Konspekt wykładu z dn. 25.09.2003r.
1. Chory z rozrostem stercza w gabinecie lekarza rodzinnego

Roland Dadej (

Fellow of the European Board of Urology)

z Katedry i Kliniki Urologii Akademii

Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

2. Łagodny Rozrost Stercza (Benign Prostatic Hyperplasia)

a. Uważany za chorobę starszych mężczyzn
b. Rzadko występuje w formie klinicznej przed 40 r.ż.
c. Pierwsze objawy pojawiają się średnio w wieku ok. 60 – 65 lat

3. Epidemiologia BPH

a. Najczęstszy nowotwór łagodny populacji ludzkiej
b. u 50% mężczyzn w wieku 50 lat i blisko u 100% mężczyzn w wieku 80 lat –

stwierdzane histopatologiczne wykładniki BPH

c. Wśród 50% z powyższej grupy – kliniczne objawy choroby
d. 50% z powyższej grupy – wymaga interwencji medycznej

4. Morfologia

a. Stercz dorosłego mężczyzny składa się z 3 koncentrycznych stref o budowie

gruczołowej:

i. Obwodowa - tzw. torebka stercza

ii. Centralna - okołocewkowa

iii. Przejściowa - otacza przewody wytryskowe

5. Etiologia

a. Bezpośrednie interakcje pomiędzy podścieliskiem a częścią gruczołową stercza

regulowane hormonalnie

b. Wpływ androgenów – testosteronu po przemianie w dihydrotestosteron (DHT

)

c. Synergistyczny wpływ estrogenów, zwiększających liczbę receptorów dla DHT na

powierzchni jądra komórkowego

d. Wpływ nieandrogenowych czynników wzrostu

6. Patofizjologia BPH

a. Kliniczny BPH

i. Anatomiczny rozrost gruczołu krokowego

ii. Przeszkoda podpęcherzowa

iii. Objawy ze strony dolnych dróg moczowych

b. Choroba postępująca

7. Patofizjologia

a. 3 elementy:

i. Składowa mechaniczna: zaciskanie cewki sterczowej przez

rozrastający się gruczolak

ii. Składowa dynamiczna: napięcie mięśniówki gładkiej szyi pęcherza,

cewki sterczowej i stercza

iii. Odpowiedź wypieracza: niestabilność wypieracza

8. Historia naturalna BPH

a. I okres – nieznaczne utrudnienie odpływu moczu z pęcherza – kompensowane

zwiększeniem ciśnienia wypieracza

b. II okres – przerost mięśniówki pęcherza i tworzenie pseudouchyłków
c. III okres – poszerzenie górnych dróg moczowych
d. IV okres – upośledzenie funkcji nerek i mocznica

9. Diagnostyka - wywiad

a. Najczęstszym problemem – możliwość wystąpienia zatrzymania moczu
b. Początkowo – narastające objawy ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS )

wynikające z zaburzeń fazy gromadzenia moczu i/lub z zaburzeniami fazy
oddawania moczu

10. Lower Urinary Tracts Syndroms

Objawy utrudnionego przepływu
a. Osłabienie strumienia moczu
b. Przerywany strumień moczu
c. Zaleganie moczu po mikcji
d. Ischuria paradoxa
e. Wydłużony czas mikcji
Objawy podrażnieniowe
f. Częstomocz
g. Nycturia
h. Parcia naglące
i. Dysuria

11. Diagnostyka – badanie fizykalne

a. Badanie per rectum (digital rectal examination - DRE)

ocena kształtu, wielkości, konsystencji stercza
ocena tkliwości w badaniu

Badanie powinien przeprowadzić lekarz mający już pewne doświadczenie (najlepiej
urolog ), ażeby nie przeoczyć istotnych zmian

12. Diagnostyka – badania laboratoryjne

a. morfologia, kreatynina, elektrolity
b. poziom glikemii
c. badanie ogólne moczu
d. posiew moczu
e. PSA*** (screening CaP tylko u chorych z obciążonym wywiadem rodzinnym)

