WYKŁAD z dnia 24.11.2012r.

TEMPERATURA.

Gdy temperatura otoczenia spada chłodząc organizm, receptory czuciowe wysyłają
sygnały do podwzgórza i osoba zaczyna odczuwać zimno. Ta informacja zostaje
przekazana do innych części mózgu, które uruchamiają szereg reakcji mających na
celu podnieść temperaturę ciała i ograniczyć utratę ciepła. Niektóre działania
mające podwyższyć ciepłotę są świadome np.: pocieranie rąk, podskakiwanie,
ubieranie dodatkowego odzienia. Inne reakcje występują samoistnie, np.: dreszcze -
są to bardzo szybkie skurcze i rozkurcze mięśni, powodujące wydzielanie 5-krotnie
więcej ciepła, niż w spoczynku. Jednocześnie zwiększa się wydzielanie adrenaliny
i przyśpiesza się metabolizm.
Aby zmniejszyć utratę ciepła z powierzchni ciała, naczynia włosowate leżące blisko
powierzchni skóry kurczą się, tym samym zmniejszają przepływ krwi przez skórę,
która staje się bledsza. Jednocześnie kurczą się malutkie mięśnie, przyczepione do
mieszków włosowych unosząc włosy pokrywające ciało. Dzięki temu u większości
ssaków warstwa cieplejszego powietrza zatrzymywana jest przy powierzchni skóry.

Mechanizm chłodzenia – naczynia włosowate znajdujące się na powierzchni skóry
zwiększają się. Zwiększa się przepływ krwi i większość ciepłą ucieka do otoczenia.
Utratę ciepła powoduję także pocenie się. Jest ono skuteczne w otoczeniu suchym,
gdzie człowiek może tolerować wysokie temperatury. Gorzej kiedy jest wilgotno
(parno i duszno).

___________________________________________________________________

SKÓRA.

Skóra – jest największym narządem organizmu. Waży od 2,5 do 4,5 kg.
Jej powierzchnia zajmuje około 2 m

2

u przeciętnego dorosłego człowieka.

Składa się z:
- naskórka - to zewnętrzna warstwa skóry, oddzielony od skóry właściwej błoną.
Naskórek tworzy pierwszą barierę ochronną systemu immunologicznego, dzięki
utrzymaniu ph 5,00 tworzy kwaśny płaszcz ochronny zapobiegający wnikaniu
szkodliwych substancji, chroni przed uszkodzeniem, wysuszeniem, infekcją.
W najniższej warstwie naskórka znajdują się komórki

zwane melanocytami produkującymi barwnik melaninę, która decyduje o
intensywności zabarwienia skóry. Różnice w kolorze skóry zależą od jej ilości,
rozmieszczenia i rodzaju. Pochłania również promieniowanie ultrafioletowe dzięki
czemu chroni nas przed szkodliwym ich działaniem powodującym starzenie, utratę
elastyczności i przebarwienia skóry. Im ciemniejszy odcień skóry, który świadczy i
większej zawartości melaniny tym samym większa odporność organizmu na
działanie słońca.
- skóry właściwiej – wewnętrzna warstwa, grubsza i gąbczasta, zawierająca sieci
włókien kolagenowych.

Są one głównym składnikiem budulcowym skóry,

stanowiąc około 72% jej suchej masy. Cechuje je rozciągliwość i odporność na urazy
mechaniczne. Od kondycji włókien zależy wygląd zewnętrzny skóry – ich kondycja
pogarsza się wraz z wiekiem, a także pod wpływem czynników środowiskowych,
m.in. promieniowania ultrafioletowego. Stają się kruche, co przejawia się utratą
jędrności skóry i młodzieńczego wyglądu

.

Znajdują się w niej także naczynia

krwionośne, zraziki tłuszczowe, korzenie włosów i gruczoły łojowe, potowe.

Jest jeszcze tkanka podskórna, w której znajdują się duże naczynia krwionośne.
Pod nią jest już tkanka mięśniowa.

Komórki naskórka zawierają i wytwarzają keratynę – włókniste białko. Wypchane
nią komórki, przesuwane są stopniowo ku górze. W miarę postępu tego procesu,
zaczynają zwierać coraz więcej keratyny. Potem stopniowo się spłaszczają i
obumierają. Martwe komórki złuszczają się, co powoduje, że naskórek wymieniany
jest co kilka tygodni.
U dorosłej, przeciętnej osoby, w ciągu całego życia złuszcza się około 18 kg naskórka
w postaci, np.: łupieżu, złuszczającej się skóry w wyniku opalenizny itp.

