1.Euro wspólna waluta europejska

1 stycznia 1999 roku był dla Europy historycznym momentem. Tego dnia na

znacznym obszarze Unii Europejskiej (UE) wprowadzono do obiegu wspólną walutę

europejską– euro. Polityka pieniężna i kursowa, dwa istotne elementy polityki

gospodarczej każdego kraju, zostały przesunięte na poziom wspólnotowy i przekazane w

gestię ponadnarodowej instytucji – Europejskiemu Bankowi Centralnemu (EBC).

Tym samym realizacja Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW), jednego z najbardziej

ambitnych projektów integracyjnych zjednoczonej Europy.

W 2010 roku 16 państw członkowskich UE wprowadziło euro. Reprezentują one dwie

trzecie łącznej liczby ludności UE. Oczekuje się, że w przyszłości strefa euro zostanie

rozszerzona na pozostałe państwa członkowskie Zjednoczonej Europy. Dotyczy to także

Polski, która od dnia przystąpienia do Unii Europejskiej bierze udział w III etapie Unii

Gospodarczej i Walutowej ze statusem kraju z derogacją. Oznacza to, że jest zobowiązana

do przyjęcia wspólnej waluty po wypełnieniu warunków, znanych jako kryteria z

Maastricht, określonych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Przyjęcie wspólnej waluty będzie momentem niezwykłej wagi. Opinie dotyczące

pozytywnych i negatywnych skutków przyjęcia w Polsce wspólnej waluty mogą w dużej

mierze zależeć od stopnia poinformowania społeczeństwa na temat euro. Dlatego bardzo

istotne jest zapewnienie odpowiedniej informacji i wiedzy na temat kształtu oraz

funkcjonowania UGiW.

Euro uznawane jest za prawny środek płatniczy w krajach należących do Unii

Gospodarczej i Walutowej. 1 stycznia 2002 r. w 12 krajach Unii Europejskiej do obiegu

weszły banknoty i monety euro, które zastąpiły dotychczasowe waluty narodowe w 12

krajach.

1 euro dzieli się na 100 euro centów

Waluta oznaczana kodem: EUR

Symbol euro to: €

Monety euro mają stronę europejską (wspólny awers) oraz narodową (odrębny rewers dla

każdego kraju członkowskiego). Natomiast banknoty euro wyglądają tak samo w całej

strefie.

~ 2 ~

Euro jest honorowane w:

• Państwach członkowskich UE: Austria, Belgia, Cypr, Finlandia, Francja, Grecja,

Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja,

Słowenia, Włochy.

• Krajach europejskich używających euro na podstawie formalnego porozumienia ze

Wspólnotą Europejską: Monako, San Marino, Watykan.

• Krajach lub terytoriach używających euro bez formalnego porozumienia: Andora,

Czarnogóra, Kosowo,

• Departamentach zagranicznych, terytoriach i wyspach należących do państw

członkowskich lub stowarzyszonych z nimi: Gujana Francuska, Gwadelupa, Majotta,

Martynika, Miquelon, Réunion, Saint-Pierre oraz Francuskie Terytoria Południowe i

Antarktyczne.

2. Kraje strefy euro i relacje do euro pozostałych
państw Unii europejskiej

W krajach strefy euro obecnie zrzeszonych jest 17 państw członkowskich Unii

Europejskiej. Należą do nich : Belgia, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania,

Francja, Włochy, Cypr, Luksemburg, Malta, Holandia, Austria, Portugalia, Słowenia,

Słowacja oraz Finlandia.

Nie wszystkie kraje unijne zdecydowały się jednak na wprowadzenie wspólnej

europejskiej waluty jako oficjalnej jednostki płatniczej. W tym gronie znajduje się między

innymi nasz kraj. Do tej pory nie jest wiadome kiedy waluta UE w Polsce zagości na stałe.

Najbliższa przyszłość powinna dać nam odpowiedź na to pytanie.

Euro w pierwszych krajach członkowskich zostało wprowadzone 1 stycznia 1999 roku

w formie transakcji bezgotówkowych, a trzy lata później była już oficjalnym środkiem

płatniczym w 10 państwach, zastępując ich dotychczasowe jednostki walutowe.

