„Architektura Francesco Borrominiego jako wyraz nowych koncepcji na tle

architektury barokowej w Europie”

1. Rozwój architektury barokowej w krajach Europy:

WŁOCHY

FRANCJA

HISZPANIA

- różnorodne plany
budowli: głównie
centralne (koła,
wieloboku, krzyża
greckiego),
eliptyczne, owal
wpisany w krzyż
- bryła budynku:
zwarte z mocną
dominantą kopuły,
wielość i zawiłość
form daje wrażenie
ruchu,
reprezentacyjność i
monumentalizm,
dynamiczna i zwarta,
oparta na
przeciwstawnych
napiętych formach
łuków
- fasady:
wielokondygnacyjne
(przeważnie dwu),
wolutowe przejścia
pomiędzy
wysokościami naw,
spiętrzenie
porządków (w
różnych stylach),
pionowa artykulacja:
pilastrami,
kolumnami, pozioma
artykulacja: gzymsy
-wnętrze: rzeźbiarskie
formy, obfite detale
architektoniczne,
wrażenie ruchu

- plany budowli: centralne (wydłużone
ku przodowi)
- bryła budynku: bogato
rozczłonkowane: bębny i kopuły, lunety,
klasyczne proporcje
- fasady: powściągliwe , ryzality,
niezmiernie rzadko wyginane, pionowa
artykulacja kolumnami lub pilastrami
- wnętrze: najistotniejsze w obiekcie-
bryłą schodzi na drugi plan, energiczny
podział ścian, gęste belkowania, liczne
drobne detale-zdobienia

C. Perrault

, wsch. fasada Luwru

-barok klasycyzujący, wpływ Berniniego

- plany budowli: centrale, elipsy, kształty koliste
- bryła budynku: z reguły podłużna, niska, cylindryczne
wieże, niskie kopuły
- fasady: skręcane kolumny zdobione girlandami,
płaskorzeźbione fryzy, bogate kartusze, rzeźba figuralna;
- wnętrze: bardzo bogato zdobione drobnymi ornamentami,
rzeźbą płaską i figuralną
Rodzina architek. Churriguera
Wprowadzili do architektury styl o bogatej ornamentyce -
>churrigueryzm

cechował się znacznym nagromadzeniem dekoracji zarówno

architektonicznych, rzeźbiarskich i malarskich, które

przesłaniały układ konstrukcyjny budowli. Łączył ze sobą

detale włoskie, niderlandzkie i motywy meksykańskie

tworząc często zawiły wzór roślinny w postaci splątanych

ornamentów umieszczanych na płaszczyznach ścian,
kwiatonów, festonów w połączeniu z łamanymi gzymsami,

spiralnymi kolumnami itp. Stosowany głównie do dekoracji

wnętrz i portali.

-Filippo Juvara-Włoch-Pałac w Madrycie wzorowany na
Luwrze

Filippo Juvarra, Giovanni Battista Sacchetti, Pałac w
Madrycie

NIEMCY

ANGLIA

POLSKA

- istnieje duże
zróżnicowanie
kierunków
architektonicznych
- kościoły katolickie:
podłużne,
trójnawowe, często z
kopułą na
skrzyżowaniu, bez
nawy poprzecznej,
rzadko z dwiema
wieżami frontowymi;
później: układy
centralne, centralno-
podłużne, bogato
dekorowane, gięte
elewacje, fantazyjnie
rozczłonkowane
latarnie i hełmy, gęste
belkowania, silnie
modelowane:
obramowania
otworów, profili
sklepień, kartusze,
medaliony i
wsporniki
- kościoły
protestanckie:
skromne, podłużne
lub centralne,
dekoracja podobna
jak w kościele
katolickim
- dekoracje: ornament
chrząstkowy,
okuciowy zwijany,
taśmowy, płasko
modelowany
-wnętrza: niezwykle
bujna dekoracja,
której brakuje jednak
dynamiki
-wpływ
Borrominiego-
>borrominizm

- plany budowli: bazylikowy układ
podłużny, układ centralny
- bryła budynku: zwarta, symetryczna,
niezbyt smukła (nawiązująca do
renesansu), dynamizmem odznaczają się
jedynie wieńczenia wież i kopuł
- fasady: uporządkowane według
klasycznych reguł, flankowanie słupkami
lub pilastrami, nieco bardziej fantazyjne
tympanony, obramienia lukarn, kartusze,
medaliony i wazony na attykach o
rychliwych liniach
- wnętrza: ściany w okładzinach
snycerkich, sufity dzielone na medaliony
wypełnione malowidłami


