OGÓLNA KLASYFIKACJA MEDYCZNA W SPORCIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Grupa I - USZKODZENIE NARZĄDU WZROKU „B” (osoby niewidome i słabowidzące)
IBSA - Międzynarodowy Związek Sportu Niewidomych
PZSN „Start”- Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
CROSS - Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Słabowidzących
ZKF „OLIMP”- Związek Kultury Fizycznej „Olimp”
Klasa B1 - zawodnicy całkowicie niewidomi z całkowitym brakiem percepcji światła w obu oczach lub/i
częściową percepcją nie pozwalającą na rozpoznawanie przedmiotów lub ich zarysów,
Klasa B2 - zawodnicy ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, o ostrości wzroku 2/60
i/lub ograniczeniem pola widzenia w zakresie 5°,
Klasa B3 - zawodnicy ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub ograniczeniem pola widzenia
od 5° do 20°.
Grupa II - USZKODZENIE NARZĄDU SŁUCHU - 100% (osoby niesłyszące)
CISS - Międzynarodowy Komitet Sportu Niesłyszących
PZSN - Polski Związek Sportu Niesłyszących
W ruchu sportowym osób głuchych i niedosłyszących kryterium kwalifikacyjne do zawodów sportowych
stanowi ubytek słuchu powyżej 55 dB.
Grupa III - AMPUTACJE „A” – (osoby z amputacjami lub wrodzonym brakiem kończyn)
IWAS - Międzynarodowa Federacja Sportu Osób na Wózkach i Amputowanych
PZSN „Start”- Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
PZTW – Polski Związek Tenisa na Wózkach
Klasa A1 - obustronna amputacja uda
Klasa A5 - obustronna amputacja ramienia
Klasa A2 - jednostronna amputacja uda
Klasa A6 - jednostronna amputacja ramienia
Klasa A3 - obustronna amputacja podudzia
Klasa A7 - obustronna amputacja przedramienia
Klasa A4 - jednostronna amputacja podudzia
Klasa A8 - jednostronna amputacja przedramienia
Klasa A9 - kombinowane amputacje kończyn: dolnej i górnej (amputacja jednej kończyny górnej - ramienia
lub przedramienia i jednej kończyny dolnej-uda lub goleni)
Grupa IV – PARAPLEGIA (osoby z urazem rdzenia kręgowego oraz po chorobach rdzenia kręgowego,
takich jak: Heinego-Medina, rozszczep kręgosłupa, stwardnienie rozsiane, jamistość rdzenia kręgowego, a
także z porażeniami i niedowładami kończyn na tle nowotworowym, skoliozy lub kręgozmyku)
IWAS - Międzynarodowa Federacja Sportu Osób na Wózkach i Amputowanych
PZSN „Start”- Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
PZTW - Polski Związek Tenisa na Wózkach
FAR - Fundacja Aktywnej Rehabilitacji
Klasa 1A - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie górnego C6 odcinka szyjnego, znaczne zmniejszenie
siły mięśni trójgłowych ramion, max do 3° wg skali Lovetta;
Klasa 1B - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka C7, zmniejszona lub prawidłowa
siła mięśni trójgłowych ramion oraz zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki (od 4° do 5° wg
skali Lovetta), natomiast znaczne zmniejszenie siły mięśni zginaczy i prostowników palców, max do
3° wg skali Lovetta;
Klasa 1C - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka C8, zmniejszona lub prawidłowa
siła mięśni trójgłowych ramion, zginaczy dłoniowych i grzbietowych ręki oraz zginaczy i
prostowników palców(od 4° do 5° wg skali Lovetta), natomiast brak funkcji mięśni glistowatych i
międzykostnych);
Klasa 2 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie górnego odcinka piersiowego Th1-Th5, brak możności
utrzymania równowagi w pozycji siedzącej;
Klasa 3 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie dolnego odcinka piersiowego Th6-Th10, możność
utrzymania równowagi w pozycji siedzącej, częściowe uszkodzenie rdzenia na wysokości Th11 - L1;
Klasa 4 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka piersiowo-lędźwiowego Th11-L3, częściowe
uszkodzenie na wysokości L2-L5, suma oceny siły mm. obu kkd powinna wynosić 1-20 pkt. w
następstwie urazu rdzenia, a 1-15 pkt. w następstwie choroby;
Klasa 5 - uszkodzenie rdzenia kręgowego na poziomie odcinka lędźwiowego L4-L5, suma ocen siły mm. obu
kkd powinna wynosić 21-40 pkt. w następstwie urazu rdzenia, a 16-35 pkt. w następstwie choroby
rdzenia kręgowego;
Klasa 6 - uszkodzenie rdzenia odcinka krzyżowego-kręgosłupa (S1-S3 włącznie), porażenie mięśni podudzia,
zahamowana funkcja głowy prostej mięśnia czworogłowego uda, bilans mięśniowy obu kończyn
dolnych w następstwie urazu rdzenia kręgowego powinien wynosić od 41 pkt. max do 60 pkt., a w
następstwie choroby rdzenia kręgowego od 36 pkt. max do 55 pkt.