13. Diagnostyka – badania pracowniane

a. Badanie przepływu cewkowego – uroflowmetria
b. Badanie objętości moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji
c. USG przezpowłokowe (ocena stanu dróg moczowych, ocena objętości zalegającej,

ocena wielkości stercza)

d. Cystouretroskopia

14. Diagnostyka – c.d.

a. W razie nieprawidłowości w badaniu rektalnym i/lub podwyższenia poziomu PSA

wskazane jest wykonanie USG rektalnego i ew. biopsji stercza

b. W razie podejrzenia nieprawidłowości w badaniu USG można diagnostykę

poszerzyć o urografię, lub inne konieczne badania

15. Diagnostyka różnicowa

a. Guz pęcherza moczowego
b. Choroby zapalne i BCG
c. Kamica
d. Pęcherz neurogenny
e. Rak stercza
f. Zwężenie cewki moczowej
g. Zwłóknienie szyi pęcherza
h. Diagnostyka znacznie utrudniona w cukrzycy, chorobie Parkinsona, SM, demencji

starczej

16. Badanie chorego

co rok po 50 r.ż. ( w grupie zwiększonego ryzyka po 40 r.ż. )

a. wywiad
b. kwestionariusz IPSS (International Prostatic Syndrom Score)
c. badanie per rectum
d. usg
e. kreatynina
f. PSA
g. uroflowmetria

17. Leczenie BPH

a. Baczna obserwacja
b. Leczenie farmakologiczne
c. Leczenie zabiegowe

18. Baczna obserwacja

a. Zdrowy tryb życia i unikanie czynników drażniących (przetrzymywanie moczu w

pęcherzu, zaparcia, pozycja ciała – przekrwienie miednicy mniejszej, dieta,
przeziębienia, alkohol )

b. Kontrola urologiczna co rok z powtórzeniem badań ( w szczególności DRE, PSA,

USG )***

c. Opcja dla chorych z niewielkim nasileniem dolegliwości, bądź nie godzących się na

intensywne leczenie

19. Leczenie farmakologiczne

a. Dla chorych z wyraźnymi objawami klinicznymi bez wskazań do leczenia

zabiegowego

b. Dla chorych w ciężkim stanie ogólnym, ze znacznymi obciążeniami
c. Dla chorych nie godzących się na leczenie zabiegowe

20. Leczenie farmakologiczne (alfa-blokery i inhibitory 5-alfa reduktazy)

Alfa-blokery –
a. leki wpływające na składową dynamiczną przeszkody podpęcherzowej
b. szybki efekt działania
c. po odstawieniu krótki czas do nawrotu dolegliwości
d. nie zmniejszają objętości stercza
e. leki działające objawowo
Idealny alfa - adrenolityk
a. Bezpieczny
b. Posiadający największą skuteczność
c. Wygodny w dawkowaniu
d. Korzystnie działający na inne schorzenia (lipidy, miażdżyca, zaburzenia erekcji)
e. Tani – ekonomicznie uzasadniony

21. Cardura GITS (Gastro – Intestinal Therapeutic System)

a. Tabletka typu GITS uwalnia doksazosynę z niemal stałą szybkością przez okres od

12 do 16 godzin

b. Kontrolowane uwalnianie doksazosyny powoduje utrzymanie stałych stężeń leku z

niewielkimi wahaniami pomiędzy stężeniem szczytowym a stężeniem minimalnym
przed podaniem następnej dawki w stanie równowagi

c. Zaprojektowany układ zapewnia uwolnienie z rdzenia 85% substancji czynnej w

okresie 24 h pomiędzy przyjęciem kolejnych dawek

22. Przeciwwskazania

a. Nadwrażliwość na związki chinazolinowe
b. Hipotonia objawowa lub ortostatyczna
c. Zaburzenia pasażu w przewodzie pokarmowym
d. Chorzy z bezwzględnymi wskazaniami do leczenia operacyjnego BPH (??)
e. (pacjenci z BPH i wodonerczem lub z zastojem w moczowodzie, z przewlekłym

zakażeniem dróg moczowych lub kamieniami w pęcherzu moczowym rozstrzeń
pęcherza, bezmocz, niewydolność nerek)

