Objawy wskazujące na

Objawy wskazujące na

możliwość rozwoju

możliwość rozwoju

cukrzycy:

cukrzycy:



zmniejszenie masy ciała;

zmniejszenie masy ciała;



wzmożone pragnienie;

wzmożone pragnienie;



wielomocz;

wielomocz;



osłabienie;

osłabienie;



pojawienie się zmian ropnych na skórze

pojawienie się zmian ropnych na skórze

oraz stanów zapalnych narządów moczowo-

oraz stanów zapalnych narządów moczowo-

płciowych.

płciowych.

Jeśli nie występują objawy hiperglikemii,

Jeśli nie występują objawy hiperglikemii,

badanie w kierunku cukrzycy należy

badanie w kierunku cukrzycy należy

przeprowadzić raz w cią gu 3 lat u każdej

przeprowadzić raz w cią gu 3 lat u każdej

osoby powyżej 45. roku życia. Ponadto,

osoby powyżej 45. roku życia. Ponadto,

niezależnie od wieku, badanie to należy

niezależnie od wieku, badanie to należy

wykonać co roku u osób z następujących

wykonać co roku u osób z następujących

grup ryzyka:

grup ryzyka:



z nadwagą (BMI > 25 kg/m2);

z nadwagą (BMI > 25 kg/m2);



z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź

z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź

rodzeństwo);

rodzeństwo);



mało aktywnych fizycznie;

mało aktywnych fizycznie;



z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej nara

z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej nara

żonej na cukrzycę;

żonej na cukrzycę;



u których w poprzednim badaniu stwierdzono nie

u których w poprzednim badaniu stwierdzono nie

prawidłową glikemię na czczo (> 100 mg/dl;

prawidłową glikemię na czczo (> 100 mg/dl;

> 5,6 mmol/l) lub nietolerancję glukozy

> 5,6 mmol/l) lub nietolerancję glukozy

Podejrzewając u chorego

Podejrzewając u chorego

cukrzycę, należy wykonać

cukrzycę, należy wykonać

następujące badania

następujące badania



oznaczenie glikemii przygodnej w momencie

oznaczenie glikemii przygodnej w momencie

występowania objawów hiperglikemii —jeśli

występowania objawów hiperglikemii —jeśli

wynosiona > 200 mg/dl (11,1 mmol/l), wynik ten jest

wynosiona > 200 mg/dl (11,1 mmol/l), wynik ten jest

podstawą do rozpoznania cukrzycy; jeśli < 200 mg/dl

podstawą do rozpoznania cukrzycy; jeśli < 200 mg/dl

(11,1 mmol/l), należy wykonać oznaczenie glikemii

(11,1 mmol/l), należy wykonać oznaczenie glikemii

na czczo w osoczu/surowicy krwi żylnej (patrz

na czczo w osoczu/surowicy krwi żylnej (patrz

poniżej);

poniżej);



przy braku występowania objawów lub przy

przy braku występowania objawów lub przy

współistnieniu objawów i glikemii przygodnej <

współistnieniu objawów i glikemii przygodnej <

200 mg/dl (11,1mmol/l) należy 2-krotnie w

200 mg/dl (11,1mmol/l) należy 2-krotnie w

kolejnych dniach oznaczyć glikemię na czczo;

kolejnych dniach oznaczyć glikemię na czczo;

jeśli glikemia 2-krotnie wyniesie > 126 mg/dl

jeśli glikemia 2-krotnie wyniesie > 126 mg/dl

(7,0mmol/l) — rozpoznaje się cukrzycę;

(7,0mmol/l) — rozpoznaje się cukrzycę;

Nazewnictwo stanów

Nazewnictwo stanów

hiperglikemicznych:

hiperglikemicznych:



prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl

prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl

(3,4-5,5 mmol/l);

(3,4-5,5 mmol/l);



nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG,

nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG,

impaired

impaired

fasting glucose):

fasting glucose):

100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l);

100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l);



nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT,

nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT,

impaired

impaired

glucose tolerance):

glucose tolerance):

w 2. godzinie testu tolerancji

w 2. godzinie testu tolerancji

glukozy według Światowej Organizacji Zdrowia

glukozy według Światowej Organizacji Zdrowia

(WHO,

(WHO,

World Health Organization)

World Health Organization)

glikemia 140-199

glikemia 140-199

mg/dl (7,8-11 mmol/l);

mg/dl (7,8-11 mmol/l);



stan przedcukrzycowy

stan przedcukrzycowy

(prediabetes)

(prediabetes)

—

—

nieprawidłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa

nieprawidłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa

tolerancja glukozy;

tolerancja glukozy;



cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia przygodna

cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia przygodna

> 200 mg/dl (11,1mmol/l) lub 2-krotnie glikemia na

> 200 mg/dl (11,1mmol/l) lub 2-krotnie glikemia na

czczo > 126 mg/dl (7,0 mmol/l) albo glikemia w 2.

czczo > 126 mg/dl (7,0 mmol/l) albo glikemia w 2.

godzinie po obciążeniu glukozą według zaleceń WHO

godzinie po obciążeniu glukozą według zaleceń WHO

> 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

> 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

Oznaczenia glikemii w celu

Oznaczenia glikemii w celu

monitorowania leczenia i oceny

monitorowania leczenia i oceny

wyrównania metabolicznego

wyrównania metabolicznego

cukrzycy wykonuje się w pełnej

cukrzycy wykonuje się w pełnej

krwi włośniczkowej. Badanie

krwi włośniczkowej. Badanie

przeprowadzają pacjenci

przeprowadzają pacjenci

(samokontrola) lub pracownicy

(samokontrola) lub pracownicy

służby zdrowia.

służby zdrowia.