Funkcje skóry:
- ochrona dzięki włóknom kolagenu, które nadają skórze siłę i wytrzymałość.
- regulacja temperatury ciała, dzięki skurczowi i rozkurczowi naczyń krwionośnych
oraz wytwarzaniu potu.
- tworzenie bariery ochronnej przed zakażeniami bakteryjnymi, gdyż na powierzchni
skóry znajduje się duża liczba drobnoustrojów, które rywalizują z bakteriami
chorobotwórczymi.
- Zapobieganie niekontrolowanej utracie płynów, poprzez wydzielanie oleistej
substancji przez gruczoły łojowe.
- zmysł dotyku i receptory bólu.

Inne reakcje skóry na działanie promieni słonecznych.

Reakcją skóry na promienie słoneczne jest także pojawienie się piegów, czyli
skupisk komórek wytwarzających melaninę.
Jeśli jednak działanie promieni słonecznych jest zbyt silne i gwałtowne, skóra nie
nadąża wytwarzać melatoniny. Dochodzi więc do oparzenia słonecznego.
Przedłużona ekspozycja na promienie słoneczne, może trwale uszkodzić komórki
skóry, prowadząc do przedwczesnego starzenia się skóry a nawet nowotworu.
Nowotwory częściej występują u osób o jasnej karnacji.

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA :

KERATYNA – białko należące do skleroprotein (prostych białek włókienkowych),
główny składnik naskórka, włosów, włókien wełny, paznokci, kopyt, rogów i piór.
Zawiera dużo cystyny, która wydaje nieprzyjemny zapach przy spalaniu.

MELANINA – grupa pigmentów odpowiadających za pigmentację organizmów.
U ludzi występują głównie w skórze właściwej i naskórku, we włosach, a także
w naczyniówce, powodując, że promienie świetlne mogą padać do wnętrza oka
tylko przez źrenicę. Melanina w skórze chroni jej głębsze warstwy przed szkodliwym
działaniem promieni ultrafioletowych, które wchodzą w skład promieniowania
słonecznego. Pod wpływem tych promieni ilość melaniny się zwiększa, powodując
przejściową zmianę zabarwienia skóry (opaleniznę).

MELANOCYTY- komórki pigmentowe wytwarzające w
procesie melanogenezy melaninę. Występują w warstwie podstawnej naskórka, a
także w tęczówce i naczyniach oka. Ilość melanocytów w naskórku różnych ras ludzi
jest podobna, różnią się intensywnością syntezy melaniny. Pod wpływem
ultrafioletowego promieniowania słonecznego melanocyty mogą przekształcić się
w komórki nowotworowe czerniaka.

WYKŁAD z dnia 25.11.2012r.

ŚLINA.

Ślina produkowana jest przez gruczoły ślinowe tzw. ślinianki. Ilość produkowanej
śliny zmienia się w zależności od spożywanych pokarmów i ich smaku, jednak
średnio człowiek produkuje ok. 1,7 litra śliny na dobę.

Skład śliny:
Ponad 99% śliny to woda. Pozostałe składniki (niecały procent) to związki
organiczne i nieorganiczne. Do nieorganicznych związków, które wchodzą w skład
śliny należą kationy: wapnia, magnezu, sodu, potasu oraz amoniak.
Do organicznych należą natomiast:



opiorfina – substancja przeciwbólowa;



ptialina – enzym rozpoczynający rozkład skrobii na dwucukry: dekstrozę i maltozę



lizozym – substancja odkażająca,



czynniki wzrostu (np. czynnik wzrostu nerwów);

Funkcje śliny:
- nawilżanie jamy ustnej, co ułatwia ruchy języka przy żuciu i mówieniu,
- ułatwianie połykania, gdyż pokrywa pokarm,
- wstępny proces trawienny przez enzymy, które zawiera,
- funkcja antybakteryjna, dzięki czemu rany jamy ustnej goją się dość szybko,
- neutralizowanie kwaśnych odczynów płytki nazębnej,chroni zęby przed próchnicą,
- pomoc przy odbieraniu bodźców smakowych,
- pomoc w artykulacji dźwięków,
- wypłukiwanie resztek pokarmów z jamy ustnej i powierzchni zębów,
- pomoc we wchłanianiu niektórych leków.

Wydzielanie śliny:
W organizmie człowieka ślina jest produkowana przez trzy pary dużych ślinianek:
- ślinianki przyuszne,
- ślinianki podjęzykowe,
- ślinianki podżuchwowe,
_________________________________________________________________

ŻOŁĄDEK.