23. Cardura XL

a. Dawkowanie bez miareczkowania
b. Dawkowanie raz dziennie, niezależnie od posiłku
c. Dawka początkowa oraz terapeutyczna to 4 mg
d. Możliwość zwiększenia dawki do 8 mg
e. Brak konieczności modyfikacji dawki

i. u osób w podeszłym wieku

ii. u osób z niewydolnością nerek

f. Brak udokumentowanych interakcji lekowych

24. Cardura XL

a. dwukierunkowy potencjał terapeutyczny

-adrenolityku:

i. zmniejszenie nasilenia LUTS i poprawa obiektywnych mierników mikcji

ii. obniżenia ciśnienia tętniczego krwi u chorych na BPH, u których występuje

nadciśnienie

b. korzystne działanie na profil lipidowy

25. Leczenie farmakologiczne

Inhibitory 5-alfa reduktazy
a. blokada przekształcenia testosteronu w DHT
b. działanie przyczynowe
c. zmniejszają objętość stercza i hamują rozrost
d. długi czas ( do 6 m-cy ) do wystąpienia pełnego działania leku
e. po odstawieniu – długi czas do nawrotu dolegliwości
f. zmniejszają ryzyko interwencji chirurgicznej i ostrego zatrzymania moczu

26. Leczenie farmakologiczne

a. Terapia łączona

i. łączy zalety alfa blokerów ( szybki efekt terapeutyczny ) z zaletami blokerów

5-alfa reduktazy ( zmniejszenie objętości stercza )

ii. zwiększa koszty

27. Leki ziołowe

a. nie zyskały akceptacji WHO w leczeniu BPH ( – nie przekroczyły progu placebo w

badaniach wieloośrodkowych )

b. mogą być stosowane jako dodatki dietetyczne o łagodnym działaniu ( dietary

additions )

28. Leczenie zabiegowe - wskazania

a. Nawracające zatrzymanie moczu
b. Nawracające zakażenia układu moczowego ( w wyniku zastoju moczu )
c. Kamica pęcherza moczowego
d. Uchyłki pęcherza moczowego
e. Wodonercze
f. Mocznica w przebiegu BPH
g. Nasilone objawy, przy braku poprawy po leczeniu zachowawczym

29. Leczenie zabiegowe

a. Złoty standard – przezcewkowa elektroresekcja stercza ( TUR-P )
b. Otwarta adenomektomia
c. Inne metody

i. Elektrowaporyzacja stercza

ii. Przezcewkowe rozszerzanie balonem

iii. Implanty ( stenty ) cewkowe i cewniki wewnętrzne

iv. Hipertermia i termoterapia

v. Laseroterapia

vi. HIFU ( dźwiękowa fala uderzeniowa )

30. Ostre zatrzymanie moczu

a. Najczęściej w przebiegu BPH, ale i w:

i. zwłóknieniu szyi pęcherza

ii. zwężeniu cewki moczowej (pozapalne, pourazowe, jatrogenne, guzy, ciała

obce)

iii. zapaleniu i raku gruczołu krokowego

iv. uszkodzeniu wypieracza (neuro-, miogenne).

v. Ciała obce, tamponada i kamica pęcherza moczowego

vi. Leki, alkohol

vii. Czynniki psychogenne

b. Różnicowanie z bezmoczem !!!

31. Ostre zatrzymanie moczu

a. Wywiad i badanie fizykalne ( palpacyjne brzucha, DRE, USG )
b. Leczenie:

i. znieczulenie i poślizg

ii. cewnikowanie pęcherza

iii. przetoka nadłonowa (uprzednie zabiegi operacyjne, zaburzenia anatomiczne

pęcherza – mały, marski, neurogenny, neo-, zaburzenia krzepnięcia krwi)

iv. sectio alta ( wyjątkowo !!! )

v. cystouretroskopia

vi. filiformy (poszerzadła)

c. Możliwe powikłania

i. Wielomocz poobstrukcyjny

ii. Krwawienia

iii. Niedociśnienie i wstrząs

1. Reakcja wazowagalna
2. Zniesienie ucisku na sploty żylne miednicze