Wskazówki do planowania zajęć z pedagogiki

1 .Informacje wstępne: data, , liczba studentów , czas trwania zajęć

2.Cele:

3. Temat :

4. Tabela: zamierzona struktura zajęć, czyli jak czas będzie spożytkowany. Może być to

opisane na różne sposoby, w zależności od tego, jakie prace będą podejmowane. Powinny
się tu znaleźć:

(a) Praca nauczyciela: na przykład pokazywanie czegoś, pytanie, prezentacja filmu lub zdjęć,
indywidualna praca - tłumaczenie; jeśli to możliwe - ukazanie, jakiego rodzaju pomoc będzie
na pewno konieczna.
(b) Praca studentów na przykład ich udział w planowaniu i realizacji pracy: dyskusja,
wykonywanie ćwiczeń, wypełnianie kwestionariuszy, praca indywidualna lub grupowa.
(c) O ile to możliwe, kolejność, w jakiej prace mają być wykonywane - dołączony diagram
mógłby ukazać, co planuje się przedstawić na tablicy, jaki ma być rodzaj i charakter innych
pomocy wizualnych. próbki ćwiczeń, zadania itp.

6. Materiały i wyposażenie: (a) wymagane przez nauczyciela, (b) wymagane przez studentów

( oprac. na podst. E. Perrot, Efektywne nauczanie. Praktyczny przewodnik doskonalenia
nauczania, str. 15-17, WSiP, Warszawa 1995)

B. Niemierko, Cele nauczania, str. 9-14, 20-21. w :Sztuka nauczania, tom I, red. K. Kruszewski, ,
PWN, Warszawa 1991

Rozróżnianie celów

(...) Wszelkie kształcenie jest ukierunkowane na cele .Od zrozumienia tych celów oraz umiejętności
posługiwania się nimi zależy wartość pracy nauczyciela. Cele kształcenia odnoszą się do uczniów
( wychowanków) i opisują zmianę, jaką chcemy w nich uzyskać. Ponieważ punkt wyjścia tej zmiany
jest różny w odniesieniu do każdego ucznia, zwykliśmy – upraszczając- ograniczać się do
scharakteryzowania stanu końcowego. Cele kształcenia określamy jako zamierzone właściwości
uczniów, wymieniając różne rodzaje opanowanych wiadomości i umiejętności, uformowanych działań
i postaw. (...)
Cele kształcenia są formułowane w rozmaity sposób. Ze względu na sposób formułowania
wyróżniamy dwa rodzaje celów: ogólne i operacyjne.
Cele ogólne wskazują kierunki dążenia. Na przykład jeden z celów ogólnych kształcenia
pedagogicznego studentów przygotowujących się do pracy nauczycielskiej mógłby brzmieć:
,,Kształtowanie indywidualnych uzdolnień pedagogicznych i trwałego zainteresowania nowatorstwem
w pracy szkolnej”. (...)
Lista wad ogólnego formułowania celów kształcenia(...):

1.

Wieloznaczność, nieokreśloność. Istnieje wiele teorii oraz indywidualnych wyobrażeń na
temat zdolności pedagogicznych. Nowatorstwo jest w wielu wypadkach trudne do odróżnienia
od poprawnego wykonywania tak złożonej pracy, jak praca nauczyciela

2.

Założenia idealizujące. Przyjęliśmy milcząco, że studenci wykazują pewne uzdolnienia
pedagogiczne, które można kształtować. Założyliśmy, że idee nowatorskie będą się
systematycznie pojawiać

3.

Deklaratywność Sformułowanie ,,dobrze brzmi”, głownie dzięki przymiotnikom (
indywidualny, trwały) i wybranym rzeczownikom ( uzdolnienie, zainteresowanie,
nowatorstwo) Chętnie godzimy się się na zacytowany cel kształcenia, ale niewiele z tego
wynika, gdyż w każdym przypadku jest on jakoś realizowany w uczelni. Zbudowanie normy
osiągnięć takiego celu wydaje się niemożliwe.

4.

Niejasny adresat Polecenie jest kierowane raczej do prowadzących zajęcia pedagogiczne ze
studentami – przyszłych nauczycieli. Tak rozumiane, nie odpowiadałoby naszej definicji celu
kształcenia, wskazując tylko na czynność metodyczną. Jeżeli jednak zinterpretujemy
,,kształtowanie” jako prace studenta nad sobą , cel jest właściwie adresowany, choć brak
określenia wyniku tej pracy.

