OLIGOPOL
OLIGOPOL
dr Sylwia Machowska
dr Sylwia Machowska
OLIGOPOL
OLIGOPOL
dr Sylwia Machowska
dr Sylwia Machowska
Oligopol
Oligopol
Model
Model
Sweezyego
Sweezyego
Kartel
Kartel
Cechy oligopolu
Cechy oligopolu
Na rynku funkcjonuje niewielka liczba
Na rynku funkcjonuje niewielka liczba
producent
producent
ó
ó
w realizuj
w realizuj
ą
ą
cych znaczny procent
cych znaczny procent
poda
poda
Ŝ
Ŝ
y rynkowej.
y rynkowej.
Cz
Cz
ę
ę
sto producenci zawieraj
sto producenci zawieraj
ą
ą
ze sob
ze sob
ą
ą
porozumienia w sprawie ustalania cen lub
porozumienia w sprawie ustalania cen lub
podzia
podzia
ł
ł
u rynku
u rynku
–
–
podejmowane decyzje maj
podejmowane decyzje maj
ą
ą
charakter strategiczny.
charakter strategiczny.
Istniej
Istniej
ą
ą
bariery wej
bariery wej
ś
ś
cia posiadaj
cia posiadaj
ą
ą
ce
ce
najcz
najcz
ęś
ęś
ciej charakter trwa
ciej charakter trwa
ł
ł
y.
y.
Sprzedawany produkt jest najcz
Sprzedawany produkt jest najcz
ęś
ęś
ciej
ciej
zr
zr
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nicowany,
nicowany,
np
np
. poprzez reklam
. poprzez reklam
ę
ę
producent mo
producent mo
Ŝ
Ŝ
e nada
e nada
ć
ć
swoim wyrobom
swoim wyrobom
cechy szczeg
cechy szczeg
ó
ó
lne, odr
lne, odr
ó
ó
Ŝ
Ŝ
niaj
niaj
ą
ą
ce je od innych
ce je od innych
wyrob
wyrob
ó
ó
w.
w.
Celem dzia
Celem dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci producenta jest
ci producenta jest
maksymalizacja zysku.
maksymalizacja zysku.
Wska
Wska
ź
ź
nik koncentracji sprzeda
nik koncentracji sprzeda
Ŝ
Ŝ
y mo
y mo
Ŝ
Ŝ
e
e
si
si
ę
ę
ga
ga
ć
ć
nawet 90%.
nawet 90%.
Wi
Wi
ę
ę
kszo
kszo
ść
ść
bran
bran
Ŝ
Ŝ
we wsp
we wsp
ó
ó
ł
ł
czesnej
czesnej
gospodarce rynkowej ma struktur
gospodarce rynkowej ma struktur
ę
ę
oligopolu.
oligopolu.
Przyk
Przyk
ł
ł
ady bran
ady bran
Ŝ
Ŝ
maj
maj
ą
ą
cych
cych
struktur
struktur
ę
ę
oligopolu
oligopolu
Produkcja lek
Produkcja lek
ó
ó
w, sprz
w, sprz
ę
ę
tu
tu
elektronicznego, statk
elektronicznego, statk
ó
ó
w, samolot
w, samolot
ó
ó
w,
w,
ropy naftowej, stali, cementu, kaset i
ropy naftowej, stali, cementu, kaset i
p
p
ł
ł
yt muzycznych, gumy do
yt muzycznych, gumy do
Ŝ
Ŝ
ucia,
ucia,
wrzutowych automat
wrzutowych automat
ó
ó
w do gry czy
w do gry czy
zbo
zbo
Ŝ
Ŝ
owych produkt
owych produkt
ó
ó
w
w
ś
ś
niadaniowych.
niadaniowych.
R
R
ó
ó
wnowaga
wnowaga
Nasha
Nasha
Decyzje konkuruj
Decyzje konkuruj
ą
ą
cych ze sob
cych ze sob
ą
ą
oligopolist
oligopolist
ó
ó
w
w
maj
maj
ą
ą
charakter strategiczny co oznacza,
charakter strategiczny co oznacza,
Ŝ
Ŝ
e s
e s
ą
ą
to decyzje wsp
to decyzje wsp
ó
ó
ł
ł
zale
zale
Ŝ
Ŝ
ne, uwzgl
ne, uwzgl
ę
ę
dniaj
dniaj
ą
ą
ce
ce
mo
mo
Ŝ
Ŝ
liwe do zaistnienia reakcje konkurent
liwe do zaistnienia reakcje konkurent
ó
ó
w.
w.
