OLIGOPOL

OLIGOPOL

dr Sylwia Machowska

dr Sylwia Machowska

Oligopol

Oligopol

Model

Model

Sweezyego

Sweezyego

Kartel

Kartel

Cechy oligopolu

Cechy oligopolu

Na rynku funkcjonuje niewielka liczba

Na rynku funkcjonuje niewielka liczba

producent

producent

ó

ó

w realizuj

w realizuj

ą

ą

cych znaczny procent

cych znaczny procent

poda

poda

ż

ż

y rynkowej.

y rynkowej.

Cz

Cz

ę

ę

sto producenci zawieraj

sto producenci zawieraj

ą

ą

ze sob

ze sob

ą

ą

porozumienia w sprawie ustalania cen lub

porozumienia w sprawie ustalania cen lub

podzia

podzia

ł

ł

u rynku

u rynku

–

–

podejmowane decyzje maj

podejmowane decyzje maj

ą

ą

charakter strategiczny.

charakter strategiczny.

Istniej

Istniej

ą

ą

bariery wej

bariery wej

ś

ś

cia posiadaj

cia posiadaj

ą

ą

ce

ce

najcz

najcz

ęś

ęś

ciej charakter trwa

ciej charakter trwa

ł

ł

y.

y.

Sprzedawany produkt jest najcz

Sprzedawany produkt jest najcz

ęś

ęś

ciej

ciej

zr

zr

ó

ó

ż

ż

nicowany,

nicowany,

np

np

. poprzez reklam

. poprzez reklam

ę

ę

producent mo

producent mo

ż

ż

e nada

e nada

ć

ć

swoim wyrobom

swoim wyrobom

cechy szczeg

cechy szczeg

ó

ó

lne, odr

lne, odr

ó

ó

ż

ż

niaj

niaj

ą

ą

ce je od innych

ce je od innych

wyrob

wyrob

ó

ó

w.

w.

Celem dzia

Celem dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci producenta jest

ci producenta jest

maksymalizacja zysku.

maksymalizacja zysku.

Wska

Wska

ź

ź

nik koncentracji sprzeda

nik koncentracji sprzeda

ż

ż

y mo

y mo

ż

ż

e

e

si

si

ę

ę

ga

ga

ć

ć

nawet 90%.

nawet 90%.

Wi

Wi

ę

ę

kszo

kszo

ść

ść

bran

bran

ż

ż

we wsp

we wsp

ó

ó

ł

ł

czesnej

czesnej

gospodarce rynkowej ma struktur

gospodarce rynkowej ma struktur

ę

ę

oligopolu.

oligopolu.

Przyk

Przyk

ł

ł

ady bran

ady bran

ż

ż

maj

maj

ą

ą

cych

cych

struktur

struktur

ę

ę

oligopolu

oligopolu

Produkcja lek

Produkcja lek

ó

ó

w, sprz

w, sprz

ę

ę

tu

tu

elektronicznego, statk

elektronicznego, statk

ó

ó

w, samolot

w, samolot

ó

ó

w,

w,

ropy naftowej, stali, cementu, kaset i

ropy naftowej, stali, cementu, kaset i

p

p

ł

ł

yt muzycznych, gumy do

yt muzycznych, gumy do

ż

ż

ucia,

ucia,

wrzutowych automat

wrzutowych automat

ó

ó

w do gry czy

w do gry czy

zbo

zbo

ż

ż

owych produkt

owych produkt

ó

ó

w

w

ś

ś

niadaniowych.

niadaniowych.

R

R

ó

ó

wnowaga

wnowaga

Nasha

Nasha

Decyzje konkuruj

Decyzje konkuruj

ą

ą

cych ze sob

cych ze sob

ą

ą

oligopolist

oligopolist

ó

ó

w

w

maj

maj

ą

ą

charakter strategiczny co oznacza,

charakter strategiczny co oznacza,

ż

ż

e s

e s

ą

ą

to decyzje wsp

to decyzje wsp

ó

ó

ł

ł

zale

zale

ż

ż

ne, uwzgl

ne, uwzgl

ę

ę

dniaj

dniaj

ą

ą

ce

ce

mo

mo

ż

ż

liwe do zaistnienia reakcje konkurent

liwe do zaistnienia reakcje konkurent

ó

ó

w.

w.