Do strefy euro nie przystąpiły jednak trzy kraje, będące członkami Unii Europejskiej.

Stan ten jest aktualny na dzień dzisiejszy i dotyczy Wielkiej Brytanii, Danii oraz Szwecji,

które zachowały swoje dawne jednostki odpowiednio w postaci funta szterlinga, korony

duńskiej oraz korony szwedzkiej. Większość Szwedów w referendum zagłosowała

przeciwko wprowadzeniu euro (podobnie jak to miało miejsce w Danii). Wielka Brytania

~ 3 ~

natomiast na skutek uzyskania w 1993 roku klauzuli „opt-out” do traktatu z Maastricht nie

jest zobowiązana do przyjęcia członkowskiej waluty Europy.

Podczas słynnego kryzysu w 2008 roku odnotowano wyraźny spadek PKB w strefie

euro. Te wydarzenia skutkowały największą w historii tej waluty recesję, która pogłębiała

się przez następne dwa lata. W celu zahamowania tego procesu, w roku 2010 Irlandia i

Grecja otrzymały od UE pomoc finansową w wysokości odpowiednio 85 i 110 mld euro.

3. Fazy przygotowań do wprowadzenia Euro:

Proces przygotowań do przyjęcia przez Polskę euro został podzielony na cztery

zasadnicze etapy:

Etap I – przed włączeniem złotego do ERM II;

Etap II – od momentu włączenia złotego do ERM II do decyzji Rady ECOFIN o

uchyleniu derogacji;

Etap III – od decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji do moment przystąpienia

do strefy euro;

Etap IV – wprowadzenie euro do obiegu i wycofanie z obiegu złotego.

Etap I – przed włączeniem złotego do ERM II

październik– grudzień 2008

Prace przygotowawcze MF i NBP do negocjacji dot. włączenia

złotego do ERM II.

listopad 2008

Powołanie Pełnomocnika Rządu ds. koordynacji przygotowań

do wprowadzenia euro, a także międzyinstytucjonalnych grup

roboczych.

listopad– grudzień 2008

Prace analityczne grup roboczych: aspekty makroekonomiczne,

Legislacyjne (w tym kwestia zmiany Konstytucji RP),

techniczne, proceduralne, komunikacji społecznej itp.

listopad 2008

aktualizacja polskiego Programu Konwergencji

grudzień 2008

publikacja Raportu NBP nt. pełnego uczestnictwa Polski w

UGW

I kwartał 2009

opracowanie Narodowego Planu Wprowadzenia Euro (na

podstawie prac analitycznych grup roboczych) i powołanie

Narodowego Komitetu Koordynacyjnego ds. Euro

I kwartał 2009

rozpoczęcie procedury zmiany Konstytucji RP

1

1

Zmiana Konstytucji RP na tym etapie nie jest formalnym warunkiem przystąpienia do ERM II, ale jest

konieczna ze względu na minimalizację ryzyka niewypełnienia kryterium stabilności kursowej.

~ 4 ~

koniec I kwartału 2009

podpisanie Porozumienia o Partnerstwie z Komisją Europejską

I połowa 2009

negocjacje MF i NBP z instytucjami UE w sprawie włączenia

złotego do ERM II

2

Etap II – od momentu włączenia złotego do ERM II do decyzji Rady ECOFIN o
uchyleniu derogacji

I połowa 2009

włączenie złotego do mechanizmu kursowego ERM II

I połowa 2009

wybór scenariusza sposobu wprowadzenia euro do obiegu

I połowa 2009

rozpoczęcie kampanii informacyjnej nt. euro (prowadzonej ze wsparciem

Komisji Europejskiej i EBC)

II połowa 2009

podjęcie decyzji w sprawie wzoru polskiej strony narodowej monet euro

II połowa 2010

przygotowanie projektów aktów prawnych dot. wprowadzenia euro (w tym

tzw. ustawy ramowej – umbrella law)