Ch. Wren, katedra św.Pawła w Londynie

- bardzo słabo widoczne
przejście z renesansu do
baroku
- plany budowli:
jednonawowe z
kaplicami bocznymi-
jezuickie, trójnawowe
bazyliki,
- fasady: mocno
artykułowana
podziałem, oszczędna w
dekoracji, dwie
frontowe wieże szeroko
rozstawione- osiowość
układu
- wnętrza
zdyscyplinowana
przestrzeń- brak
przepychu, nie tak
bogato dekorowane,
piękna rzeźba
architektoniczna w
stiukach

G.Trevano-k.p.w. ŚŚ .
Piotra i Pawła-
nawiązanie do Il Gesu

pałac Carignano

Włochy, Turyn
Guarino Guarini
-

naśladowca -F.Borrominiego

2. Francesco Borromini jako prekursor nowych koncepcji w architekturze.
- włoski architekt barokowy
- rywalizował z Giovannim Berninim, który reprezentował styl bardziej klasycyzujący
- używał form od masywnych i poważnych do żywych, ruchliwych i bardzo dynamicznych
- dzieła: Kościół San Carlo alle Quattro Fontane

Kościół Sant’ Agnese in Agone

Kościół Sant’ Ivo alla Sapienza

- cechy charakterystyczne dla nowej koncepcji:

dynamiczna falista linia- wykorzystana w budowie fasad- linie gzymsów i dekoracji wnętrz

zwielokrotnione gzymsy falują, wyginają się i załamują tworząc bogatą formę rzeźbiarską

spiętrzanie porządków w różnych stylach- bogactwo środków

płaszczyzny muru silnie podzielone gzymsami, wielokrotnymi pilastrami, kolumnami, tympanonami

kompozycja bryły oparta na przeciwstawnych napiętych formach łuków

ozdobna figuralna rzeźba pełna

belkowania fasad

aktywizacja przestrzeni zewnętrznej i wewnętrznej- współgrają ze sobą

spotęgowanie efektu światłocienia- silne załamanie światła, kontrasty

brak kątów prostych we wnętrzach, dynamiczne płaszczyzny ścian

półkoliste nisze ścienne- wprowadzają wrażenie rzeźbiarskości bryły

barwność i świetlistość wnętrz uzyskana przez złocenia

obfitość detali we wnętrzu- rzeźbiarskość i wielokierunkowość form

inkrustacja z marmuru

Kościół San Carlo alle Quattro Fontane
- układ centralno- podłużny, zbudowany na planie owalu o
nieregularnym falującym obwodzie
- kryty kopułą
- nawa główna zbudowana na rzucie elipsy okalana przez
nieregularne kaplice i zakrystię
- falista fasada
- falująca linia gzymsu rozdziela budowlę na kondygnacje
- ruch, dynamika, fantazja formy
- brak kątów prostych i spokojnych płaszczyzn
- pionowa artykulacja kolumnami
- wieńczenie okrągłym medalionem
-zdobienia: woluty, rzeźby pełno figuralne

Kościół Sant Agnese in Agone
- wklęsła fasada z portykiem, horyzontalna, flankowana
dwiema niskimi dzwonnicami
- artykulacja kolumnami, tworzy podział na 3 główne
wejścia
- główne wejście zwieńczone tympanonem
- kopuła na bębnie dominuje bryle kościoła

- fasada sugeruje obejmujący ruch w stosunku do stojącej
przed kościołem „Fontanną Czterech Rzek” Giovanniego
Bernini
- bogate złocone wnętrze, sklepienie pokryte malowidłami
- dynamiczne wnętrze artykułowane pilastrami i
półkolumnami tworzącymi kwatery dla fresków

Kościół Sant’ Ivo alla Sapienza
- kościół na planie sześcioramiennej gwiazdy z
zaokrąglonymi kątami, które tworzą półkoliste apsydy,
całość wpisana w kwadrat murów
- kościół zamyka wydłużony, prostokątny plac uniwersytetu
okolony piętrowymi arkadowymi loggiami
- harmonijna konwencja zostaje przełamana gwałtownie
wygiętym, wklęsłym łukiem fasady kościoła
- spiętrzenie form: dwie kondygnacje zwieńczone kopułą na
bębnie oraz smukłą latarnią o rzeźbiarskiej formie
- falująca linia górnego gzymsu z wyraźnie dominującą
kopułą
- wnętrze: brak kątów prostych, dynamiczne płaszczyzny
ścian, podział ogromnymi pilastrami o korynckich
kapitelach, inkrustacja z marmuru, obfitość detali,
załamanie świateł->gra światła i cienia