Z uwagi na wsp

Z uwagi na wsp

ó

ó

ł

ł

zale

zale

ż

ż

no

no

ść

ść

tych decyzji rynek

tych decyzji rynek

oligopolistyczny zmierza do specyficznego w

oligopolistyczny zmierza do specyficznego w

swoim charakterze stanu r

swoim charakterze stanu r

ó

ó

wnowagi tzw.

wnowagi tzw.

r

r

ó

ó

wnowagi

wnowagi

Nascha

Nascha

.

.

Jest to stan, w kt

Jest to stan, w kt

ó

ó

rym

rym

ż

ż

aden uczestnik rynku

aden uczestnik rynku

nie ma zamiaru zmieni

nie ma zamiaru zmieni

ć

ć

swojej strategii, gdy

swojej strategii, gdy

ż

ż

dostosowa

dostosowa

ł

ł

j

j

ą

ą

do strategii konkurent

do strategii konkurent

ó

ó

w.

w.

Rodzaje modeli oligopolu.
Modele oligopolu, w których
producenci działają niezależnie:

Rodzaje modeli oligopolu.

Rodzaje modeli oligopolu.

Modele oligopolu, w kt

Modele oligopolu, w kt

ó

ó

rych

rych

producenci dzia

producenci dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

niezale

niezale

ż

ż

nie:

nie:

Modele w kt

Modele w kt

ó

ó

rych firmy reaguj

rych firmy reaguj

ą

ą

na zmiany

na zmiany

wielko

wielko

ś

ś

ci produkcji u konkurent

ci produkcji u konkurent

ó

ó

w:

w:

–

–

model

model

Cournota

Cournota

–

–

model

model

Stackelberga

Stackelberga

Modele, w kt

Modele, w kt

ó

ó

rych firmy reaguj

rych firmy reaguj

ą

ą

na zmiany

na zmiany

ceny u konkurent

ceny u konkurent

ó

ó

w:

w:

–

–

model Bertranda

model Bertranda

–

–

model

model

Sweezy

Sweezy

’

’

ego

ego

Rodzaje modeli oligopolu.

Rodzaje modeli oligopolu.

Modele oligopolu, w kt

Modele oligopolu, w kt

ó

ó

rych

rych

producenci wsp

producenci wsp

ó

ó

ł

ł

pracuj

pracuj

ą

ą

w celu

w celu

wsp

wsp

ó

ó

lnego maksymalizowania

lnego maksymalizowania

zysku:

zysku:

Kartele:

Kartele:

–

–

maksymalizuj

maksymalizuj

ą

ą

cy wsp

cy wsp

ó

ó

lny zysk

lny zysk

(scentralizowany)

(scentralizowany)

–

–

dokonuj

dokonuj

ą

ą

cy podzia

cy podzia

ł

ł

u rynku

u rynku

Modele przyw

Modele przyw

ó

ó

dztwa cenowego

dztwa cenowego

-

-

model firmy

model firmy

-

-

lidera dominuj

lidera dominuj

ą

ą

cego na rynku

cego na rynku

-

-

model o niskich kosztach

model o niskich kosztach

D

D

ąż

ąż

enie do monopolizacji

enie do monopolizacji

rynku

rynku

P

P

ozycja monopolisty w zakresie produkcji

ozycja monopolisty w zakresie produkcji

lub zbytu umo

lub zbytu umo

ż

ż

liwia przedsi

liwia przedsi

ę

ę

biorstwu

biorstwu

ustalenie ceny monopolowej i osi

ustalenie ceny monopolowej i osi

ą

ą

ganie

ganie

wi

wi

ę

ę

kszych zysk

kszych zysk

ó

ó

w w por

w w por

ó

ó

wnaniu do

wnaniu do

warunk

warunk

ó

ó

w rynku konkurencyjnego. Z tej

w rynku konkurencyjnego. Z tej

racji d

racji d

ąż

ąż

enie przedsi

enie przedsi

ę

ę

biorstw do

biorstw do

monopolizowania dzia

monopolizowania dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci

ci

gospodarczych jest cecha rozwijaj

gospodarczych jest cecha rozwijaj

ą

ą

cej si

cej si

ę

ę

gospodarki rynkowej.

gospodarki rynkowej.

