Krwotok podpajęczynówkowy - wynaczynienie krwi do przestrzeni pomiędzy opony pajęczą, a miękką
Udar - globalne lub częściowe zaburzenie czynności mózgu o podłożu naczyniowym które utrzymuje się dłużej niż 24 godz.
Niedokrwienne - 80%
krwotoczne (krwotoki mózgowe, krwotoki podpajęczynówkowy) - 20%
co 10 po 50 roku życia
Przyczyny udarów:
zmniejszenie światła naczynia mózgowego
zaburzenie hemodynamiczne (niedostateczne wypełnienie krwią łożyska naczyniowego)
wzrost gęstości krwi
rozerwanie naczynia krwionośnego
Obraz kliniczny krwotoku:
pojawia się nagle
nagły silny ból głowy
nudności, wymioty
objawy oponowe (sztywność karku)
zaburzenia przytomności
drgawki
Przyczyna:
pęknięcie tętniaka mózgu zlokalizowane na tętnicy środkowej mózgu
malformacje naczyniowe tętniczo-żylne
nadciśnienie tętnicze (przyczyna pośrednia)
choroby krwi
guzy mózgu
urazy czaszkowo-mózgowe
Objawy różne:
Skala Boferella w modyfikacji Hunta i Hessa
Grupa I |
Chorzy przytomni z niewielkim bólem głowy, nieznaczna sztywność karku, bez niedowładów |
leczenie operacyjne zakllipsowanie tętnika
|
Grupa II |
-przytomny -silne bóle głowy -objawy oponowe -objawy podrażnienie nerwów czaszkowych -nie ma objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu |
|
Grupa III |
-podsypiający chorzy -objawy oponowe -objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu (afazja) |
|
Grupa IV |
-najcięższy stan -głębokie zaburzenie przytomności -pogłębione objawy ogniskowe -zaburzenia wegetatywne jako wynik uszkodzenia mózgu i pnia |
leczenie zachowawcze
|
Grupa V |
-źle rokujący -głęboka śpiączka -sztywność odmóżdżeniowa -śmierć mózgu |
|
Przygotowanie do badań diagnostycznych i zabiegu operacyjnego
fizyczne psychiczne
pielęgnowanie po zakończeniu
Nakłucie lędźwiowe - przy krwotoku płyn podbarwiony krwią (żylną)
Przygotowanie fizyczne
Ułożenie na brzegu łóżka, w pozycji na boku, kończyny zgięte w stawie biodrowym, głowa do kolan
Po badaniu
obserwacje (nudności, wymioty, bóle głowy)
24 godz. reżim łóżkowy
Angiografia naczyń mózgowych (radiologiczne inwazyjne)
Na czczo w dniu badania
Premedykacja
W znieczuleniu miejscowym podaje się Dormicum
Nakłucie tętnicy pachwinowej
Podanie kontrastu, który przenika do tętnic mózgowych
Opieka po badaniu:
pomiar i dokumentowanie parametrów (tętno, RR, oddechy)
dopilnowanie 24 godz. pozostania w łóżku
obserwacja opatrunku uciskowego (krwawienie, krwiak)
pod kątem uczulenia na kontrast objawów neurologicznych, które mogą być
w wyniku skurczu naczyń mózgowych lub oderwania materiału zatorowego
angiografia ma:
znaczenie lecznicze - embolizacja
znaczenie diagnostyczne
Pielęgnacja po zabiegu z powodu SAM:
6-8 tyg. reżim łóżkowy przy ku. nieoperacyjnym
pomiar i dokumentacja parametrów życiowych
pomiar temperatury
obserwacja i ocena świadomości Skala Glessgow\ 5p.
