Badanie cytologiczne
wydzieliny prostaty - III frakcji
nasienia
Wojciech Ni
ż
a
ń
ski, Karolina Błasiak
Techniki pobierania wydzieliny
Techniki pobierania wydzieliny
z gruczo
z gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
Pobieranie nasienia metod
ą masturbacji:
• III frakcja nasienia, o obj
ętości ok.15 ml
• Metoda ta ma zastosowanie g
ł
ównie u niekastrowanych
psów, bez bolesno
ści i tkliwości
Pobieranie nasienia
Pobieranie nasienia
Problem
Problem
Kastrowane
Kastrowane
☺
☺
Ostre zapalenia
Ostre zapalenia
Pobieranie nasienia-sprz
ę
t
Ejakulat
I frakcja
II frakcja
III frakcja
Fizjologicznie obserwuje si
Fizjologicznie obserwuje si
ę
ę:
- Niewielk
ą liczbę erytrocytów i leukocytów,
- Z
ł
uszczone nab
ł
onki dróg moczowych,
Pobieranie nasienia
Pobieranie nasienia
Obraz patologiczny
Obraz patologiczny:
- Du
ża liczba erytrocytów – krwawienie,
- Du
ża liczba leukocytów (również
ob
ł
adowanych bakteriami) – zapalenie,
- Zmiany zapalne w p
ł
ynie gruczo
ł
u krokowego w 80%
pokrywaj
ą się z histologicznym obrazem
zapalenia prostaty,
Obraz mikroskopowy
Obraz mikroskopowy
Obraz mikroskopowy
Obraz mikroskopowy
Masa
Masa
ż
ż
gruczo
gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
(p
(p
ł
ł
ukanie gruczo
ukanie gruczo
ł
ł
u krokowego)
u krokowego)
• Bardzo dobra technika pozyskiwania materia
ł
u do bada
ń
bakteriologicznych i cytologicznych,
• Metod
ę tę zaleca się w sytuacji, gdy nie można pobrać
nasienia: kastrowany samiec, brak zainteresowania,
tkliwo
ść i bolesność okolicy, strach zwierzęcia,
• W przypadku podejrzenia nowotworu gruczo
ł
u
krokowego – w metodzie tej pozyskuje si
ę więcej
komórek nowotworowych ni
ż podczas pobierania
nasienia,
• Technika ta wymaga niekiedy sedacji lub znieczulenia ogólnego,
• Mocz z p
ęcherza usuwa się za pomocą sterylnego cewnika, a
sam p
ęcherz przep
ł
ukuje si
ę sterylnym, ciep
ł
ym p
ł
ynem
fizjologicznym (1-5 ml), po czym p
ęcherz zostaje
opró
żniony,
• Niewielk
ą ilość tego ostatniego p
ł
ynu pobiera si
ę do probówki
(do porównania),
• Palec wprowadza si
ę do prostnicy i odnajduje gruczo
ł
krokowy.