Obok celów ogólnych spotykamy w dokumentach oświatowych cele operacyjne – zwykle węższe i
bardziej sprecyzowane. Cele operacyjne stanowią opis wyników, które maja być uzyskane. Opis ten
powinien być na tyle dokładny, by umożliwić rozpoznanie, czy cel został osiągnięty, a przynajmniej –
określenie sposobu dokonania operacji sprawdzenia wyniku. Na przykład jeden z celów operacyjnych
kształcenia pedagogicznego studentów mógłby brzmieć następująco : ,,Umiejętność przygotowania i
przeprowadzania lekcji problemowej na wskazany temat z przedmiotu specjalizacji”
Rozważmy zalety takiego formułowania celów kształcenia:

1.

Jest – praktycznie biorąc – jednoznaczne. Pełną jednoznaczność moglibyśmy uzyskać
sporządzając wzory konspektów lekcji problemowych, wykazy tematów lekcji oraz arkusz
obserwacji i oceny przebiegu lekcji

2.

Wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty. Student powinien przedstawić
poprawny konspekt lekcji problemowej i potrzebne środki dydaktyczne, a także poprawnie
przeprowadzić tę lekcję.

3.

Odnosi się wprost do ucznia . Nie ma wątpliwości, że to kandydat do zawodu
nauczycielskiego ma uzyskać umiejętność przygotowania i przeprowadzania lekcji. Dobór
ć

wiczeń przez nauczyciela akademickiego i opiekuna praktyk studenckich jest sprawą

wtórną, droga do celu.

4.

Mobilizuje ucznia i nauczyciela. Cel jasny i uznany motywuje do wysiłku. Dotyczy to
uczącego się oraz nauczyciela, który ma mu dopomóc w osiągnięciu celu (...)

Operacjonalizacja celów

Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią odrębnych światów. Granica między nimi jest
płynna, a nadto musi często być przekraczana. . Bywa, że pragniemy określić i poddać ocenie
społecznej cele ogólne, jakie reprezentuje jakiś szczegółowy program nauczania, a więc uogólniamy
jego cele. Znacznie częściej jednak zamieniamy cel ogólny na – w zamierzeniu równoważny – zbiór
celów operacyjnych, czyli dokonujemy operacjonalizacji celu.
Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne sa formułowane po to,
aby wytyczyć kierunek pracy szkoły. Występują w (...) programach nauczania i planach dydaktyczno-
wychowawczych poszczególnych placówek oświatowych. Aby ich realizacja nie zawisła w próżni,
trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować. Te właśnie procesy składają się na
operacjonalizację celów. (...)
Operacjonalizując ogólne cele kształcenia , często popełniamy następujące błędy:

1.

Zbytnie rozdrobnienie celu Bardzo długie listy celów operacyjnych są bezużyteczne.
Uszczegóławianie celów może być prowadzone bez końca, ale nie o to chodzi w procesie
operacjonalizacji, wręcz przeciwnie – trzeba dążyć do jak najmniejszej liczby celów
operacyjnych, które łącznie wystarczą, by opis wyniku, jaki ma być osiągnięty, był jasny.(...)

2.

Preferowanie celów poznawczych Niektórzy nauczyciele za ,,konkretne” uważają tylko to, co
zawarte w podręczniku uczniowskim i co może być przez ucznia dokładnie odtworzone. Stąd
skłonność do celów poznawczych (...) Tymczasem głównym zadaniem operacjonalizacji jest

doprowadzenie do

należytej

wyrazistości celów

wyższych

kategorii,

zwłaszcza

motywacyjnych (...)

3.

Zapominanie o celu ogólnym Kolejne etapy operacjonalizacji grożą stopniowym
odchodzeniem od celu wyjściowego (...)

4.

Zamknięcie zbioru celów operacyjnych Przebieg wydarzeń wewnątrz i na zewnątrz oddziału
szkolnego
może stwarzać okazje udanego uzupełnienia lub przeredagowania zbioru celów (...)

5.

Zaniedbanie realizacji celów operacyjnych Podobnie jak cel ogólny także cele operacyjne
mogą pozostać na papierze.