Istniej

Istniej

ą

ą

dwie drogi umo

dwie drogi umo

ż

ż

liwiaj

liwiaj

ą

ą

ce

ce

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwom osi

biorstwom osi

ą

ą

ganie pozycji

ganie pozycji

monopolistycznej:

monopolistycznej:

Pierwsza polega na nieustannym

Pierwsza polega na nieustannym

inwestowaniu w rozw

inwestowaniu w rozw

ó

ó

j przedsi

j przedsi

ę

ę

biorstwa i

biorstwa i

opanowywaniu danej dziedziny produkcji lub

opanowywaniu danej dziedziny produkcji lub

rynku zbytu. Poniewa

rynku zbytu. Poniewa

ż

ż

konkurenci r

konkurenci r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

podejmuj

podejmuj

ą

ą

podobne dzia

podobne dzia

ł

ł

ania proces ten

ania proces ten

jest niezwykle kosztowny (ogromne nak

jest niezwykle kosztowny (ogromne nak

ł

ł

ady

ady

inwestycyjne oraz ryzyko zwi

inwestycyjne oraz ryzyko zwi

ą

ą

zane z

zane z

inwestowaniem) i d

inwestowaniem) i d

ł

ł

ugotrwa

ugotrwa

ł

ł

y.

y.

Drugim rozwi

Drugim rozwi

ą

ą

zaniem, umo

zaniem, umo

ż

ż

liwiaj

liwiaj

ą

ą

cym

cym

szybsze zdobycie pozycji monopolistycznej

szybsze zdobycie pozycji monopolistycznej

jest

jest

łą

łą

czenie ze sob

czenie ze sob

ą

ą

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw cz

biorstw cz

ę

ę

sto

sto

b

b

ę

ę

d

d

ą

ą

cych dotychczas konkurentami. Proces

cych dotychczas konkurentami. Proces

ten okre

ten okre

ś

ś

la si

la si

ę

ę

mianem fuzji

mianem fuzji

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw.

biorstw.

Łą

Łą

czenie si

czenie si

ę

ę

kapita

kapita

ł

ł

ó

ó

w

w

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw mo

biorstw mo

ż

ż

e mie

e mie

ć

ć

charakter

charakter

tymczasowy lub trwa

tymczasowy lub trwa

ł

ł

y.

y.

W wyniku

W wyniku

łą

łą

czenia si

czenia si

ę

ę

firm powstaj

firm powstaj

ą

ą

nowe formy instytucjonalne, z

nowe formy instytucjonalne, z

kt

kt

ó

ó

rych najbardziej znane to:

rych najbardziej znane to:

Kratele

Kratele

-

-

umowy kartelowe dotycz

umowy kartelowe dotycz

ą

ą

wsp

wsp

ó

ó

lnej polityki

lnej polityki

ustalania cen, podzia

ustalania cen, podzia

ł

ł

u i rynk

u i rynk

ó

ó

w zbytu a tak

w zbytu a tak

ż

ż

e koordynacji

e koordynacji

plan

plan

ó

ó

w inwestycyjnych przedsi

w inwestycyjnych przedsi

ę

ę

biorstw. Jednym z

biorstw. Jednym z

najbardziej znanych karteli jest OPEC

najbardziej znanych karteli jest OPEC

–

–

organizacja

organizacja

eksporter

eksporter

ó

ó

w ropy naftowej.

w ropy naftowej.

Celem umowy kartelowej jest ograniczenie wzajemnej

Celem umowy kartelowej jest ograniczenie wzajemnej

konkurencji oraz podzia

konkurencji oraz podzia

ł

ł

osi

osi

ą

ą

ganych zysk

ganych zysk

ó

ó

w

w

monopolowych. Przedsi

monopolowych. Przedsi

ę

ę

biorstwa kartelu walcz

biorstwa kartelu walcz

ą

ą

nieustannie miedzy sob

nieustannie miedzy sob

ą

ą

o przydzia

o przydzia

ł

ł

y kontyngent

y kontyngent

ó

ó

w, o

w, o

wielko

wielko

ś

ś

ci udzia

ci udzia

ł

ł

ó

ó

w rynkowych oraz o podzia

w rynkowych oraz o podzia

ł

ł

wsp

wsp

ó

ó

lnie

lnie

osi

osi

ą

ą

ganych zysk

ganych zysk

ó

ó

w. Powstaj

w. Powstaj

ą

ą

ce konflikty prowadz

ce konflikty prowadz

ą

ą

w ko

w ko

ń

ń

cu

cu

do

do

ł

ł

amania ustale

amania ustale

ń

ń

kartelowych. Z tej racji kartele s

kartelowych. Z tej racji kartele s

ą

ą

z

z

natury form

natury form

ą

ą

niestabiln

niestabiln

ą

ą

i nietrwa

i nietrwa

łą

łą

.

.