Grupa V - INNE USZKODZENIA NARZĄDU RUCHU „LA” (LES AUTRES)
IWAS - Międzynarodowa Federacja Sportu Osób na Wózkach i Amputowanych
PZSN „Start”- Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
PZTW - Polski Związek Tenisa na Wózkach
Klasa LA1 – poważne uszkodzenia wszystkich czterech kończyn, np.: przypadki stwardnienia rozsianego
(sclerosis multiplex), zaniki mięśniowe (dystrofia mięśniowa), reumatoidalne zapalenie stawów
(rheumatismus) z ograniczeniami zakresu ruchu;
Klasa LA2 – poważne uszkodzenie trzech lub dwóch kończyn, np.: porażenie połowiczne (hemiplegia),
porażenie jednej kończyny z deformacją dwóch innych, przypadki stwardnienia rozsianego (sclerosis
multiplex);
Klasa LA3 – ograniczona funkcja przynajmniej dwóch kończyn, np.: niedowład połowiczy (hemipareza),
sztywność stawu biodrowego i kolanowego w jednej kończynie z deformacją jednego ramienia;
Klasa LA4 – ograniczona funkcja przynajmniej dwóch kończyn, ale mniejsza niż w klasie LA3 np:
ograniczenia zakresu ruchu lub usztywnienia w stawach jednej kończyny dolnej z ograniczeniem
funkcji drugiej;
Klasa LA5 – ograniczona funkcja jednej kończyny dolnej np.: ograniczenia zakresu ruchu lub usztywnienia
stawu biodrowego lub kolanowego, znaczne ograniczenia funkcji jednej kończyny;
Klasa LA6 – uszkodzenie jednej kończyny górnej np.: niedowład jednej kończyny górnej w tym całkowita
niesprawność ręki (całkowity brak fizjologicznej funkcji ręki).
Grupa VI - PORAŻENIA MÓZGOWE „CP” (osoby z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn po
urazach mózgowo czaszkowych jak i po schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego, np.: mózgowe
porażenie dziecięce, udar mózgu, choroba Parkinsona, pląsawica, atetoza, hemibalizm)
CP-ISRA - Międzynarodowy Związek Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym
PZSN „Start”- Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”
Do oceny stopnia spastyczności (napięcia mięśniowego) wykorzystana jest skala Ashworth:
0 – hipotonia, 1 – normalne napięcie mięśniowe, 2 – zwiększone napięcie, które nie ma wpływu na ruchy, 3
– znacznie zwiększone napięcie, trudności w wykonaniu ruchu biernego, 4 – hipertonia, kończyna
usztywniona w wyproście lub zgięciu (wykonanie ruchów biernych trudne lub niemożliwe).