Cewnik jest wyczuwalny pod palcem, dystalnie do
gruczo
ł
u,
Masa
Masa
ż
ż
gruczo
gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
(p
(p
ł
ł
ukanie gruczo
ukanie gruczo
ł
ł
u krokowego)
u krokowego)
• Palcem wykonuje si
ę energiczny masaż prostaty (ok.1min),
• Za pomoc
ą cewnika wprowadza się ok.5 – 10 ml sterylnego
p
ł
ynu fizjologicznego– zabezpieczaj
ąc zewnętrzne
uj
ście cewki moczowej, aby p
ł
yn nie wydosta
ł
si
ę na
zewn
ątrz, a
sam cewnik przesuwa si
ę w kierunku pęcherza
moczowego,
• Aspiracja p
ł
ynu z cewki moczowej oraz p
ęcherza moczowego
do sterylnej strzykawki,
• Badanie cytologiczne i bakteriologiczne próbki pobranej przed i
po masa
żu,
Masa
Masa
ż
ż
gruczo
gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
(p
(p
ł
ł
ukanie gruczo
ukanie gruczo
ł
ł
u krokowego)
u krokowego)
Masa
Masa
ż
ż
gruczo
gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
• Porównanie dwóch prób:
- je
śli w materiale pobranym po masażu, widoczne są liczne
komórki zapalne oraz liczniejszy wzrost bakterii, ni
ż w
materiale pobranym przed masa
żem, świadczy to o
zapaleniu gruczo
ł
u krokowego,
- je
śli interpretacja wyników może być niemożliwa na wskutek
choroby dróg moczowych, nale
ży podać ampicilinę na 24
godziny przed masa
żem. Ampicilina jest wydalana wraz z
moczem, natomiast bardzo s
ł
abo penetruje gruczo
ł
krokowy. Test ten mo
że nie być wiarygodny w przypadku
ostrego zapalenia gruczo
ł
u krokowego
Masa
Masa
ż
ż
gruczo
gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
(p
(p
ł
ł
ukanie gruczo
ukanie gruczo
ł
ł
u krokowego)
u krokowego)
• Wykorzystuje si
ę instrument wykonany z nylonu lub
innej mi
ękkiej i giętkiej substancji, os
ł
oni
ęty
podwójna pochewk
ą kateteru,
• Kateter wprowadzany jest do cewki moczowej na
wysoko
ść prostaty,
• Palcem umieszczonym w prostnicy wykonuje si
ę
energiczny masa
ż gruczo
ł
u krokowego przez ok.1
minut
ę,
• Instrument przesuwa si
ę w przód i w ty
ł
5 – 6 razy
Zastosowanie szczoteczki cytologicznej
Zastosowanie szczoteczki cytologicznej
(
(
brush
brush
technique
technique
)
)
Szczoteczka cytologiczna
Szczoteczka cytologiczna
• Instrument i pobrany materia
ł
umieszcza si
ę w sterylnym p
ł
ynie
fizjologicznym lub nanosi na szkie
ł
ko,
• P
ł
yn nast
ępnie wiruje się, ocenia się osad
Diagnostyka
ultrasonograficzna chorób
prostaty
dr Wojciech Ni
ż
a
ń
ski, lek.wet.
Karolina Siembieda
Prostata
TECHNIKA BADANIA
G
ł
owice
•
Badanie przez pow
ł
oki brzuszne – zwykle u
ż
ywa si
ę
g
ł
owic o cz
ę
stotliswo
ś
ci
7,5-10 MHz, g
ł
owice o cz
ę
stotliwo
ś
ci 5 MHz lub ni
ż
szej mog
ą
nie uwidoczni
ć
drobnych zmian patologicznych .
Je
ś
li badany narz
ą
d znajduje si
ę
poza polem bliskim wi
ą
zki ultrad
ź
wi
ę
ków
mo
ż
na zastosowa
ć
nak
ł
adki dystansuj
ą
ce.
•
Badanie przez prostnic
ę
– g
ł
owice o cz
ę
stotliwo
ś
ci 7,5-10 MHz, o
wyd
ł
u
ż
onym kszta
ł
cie.
•
Standardem jest badanie przez pow
ł
oki brzuszne z przy
ł
o
żeniem g
ł
owicy
przed spojeniem
ł
onowym, szczególnie u ma
ł
ych zwierz
ąt.
•
Wymagane jest usuni
ęcie sierści z tylnej części jamy brzusznej, po obu
stronach pr
ącia.
•
Miejsce przy
ł
o
żenia g
ł
owicy nale
ży obficie pokryć żelem.
•
Pacjent powinien znajdowa
ć się w u
ł
o
żeniu grzbietowym lub bocznym
prawolewostronnym z mocnym odci
ągnięciem kończyny lewej ku górze.
Poło
ż
enie gruczołu
• Głowic
ę
przykłada si
ę
w tylnej cz
ęś
ci jamy
brzusznej, równolegle do pr
ą
cia i prostopadle do
skóry.