Z uwagi na wsp
Z uwagi na wsp
ó
ó
ł
ł
zale
zale
Ŝ
Ŝ
no
no
ść
ść
tych decyzji rynek
tych decyzji rynek
oligopolistyczny zmierza do specyficznego w
oligopolistyczny zmierza do specyficznego w
swoim charakterze stanu r
swoim charakterze stanu r
ó
ó
wnowagi tzw.
wnowagi tzw.
r
r
ó
ó
wnowagi
wnowagi
Nascha
Nascha
.
.
Jest to stan, w kt
Jest to stan, w kt
ó
ó
rym
rym
Ŝ
Ŝ
aden uczestnik rynku
aden uczestnik rynku
nie ma zamiaru zmieni
nie ma zamiaru zmieni
ć
ć
swojej strategii, gdy
swojej strategii, gdy
Ŝ
Ŝ
dostosowa
dostosowa
ł
ł
j
j
ą
ą
do strategii konkurent
do strategii konkurent
ó
ó
w.
w.
Rodzaje modeli oligopolu.
Modele oligopolu, w których
producenci działają niezaleŜnie:
Rodzaje modeli oligopolu.
Rodzaje modeli oligopolu.
Modele oligopolu, w kt
Modele oligopolu, w kt
ó
ó
rych
rych
producenci dzia
producenci dzia
ł
ł
aj
aj
ą
ą
niezale
niezale
Ŝ
Ŝ
nie:
nie:
Modele w kt
Modele w kt
ó
ó
rych firmy reaguj
rych firmy reaguj
ą
ą
na zmiany
na zmiany
wielko
wielko
ś
ś
ci produkcji u konkurent
ci produkcji u konkurent
ó
ó
w:
w:
–
–
model
model
Cournota
Cournota
–
–
model
model
Stackelberga
Stackelberga
Modele, w kt
Modele, w kt
ó
ó
rych firmy reaguj
rych firmy reaguj
ą
ą
na zmiany
na zmiany
ceny u konkurent
ceny u konkurent
ó
ó
w:
w:
–
–
model Bertranda
model Bertranda
–
–
model
model
Sweezy
Sweezy
’
’
ego
ego
Rodzaje modeli oligopolu.
Rodzaje modeli oligopolu.
Modele oligopolu, w kt
Modele oligopolu, w kt
ó
ó
rych
rych
producenci wsp
producenci wsp
ó
ó
ł
ł
pracuj
pracuj
ą
ą
w celu
w celu
wsp
wsp
ó
ó
lnego maksymalizowania
lnego maksymalizowania
zysku:
zysku:
Kartele:
Kartele:
–
–
maksymalizuj
maksymalizuj
ą
ą
cy wsp
cy wsp
ó
ó
lny zysk
lny zysk
(scentralizowany)
(scentralizowany)
–
–
dokonuj
dokonuj
ą
ą
cy podzia
cy podzia
ł
ł
u rynku
u rynku
Modele przyw
Modele przyw
ó
ó
dztwa cenowego
dztwa cenowego
-
-
model firmy
model firmy
-
-
lidera dominuj
lidera dominuj
ą
ą
cego na rynku
cego na rynku
-
-
model o niskich kosztach
model o niskich kosztach
D
D
ąŜ
ąŜ
enie do monopolizacji
enie do monopolizacji
rynku
rynku
P
P
ozycja monopolisty w zakresie produkcji
ozycja monopolisty w zakresie produkcji
lub zbytu umo
lub zbytu umo
Ŝ
Ŝ
liwia przedsi
liwia przedsi
ę
ę
biorstwu
biorstwu
ustalenie ceny monopolowej i osi
ustalenie ceny monopolowej i osi
ą
ą
ganie
ganie
wi
wi
ę
ę
kszych zysk
kszych zysk
ó
ó
w w por
w w por
ó
ó
wnaniu do
wnaniu do
warunk
warunk
ó
ó
w rynku konkurencyjnego. Z tej
w rynku konkurencyjnego. Z tej
racji d
racji d
ąŜ
ąŜ
enie przedsi
enie przedsi
ę
ę
biorstw do
biorstw do
monopolizowania dzia
monopolizowania dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci
ci
gospodarczych jest cecha rozwijaj
gospodarczych jest cecha rozwijaj
ą
ą
cej si
cej si
ę
ę
gospodarki rynkowej.
gospodarki rynkowej.
