Demodex canis – nużeniec psi

Żywiciel:
pies domowy

Lokalizacja:
zwykle u szczeniąt mieszki włosowe na głowie, szyi, łapach, rzadziej grzbiecie. Przy dłużej
trwającej inwazji gruczoły łojowe skóry.

Chorobotwórczość:
Choroba przebiega w 2 fazach. Faza 1, gdy na powierzchni skóry tworzą się łysiny, zaczerwienienia
i złuszczenia nabłonka, związana jest z zajęciem przez pasożyty mieszków włosowych. Faza druga
rozpoczyna się po opanowaniu gruczołów łojowych. Na skutek wtórnych infekcji powstają drobne
krosty z ropną wydzieliną i cuchnące obrzęki. W wyniku choroby (nużyca) cały organizm ulega
wyniszczeniu, a nieleczony pies ginie. Nużyca występuje w 2 postaciach: złuszczająca i krostowata.

Postać złuszczająca występuje na początku schorzenia. W miejscach usadowienia się pasożyta
wypadają włosy, co prowadzi do powstania ostro ograniczonych, okrągłych wyłysień,
przechodzących następnie w rozsiane. Skóra w tych miejscach ulega zaczerwienieniu, zgrubieniu,
pomarszczeniu i pokrywa się złuszczonym naskórkiem. Po pewnym czasie zabarwienie jej zmienia
się na sinoszare lub miedzianoczerwone. Świąd jest zwykle nieznaczny lub w ogóle nie występuje.
Postać ta może trwać miesiącami lub też przejść w następną – krostowatą.

Postać krostowata powstaje w skutek zakażenia gruczołów łojowych i mieszków włosowych
bakteriami ropotwórczymi, szczególnie gronkowcami. Na skórze pojawiają się wówczas guzki
wielkości ziaren konopi, przekształcające się następnie w krost barwy niebieskoczerwonej lub
szarobiałej. W ropnej zawartości krost można łatwo wykazać liczne pasożyty w różnych stadiach
rozwoju. Przy dalszym pogłębianiu się procesu włosy zupełnie wypadają, skóra silnie grubieje,
fałduje się i pokrywa szarymi lub brunatnymi strupami. Tak zmieniona skóra przybiera wygląd
popękanej kory drzewa. Świąd przy tej postaci choroby zwykle nie występuje.

Przy daleko zaawansowanym procesie chorobowym psy silnie chudną, skóra ich ma nieprzyjemną
woń. Na skutek zatrucia organizmu oraz całkowitego wyniszczenia często następuje śmierć.

Cykl życiowy:
Nużeńce bytują głównie w gruczołach łojowych i mieszkach włosowych. Poza ciałem żywiciela
szybko giną – w najkorzystniejszych warunkach (wilgoć i chłód) żyją 21 dni. Z jaj złożonych przez
samicę wylęgają się sześcionożne larwy, które po lince przeobrażają się w nimfy. Nimfy przed
przekształceniem się w formy dorosłe odbywają dwukrotną linkę. Zwierzęta zarażają się przez
bezpośredni kontakt lub za pośrednictwem zarażonych przedmiotów (koce, chodniki, ściółka).
Dużą rolę w zarażeniu i powstawaniu choroby odgrywa stan skóry zwierzęcia. Pasożyty usadawiają
się najczęściej na powiekach, szyi i kończynach, rzadziej na tułowiu.

Cykl życiowy przebiega na żywicielu i trwa do 2 tygodni. W rozwoju występują: jajo, 2 stadia
larwalne. Protonimfa, deutonimfa i osobniki dojrzałe. W podwyższonej temperaturze (np. Latem)
samce i samice wychodzą na powierzchnię skóry. Po kopulacji samce giną, samice zaś ponownie
wnikają do mieszków włosowych, gdzie składają jaja.

Występowanie:
kosmopolityczne; notowane w Polsce

1

Inne przykłady:
Demodex folliculorum
D. bovis
D. ovis

2