Podmiotowość w wychowaniu


1.Ogólne pojęcie podmiotowości:

Podmiotowość wg. K. Wieleckiego nie ma zbyt długiej historii. Pojawiało się w

wystąpieniach różnych myślicieli, humanistów, i moralistów mimo to nie od razu stało się
faktem społecznym, kategorią ideologiczną, czy podmiotem analiz teoretyczno-empirycznych
dyscyplin naukowych.

W filozofii gdzie podmiotowość zdaniem P. Sztompki oznacza-przeciwieństwo

reifikacji, uprzedmiotowienia jednostki, odrzucenie mechanistycznej teorii odbicia i
podkreślenie czynnej roli poznającego rozumu.

W socjologicznym znaczeniu podmiotowość jest to istotny wpływ działań ludzkich na

kształt struktury społecznej. Od tego sensu wywodzą się znaczenia pochodne jak
podmiotowość jednostek, klas, ruchów społecznych rozumiana jako zdolność do wywierania
wpływu na kształt struktury społecznej, lub podmiotowość społeczeństwa rozumiana jako
podatność struktur społecznych na tego rodzaju wpływy.

W psychologii K. Korzeniowski wyróżnia 3 momenty rozumienia ludzkiej

podmiotowości. Pierwszym jest przekształcenie świata (realne dokonywanie zmian), drugim
jest świadomość tej działalność a trzecim odrębność i autonomia. Aby ktoś mógł być uznany
za podmiot nie wystarczy, że działa w sposób świadomy, ale musi być źródłem owego
działania i opierając się na systemie znaczeń określić jego kierunek.
2.Pedagogiczny aspekt podmiotowości:
Podmiotowość w aspekcie pedagogicznym ma nie tylko sens teoretyczny, ale przede
wszystkim praktyczny. W sensie teoretycznym pedagogika jest nauką współdziałającą z
innymi dyscyplinami społecznymi (psychologią i socjologią) oraz korzysta z ich dorobku w
tym zakresie. Ważniejsze wydaje się być właściwe rozumienie i realizowanie idei
podmiotowości w działalności pedagogicznej oraz określenie warunków uzyskania wysokiej
sprawności podejmowanych w tej mierze działań. Podmiotowość dla licznej grupy
pedagogów (reprezentantów pedagogiki tradycyjnej) wyraża się częściej w aktywności
własnej wychowanka w procesie wychowania, rzadziej konieczności kontaktu psychicznego i
zrozumienia między wychowawcą a wychowankiem.
3.Wychowanie podmiotowe:
Wychowanie podmiotowe to takie, które sytuację wychowawczą, wyznaczoną zawsze
układem ludzi rzeczy i zadań traktuje jako sytuację dwupodmiotową,
4. Cechy podmiotowej sytuacji wychowawczej:
w sytuacji tej podmioty wychowania (wychowanek i wychowawca) włączają się wzajemnie
w linie własnych działań i stają się równoważnymi aktorami (M.Kofta). Wyznacznikiem
podmiotowego charakteru sytuacji wychowawczej jest względna równowaga prawa do
aktywności wychowawcy i wychowanka. Zadania wykonywane przez wychowanka nie
dominują nad nim, a wychowawca godzi się na ograniczenie swej podmiotowości
podmiotowością wychowanka.
5.Rola aktywności wychowanka:
Aktywność wychowanka jest rozwijana przez niego wg jego własnych, osobistych wartości i
standardów. Aktywność jest tu szczególnym rodzajem regulacji stosunków człowieka z
otoczeniem opartym na poczuciu sprawstwa, kontroli nad otoczeniem i nad samym sobą (K.
Korzeniowski)

6. Co oznacza zasada podmiotowości w wychowaniu:

Zasada podmiotowości w wychowaniu nie oznacza tworzenia warunków dla wszelkiej
aktywności wychowanka, lecz takiej aktywności wychowanka, która pochodzi z własnego
wyboru, obejmuje prawo szukania możliwych sposobów rozwiązań i własnej oceny sposobu
wykonania zadania i osiągniętego wyniku. Natomiast wychowawca stwarza szerokie pole do
własnej aktywności, twórczości i działa w zgodzie z własnymi wartościami.
7.Miara skuteczności wychowania podmiotowego:
Miarą skuteczności pracy wychowanka nie są cechy wychowanków, lecz wysiłki i
pomysłowości włożona w dostarczenie im wartościowych przeżyć ( A.Gołąb)

8.

Def. orientacji podmiotowej:

Podmiotowość jako cel wychowania sprowadza się do świadomego kształtowania orientacji
podmiotowej. Natomiast orientacja podmiotowa
zdaniem M. Kofty jest to nastawienie na aktywność sprawczą obejmującą składniki.
9. Składniki orientacji podmiotowej:
-generatywność; skłonność do spontanicznej emisji zachowań oraz tendencję do
wypróbowania nowych schematów myślenia i działania.
-optymizm; nastawienia jednostki na wydarzenia pozytywne, oczekiwanie sukcesu
-zaufanie; do siebie, czyli wiara we własne siły
-selektywność; wyrażająca się jasnym zdecydowanym wartościowaniem, ukierunkowaniem na
pewne aspekty otoczenia
-poszukiwanie przyczynowości; wykrywanie związków przyczynowych między zjawiskami,
zwłaszcza między własnym zachowaniem a możliwymi następstwami.
10.Proces kształtowania orientacji podmiotowej:
Jest to proces długotrwały i trudny. Odbywa się przez generowanie i strukturalizację
doświadczeń zdobywanych przez wychowanka. Im częściej wychowanek będzie miał prawo
do swobodnego wyboru własnych działań, ról i częściej będzie motywowany wewnętrznie do
działania tym większe będzie poczucie jego wolności w sytuacjach wyboru i poczucie
odpowiedzialności za wybrane działanie.
11.Poczucie podmiotowości:
Jest to poczucie przez jednostkę ludzką sprawowania kontroli poznawczej i sprawczej
rzeczywistości opartej na jej własnych kategoriach (celach, wartościach) w stopniu nie
wywołującym dysonansu z jej własnymi standardami kontroli. Człowiek przekonany o
własnej podmiotowości spostrzega siebie jako element dający się wyodrębnić z otoczenia,
określić granice między „ja” a „nie-ja”, wskazać związki między „ja” i światem, a także
własną osobowościom i aktywnością (W.Łukaszewski).
12.Cechy podmiotu wg. K. Wieleckiego:
Podmiotem jest ten kto:
pełni pewną rolę społeczną, kieruje swoimi stanami psychicznymi i aktywnością, ma wpływ
na zdarzenia, pozostaje w procesie samodoskonalenia się, rozszerza zakres swojej
podmiotowości i podmiotowości środowiska społecznego i ułatwia realizację podmiotowości
drugiemu człowiekowi.