Syndykat

Syndykat

-

-

powstaje w wyniku umowy

powstaje w wyniku umowy

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw, kt

biorstw, kt

ó

ó

re ustalaj

re ustalaj

ą

ą

wsp

wsp

ó

ó

lna polityk

lna polityk

ę

ę

sprzeda

sprzeda

ż

ż

y lub zakupu produkt

y lub zakupu produkt

ó

ó

w. Syndykat

w. Syndykat

spe

spe

ł

ł

nia rol

nia rol

ę

ę

wsp

wsp

ó

ó

lnego biura handlowego

lnego biura handlowego

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw, kt

biorstw, kt

ó

ó

re w ich imieniu i interesie

re w ich imieniu i interesie

prowadzi odpowiedni

prowadzi odpowiedni

ą

ą

polityk

polityk

ę

ę

cen i zbytu.

cen i zbytu.

Syndykat kontroluje r

Syndykat kontroluje r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

rozmiary poda

rozmiary poda

ż

ż

y

y

wyznaczaj

wyznaczaj

ą

ą

c poszczeg

c poszczeg

ó

ó

lnym przedsi

lnym przedsi

ę

ę

biorstwom

biorstwom

odpowiednie limity produkcyjne. Niekiedy

odpowiednie limity produkcyjne. Niekiedy

syndykat towarzyszy kartelowi, pot

syndykat towarzyszy kartelowi, pot

ę

ę

guj

guj

ą

ą

c

c

pozycje monopolistyczn

pozycje monopolistyczn

ą

ą

zrzeszonych

zrzeszonych

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw.

biorstw.

Trust

Trust

stanowi jako

stanowi jako

ś

ś

ciowo wy

ciowo wy

ż

ż

sz

sz

ą

ą

form

form

ę

ę

monopolizacji produkcji. Trust jest nowym

monopolizacji produkcji. Trust jest nowym

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwem, powsta

biorstwem, powsta

ł

ł

ym zamiast

ym zamiast

samodzielnie istniej

samodzielnie istniej

ą

ą

cych dotychczas firm.

cych dotychczas firm.

Akcjonariusze (udzia

Akcjonariusze (udzia

ł

ł

owcy) poszczeg

owcy) poszczeg

ó

ó

lnych

lnych

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw przekazuj

biorstw przekazuj

ą

ą

swoje udzia

swoje udzia

ł

ł

y

y

zarz

zarz

ą

ą

dowi trustu otrzymuj

dowi trustu otrzymuj

ą

ą

c w zamian certyfikaty

c w zamian certyfikaty

trustowe. Przedsi

trustowe. Przedsi

ę

ę

biorstwa wchodz

biorstwa wchodz

ą

ą

ce w skald

ce w skald

trustu trac

trustu trac

ą

ą

swoj

swoj

ą

ą

niezale

niezale

ż

ż

no

no

ść

ść

ekonomiczn

ekonomiczn

ą

ą

i

i

prawn

prawn

ą

ą

. Trustem zarz

. Trustem zarz

ą

ą

dza rada wykonawcza.

dza rada wykonawcza.

Zyski wypracowane przez przedsi

Zyski wypracowane przez przedsi

ę

ę

biorstwa p

biorstwa p

ł

ł

yn

yn

ą

ą

do centralnej kasy trustu. Rada trustu dzieli

do centralnej kasy trustu. Rada trustu dzieli

osi

osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

te zyski proporcjonalnie do udzia

te zyski proporcjonalnie do udzia

ł

ł

ó

ó

w

w

poszczeg

poszczeg

ó

ó

lnych firm w tru

lnych firm w tru

ś

ś

cie.

cie.

Koncern

Koncern

jest zespo

jest zespo

ł

ł

em odr

em odr

ę

ę

bnie dzia

bnie dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

cych

cych

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw, nale

biorstw, nale

żą

żą

cych do wsp

cych do wsp

ó

ó

lnego

lnego

w

w

ł

ł

a

a

ś

ś

ciciela. Du

ciciela. Du

ż

ż

e silne kapita

e silne kapita

ł

ł

owo

owo

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwo wykupuje akcje innych firm

biorstwo wykupuje akcje innych firm

lub doprowadza do fuzji organizacyjnych

lub doprowadza do fuzji organizacyjnych

uzyskuj

uzyskuj

ą

ą

c w ten spos

c w ten spos

ó

ó

b kontrol

b kontrol

ę

ę

nad nimi.

nad nimi.