Istniej
Istniej
ą
ą
dwie drogi umo
dwie drogi umo
Ŝ
Ŝ
liwiaj
liwiaj
ą
ą
ce
ce
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstwom osi
biorstwom osi
ą
ą
ganie pozycji
ganie pozycji
monopolistycznej:
monopolistycznej:
Pierwsza polega na nieustannym
Pierwsza polega na nieustannym
inwestowaniu w rozw
inwestowaniu w rozw
ó
ó
j przedsi
j przedsi
ę
ę
biorstwa i
biorstwa i
opanowywaniu danej dziedziny produkcji lub
opanowywaniu danej dziedziny produkcji lub
rynku zbytu. Poniewa
rynku zbytu. Poniewa
Ŝ
Ŝ
konkurenci r
konkurenci r
ó
ó
wnie
wnie
Ŝ
Ŝ
podejmuj
podejmuj
ą
ą
podobne dzia
podobne dzia
ł
ł
ania proces ten
ania proces ten
jest niezwykle kosztowny (ogromne nak
jest niezwykle kosztowny (ogromne nak
ł
ł
ady
ady
inwestycyjne oraz ryzyko zwi
inwestycyjne oraz ryzyko zwi
ą
ą
zane z
zane z
inwestowaniem) i d
inwestowaniem) i d
ł
ł
ugotrwa
ugotrwa
ł
ł
y.
y.
Drugim rozwi
Drugim rozwi
ą
ą
zaniem, umo
zaniem, umo
Ŝ
Ŝ
liwiaj
liwiaj
ą
ą
cym
cym
szybsze zdobycie pozycji monopolistycznej
szybsze zdobycie pozycji monopolistycznej
jest
jest
łą
łą
czenie ze sob
czenie ze sob
ą
ą
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw cz
biorstw cz
ę
ę
sto
sto
b
b
ę
ę
d
d
ą
ą
cych dotychczas konkurentami. Proces
cych dotychczas konkurentami. Proces
ten okre
ten okre
ś
ś
la si
la si
ę
ę
mianem fuzji
mianem fuzji
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw.
biorstw.
Łą
Łą
czenie si
czenie si
ę
ę
kapita
kapita
ł
ł
ó
ó
w
w
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw mo
biorstw mo
Ŝ
Ŝ
e mie
e mie
ć
ć
charakter
charakter
tymczasowy lub trwa
tymczasowy lub trwa
ł
ł
y.
y.
W wyniku
W wyniku
łą
łą
czenia si
czenia si
ę
ę
firm powstaj
firm powstaj
ą
ą
nowe formy instytucjonalne, z
nowe formy instytucjonalne, z
kt
kt
ó
ó
rych najbardziej znane to:
rych najbardziej znane to:
Kratele
Kratele
-
-
umowy kartelowe dotycz
umowy kartelowe dotycz
ą
ą
wsp
wsp
ó
ó
lnej polityki
lnej polityki
ustalania cen, podzia
ustalania cen, podzia
ł
ł
u i rynk
u i rynk
ó
ó
w zbytu a tak
w zbytu a tak
Ŝ
Ŝ
e koordynacji
e koordynacji
plan
plan
ó
ó
w inwestycyjnych przedsi
w inwestycyjnych przedsi
ę
ę
biorstw. Jednym z
biorstw. Jednym z
najbardziej znanych karteli jest OPEC
najbardziej znanych karteli jest OPEC
–
–
organizacja
organizacja
eksporter
eksporter
ó
ó
w ropy naftowej.
w ropy naftowej.
Celem umowy kartelowej jest ograniczenie wzajemnej
Celem umowy kartelowej jest ograniczenie wzajemnej
konkurencji oraz podzia
konkurencji oraz podzia
ł
ł
osi
osi
ą
ą
ganych zysk
ganych zysk
ó
ó
w
w
monopolowych. Przedsi
monopolowych. Przedsi
ę
ę
biorstwa kartelu walcz
biorstwa kartelu walcz
ą
ą
nieustannie miedzy sob
nieustannie miedzy sob
ą
ą
o przydzia
o przydzia
ł
ł
y kontyngent
y kontyngent
ó
ó
w, o
w, o
wielko
wielko
ś
ś
ci udzia
ci udzia
ł
ł
ó
ó
w rynkowych oraz o podzia
w rynkowych oraz o podzia
ł
ł
wsp
wsp
ó
ó
lnie
lnie
osi
osi
ą
ą
ganych zysk
ganych zysk
ó
ó
w. Powstaj
w. Powstaj
ą
ą
ce konflikty prowadz
ce konflikty prowadz
ą
ą
w ko
w ko
ń
ń
cu
cu
do
do
ł
ł
amania ustale
amania ustale
ń
ń
kartelowych. Z tej racji kartele s
kartelowych. Z tej racji kartele s
ą
ą
z
z
natury form
natury form
ą
ą
niestabiln
niestabiln
ą
ą
i nietrwa
i nietrwa
łą
łą
.
.