•
Stercz lokalizujemy w doogonowym s
ą
siedztwie
szyjki p
ę
cherza moczowego.
Kiedy p
ę
cherz uka
ż
e si
ę
w obrazie, nale
ż
y
skierowa
ć
sond
ę
ku tyłowi, odchylaj
ą
c głowic
ę
lekko na boki.
• Gruczoł krokowy mo
ż
e by
ć
ogl
ą
dany w dwóch
płaszczyznach: podłu
ż
nej i poprzecznej.
• Niekiedy lepszy obraz uzyskuje si
ę
po
mocniejszym przyło
ż
eniu głowicy.
Leczenie farmakologiczne
chorób prostaty
dr Wojciech Ni
ż
a
ń
ski, lek.wet.
Karolina Błasiak
ZAPALENIA GRUCZOŁU KROKOWEGO
Leki przeciwbakteryjne dobierane na
Leki przeciwbakteryjne dobierane na
podstawie
podstawie
Posiewu
Posiewu
Antybiotykogramu
Antybiotykogramu
UWAGA!!!
Zapalenie przewlek
Zapalenie przewlek
ł
ł
e
e
Nieprzepuszczalna dla wi
Nieprzepuszczalna dla wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ci lek
ci lek
ó
ó
w
w
bariera krew - miąższ stercza - płyn sterczowy
ZAPALENIA GRUCZO
Ł
U KROKOWEGO
pH
pH
r
r
-
-
ru
ru
leku
leku
Stopnie
Stopnie
ń
ń
rozpuszczalno
rozpuszczalno
ś
ś
ci
ci
w t
w t
ł
ł
uszczach
uszczach
O odczynie
zasadowym
(trimetoprim, erytromycyna)
ph płynu sterczowego jest niższe od pH krwi
lepsza penetrację leków
Wysoka
rozpuszczlaność
w tłuszczach
Słabe wiązanie
przez białka
surowicy
Stopnie
Stopnie
ń
ń
wiaznia
wiaznia
z bia
z bia
ł
ł
kami
kami
surowicy
surowicy
Możliwość penetracji antybiotyków do gruczołu krokowego zależy od
OSTRE ZAPALENIE BAKTERYJNE
Bariera
Bariera
krew
krew
-
-
gr
gr
. krokowy
. krokowy
Traci szczelno
Traci szczelno
ść
ść
Stosowanie ka
Stosowanie ka
ż
ż
dego antybiotyku, na kt
dego antybiotyku, na kt
ó
ó
re bakterie s
re bakterie s
ą
ą
wra
wra
ż
ż
liwe
liwe
Antybiotykoterpia
Antybiotykoterpia
min. 3 tygodnie!
min. 3 tygodnie!
Je
Je
ś
ś
li r
li r
ó
ó
wnocze
wnocze
ś
ś
nie
nie
BPH
BPH
-
-
podawa
podawa
ć
ć
te
te
ż
ż
antyandrogeny
antyandrogeny
! lub
! lub
kastracja
kastracja
Wskazana jest terapia wspomagająca
(płynoterapia, środki przeciwbólowe,
przeciwwymiotne, cewnikowanie,
płukanie pęcherza moczowego).
PRZEWLEKŁE ZAPALENIE
BAKTERYJNE:
Bariera
Bariera
krew
krew
-
-
gr
gr
. krokowy
. krokowy
Szczelna!
Szczelna!
Antybiotyk dobrany na podstawie
Antybiotyk dobrany na podstawie
Antybiotykoterpia
Antybiotykoterpia
min. 4 tygodnie!
min. 4 tygodnie!
Antybiogram
Antybiogram
Stopie
Stopie
ń
ń
penetracji do prostaty
penetracji do prostaty
Antyandrogeny
Antyandrogeny
, kastracja
, kastracja
-
-
rozwa
rozwa
ż
ż
y
y
ć
ć
!
!