Konkurencja mi

Konkurencja mi

ę

ę

dzy przedsi

dzy przedsi

ę

ę

biorstwami

biorstwami

koncernu zostaje zlikwidowana.

koncernu zostaje zlikwidowana.

Cecha wielu koncern

Cecha wielu koncern

ó

ó

w s

w s

ą

ą

technologiczne

technologiczne

powi

powi

ą

ą

zania pionowe przedsi

zania pionowe przedsi

ę

ę

biorstw.

biorstw.

Holding

Holding

jest stosunkowo skomplikowan

jest stosunkowo skomplikowan

ą

ą

form

form

ą

ą

monopolizacji, pozwalaj

monopolizacji, pozwalaj

ą

ą

c

c

ą

ą

na kontrolowanie

na kontrolowanie

znacznej ilo

znacznej ilo

ś

ś

ci przedsi

ci przedsi

ę

ę

biorstw. Holding jest

biorstw. Holding jest

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwem (najcz

biorstwem (najcz

ęś

ęś

ciej sp

ciej sp

ó

ó

ł

ł

k

k

ą

ą

akcyjn

akcyjn

ą

ą

),

),

kt

kt

ó

ó

re poprzez posiadane akcje innych

re poprzez posiadane akcje innych

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstw sprawuje kontrole nad nimi.

biorstw sprawuje kontrole nad nimi.

Sp

Sp

ó

ó

ł

ł

ka akcyjna jest form

ka akcyjna jest form

ą

ą

prawn

prawn

ą

ą

przedsi

przedsi

ę

ę

biorstwa, w kt

biorstwa, w kt

ó

ó

rej w

rej w

ł

ł

adze sprawuj

adze sprawuj

ą

ą

akcjonariusze (wsp

akcjonariusze (wsp

ó

ó

ł

ł

w

w

ł

ł

a

a

ś

ś

ciciele przedsi

ciciele przedsi

ę

ę

biorstwa).

biorstwa).

Teoretycznie nale

Teoretycznie nale

ż

ż

y posiada

y posiada

ć

ć

przynajmniej 51%

przynajmniej 51%

wszystkich akcji, aby decydowa

wszystkich akcji, aby decydowa

ć

ć

o dzia

o dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci

ci

sp

sp

ó

ó

ł

ł

ki. Holding mo

ki. Holding mo

ż

ż

e r

e r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

powsta

powsta

ć

ć

w wyniku

w wyniku

kupowania akcji przedsi

kupowania akcji przedsi

ę

ę

biorstw na gie

biorstw na gie

ł

ł

dzie.

dzie.

Najcz

Najcz

ęś

ęś

ciej holdingi tworz

ciej holdingi tworz

ą

ą

wielkie firmy

wielkie firmy

przemys

przemys

ł

ł

owe lub finansowe ( banki) w celu

owe lub finansowe ( banki) w celu

kontrolowania przedsi

kontrolowania przedsi

ę

ę

biorstw powi

biorstw powi

ą

ą

zanych z ich

zanych z ich

dzia

dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci

ci

ą

ą

. Jednym z najwi

. Jednym z najwi

ę

ę

kszych holding

kszych holding

ó

ó

w w

w w

skali

skali

ś

ś

wiatowej jest

wiatowej jest

General

General

Motors

Motors

.

.

Model

Model

Sweezy

Sweezy

‘

‘

ego

ego

–

–

z

z

ł

ł

amana krzywa popytu

amana krzywa popytu

W pierwszej po

W pierwszej po

ł

ł

owie XX wieku

owie XX wieku

ekonomi

ekonomi

ś

ś

ci zaobserwowali do

ci zaobserwowali do

ść

ść

du

du

żą

żą

stabilno

stabilno

ść

ść

cen na rynku

cen na rynku

oligopolistycznym. Model

oligopolistycznym. Model

Sweezy

Sweezy

‘

‘

ego

ego

by

by

ł

ł

pr

pr

ó

ó

b

b

ą

ą

odpowiedzi na pytanie,

odpowiedzi na pytanie,

dlaczego ceny w przemys

dlaczego ceny w przemys

ł

ł

ach o

ach o

strukturze oligopolu wykazuj

strukturze oligopolu wykazuj

ą

ą

wzgl

wzgl

ę

ę

dn

dn

ą

ą

stabilno

stabilno

ść

ść

i stosunkowo s

i stosunkowo s

ł

ł

abo reaguj

abo reaguj

ą

ą

na wzrost koszt

na wzrost koszt

ó

ó

w wytwarzania.

w wytwarzania.