Syndykat
Syndykat
-
-
powstaje w wyniku umowy
powstaje w wyniku umowy
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw, kt
biorstw, kt
ó
ó
re ustalaj
re ustalaj
ą
ą
wsp
wsp
ó
ó
lna polityk
lna polityk
ę
ę
sprzeda
sprzeda
Ŝ
Ŝ
y lub zakupu produkt
y lub zakupu produkt
ó
ó
w. Syndykat
w. Syndykat
spe
spe
ł
ł
nia rol
nia rol
ę
ę
wsp
wsp
ó
ó
lnego biura handlowego
lnego biura handlowego
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw, kt
biorstw, kt
ó
ó
re w ich imieniu i interesie
re w ich imieniu i interesie
prowadzi odpowiedni
prowadzi odpowiedni
ą
ą
polityk
polityk
ę
ę
cen i zbytu.
cen i zbytu.
Syndykat kontroluje r
Syndykat kontroluje r
ó
ó
wnie
wnie
Ŝ
Ŝ
rozmiary poda
rozmiary poda
Ŝ
Ŝ
y
y
wyznaczaj
wyznaczaj
ą
ą
c poszczeg
c poszczeg
ó
ó
lnym przedsi
lnym przedsi
ę
ę
biorstwom
biorstwom
odpowiednie limity produkcyjne. Niekiedy
odpowiednie limity produkcyjne. Niekiedy
syndykat towarzyszy kartelowi, pot
syndykat towarzyszy kartelowi, pot
ę
ę
guj
guj
ą
ą
c
c
pozycje monopolistyczn
pozycje monopolistyczn
ą
ą
zrzeszonych
zrzeszonych
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw.
biorstw.
Trust
Trust
stanowi jako
stanowi jako
ś
ś
ciowo wy
ciowo wy
Ŝ
Ŝ
sz
sz
ą
ą
form
form
ę
ę
monopolizacji produkcji. Trust jest nowym
monopolizacji produkcji. Trust jest nowym
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstwem, powsta
biorstwem, powsta
ł
ł
ym zamiast
ym zamiast
samodzielnie istniej
samodzielnie istniej
ą
ą
cych dotychczas firm.
cych dotychczas firm.
Akcjonariusze (udzia
Akcjonariusze (udzia
ł
ł
owcy) poszczeg
owcy) poszczeg
ó
ó
lnych
lnych
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw przekazuj
biorstw przekazuj
ą
ą
swoje udzia
swoje udzia
ł
ł
y
y
zarz
zarz
ą
ą
dowi trustu otrzymuj
dowi trustu otrzymuj
ą
ą
c w zamian certyfikaty
c w zamian certyfikaty
trustowe. Przedsi
trustowe. Przedsi
ę
ę
biorstwa wchodz
biorstwa wchodz
ą
ą
ce w skald
ce w skald
trustu trac
trustu trac
ą
ą
swoj
swoj
ą
ą
niezale
niezale
Ŝ
Ŝ
no
no
ść
ść
ekonomiczn
ekonomiczn
ą
ą
i
i
prawn
prawn
ą
ą
. Trustem zarz
. Trustem zarz
ą
ą
dza rada wykonawcza.
dza rada wykonawcza.
Zyski wypracowane przez przedsi
Zyski wypracowane przez przedsi
ę
ę
biorstwa p
biorstwa p
ł
ł
yn
yn
ą
ą
do centralnej kasy trustu. Rada trustu dzieli
do centralnej kasy trustu. Rada trustu dzieli
osi
osi
ą
ą
gni
gni
ę
ę
te zyski proporcjonalnie do udzia
te zyski proporcjonalnie do udzia
ł
ł
ó
ó
w
w
poszczeg
poszczeg
ó
ó
lnych firm w tru
lnych firm w tru
ś
ś
cie.
cie.
Koncern
Koncern
jest zespo
jest zespo
ł
ł
em odr
em odr
ę
ę
bnie dzia
bnie dzia
ł
ł
aj
aj
ą
ą
cych
cych
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw, nale
biorstw, nale
Ŝą
Ŝą
cych do wsp
cych do wsp
ó
ó
lnego
lnego
w
w
ł
ł
a
a
ś
ś
ciciela. Du
ciciela. Du
Ŝ
Ŝ
e silne kapita
e silne kapita
ł
ł
owo
owo
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstwo wykupuje akcje innych firm
biorstwo wykupuje akcje innych firm
lub doprowadza do fuzji organizacyjnych
lub doprowadza do fuzji organizacyjnych
uzyskuj
uzyskuj
ą
ą
c w ten spos
c w ten spos
ó
ó
b kontrol
b kontrol
ę
ę
nad nimi.
nad nimi.