Klasa CP1 – porażenie czterokończynowe (quadriplegia), osoba niepełnosprawna porusza się przy pomocy
wózka elektrycznego, występuje: spastyczność (w skali od 4 do 3+) lub ruchy atetotyczne w czterech
kończynach, bardzo słaby funkcjonalny zakres ruchu kończyn, bardzo słaba siła mięśniowa, problem
koordynacji kończyn górnych i tułowia, możliwość wykonania połączenia kciuka z jednym palcem,
brak możliwości przemieszczania się na wózku bez napędu elektrycznego, bardzo słaba lub brak
kontroli statycznej bądź dynamicznej tułowia, a także istnieje problem z powrotem do pozycji
wyprostowanej w siadzie na wózku, podczas wykonywania ruchów związanych z uprawianą
dyscypliną;
Klasa CP2 – porażenie czterokończynowe (quadriplegia), osoba niepełnosprawna porusza się na wózku
samodzielnie odpychając się kończynami dolnymi lub górnymi, występuje: zaburzenie napięcia
mięśniowego (spastyczność w skali od 3+ do 3) we wszystkich kończynach, możliwość użycia
kończyny lub kończyn dolnych do przemieszczania się na wózku (odpychanie się lub przyciąganie),
możliwe ale znacznie utrudnione użycie kończyn górnych do napędzania wózka, słabą siłę mięśniową
we wszystkich kończynach, poważny problem koordynacji kończyn górnych i tułowia, poprawną
kontrolę (równowagę) statyczną tułowia, złą kontrolę (równowagę) dynamiczną tułowia, niemożliwy
powrót do pozycji wyprostowanej w siadzie na wózku, możliwość wykorzystania chwytu
cylindrycznego lub sferycznego (tak jak przy chwycie piłki tenisowej);
Klasa CP3 – porażenie czterokończynowe (quadriplegia) lub trzykończynowe (triplegia), bądź połowicze
(hemiplegia) znacznie nasilone, osoba niepełnosprawna porusza się na wózku przy pomocy jednej
kończyny górnej, występuje: zaburzenie napięcia mięśniowego (w skali od 4 do 3 w kończynach
dolnych, od 3+ do 2 w obrębie tułowia, od 3 do 2 w kończynach górnych), w dwóch, trzech lub czterech
kończynach, słaba siła mięśniowa, umiarkowany problem kontroli kończyn górnych i tułowia,
ograniczona rotacja tułowia, ograniczony ruch zgięcia tułowia podczas napędzania wózka,
spowodowane wzmożonym napięciem mięśni prostowników grzbietu, konieczność korzystania z wózka
przy przemieszczania się na dłuższym odcinku, natomiast istnieje możliwość chodzenia na krótkim
dystansie przy wykorzystaniu pomocy osoby drugiej lub po założeniu aparatów, możliwość bardzo
wolnego poruszania się na wózku za pomocą jednej lub dwóch kończyn górnych, możliwy chwyt
cylindryczny i sferyczny, z bardzo ograniczoną kontrolą ruchów palców, duży problem z wykonaniem
rytmicznej i symetrycznej pracy podczas jazdy na wózku;
Klasa CP4 – porażenie dwóch kończyn dolnych (paraplegia), osoba niepełnosprawna porusza się przy pomocy
wózka, występuje: umiarkowane lub znaczne zaburzenie napięcia mięśniowego obu kończyn dolnych
(w skali od 4 do 3), nieznaczny problem koordynacji kończyn górnych i tułowia, dobra funkcja oraz siła
mięśniowa kończyn górnych, konieczność korzystania z wózka przy przemieszczania się na dłuższym
odcinku, natomiast istnieje możliwość chodzenia na krótkim dystansie przy wykorzystaniu pomocy
osoby drugiej lub po założeniu aparatów, pełna zdolność do napędzania wózka kończynami górnymi,
minimalna spastyczność w obrębie tułowia, nieznaczne ograniczenie ruchów tułowia podczas
napędzania wózka oraz pchnięć, zły balans tułowia w pozycji stojącej, możliwość udziału we
wszystkich konkurencjach na wózku lub siedząc na innych siedziskach, przygotowanych specjalnie dla
potrzeb określonej konkurencji;