IV kwartał

2010

porozumienie z sektorem detalicznym i bankowym o niewykorzystywaniu

wprowadzenia euro do nieuczciwych praktyk cenowych (tzw. kodeks

etyczny)

grudzień 2010

aktualizacja Narodowego Planu Wprowadzenia Euro

grudzień 2010/

styczeń2011

wystąpienie Polski do Komisji Europejskiej i EBC z wnioskiem o

przygotowanie raportów o konwergencji poza regularnym terminem jego

publikacji

marzec 2011

notyfikacja fiskalna

maj 2011

raporty o konwergencji opracowane przez Komisję Europejską i EBC

maj-czerwiec

2011

procedury oceny Polski w różnych instytucjach UE

połowa 2011

decyzja Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji wobec Polski

połowa 2011

decyzja Rady ECOFIN w sprawie ustalenia nieodwołalnego kursu wymiany

pomiędzy złotym a euro (irrevocable conversion rate)

Etap III – po decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji do momentu przystąpienia
do strefy euro

do końca 2011

produkcja monet euro z polską stroną narodową

niezwłocznie po

ustaleniu kursu

wymiany

EUR/PLN

rozpoczęcie obowiązkowego okresu podwójnego podawania cen w

złotych i euro (dual display of prices) oraz monitorowania praktyk

cenowych w sektorze detalicznym, bankowym itd.

III kwartał 2011

aktualizacja Narodowego Planu Wprowadzenia Euro

wrzesień-grudzień

2011

wcześniejsze zaopatrzenie banków w banknoty i monety euro (tzw.

zaopatrzenie pierwotne – frontloading)

wrzesień-grudzień

wcześniejsze zaopatrzenie sektora detalicznego w banknoty i monety

2

Decyzję o przyjęciu waluty danego kraju do mechanizmu ERM II podejmują ministrowie finansów krajów

strefy euro, EBC oraz ministrowie finansów i prezesi banków centralnych krajów uczestników mechanizmu ERM II.
Przy tym samo podjęcie decyzji (w formacie Komitetu ERM II lub Posiedzenia w/s ERM II) jest poprzedzone
konsultacjami, w których główną rolę odgrywa Komisja Europejska oraz EBC. Ze strony Polski w procedurze negocjacji
dot. przystąpienia do ERMII biorą udział przedstawiciele MF i NBP.

~ 5 ~

2011

euro (tzw. zaopatrzenie wtórne – sub-frontloading)

grudzień 2011

sprzedaż tzw. zestawów początkowych (starter kits) małym

przedsiębiorstwom i mini pakietów (minikits) obywatelom RP

grudzień 2011

przygotowanie bankomatów i terminali płatniczych do przestawienia na

euro

IV kwartał 2011

ostatni etap przestawiania na euro systemów informatycznych

księgowych itd.

IV kwartał 2011

bardzo intensywna kampania informacyjna w mediach nt. praktycznych

aspektów wymiany złotego na euro

Etap IV – wprowadzenie euro do obiegu i wycofanie z obiegu złotego

1 stycznia 2012

przystąpienie Polski do strefy euro

1 stycznia 2012

wprowadzenie banknotów i monet euro do obiegu

do ustalenia

okres podwójnego obiegu złotego i euro (dual circulation period)

po okresie

podwójnego

obiegu

utrata statusu prawnego środka płatniczego przez złotego (jedynym

prawnym środkiem płatniczym w Polsce jest euro)

I kwartał 2012

bardzo intensywna kampania informacyjna w mediach nt. praktycznych

aspektów wymiany złotego na euro

do ustalenia

bezpłatna wymiana banknotów i monet PLN na euro w bankach

6miesięcy od

wprowadzenia

euro

obowiązkowy okres podwójnego podawania cen w złotych i euro

od6do12miesięcy
od wprowadzenia

euro - do ustalenia

zalecany (nieobowiązkowy) okres podwójnego podawania cen w

złotych i euro

do ustalenia

okres bezpłatnej wymiany monet PLN na euro (w NBP)

do ustalenia

okres bezpłatnej wymiany banknotów PLN na euro (w NBP)

4.Korzyści i koszty przyjęcia wspólnej waluty

Przyjęcie wspólnej waluty niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i koszty oraz

zagrożenia. Celem niniejszego rozdziału jest dokonanie krótkiego przeglądu głównych

korzyści i kosztów wynikających z przystąpienia do strefy euro.