Za

Za

ł

ł

o

o

ż

ż

y

y

ł

ł

on,

on,

ż

ż

e oligopoli

e oligopoli

ś

ś

ci traktuj

ci traktuj

ą

ą

swoje

swoje

funkcje popytu jako bardzo elastyczne, co

funkcje popytu jako bardzo elastyczne, co

wyklucza podwy

wyklucza podwy

ż

ż

ki cen jako spos

ki cen jako spos

ó

ó

b

b

zwi

zwi

ę

ę

kszenia przez nich swojego udzia

kszenia przez nich swojego udzia

ł

ł

u w

u w

rynku.

rynku.

Wed

Wed

ł

ł

ug

ug

Sweezy

Sweezy

‘

‘

ego r

ego r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

obni

obni

ż

ż

ki cen nie

ki cen nie

s

s

ą

ą

dobrym sposobem, gdy

dobrym sposobem, gdy

ż

ż

je

je

ś

ś

li jeden z

li jeden z

oligopolist

oligopolist

ó

ó

w obni

w obni

ż

ż

y cen

y cen

ę

ę

, to niemal

, to niemal

natychmiast to samo zrobi

natychmiast to samo zrobi

ą

ą

inni. W rezultacie

inni. W rezultacie

zamiast wzrostu sprzeda

zamiast wzrostu sprzeda

ż

ż

y mo

y mo

ż

ż

e nast

e nast

ą

ą

pi

pi

ć

ć

nawet jej spadek.

nawet jej spadek.

Dlatego analiza tego rynku opiera si

Dlatego analiza tego rynku opiera si

ę

ę

na

na

dw

dw

ó

ó

ch asymetrycznych za

ch asymetrycznych za

ł

ł

o

o

ż

ż

eniach:

eniach:

Je

Je

ś

ś

li oligopolista obni

li oligopolista obni

ż

ż

a cen

a cen

ę

ę

, to jego

, to jego

konkurenci czuj

konkurenci czuj

ą

ą

si

si

ę

ę

zmuszeni do p

zmuszeni do p

ó

ó

j

j

ś

ś

cia jego

cia jego

ś

ś

ladem, aby zapobiec utracie klient

ladem, aby zapobiec utracie klient

ó

ó

w;

w;

Je

Je

ś

ś

li oligopolista podnosi cen

li oligopolista podnosi cen

ę

ę

, to

, to

ż

ż

aden z

aden z

rywali nie post

rywali nie post

ą

ą

pi podobnie, poniewa

pi podobnie, poniewa

ż

ż

pozostaj

pozostaj

ą

ą

c przy dotychczasowej cenie przejmie

c przy dotychczasowej cenie przejmie

cz

cz

ęść

ęść

rynku firmy, kt

rynku firmy, kt

ó

ó

ra dokona

ra dokona

ł

ł

a podwy

a podwy

ż

ż

ki.

ki.

Oligopolista musi zatem bra

Oligopolista musi zatem bra

ć

ć

pod

pod

uwag

uwag

ę

ę

jak gdyby dwie odr

jak gdyby dwie odr

ę

ę

bne

bne

funkcje popytu: jedn

funkcje popytu: jedn

ą

ą

elastyczn

elastyczn

ą

ą

dla

dla

podwy

podwy

ż

ż

ek cen, drug

ek cen, drug

ą

ą

mniej elastyczn

mniej elastyczn

ą

ą

dla obni

dla obni

ż

ż

ek cen.

ek cen.

MR

1

MR

2

D

1

D

2

j.p.

X

P

E

D

1

D

2

Graficznym wyrazem
funkcji popytu są
krzywe:

D1 dla obniżki ceny i
D2 dla podwyżki ceny.

MC

Obniżając cenę, producent będzie się poruszać po ramieniu
ED

1

, a podnosząc cenę po ramieniu ED

2

. Z każdą z tych

dwóch krzywych popytu skorelowana jest krzywa przychodu
krańcowego, ponieważ jednak krzywa popytu jest złamana to
przychód krańcowy jest nieciągły.

Nieciągłość krzywej
MR powoduje, że MC
znajdujące się w owej
nieciągłości. Nie
zależnie od tego, czy
MC rosną czy maleją,
ale tak długo dopóki
znajdują się w luce
nie zmienia to
warunków równowagi
producenta.