Konkurencja mi
Konkurencja mi
ę
ę
dzy przedsi
dzy przedsi
ę
ę
biorstwami
biorstwami
koncernu zostaje zlikwidowana.
koncernu zostaje zlikwidowana.
Cecha wielu koncern
Cecha wielu koncern
ó
ó
w s
w s
ą
ą
technologiczne
technologiczne
powi
powi
ą
ą
zania pionowe przedsi
zania pionowe przedsi
ę
ę
biorstw.
biorstw.
Holding
Holding
jest stosunkowo skomplikowan
jest stosunkowo skomplikowan
ą
ą
form
form
ą
ą
monopolizacji, pozwalaj
monopolizacji, pozwalaj
ą
ą
c
c
ą
ą
na kontrolowanie
na kontrolowanie
znacznej ilo
znacznej ilo
ś
ś
ci przedsi
ci przedsi
ę
ę
biorstw. Holding jest
biorstw. Holding jest
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstwem (najcz
biorstwem (najcz
ęś
ęś
ciej sp
ciej sp
ó
ó
ł
ł
k
k
ą
ą
akcyjn
akcyjn
ą
ą
),
),
kt
kt
ó
ó
re poprzez posiadane akcje innych
re poprzez posiadane akcje innych
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstw sprawuje kontrole nad nimi.
biorstw sprawuje kontrole nad nimi.
Sp
Sp
ó
ó
ł
ł
ka akcyjna jest form
ka akcyjna jest form
ą
ą
prawn
prawn
ą
ą
przedsi
przedsi
ę
ę
biorstwa, w kt
biorstwa, w kt
ó
ó
rej w
rej w
ł
ł
adze sprawuj
adze sprawuj
ą
ą
akcjonariusze (wsp
akcjonariusze (wsp
ó
ó
ł
ł
w
w
ł
ł
a
a
ś
ś
ciciele przedsi
ciciele przedsi
ę
ę
biorstwa).
biorstwa).
Teoretycznie nale
Teoretycznie nale
Ŝ
Ŝ
y posiada
y posiada
ć
ć
przynajmniej 51%
przynajmniej 51%
wszystkich akcji, aby decydowa
wszystkich akcji, aby decydowa
ć
ć
o dzia
o dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci
ci
sp
sp
ó
ó
ł
ł
ki. Holding mo
ki. Holding mo
Ŝ
Ŝ
e r
e r
ó
ó
wnie
wnie
Ŝ
Ŝ
powsta
powsta
ć
ć
w wyniku
w wyniku
kupowania akcji przedsi
kupowania akcji przedsi
ę
ę
biorstw na gie
biorstw na gie
ł
ł
dzie.
dzie.
Najcz
Najcz
ęś
ęś
ciej holdingi tworz
ciej holdingi tworz
ą
ą
wielkie firmy
wielkie firmy
przemys
przemys
ł
ł
owe lub finansowe ( banki) w celu
owe lub finansowe ( banki) w celu
kontrolowania przedsi
kontrolowania przedsi
ę
ę
biorstw powi
biorstw powi
ą
ą
zanych z ich
zanych z ich
dzia
dzia
ł
ł
alno
alno
ś
ś
ci
ci
ą
ą
. Jednym z najwi
. Jednym z najwi
ę
ę
kszych holding
kszych holding
ó
ó
w w
w w
skali
skali
ś
ś
wiatowej jest
wiatowej jest
General
General
Motors
Motors
.
.
Model
Model
Sweezy
Sweezy
‘
‘
ego
ego
–
–
z
z
ł
ł
amana krzywa popytu
amana krzywa popytu
W pierwszej po
W pierwszej po
ł
ł
owie XX wieku
owie XX wieku
ekonomi
ekonomi
ś
ś
ci zaobserwowali do
ci zaobserwowali do
ść
ść
du
du
Ŝą
Ŝą
stabilno
stabilno
ść
ść
cen na rynku
cen na rynku
oligopolistycznym. Model
oligopolistycznym. Model
Sweezy
Sweezy
‘
‘
ego
ego
by
by
ł
ł
pr
pr
ó
ó
b
b
ą
ą
odpowiedzi na pytanie,
odpowiedzi na pytanie,
dlaczego ceny w przemys
dlaczego ceny w przemys
ł
ł
ach o
ach o
strukturze oligopolu wykazuj
strukturze oligopolu wykazuj
ą
ą
wzgl
wzgl
ę
ę
dn
dn
ą
ą
stabilno
stabilno
ść
ść
i stosunkowo s
i stosunkowo s
ł
ł
abo reaguj
abo reaguj
ą
ą
na wzrost koszt
na wzrost koszt
ó
ó
w wytwarzania.
w wytwarzania.