Antybiotyk
Penetracja
gruczo
ł
u
krokowego
Efektywno
ść
wobec
drobnoustrojów
Eryromycyna
Klindamycyna
Dobra
Gram+
Chloramfenikol
Dobra w du
żych
dawkach
Gram +, Gram-
Trimetoprim
Dobra
Gram-
Ciprofloksacyna,
Enrofloksacyna
Dobra
Gram+, Gram-
Zapalenie gruczo
Zapalenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
Leczenie
Leczenie
–
–
uniwersalny schemat post
uniwersalny schemat post
ę
ę
powania
powania
Zapalenie gruczo
Zapalenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
Leczenie trwa zwykle 3
Leczenie trwa zwykle 3
-
-
6 tyg.
6 tyg.
Badanie bakteriologiczne p
Badanie bakteriologiczne p
ł
ł
ynu gruczo
ynu gruczo
ł
ł
u
u
krokowego
krokowego
po 7-10 dniach od rozpoczęcia
leczenia
Kolejne badanie bakteriologiczne wydzieliny
Kolejne badanie bakteriologiczne wydzieliny
prostaty po zako
prostaty po zako
ń
ń
czeniu serii antybiotyku
czeniu serii antybiotyku
po 30 dniach od momentu skończenia
podawania antybiotyków
Leczenie
Leczenie
–
–
uniwersalny schemat post
uniwersalny schemat post
ę
ę
powania c.d.
powania c.d.
Zapalenie gruczo
Zapalenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
Infekcja si
Infekcja si
ę
ę
utrzymuje
utrzymuje
Dalsze d
Dalsze d
ł
ł
ugotrwa
ugotrwa
ł
ł
e leczenie <dawkami
e leczenie <dawkami
antybiotyku
antybiotyku
Uwaga na skutki uboczne d
ł
ugotrwa
ł
ej antybiotykoterapii: wzrost oporności,
os
ł
abienie odporności oraz keratoconjunctivitis sicca, zaburzenia funkcji tarczycy,
kamica sulfadiazynowa, artropatia , choroby wątroby i niedokrwistość (niedobór
kwasu foliowego) podczas stosowania trimetoprimu z sufadiazyną
c.d.
• TRIMETOPRIM (Urotrim®)
Dawkowanie: 2 – 4 mg/kg m.c., doustnie, 2 razy dziennie
• ENROFLOKSACYNA (Baytril®, Enroxil®)
Dawkowanie: 5 mg/kg m.c., doustnie lub podskórnie, 2 razy
dziennie (Pseudomonas sp. wi
ę
ksze dawki)
• ERYTROMYCYNA
Dawkowanie: 10 – 20 mg/kg m.c., doustnie, 2 lub 3 razy
dziennie
• KLINDAMYCYNA (Aniclindan®)
Dawkowanie: 5 – 10 mg/kg m.c., doustnie, 2 lub 3 razy
dziennie
• CHLORAMFENIKOL
Dawkowanie: 50 mg/kg m.c., doustnie, 3 razy dziennie
Zapalenie gruczo
Zapalenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
Leczenie wspomagaj
Leczenie wspomagaj
ą
ą
ce
ce
Kastracja
Kastracja
Skraca leczenie przewlek
ł
ego
zapalenia
Wspomaga
antybiotykoterapię
Zabieg podczas terapii antybiotykowej, po 5 – 7 dniach od jej
rozpocz
ęcia
U psów hodowlanych!
Terapia powodującą inwolucję
gruczo
ł
u
antyandrogeny
gestageny
ŁAGODNY ROZROST GRUCZOŁU
Dihydrotestosteron DHT
czynny biologicznie
metabolit testosteronu
5-
α-reduktaza
w komórkach nab
ł
onka
Patogeneza
g
ł
ówny mediator przerostu
cz
ęści zrębowej i gruczo
ł
owej
Testosteron
Leczenie podejmowane
Gdy objawy kliniczne
Brak leczenia BPH
Podatno
ść na zapalenia
Powi
Powi
ę
ę
kszenie gruczo
kszenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
…
…
DHT
DHT
Powi
Powi
ę
ę
kszenie
kszenie
gruczo
gruczo
ł
ł
u
u
krokowego
krokowego
T
T
5
5
α
α
reduktaza
reduktaza
Kastracja chirurgiczna
Spadek stężenia testosteronu
Kika tyg. - zmniejszenie
prostaty o 50-70%
Radykalna metoda terapeutyczna
Zachowawcze metody terapii
Zapotrzebowanie
Ż
yczenie wła
ś
cicieli
Zwierz
ę
ta pracuj
ą
ce
Zwierz
ę
ta hodowlane!