4.1. Korzyści

Korzyści z przystąpienia do strefy euro można podzielić na: korzyści bezpośrednie

oraz korzyści pośrednie. Korzyści bezpośrednie to te, które ujawnić się mogą w krótkim

okresie w rezultacie zmiany warunków prowadzenia działalności gospodarczej

~ 6 ~

spowodowanej przystąpieniem do strefy euro. Do korzyści tych należą: eliminacja kosztów

transakcyjnych wynikających z wymiany walut, eliminacja ryzyka kursowego, a także

spadek stóp procentowych. Korzyści pośrednie są związane z długookresowymi efektami

wynikającymi z wprowadzenia wspólnej waluty. Należą do nich: wzrost stabilności

makroekonomicznej, wzrost stopy inwestycji, ożywienie wymiany handlowej, wzrost

konkurencji.

Pomiędzy wszystkimi tymi korzyściami zachodzi szereg zależności i związków

przyczynowo-skutkowych, które w końcowym efekcie przekładać się mogą na

zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego w kraju przyjmującym wspólną walutę

Eliminacja kosztów transakcyjnych: istnienie wspólnego pieniądza stwarza

przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym możliwość zredukowania kosztów

transakcyjnych związanych z wymianą jednej waluty narodowej na drugą. Zaoszczędzone

koszty obejmują zarówno marżę między kursem kupna a kursem sprzedaży obcej waluty,

jak i koszty administracyjne, ponoszone w związku z prowadzeniem operacji walutowych.

Eliminacja ryzyka kursowego: wraz z wprowadzeniem wspólnej waluty

wyeliminowana zostaje niepewność wynikająca ze zmienności kursów między walutami

poszczególnych krajów. Brak ryzyka kursowego znacznie ułatwia prowadzenie działalność

gospodarczej, a zwłaszcza handlu zagranicznego, wyeliminowanie kosztów związanych z

zarządzaniem ryzykiem kursowym.

Spadek stóp procentowych: efekt spadku stóp procentowych jest w dużym stopniu

konsekwencją eliminacji ryzyka kursowego. Przy znacznych wahaniach kursu waluty

narodowej inwestorzy wymagają na ogół pewnej premii za ryzyko w postaci nieco

wyższych krajowych stóp procentowych. Ograniczenie wahań kursu przyczynić się może

do zmniejszenia premii za ryzyko i tym samym do spadku stóp procentowych.

Wzrost stabilności makroekonomicznej: rezultatem wprowadzenia wspólnej waluty

jest trwałe wyeliminowanie ryzyka kryzysu walutowego. Oznacza to zmniejszenie ryzyka

makroekonomicznego kraju i tym samym zwiększenie zaufania inwestorów do gospodarki

krajowej, sprzyjające zarówno inwestycjom krajowym, jak i bezpośrednim inwestycjom

zagranicznym.

~ 7 ~

Wzrost stopy inwestycji: jest bezpośrednią przyczyną wszystkich wymienionych

powyżej korzyści. Ograniczenie kosztów transakcyjnych, a zwłaszcza wyeliminowanie

ryzyka kursowego oraz związanego z tym spadku stóp procentowych, obniża koszt

pozyskania kapitału i tym samym przyczynia się do wzrostu stopy inwestycji. Warto także

dodać, że kraj przystępujący do strefy euro uzyskuje łatwiejszy dostęp do zasobów

kapitałowych wspólnego obszaru walutowego.

Ożywienie wymiany handlowej: wyeliminowanie kosztów transakcyjnych oraz

niepewności co do kształtowania się kursu walutowego sprzyja ożywieniu wymiany

handlowej pomiędzy krajami. Wymiana taka jest wtedy znacznie łatwiejsza, tańsza i

obciążona mniejszym ryzykiem. Ożywienie wymiany handlowej sprzyja zwiększeniu

specjalizacji produkcji oraz zwiększeniu tzw. korzyści skali produkcji, co przekłada się w

efekcie na zwiększenie wydajności i inwestycji.

Wzrost konkurencji: wprowadzenie wspólnej waluty oznacza, że wszystkie ceny

wyrażane są w tej samej jednostce pieniężnej, co ułatwia porównywanie cen na terenie

wspólnego obszaru walutowego. Porównywalność cen wymusza większą konkurencję

pomiędzy przedsiębiorcami, co w efekcie skutkować może zwiększeniem ich efektywności

oraz innowacyjności.