Klasa CP5 – deficyt ruchowy w obrębie kończyn dolnych lub hemiplegia, osoba niepełnosprawna chodzi,
występuje: nie korzystanie na co dzień z wózka inwalidzkiego, stopień spastyczności (w skali od 3 do 2)
w obrębie kończyn dolnych, znaczna trudność w chodzeniu, ale istnieje możliwość korzystania z lub
bez pomocy, możliwość startowania w konkurencjach sportowych na stojąco, w normie równowaga
statyczna, natomiast zostaje zaburzona równowaga dynamiczna (np. podczas wykonywania pchnięć),
niedowład w kończynach dolnych, dobra siła i stan funkcjonalny kończyn górnych, prawidłowa funkcja
ręki, możliwość pojawienia się nieznacznych ograniczeń w stawach kończyn górnych, przy hemiplegii
trudność w chodzeniu, istnieje natomiast dobry stan funkcjonalny strony zdrowej;
Klasa CP6 – atetoza lub ataksja czterokończynowa, osoba niepełnosprawna chodzi, występuje: zaburzenie
koordynacji podczas biegu, większy problem z kontrolą ruchów w kończynach górnych, ale lepsza
funkcja kończyn dolnych w porównaniu do klasy CP5, możliwość chodzenia bez pomocy, poprawna
statyczna i dynamiczna kontrola tułowia, możliwość biegania bez pomocy;
Klasa CP7 – niedowład czterokończynowy lub połowiczy – umiarkowany lub słabo zaznaczony, osoba
niepełnosprawna chodzi, występuje: spastyczność (w skali od 3 do 2) po jednej stronie ciała
(hemipareza), zaburzenie napięcia mięśniowego umiarkowane lub słabe czterech kończyn lub połowy
ciała, samodzielne chodzenie i bieganie, często kulejąc;
Klasa CP8 – minimalna niepełnosprawność, osoba niepełnosprawna chodzi, występuje: spastyczność w skali 1,
słabo zaznaczona forma diplegii lub hemiplegii, umożliwiająca bieg bez asymetrii, możliwość skakania
i biegania bez zaburzeń, bardzo dobra kontrola statyczna oraz dynamiczna, minimalnie zaznaczony brak
koordynacji.
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA
(osoby niepełnosprawne intelektualnie z obniżoną sprawnością intelektualną i ograniczonym funkcjonowaniem
osobowości w stopniu: lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim)
stopień lekki:
INAS-FID – Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób Niepełnosprawnością Intelektualną
Związek Stowarzyszeń Sportowych „Sprawni Razem”
stopień: lekki ze sprzężeniami, umiarkowany, znaczny, głęboki:
SOI – Międzynarodowe Olimpiady Specjalne
Stowarzyszenia Olimpiady Specjalne – Polska
Stopień
niepełno-
sprawności
Odchylenie
standardowe
Iloraz
inteligencji
w skalach
DSM-III (1980)
ICD-IX (1980)
AAMR (1983)
DSM-III (1987)
DSM-IV (1994)
Częstość
występowania
SD
Stanford
-Binet
Wechsler
I.I.
I.I.
% populacji
ONI
Lekki
od -2,01 do -3,0
52-67
55-69
50-70
50-55
do ok. 70
60
Umiarkowany od -3,01 do -4,0
36-51
40-54
35-49
35-40
do 50-55
32
Znaczny
od -4,01 do -5,0
20-35
25-39
20-34
20-25
do 35-40
5,5
Głęboki
od -5,01
<20
poniżej 20
poniżej 20
lub 25
2,5
Źródło: Dłużewska-Martyniec W. (2009). Aktywność sportowa osób z niepełnosprawnością intelektualną.
W: S. Kowalik (red.), Kultura fizyczna osób z niepełnosprawnością. Dostosowana aktywność ruchowa.
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 431.
DSM – Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Pięć wymiarów
klasyfikacji stanowi pomoc w diagnozowaniu choroby, przewidywaniu jej przebiegu a także
zaplanowaniu postępowania.
DSM-III Stany ogólnomedyczne
DSM-IV Problemy psychospołeczne i środowiskowe
ICD – Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych
AAMR – Amerykańskie Towarzystwo ds. upośledzenia umysłowego