obserwacja szerokości źrenic (po stronie krwiaka, sztywna źrenica)
obserwacja stanu neurologicznego pacjenta
karta bilansu (płynów i diurezy)
EKG, monitorowanie, pulsoksymetria
badanie laboratoryjne
podajemy zlecone płyny i leki
ułożenie pod kątem 30º (zapobieganie obrzękowi mózgu)
zwalczanie kaszlu i zaparć
zabiegi fizjoterapeutyczne
utrzymanie drożności dróg oddechowych
zmiana pozycji kinezyterapia
karmienie przez zgłębnik lub pozajelitowo u chorych nieprzytomnych
cewnikowanie
Objawy świadczące o pogorszeniu stanu po zabiegu operacyjnym:
wzrost ciśnienia w jamie czaszki
brodykarolia i wzrost RR
zaburzenie oddechu
pogorszenie stanu świadomości
nierówność źrenic
drgawki
niedowłady
pobudzenie psychomotoryczne
gorączka
Powikłania krwotoku podpajęczynówkowego:
skurcz naczyń mózgowych
obrzęk mózgu
ponowne krwawienie
wodogłowie pokrwotoczne (obturacyjne, skrzepy blokują odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego)
napady typu padaczkowego
Nimodypina - bloker kanału wapniowego
działa przeciwskurczowo naczyń mózgowych
w pierwszych 90 godz. od rozpoznania krwiaka
Nimotop S - w pompie , dożylnie
7-10 dniach po podaw.dożylnym
doustnie.
zabezpieczenie przed światłem słonecznym
obserwacja chorego przed działaniem ubocznym (URR, zaburzenia rytmu serca, nudności, wymioty, bóle głowy zawroty, uczucie gorąca)
Udar niedokrwienny:
nagle, jednostronne osłabienie kończyny (górnej lub dolnej), zaburzenie czucia, wykrzywienie twarzy
niemożność mówienia i trudności w rozumieniu mowy (afazja)
nagłe zaburzenie widzenia, w jednym oku
bóle głowy, niepewny chód, trudności w utrzymaniu równowagi
nagłe upadki u starszych
utrata pamięci
zaburzenia orientacji
Okresy przebiegu choroby:
ostry - od kilku dni do kilku tygodni intensywne leczenie ze względu na możliwość zaburzenia przytomności, krążenia i oddechu.
Model pielęgnacyjny kompensacyjny
okres poprawy - regerenacyjno-kompensacyjny trwa od kilku dni do kilku tygodni.
Model częściowo kompensacyjny
okres przewlekły - utrwalonego inwalidztwa.
Pielęgnowanie - wspierająco - edukacyjne
Cele opieki pielęgniarskiej w okresie 1 i 2.
wspomaganie podstawowych funkcji organizmu i wyrównanie zaburzeń w tym zakresie
zapobieganie powstawaniu powikłań
zmniejszenie lub zniesienie deficytu samoopieki, określenie niezależności społecznej w stopniu możliwym
Profilaktyka udaru mózgu
profilaktyka pierwotna profilaktyka wtórna
Pierwotna Profilaktyka
dotyczy tych którzy nie przebyli:
obniżenie ryzyka zachorowania w grupie osób bez objawów choroby
wpływ na tzw. Modyfikowanie czynników ryzyka
Główne czynniki ryzyka:
nadciśnienie tętnicze i choroby układu krążenia i serca |
* pomiar regul. RR
|
podwyższony poziom lipidów |
|
cukrzyca |
|
otyłość, dieta bogata w tłuszcze mała aktywność fizyczna miażdżyca nikotynizm, alkoholizm przewlekły incydent TIA |
|
Profilaktyka wtórna:
zagrożenie po raz kolejny
incydent TIA
Cel:
niedopuszczenie do powtórnego udaru mózgu
zalecenia ekspertów Narodowego Programu Profilaktyki leczenia Udaru Mózgu
· zmiana trybu życia i wpływ na czynniki ryzyka
· leczenie antyagregacyjne (podawanie kwasu salicylowego)
· leczenie przeciwzapalne (pochodne teparyny)
· leczenie niekiedy chirurgiczne zwężenie tętnic szyjnych
Zalecenia dla chorych po udarach mózgu i ich rodzin/przyjaciół:
Należy wykonywać ćwiczenia, bowiem powtarzanie czynności jest podstawą usprawnienia pacjenta po udarze. Poza tym globalne ćwiczenia fizyczne powodują wzrost połączeń międzyneuronalnych, przywracając pamięć motoryczną.