4.2 Koszty

Rezygnacja z własnej waluty związana jest nie tylko z korzyściami, przynosi także

pewne koszty oraz zagrożenia. Koszty można podzielić na koszty niewymierne i

wymierne.

Koszty niewymierne: do głównych niewymiernych kosztów wprowadzenia wspólnej

waluty zalicza się rezygnację z niezależnej polityki pieniężnej i kursowej. W konsekwencji

ograniczeniu ulega możliwość wykorzystania stóp procentowych banku centralnego oraz

kursu walutowego jako narzędzi polityki gospodarczej w celu wygładzania wahań

koniunktury gospodarczej, zwłaszcza w sytuacji pojawienia się szoków asymetrycznych.

Wiąże się to z możliwością wystąpienia nadmiernych wahań produkcji, zatrudnienia i

~ 8 ~

konsumpcji prywatnej. Znaczenie tego kosztu dla gospodarki zależy w dużym stopniu od

efektywności działania innych, poza stopami procentowymi i kursem walutowym,

mechanizmów pozwalających neutralizować szoki asymetryczne.

Należą do nich rynek pracy oraz polityka fiskalna. Skuteczność tych mechanizmów

zależy w dużym stopniu od elastyczności gospodarki oraz polityki fiskalnej w danym

kraju. Im jest ona wyższa, tym niższe są potencjalne zagrożenia związane z utratą

autonomii polityki pieniężnej i kursowej.

Koszty członkostwa w strefie euro będą także zależeć od podatności gospodarki na

szoki asymetryczne. Jeżeli jest ona niska, tym niższy jest koszt utraty polityki pieniężnej i

kursowej jako narzędzi polityki gospodarczej – w przypadku braku szoków

asymetrycznych nie będą one w ogóle potrzebne.

Podstawową

determinantą

tego

kosztu

jest

stopień

synchronizacji

cykli

koniunkturalnych z gospodarkami państw członkowskich unii walutowej. Im silniejsze

powiązania handlowe kraju przystępującego z krajami strefy euro oraz im bardziej

struktura jego gospodarki zbliżona jest do struktury gospodarki wspólnego obszaru

walutowego jako całości, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo wystąpienia takich

szoków.

Koszty wymierne: do wymiernych kosztów przyjęcia wspólnej waluty można zaliczyć:

- koszty przystosowania do euro systemów informatycznych oraz procesów

operacyjnych,

- koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych,

- koszty przystosowania urządzeń, w których używana jest gotówka (bankomaty,

automaty do sprzedaży towarów itp.),

- koszty utraty przez banki i inne instytucje części dochodów z transakcji wymiany

walut, transakcji zabezpieczających oraz płatności międzynarodowych.

5. Pozycja strefy euro na światowym rynku

Wprowadzenie euro spowodowało powstanie nowego układu w globalnych stosunkach

walutowo-finansowych i wpływa stabilizująco na równowagę płatniczą. Jednak proces

umiędzynarodowienia euro postępuje znacznie wolniej niż można było tego oczekiwać – w

szczególności od czasu pogłębiania się zewnętrznej nierównowagi Stanów Zjednoczonych

i globalnego kryzysu finansowego. W dalszym ciągu gospodarka UE, w tym i obszaru Unii

~ 9 ~

Gospodarczej i Walutowej, reprezentuje niższy potencjał wzrostowy w porównaniu ze

Stanami Zjednoczonymi. Składa się na to niższa wydajność pracy oraz niska

innowacyjność. Szanse poprawy dynamiki gospodarczej daje między innymi

przyspieszenie

integracji

finansowej,

która

może

przyczynić

się

do:

zwiększenia możliwości inwestycyjnych poprzez łatwiejszy dostęp do środków

finansowych,

bardziej

efektywnej

alokacji

kapitału.

Oba te czynniki będą pozytywnie oddziaływać na wzrost gospodarczy, podnoszenie

efektywności polityki pieniężnej i stworzenie jednakowych reguł dla wszystkich

uczestników rynku.