Żołądek jest workiem mięśniowym o hakowatym kształcie. Pełni rolę zbiornika
treści pokarmowej. W nim rozpoczyna się proces trawienia białek i tłuszczów.
Rytmiczne skurcze mięśni żołądka mieszają treści pokarmowe z sokami
żołądkowymi, tworząc miazgę pokarmową (kwaśną). Miazgi w żołądku jest od 1 do
1,5 l. W ścianie żołądka zagłębione są gruczoły zawierające komórki wydzielnicze,
wytwarzające soki żołądkowe. Kwas solny wytwarzany jest przez komórki
okładzinowe, które znajdują się w trzonie żołądka, oraz jego dnie. HCl umożliwia
działanie enzymu żołądkowego pepsyny, która także wyjaławia miazgę pokarmową
zabijając większość bakterii. Wytwarzanie kwasu solnego pobudzane jest przez
gastrynę. To hormon wydzielany przez gruczoły części odźwiernikowej żołądka,
przedostaje się do krwi , wchłaniania w trzonie żołądka , zaś z krwi trafia do
komórek okładzinowych .

Wielkość żołądka:
Jest ona zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała.
- długość żołądka: 25–30 cm
- szerokość żołądka: 12–14 cm
- pojemność: 1000-3000 ml

Enzymy trawienne żołądka:
Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne:
- renina – ścinająca mleko,
- pepsyna – zapoczątkowuje trawienie białek rozkładając je na peptydy,
- lipaza żołądkowa – przekształca tłuszcze w kwasy tłuszczowe i glicerol,
- podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt).

Soki trawienne dwunastnicy:
Zwierają dwuwęglan sodu, neutralizujący kwas wytwarzany w żołądku, tworząc
środowisko zasadowe. Tym samym umożliwia działanie enzymów jelitowych.
Soki trawienne dwunastnicy pochodzą z 2 źródeł:

- z gruczołów znajdujących się w ścianie dwunastnicy, wydzielających enzymy:
maltozę, sacharozę, enterokinazę, prepsynę.

- z trzustki, która prócz czynności wewnątrzwydzielniczej, wytwarza 3 enzymy
trawienne: lipazę, amylazę, trypsynogen.

Niektóre białka rozkładane są w żołądku na peptydy w jelicie cienkim enterokinaza
aktywuje trypsynę trzustkową , która kontynuuje trawienie białek i peptydów na
aminokwasy . Erepsyna dwunastnicza rozkłada peptydy na aminokwasy.

Żółć.
W trawieniu tłuszczów udział biorą związki zawarte w żółci . Jest ona wytwarzana
przez wątrobę i przechowywana w pęcherzyku żółciowym . Żółć dostaje się do
dwunastnicy przez przewód żółciowy . Sole kwasów żółciowych emulgują tłuszcze
tworząc małe kuleczki , które mając większą powierzchnię ułatwiają działanie lipazy
rozkładającej tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol.

Glukoza.
Glukoza to cukier prosty , jest niezbędny jako źródło energii dla tkanek , warunkuje
prawidłowe funkcjonowanie mózgu . Glukoza gromadzona jest w wątrobie oraz
mięśniach w postaci glikogenu . Mózg nie jest w stanie magazynować zapasów.

______________________________________________________________

TRZUSTKA

Trzustka wytwarza enzymy trawienne (90% jej całkowitej masy ). Ok. 5%
zbudowana jest z komórek regulujących stężenie glukozy we krwi (insulina i
glukagon). Wydzielana jest przez komórek BETA -β wysepek trzustkowych.

Insulina .
Obniża poziom cukru we krwi. Niewielka ilość tego hormonu jest wydzielana bez
przerwy. Jeśli jednak poziom cukru we krwi wzrasta, komórki β pobudzane są do
wytwarzania większej ilości insuliny. Jej wytwarzanie kontolowane jest przez
hormon somatostatynę.

Glukagon.
Hormon, który podnosi poziom cukru we krwi. Wydzielany jest przez komórki
ALFA- α , która pobudzane są wówczas gdy stężenie glukozy we krwi staje się zbyt
niskie. W wyniku działania hormonu glikogen obecny w wątrobie przekształca się
w glukozę uwalnianą do krwi. Pod wpływem komórek wątroby, mięśni i innych
związków chemicznych będących w organizmie.
___________________________________________________________________

WĄTROBA.

W wątrobie są wytwarzane białka krwi (m.in. fibrynogen). Przechowywane w niej
jest też żelazo, niezbędne do produkcji hemoglobiny. Hemoglobina z uszkodzonych
krwinek jest rozkładana i wykorzystywana do produkcji żółci.
Wątroba pełni funkcję odtruwającą. Jeśli pewne rodzaje składników pokarmowych
są niewystarczające, wątroba potrafi na ich bazie wyprodukować inne.
Węglowodany może zamienić w tłuszcze. A niektóre aminokwasy w węglowodany
lub tłuszcze.