Tak wi

Tak wi

ę

ę

c w modelu

c w modelu

Sweezy

Sweezy

‘

‘

ego mamy do

ego mamy do

czynienia z nietypow

czynienia z nietypow

ą

ą

z

z

ł

ł

aman

aman

ą

ą

krzyw

krzyw

ą

ą

popytu.

popytu.

Konsekwencj

Konsekwencj

ą

ą

z

z

ł

ł

amania krzywej jest nieci

amania krzywej jest nieci

ą

ą

g

g

ł

ł

y

y

MR. Luka w ci

MR. Luka w ci

ą

ą

g

g

ł

ł

o

o

ś

ś

ci MR powoduje,

ci MR powoduje,

ż

ż

e w

e w

okre

okre

ś

ś

lonym przedziale wzrostu MC oligopolista

lonym przedziale wzrostu MC oligopolista

b

b

ę

ę

dzie nadal pozostawa

dzie nadal pozostawa

ł

ł

w punkcie r

w punkcie r

ó

ó

wnowagi,

wnowagi,

co mo

co mo

ż

ż

e t

e t

ł

ł

umaczy

umaczy

ć

ć

wzgl

wzgl

ę

ę

dn

dn

ą

ą

stabilno

stabilno

ść

ść

cen na

cen na

rynku oligopolistycznym. Pozostaj

rynku oligopolistycznym. Pozostaj

ą

ą

c bowiem,

c bowiem,

mimo wzrostu MC, w punkcie r

mimo wzrostu MC, w punkcie r

ó

ó

wnowagi,

wnowagi,

oligopolista nie b

oligopolista nie b

ę

ę

dzie zmienia

dzie zmienia

ł

ł

ani wielko

ani wielko

ś

ś

ci

ci

produkcji ani ceny.

produkcji ani ceny.

Model z

Model z

ł

ł

amanej krzywej popytu opisuje rynek

amanej krzywej popytu opisuje rynek

oligopolistyczny, na kt

oligopolistyczny, na kt

ó

ó

rym producenci dzia

rym producenci dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

niezale

niezale

ż

ż

nie i nie zawieraj

nie i nie zawieraj

ą

ą

ż

ż

adnych porozumie

adnych porozumie

ń

ń

co do wielko

co do wielko

ś

ś

ci produkcji i cen.

ci produkcji i cen.

Jednak tendencj

Jednak tendencj

ą

ą

na rynku oligopolistycznym

na rynku oligopolistycznym

jest d

jest d

ąż

ąż

enie do zawierania porozumie

enie do zawierania porozumie

ń

ń

ograniczaj

ograniczaj

ą

ą

cych walk

cych walk

ę

ę

konkurencyjn

konkurencyjn

ą

ą

mi

mi

ę

ę

dzy

dzy

uczestnikami rynku. Porozumienia takie

uczestnikami rynku. Porozumienia takie

okre

okre

ś

ś

lane s

lane s

ą

ą

jako

jako

„

„

zmowy producent

zmowy producent

ó

ó

w

w

”

”

.

.

Ograniczenie konkurencji i stworzenie monopolu

Ograniczenie konkurencji i stworzenie monopolu

w wyniku zmowy jest dzia

w wyniku zmowy jest dzia

ł

ł

aniem, kt

aniem, kt

ó

ó

re w wielu

re w wielu

krajach jest prawnie zabronione.

krajach jest prawnie zabronione.

KARTEL

KARTEL

KARTEL

Kartel

Kartel

powstaje w celu ograniczenia konkurencji

powstaje w celu ograniczenia konkurencji

mi

mi

ę

ę

dzy przedsi

dzy przedsi

ę

ę

biorstwami nale

biorstwami nale

żą

żą

cymi do bran

cymi do bran

ż

ż

y.

y.