Usprawnienie ruchowe należy zaczynać od ćwiczenia prostych, utraconych czynności.
Czynności bardziej skomplikowane trzeba często powtarzać aż do momentu, gdy przestaną sprawiać trudności, ale nadal należy je kontynuować ze zmniejszona częstotliwością.
Regularna zmiana pozycji leżącej oraz siedzącej co godzinę lub dwie, zależnie od stanu chorego, zapobiega powikłaniom płucnym, odleżynom, przykurczom, zesztywnieniom itp.
Utrzymanie higieny osobistej jest bardo ważne dla zdrowia i dobrego samopoczucia chorego. Jeśli pacjent jest sprawny w stopniu nawet minimalnym, wskazane jest korzystanie przez niego z łazienki (raczej prysznica niż wanny). Przemieszczanie się jest naturalnym elementem rehabilitacji i przyśpiesza powrót funkcji ruchowych. Należy pamiętać
o zabezpieczeniu sanitariatów, zamocowaniu uchwytów, wstawieniu do wanny
krzesła i zabezpieczeniu go przyssawkami przed poślizgiem.
Odzież i obuwie muszą być łatwe w używaniu i obsłudze, najlepiej zapinane na rzepy.
Kontrolowanie funkcji pęcherza. Funkcja ta, wraz z powrotem zdrowia
w wymiarze ogólnym, poprawia się. Wskazane jest systematyczne, np. co
dwie godz.. chodzenie do toalety, nawet gdy nie ma parcia na mocz oraz
ograniczenie przyjmowania płynów. W ten sposób wyrabia się odruch
warunkowy, który pozwala unormować mechanizm mikcji.
W razie potrzeby należy stosować pieluchomajtki i wkładki.
Unikanie mikrourazów, ponieważ skora po stronie niedowładu jest delikatna skutek zaburzeń troficznych (niedożywieniowych skóry) i narażona na powstanie odleżyn.
Instrukcje podawane choremu powinny być proste.
Należy koncentrować się tylko na zadaniu, które aktualnie jest realizowane (unikać rozpraszania uwagi przez inne czynności np. oglądanie TV, słuchanie radia itp.).
Przy istniejącym zespole zaniedbywania połowiczego należy aktywizować stronę niesprawną, tzn. świadomie poruszać słabszą kończyną i przyjmować naturalne położenie po obu stronach. Pielęgniarka lub opiekun zawsze ustawiają się po stronie niedowładu podczas uruchamiania pacjenta, podawania mu przedmiotów, a także rozmawiania z nim, dzięki czemu aktywizowane są obie połowy jego ciała w równym stopniu. Pielęgniarka powinna poświęcić szczególnie dużo uwagi słabszej stronie. Chory powinien wchodzić do wanny zawsze słabszą stroną, a wychodzić silniejszą. Jeśli u pacjenta występują trudności z żuciem i połykaniem, należy podawać mu małe kęsy pożywienia, przy czym pokarm powinien być miękki i rozdrobniony. Należy zwracać uwagę na to, aby w słabszej części jamy ustnej nie zostały resztki jedzenia.
Skierować chorego i jego rodzinę do ośrodka rehabilitacyjnego, który powinien indywidualnie dobrać sprzęt pomocniczy, wspomagający poruszanie się i samoobsługę. Pacjent nie powinien korzystać ze sprzętu pomocniczego w nadmiarze, ale tylko wtedy, gdy jest to niezbędne (przy wykorzystaniu wszelkich rezerw fizycznych i psychicznych swojego organizmu).
1
2