Za
Za
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
y
y
ł
ł
on,
on,
Ŝ
Ŝ
e oligopoli
e oligopoli
ś
ś
ci traktuj
ci traktuj
ą
ą
swoje
swoje
funkcje popytu jako bardzo elastyczne, co
funkcje popytu jako bardzo elastyczne, co
wyklucza podwy
wyklucza podwy
Ŝ
Ŝ
ki cen jako spos
ki cen jako spos
ó
ó
b
b
zwi
zwi
ę
ę
kszenia przez nich swojego udzia
kszenia przez nich swojego udzia
ł
ł
u w
u w
rynku.
rynku.
Wed
Wed
ł
ł
ug
ug
Sweezy
Sweezy
‘
‘
ego r
ego r
ó
ó
wnie
wnie
Ŝ
Ŝ
obni
obni
Ŝ
Ŝ
ki cen nie
ki cen nie
s
s
ą
ą
dobrym sposobem, gdy
dobrym sposobem, gdy
Ŝ
Ŝ
je
je
ś
ś
li jeden z
li jeden z
oligopolist
oligopolist
ó
ó
w obni
w obni
Ŝ
Ŝ
y cen
y cen
ę
ę
, to niemal
, to niemal
natychmiast to samo zrobi
natychmiast to samo zrobi
ą
ą
inni. W rezultacie
inni. W rezultacie
zamiast wzrostu sprzeda
zamiast wzrostu sprzeda
Ŝ
Ŝ
y mo
y mo
Ŝ
Ŝ
e nast
e nast
ą
ą
pi
pi
ć
ć
nawet jej spadek.
nawet jej spadek.
Dlatego analiza tego rynku opiera si
Dlatego analiza tego rynku opiera si
ę
ę
na
na
dw
dw
ó
ó
ch asymetrycznych za
ch asymetrycznych za
ł
ł
o
o
Ŝ
Ŝ
eniach:
eniach:
Je
Je
ś
ś
li oligopolista obni
li oligopolista obni
Ŝ
Ŝ
a cen
a cen
ę
ę
, to jego
, to jego
konkurenci czuj
konkurenci czuj
ą
ą
si
si
ę
ę
zmuszeni do p
zmuszeni do p
ó
ó
j
j
ś
ś
cia jego
cia jego
ś
ś
ladem, aby zapobiec utracie klient
ladem, aby zapobiec utracie klient
ó
ó
w;
w;
Je
Je
ś
ś
li oligopolista podnosi cen
li oligopolista podnosi cen
ę
ę
, to
, to
Ŝ
Ŝ
aden z
aden z
rywali nie post
rywali nie post
ą
ą
pi podobnie, poniewa
pi podobnie, poniewa
Ŝ
Ŝ
pozostaj
pozostaj
ą
ą
c przy dotychczasowej cenie przejmie
c przy dotychczasowej cenie przejmie
cz
cz
ęść
ęść
rynku firmy, kt
rynku firmy, kt
ó
ó
ra dokona
ra dokona
ł
ł
a podwy
a podwy
Ŝ
Ŝ
ki.
ki.
Oligopolista musi zatem bra
Oligopolista musi zatem bra
ć
ć
pod
pod
uwag
uwag
ę
ę
jak gdyby dwie odr
jak gdyby dwie odr
ę
ę
bne
bne
funkcje popytu: jedn
funkcje popytu: jedn
ą
ą
elastyczn
elastyczn
ą
ą
dla
dla
podwy
podwy
Ŝ
Ŝ
ek cen, drug
ek cen, drug
ą
ą
mniej elastyczn
mniej elastyczn
ą
ą
dla obni
dla obni
Ŝ
Ŝ
ek cen.
ek cen.
MR
1
MR
2
D
1
D
2
j.p.
X
P
E
D
1
D
2
Graficznym wyrazem
funkcji popytu są
krzywe:
D1 dla obniŜki ceny i
D2 dla podwyŜki ceny.
MC
ObniŜając cenę, producent będzie się poruszać po ramieniu
ED
1
, a podnosząc cenę po ramieniu ED
2
. Z kaŜdą z tych
dwóch krzywych popytu skorelowana jest krzywa przychodu
krańcowego, poniewaŜ jednak krzywa popytu jest złamana to
przychód krańcowy jest nieciągły.
Nieciągłość krzywej
MR powoduje, Ŝe MC
znajdujące się w owej
nieciągłości. Nie
zaleŜnie od tego, czy
MC rosną czy maleją,
ale tak długo dopóki
znajdują się w luce
nie zmienia to
warunków równowagi
producenta.