Choroby systemowe,
zaburzenia krzepliwo
ś
ci
Zwierz
ę
ta starsze
Leki wywo
ł
ujace inwolucj
ę prostaty
KASTRACJA
FARMAKOLOGICZNA
ESTROGENY
•
Poprzez hamowanie wydzielania GnRH z przysadki mózgowej prowadz
ą
do
zmniejszenia wydzielania testosteronu i zmniejszenia rozmiarów prostaty.
Diethylstilbestrol (DES)
Cypionian estradiolu (ECP)
•
Efekty uboczne – nie stosowane!
•
Mog
ą
one prowadzi
ć
do: trombocytopenii, leukopeni,
ś
miertelnej
niedokrwisto
ś
ci aplastycznej oraz jego metaplazji rogowaciej
ą
cej.
ANALOGI GnRH
•
Poprzez zablokowanie steroidogenezy zmniejszaj
ą
wielko
ść
prostaty oraz
obni
ż
aj
ą
st
ęż
enie testosteronu , bez efektów ubocznych.
•
Zsyntezowano ponad kilkaset analogów GnRH, mi
ę
dzy innymi: buserelina,
nafarelina, desloreina, fertirelina… S
ą
to zwi
ą
zki krótkodziałaj
ą
ce i
wymagaj
ą
ci
ą
głego podawania.
DESLORELINA (Suprelorin®)
•
Implant z kontrolowanym uwalnianiem substancji czynnej
LEKI BLOKUJ
Ą
CE RECEPTORY
ANDROGENOWE GRUCZOŁU
KROKOWEGO:
• ANTYANDROGENY
• BLOKERY 5-
α
-REDUKTAZY
• PROGESTAGENY
• LEKI ANTYPROLAKTYNOWE
• INHIBITORY AROMATAZ
• ….
ANTYANDROGENY:
• Dawkowanie: 5 mg/kg m.c./dzie
ń
, doustnie
przez 7 tygodni (np. tabl, kaps 125 - 250 mg).
• Nie powoduje zmian libido (?) ani jako
ś
ci
nasienia. Niekiedy mog
ą
wyst
ę
powa
ć
efekty
niepo
żą
dane takie jak bolesno
ść
gruczołów
sutkowych, ginekomastia, podra
ż
nienie
w
ą
troby, zaburzenia
ż
oł
ą
dkowo-jelitowe.
• Rozmiary gruczołu powracaj
ą
do rozmiarów
przed terapi
ą
po 2 miesi
ą
cach od
odstawienia preparatu.
OCTAN OZATERONU (Ypozane ®)
• Octan ozateronu blokuje receptory androgenowe oraz
przemian
ę
testosteronu do DHT, co skutkuje niskim
st
ęż
eniem androgenów wewn
ą
trzkomórkowych.
• Steroid chemicznie spokrewniony z progesteronem,
wykazuje , silne działanie progestagenne i silne
działanie antyadrogenne,
FLUTAMID (Flutamid®)
•Hamuje on transport w komórkach i wpływ testosteronu na
komórki nabłonka gruczołowego (brak wi
ą
zania DHT w j
ą
drze
komórkowym).
Powi
Powi
ę
ę
kszenie gruczo
kszenie gruczo
ł
ł
u krokowego
u krokowego
…
…
i octan
i octan
ozateronu
ozateronu
DHT
DHT
Powi
Powi
ę
ę
kszenie
kszenie
gruczo
gruczo
ł
ł
u
u
krokowego
krokowego
T
T
5
5
α
α
reduktaza
reduktaza
receptor
Octan ozateronu
transport
Octan ozateronu (Ypozane ®)
Podanie doustne.