Porozumienia przedsi

Porozumienia przedsi

ę

ę

biorstw wytwarzaj

biorstw wytwarzaj

ą

ą

cych

cych

okre

okre

ś

ś

lony produkt z regu

lony produkt z regu

ł

ł

y dotycz

y dotycz

ą

ą

poziomu cen,

poziomu cen,

rozmiar

rozmiar

ó

ó

w produkcji i rynk

w produkcji i rynk

ó

ó

w zbytu. Ograniczaj

w zbytu. Ograniczaj

ą

ą

c

c

produkcj

produkcj

ę

ę

kartel sztucznie zawy

kartel sztucznie zawy

ż

ż

a cen

a cen

ę

ę

, co

, co

umo

umo

ż

ż

liwia wysokie zyski. Zysk monopolowy z

liwia wysokie zyski. Zysk monopolowy z

regu

regu

ł

ł

y dzieli si

y dzieli si

ę

ę

mi

mi

ę

ę

dzy uczestnik

dzy uczestnik

ó

ó

w kartelu

w kartelu

proporcjonalnie do ustalonych kontyngent

proporcjonalnie do ustalonych kontyngent

ó

ó

w

w

produkcji. Prowadzi to do ostrej walki o limity

produkcji. Prowadzi to do ostrej walki o limity

produkcji, sk

produkcji, sk

ł

ł

ania do nieprzestrzegania przyj

ania do nieprzestrzegania przyj

ę

ę

tych

tych

um

um

ó

ó

w, cz

w, cz

ę

ę

stych zmian uk

stych zmian uk

ł

ł

adu si

adu si

ł

ł

wewn

wewn

ą

ą

trz

trz

kartelu oraz narastania konflikt

kartelu oraz narastania konflikt

ó

ó

w ko

w ko

ń

ń

cz

cz

ą

ą

cych si

cych si

ę

ę

cz

cz

ę

ę

sto rozwi

sto rozwi

ą

ą

zaniem kartelu.

zaniem kartelu.

MC

MC

AR

Firma 1

Firma 2

kartel

X

X

X

j.p.

j.p.

j.p.

Kartel maksymalizuj

Kartel maksymalizuj

ą

ą

cy wsp

cy wsp

ó

ó

lny

lny

zysk (scentralizowany).

zysk (scentralizowany).

MR

X

kartelowy

P

kartelowa

Σ

MC=MC

1

+MC

2

X

1

X

2

Każda z firm godzi się na taki poziom produkcji, przy którym jej koszt
krańcowy odpowiada kosztowi krańcowemu kartelu (gałęzi).
Zsumowany zysk jest wtedy maksymalny, zaś firmy produkują
odpowiednio X

1

i X

2

.

Produkcja pomi

Produkcja pomi

ę

ę

dzy poszczeg

dzy poszczeg

ó

ó

lne firmy w

lne firmy w

kartelu zostaje rozdzielona tak, aby w

kartelu zostaje rozdzielona tak, aby w

ka

ka

ż

ż

dej z nich ostatnia jednostka wyrobu

dej z nich ostatnia jednostka wyrobu

by

by

ł

ł

a produkowana po takim samym

a produkowana po takim samym

koszcie kra

koszcie kra

ń

ń

cowym. Innymi s

cowym. Innymi s

ł

ł

owy kartel

owy kartel

przydziela kwoty produkcyjne ka

przydziela kwoty produkcyjne ka

ż

ż

dej firmie

dej firmie

na podstawie jednakowych koszt

na podstawie jednakowych koszt

ó

ó

w

w

kra

kra

ń

ń

cowych producent

cowych producent

ó

ó

w, czyli zgodnie z

w, czyli zgodnie z

MR=

MR=

∑

∑

MC=MC

MC=MC

1

1

+MC

+MC

2

2

, gdzie

, gdzie

∑

∑

MC jest

MC jest

poziom

poziom

ą

ą

sum

sum

ą

ą

MC

MC

1

1

+MC

+MC

2.

2.

Produkcja z kartelu

Oszustwa w kartelu

Oszustwa w kartelu

–

–

ciche obni

ciche obni

ż

ż

ki cen

ki cen

∑MC

P

K

MR

D

MR

rynek

firma

X

K

d

X

MC

X

1

Elastyczność krzywej
popytu zależy od liczby
rywali wokół. Rynek ma
mniej elastyczną krzywą
popytu bo nie ma rywali,
natomiast firma już ma.

P

1

W ramach kartelu firma sprzedaje X po cenie P

K.

Ponieważ popyt na jej wyrób jest

bardziej elastyczny, to zmienia się także punkt równowagi firmy. Przy MR=MC firma
mogłaby produkować

X

1

i sprzedawać po cenie

P

1

. Jest to silny bodziec do

oszukiwania kartelu. Firma sprzedając towar „na lewo” po niższej cenie może
próbować różnicować ceny tzn. klientom kartelu sprzedawać towar po cenie
kartelowej a własnym po cenie

P

1

, wówczas zyski firmy będą jeszcze większe.

DZI

DZI

Ę

Ę

KUJ

KUJ

Ę

Ę

ZA UWAG

ZA UWAG

Ę

Ę

I WSP

I WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

PRAC

PRAC

Ę

Ę