Tak wi
Tak wi
ę
ę
c w modelu
c w modelu
Sweezy
Sweezy
‘
‘
ego mamy do
ego mamy do
czynienia z nietypow
czynienia z nietypow
ą
ą
z
z
ł
ł
aman
aman
ą
ą
krzyw
krzyw
ą
ą
popytu.
popytu.
Konsekwencj
Konsekwencj
ą
ą
z
z
ł
ł
amania krzywej jest nieci
amania krzywej jest nieci
ą
ą
g
g
ł
ł
y
y
MR. Luka w ci
MR. Luka w ci
ą
ą
g
g
ł
ł
o
o
ś
ś
ci MR powoduje,
ci MR powoduje,
Ŝ
Ŝ
e w
e w
okre
okre
ś
ś
lonym przedziale wzrostu MC oligopolista
lonym przedziale wzrostu MC oligopolista
b
b
ę
ę
dzie nadal pozostawa
dzie nadal pozostawa
ł
ł
w punkcie r
w punkcie r
ó
ó
wnowagi,
wnowagi,
co mo
co mo
Ŝ
Ŝ
e t
e t
ł
ł
umaczy
umaczy
ć
ć
wzgl
wzgl
ę
ę
dn
dn
ą
ą
stabilno
stabilno
ść
ść
cen na
cen na
rynku oligopolistycznym. Pozostaj
rynku oligopolistycznym. Pozostaj
ą
ą
c bowiem,
c bowiem,
mimo wzrostu MC, w punkcie r
mimo wzrostu MC, w punkcie r
ó
ó
wnowagi,
wnowagi,
oligopolista nie b
oligopolista nie b
ę
ę
dzie zmienia
dzie zmienia
ł
ł
ani wielko
ani wielko
ś
ś
ci
ci
produkcji ani ceny.
produkcji ani ceny.
Model z
Model z
ł
ł
amanej krzywej popytu opisuje rynek
amanej krzywej popytu opisuje rynek
oligopolistyczny, na kt
oligopolistyczny, na kt
ó
ó
rym producenci dzia
rym producenci dzia
ł
ł
aj
aj
ą
ą
niezale
niezale
Ŝ
Ŝ
nie i nie zawieraj
nie i nie zawieraj
ą
ą
Ŝ
Ŝ
adnych porozumie
adnych porozumie
ń
ń
co do wielko
co do wielko
ś
ś
ci produkcji i cen.
ci produkcji i cen.
Jednak tendencj
Jednak tendencj
ą
ą
na rynku oligopolistycznym
na rynku oligopolistycznym
jest d
jest d
ąŜ
ąŜ
enie do zawierania porozumie
enie do zawierania porozumie
ń
ń
ograniczaj
ograniczaj
ą
ą
cych walk
cych walk
ę
ę
konkurencyjn
konkurencyjn
ą
ą
mi
mi
ę
ę
dzy
dzy
uczestnikami rynku. Porozumienia takie
uczestnikami rynku. Porozumienia takie
okre
okre
ś
ś
lane s
lane s
ą
ą
jako
jako
„
„
zmowy producent
zmowy producent
ó
ó
w
w
”
”
.
.
Ograniczenie konkurencji i stworzenie monopolu
Ograniczenie konkurencji i stworzenie monopolu
w wyniku zmowy jest dzia
w wyniku zmowy jest dzia
ł
ł
aniem, kt
aniem, kt
ó
ó
re w wielu
re w wielu
krajach jest prawnie zabronione.
krajach jest prawnie zabronione.
KARTEL
KARTEL
KARTEL
Kartel
Kartel
powstaje w celu ograniczenia konkurencji
powstaje w celu ograniczenia konkurencji
mi
mi
ę
ę
dzy przedsi
dzy przedsi
ę
ę
biorstwami nale
biorstwami nale
Ŝą
Ŝą
cymi do bran
cymi do bran
Ŝ
Ŝ
y.
y.