0,25 – 0,5 mg/kg, raz dziennie, przez 7 dni:
3 – 7,5 kg masy ciała – 1 tabletka 1,875 mg
7,5 – 15 kg masy ciała – 1 tabletka 3,75 mg
15 – 30 kg masy ciała – 1 tabletka 7,5 mg
30 – 60 kg masy ciała – 1 tabletka 15 mg
* Brak danych dla psów o masie ciała poni
ż
ej 3 kg.
Efekt terapeutyczny 5 m-cy
Efekty uboczne…
„Baster” Beagle 7 lat
BLOKERY 5-
α
-REDUKTAZY:
FINASTERYD (Proscar®)
•
Syntetyczny steryd (azasteroid),
•
Zaburza działanie 5-alfa reduktazy, co blokuje powstawanie DHT.
•
Dawkowanie: 0,1 do 0,5 mg/kg m.c./dzie
ń
, doustnie przez 6-21 tygodni, 1 tabl (5 mg) dziennie na psa
wa
żą
cego 5-50 kg.
•
Efekt obserwuje si
ę
po 4 tygodniach stosowania leku.
•
Prócz pomniejszenia prostaty zaobserwowano równie
ż
zmniejszenie obj
ę
to
ś
ci ejakulatu, bez wpływu na
jako
ść
nasienia i st
ęż
enie testosteronu we krwi.
•
Stercz powraca do swojej poprzedniej wielko
ś
ci tak
ż
e po 2 miesi
ą
cach od zako
ń
czenia terapii
Octan delmandionu
•
Działanie antygonadotropowe i antyandrogeniczne, słaba skuteczno
ść
w
leczeniu BPH
Progestageny: MPA, MGA
Antyandrogen: Tamoxifen
Medroksyprogesteron – MPA
Podanie SQ,
3 mg/kg podane dwukrotnie po 4-tygodniowej przerwie,
Minimalna dawka 50 mg,
Brak objawów BPH utrzymuje się do 4 – 6 tygodni po leczeniu,
niekiedy
do 10 miesięcy (oko
ł
o 65% przypadków),
Skutki uboczne:
▪
początkowo wzrost apetytu,
▪
hipotyroidyzm,
▪
cukrzyca (u 5% leczonych psów),
Brak niekorzystnego wpływu na libido i jakość nasienia
Progestageny
Progestageny
Octan megestrolu - MA
Podanie doustne,
0,55 mg/kg na dzień, przez 4 – 8 tygodni,
Leczenie można przed
ł
użyć stosując dawkę 0,5 mg/kg raz na
tydzień,
Skutki uboczne:
▪ początkowo wzrost apetytu,
▪ hipotyroidyzm,
▪ cukrzyca (u 5% leczonych psów),
Brak niekorzystnego wp
ł
ywu na libido i jakość nasienia
Progestageny
Progestageny
3. Octan chlormandinonu
Implanty podskórne,
0,5 – 20 mg/kg,
Implanty utrzymuje się od 1 do 26 tygodni,
Zmniejszenie rozmiaru gruczo
ł
u krokowego jest zależne od wielkości dawki,
Po ukończeniu leczenia wielkość gruczo
ł
u często wraca do
85%
rozmiaru sprzed rozpoczęcia terapii,
Progestageny
Progestageny
Podaj
ą
c wy
ż
ej wymienione leki nale
ż
y
pami
ę
ta
ć
,
ż
e po pewnym czasie od ich
odstawienia gruczoł krokowy ponownie si
ę
powi
ę
kszy.
Łagodnemu rozrostowi gruczołu krokowego
cz
ę
sto towarzyszy stan zapalny.
Zazwyczaj jest to zapalenie przewlekłe.
Konieczne jest wtedy leczenie skojarzone
z antybiotykami.