszym członie po wewnętrznej stronie jest wyrostek szczękowy. Pozostałe 5 członów tworzy głaszczek, na którego końcu u samców znajduje się aparat kopulacyjny składający się ze zbiornika nasiennego i przewodu wprowadzającego. Nogogłaszczki rozgryzają zdobycz, wysysają krew oraz są narządami dotykowymi. Pająki to drapieżniki.

Kolejne 4 pary odnóży krocznych składają się z 7 części

• biodra

• krętarza

• uda

• rzepki

• golenia

• zastopia

• stopy

Odnóża zakończone są pazurkami służącymi do przędzenia sieci. W części głowowej znajduje się również 8 prostych oczek. Pajęczaki widzą bardzo słabo.

3. odwłok. Jest niesegmentowany. Nie znajdują się tam odnóża. Na końcu odwłoka są kondziołki przędne. Jest ich 3 pary. Z zewnątrz są w postaci siateczek, przez której oczka wydziela się ciecz. Ta ciecz na powierzchni stygnie i pająk przędzie z niej nić w sieć. Tworzy nici lepkie i nielepkie ( promieniste ). Pająk chodzi po niciach promienistych. Nić jest używana również do budowy białawego kokonu, gdzie są jaja.

4. przewód pokarmowy. Składa się z kilku części :

• otwór gębowy

• jelito przednie

• przełyk

• żołądek wysuwany mający właściwości ssące

• jelito środkowe z ślepymi wyrostkami, mającymi ujście w przewodzie wątrobowym, z ich komórek wydzielane są soki trawienne

• jelito tylnie rozrzeszający się w pęcherzyk, a w nim kał i szkodliwe metabolity.

• otwór odbytowy na odwłoku

5. układ wydalniczy. To cewki Marphigiego - palczaste rozgałęzienia uchodzą do jelita na granicy przedniego i tylniego. Jest tam szkodliwy płyn, który koleinie usuwany jest na zewnątrz.

6. układ krwionośny. Jest otwarty. Serce znajduje się w grzbietowej części odwłoka. Naczynia krwionośne pełnią funkcję tętnic, naczynia żylne - żył. Krew jest bezbarwna.

7. Układ oddechowy. Składa się z

• 2 płucotchawki - worki płucne blaszkowate

• 2 pary tchawek

Do nich prowadzą przetchlinki. Pobieranie tlenu.

8. układ nerwowy. To zwój podprzełykowy. Od niego odchodzą 2 pnie nerwowe. Jest on łańcuszkowy, jak u owadów.

9. układ rozrodczy. Pajęczaki są rozdzielnopłciowe. Mocno zaznaczony jest dymorfizm płciowy, kanibalizm. Samiec jest mniejszy od samicy i po zapłodnieniu pada jej ofiarą. Narządy rozrodcze znajdują się w odwłoku.

Narządy męskie Narządy żeńskie

- parzyste jądra - nieparzyste jajniki

- 2 nasieniowody - 2 jajowody

- otwór płciowy - pochwa

- narząd kopulacyjny - otwór płciowy między przetchlinkami prowadzącymi do płucotchawek

Rozwój jest prosty. Młode pająki od razu mogą prząść sieć łowną, jest to tzw. instyt.

Przegląd pajęczaków

1. TOPIK - żyje w wodzie, buduje gniazdo o wyglądzie dzwonu, oddycha tlenem atmosferycznym.

2. TARANTULA - żyje na stepach, buduje gniazda ziemne.

3. PTASZNIK - osiąga długość do 7 cm, żyje w Afryce płd. wydziela silny, niebezpieczny jad.

4. ZALESZCZOTKI - żyją w mchu, w książkach, niszczą zbiory muzealne

5. SKORPIONY - osiągają długość do 20 cm, ciało segmentowane, odwłok zakończony kolcem jadowym, zdobycz zabija kolcem, a trzyma nogogłaszczakami.

6. ROZTOCZA - mikroskopijnej wielkości, ciało owalne bez podziału na segmenty i części, szczękoczólki i nogogłaszczki tworzą aparat kłująco-ssący, oddycha całą powierzchnią ciała, posiada tchawki, pasożyt roślin, zwierząt i ludzi.

7. KLESZCZE - żyją na drzewach, krzewach, ziemi. Pasożyt zwierząt, ludzi. Występuje postać larwalna i postać spoczynkowa - nimfa, przenosi tyfus plamisty i zapalenie mózgu.

8. ŚWIERZBOWIEC - samice drązą kanaliki pod skórą, co powoduje swędzenie, żywią się wydzieliną skóry, choroba świerzb, walczyć z nimi można przez odpowiednie maści i dbanie o higienę.

9. ROZKRUSZEK MĄCZNY - występuje w workach z mąką, powoduje rozgrzanie mąki, co prowadzi do jej samozapalenia.

---