Porozumienia przedsi
Porozumienia przedsi
ę
ę
biorstw wytwarzaj
biorstw wytwarzaj
ą
ą
cych
cych
okre
okre
ś
ś
lony produkt z regu
lony produkt z regu
ł
ł
y dotycz
y dotycz
ą
ą
poziomu cen,
poziomu cen,
rozmiar
rozmiar
ó
ó
w produkcji i rynk
w produkcji i rynk
ó
ó
w zbytu. Ograniczaj
w zbytu. Ograniczaj
ą
ą
c
c
produkcj
produkcj
ę
ę
kartel sztucznie zawy
kartel sztucznie zawy
Ŝ
Ŝ
a cen
a cen
ę
ę
, co
, co
umo
umo
Ŝ
Ŝ
liwia wysokie zyski. Zysk monopolowy z
liwia wysokie zyski. Zysk monopolowy z
regu
regu
ł
ł
y dzieli si
y dzieli si
ę
ę
mi
mi
ę
ę
dzy uczestnik
dzy uczestnik
ó
ó
w kartelu
w kartelu
proporcjonalnie do ustalonych kontyngent
proporcjonalnie do ustalonych kontyngent
ó
ó
w
w
produkcji. Prowadzi to do ostrej walki o limity
produkcji. Prowadzi to do ostrej walki o limity
produkcji, sk
produkcji, sk
ł
ł
ania do nieprzestrzegania przyj
ania do nieprzestrzegania przyj
ę
ę
tych
tych
um
um
ó
ó
w, cz
w, cz
ę
ę
stych zmian uk
stych zmian uk
ł
ł
adu si
adu si
ł
ł
wewn
wewn
ą
ą
trz
trz
kartelu oraz narastania konflikt
kartelu oraz narastania konflikt
ó
ó
w ko
w ko
ń
ń
cz
cz
ą
ą
cych si
cych si
ę
ę
cz
cz
ę
ę
sto rozwi
sto rozwi
ą
ą
zaniem kartelu.
zaniem kartelu.
MC
MC
AR
Firma 1
Firma 2
kartel
X
X
X
j.p.
j.p.
j.p.
Kartel maksymalizuj
Kartel maksymalizuj
ą
ą
cy wsp
cy wsp
ó
ó
lny
lny
zysk (scentralizowany).
zysk (scentralizowany).
MR
X
kartelowy
P
kartelowa
Σ
MC=MC
1
+MC
2
X
1
X
2
KaŜda z firm godzi się na taki poziom produkcji, przy którym jej koszt
krańcowy odpowiada kosztowi krańcowemu kartelu (gałęzi).
Zsumowany zysk jest wtedy maksymalny, zaś firmy produkują
odpowiednio X
1
i X
2
.
Produkcja pomi
Produkcja pomi
ę
ę
dzy poszczeg
dzy poszczeg
ó
ó
lne firmy w
lne firmy w
kartelu zostaje rozdzielona tak, aby w
kartelu zostaje rozdzielona tak, aby w
ka
ka
Ŝ
Ŝ
dej z nich ostatnia jednostka wyrobu
dej z nich ostatnia jednostka wyrobu
by
by
ł
ł
a produkowana po takim samym
a produkowana po takim samym
koszcie kra
koszcie kra
ń
ń
cowym. Innymi s
cowym. Innymi s
ł
ł
owy kartel
owy kartel
przydziela kwoty produkcyjne ka
przydziela kwoty produkcyjne ka
Ŝ
Ŝ
dej firmie
dej firmie
na podstawie jednakowych koszt
na podstawie jednakowych koszt
ó
ó
w
w
kra
kra
ń
ń
cowych producent
cowych producent
ó
ó
w, czyli zgodnie z
w, czyli zgodnie z
MR=
MR=
∑
∑
MC=MC
MC=MC
1
1
+MC
+MC
2
2
, gdzie
, gdzie
∑
∑
MC jest
MC jest
poziom
poziom
ą
ą
sum
sum
ą
ą
MC
MC
1
1
+MC
+MC
2.
2.
Produkcja z kartelu
Oszustwa w kartelu
Oszustwa w kartelu
–
–
ciche obni
ciche obni
Ŝ
Ŝ
ki cen
ki cen
∑MC
P
K
MR
D
MR
rynek
firma
X
K
d
X
MC
X
1
Elastyczność krzywej
popytu zaleŜy od liczby
rywali wokół. Rynek ma
mniej elastyczną krzywą
popytu bo nie ma rywali,
natomiast firma juŜ ma.
P
1
W ramach kartelu firma sprzedaje X po cenie P
K.
PoniewaŜ popyt na jej wyrób jest
bardziej elastyczny, to zmienia się takŜe punkt równowagi firmy. Przy MR=MC firma
mogłaby produkować
X
1
i sprzedawać po cenie
P
1
. Jest to silny bodziec do
oszukiwania kartelu. Firma sprzedając towar „na lewo” po niŜszej cenie moŜe
próbować róŜnicować ceny tzn. klientom kartelu sprzedawać towar po cenie
kartelowej a własnym po cenie
P
1
, wówczas zyski firmy będą jeszcze większe.
DZI
DZI
Ę
Ę
KUJ
KUJ
Ę
Ę
ZA UWAG
ZA UWAG
Ę
Ę
I WSP
I WSP
Ó
Ó
Ł
Ł
PRAC
PRAC
Ę
Ę