Oznaczenia w próbkach krwi

Oznaczenia w próbkach krwi

włośniczkowej w ramach

włośniczkowej w ramach

samokontroli pacjenci

samokontroli pacjenci

wykonują samodzielnie,

wykonują samodzielnie,

metodami tzw. suchej chemii

metodami tzw. suchej chemii

za pomocą glukometrów.

za pomocą glukometrów.

Pacjent powinien być

Pacjent powinien być

przeszkolony w zakresie

przeszkolony w zakresie

obsługi glukometru, w

obsługi glukometru, w

placówce służby zdrowia, w

placówce służby zdrowia, w

której jest leczony.

której jest leczony.

Oznaczenia stężenia glukozy w

Oznaczenia stężenia glukozy w

pełnej krwi włośniczkowej w

pełnej krwi włośniczkowej w

placówkach służby zdrowia

placówkach służby zdrowia

wykonuje się za pomocą

wykonuje się za pomocą

glukometrów lub innych

glukometrów lub innych

analizatorów glukozy. Wyniki

analizatorów glukozy. Wyniki

uzyskiwane za ich pomocą

uzyskiwane za ich pomocą

powinny być systematycznie

powinny być systematycznie

porównywane z wynikami

porównywane z wynikami

uzyskiwanymi metodą

uzyskiwanymi metodą

laboratoryjną.

laboratoryjną.

Oznaczenia wykonuje się w

Oznaczenia wykonuje się w

porach dnia zależnych od

porach dnia zależnych od

aktywności chorego i

aktywności chorego i

przyjmowanych posiłków, kiedy

przyjmowanych posiłków, kiedy

oczekiwane są skrajne wartości

oczekiwane są skrajne wartości

glikemii w ciągu doby (dobowy

glikemii w ciągu doby (dobowy

profil glikemii).

profil glikemii).

Pełny dobowy profil

Pełny dobowy profil

glikemii obejmuje

glikemii obejmuje

oznaczenia:

oznaczenia:



rano, na czczo;

rano, na czczo;



przed każdym głównym posiłkiem;

przed każdym głównym posiłkiem;



120 minut po każdym głównym

120 minut po każdym głównym

posiłku;

posiłku;



przed snem;

przed snem;



o godzinie 24.00;

o godzinie 24.00;



w godzinach 2.00-4.00.

w godzinach 2.00-4.00.

Kryteria wyrównania gospodarki

Kryteria wyrównania gospodarki

węglowodanowej (na każdym etapie i w

węglowodanowej (na każdym etapie i w

przypadku każdego sposobu

przypadku każdego sposobu

prowadzenia leczenia po uwzględnieniu

prowadzenia leczenia po uwzględnieniu

wyżej wymienionych uwag):

wyżej wymienionych uwag):



HbA1c (%): od < 6,1% do < 6,5% (należy dążyć do

HbA1c (%): od < 6,1% do < 6,5% (należy dążyć do

osiągnięcia zakresu HbA1c od < 6,5% do < 6,1%, przy czym

osiągnięcia zakresu HbA1c od < 6,5% do < 6,1%, przy czym

drugi cel może być zaakceptowany u wyedukowanego

drugi cel może być zaakceptowany u wyedukowanego

pacjenta bez zwiększonego ryzyka hipoglikemii. W grupach

pacjenta bez zwiększonego ryzyka hipoglikemii. W grupach

pacjentów wymagających osiągnięcia normoglikemii

pacjentów wymagających osiągnięcia normoglikemii

rekomenduje się wartość HbAk<6,1%);

rekomenduje się wartość HbAk<6,1%);



glikemia na czczo w osoczu żylnym: < 110 mg/dl (< 6,1

glikemia na czczo w osoczu żylnym: < 110 mg/dl (< 6,1

mmol/l);

mmol/l);



glikemia na czczo - podczas samokontroli: 70-90 mg/dl (3,9-

glikemia na czczo - podczas samokontroli: 70-90 mg/dl (3,9-

5,0 mmol/l);

5,0 mmol/l);



glikemia po posiłku - podczas samokontroli: do 135 mg/dl

glikemia po posiłku - podczas samokontroli: do 135 mg/dl

(7,5 mmol/l).

(7,5 mmol/l).

Kryteria wyrównania gospodarki

Kryteria wyrównania gospodarki

lipidowej

lipidowej



stężenie cholesterolu całkowitego: < 175 mg/dl (< 4,5 mmol/l);

stężenie cholesterolu całkowitego: < 175 mg/dl (< 4,5 mmol/l);



stężenie cholesterolu frakcji LDL: < 100 mg/dl (< 2,6

stężenie cholesterolu frakcji LDL: < 100 mg/dl (< 2,6

mmol/l);

mmol/l);



stężenie cholesterolu frakcji LDL u chorych na cukrzycę i

stężenie cholesterolu frakcji LDL u chorych na cukrzycę i

chorobę niedokrwienną serca: < 70 mg/dl (< 1,9 mmol/l);

chorobę niedokrwienną serca: < 70 mg/dl (< 1,9 mmol/l);



stężenie cholesterolu frakcji HDL: > 40 mg/dl

stężenie cholesterolu frakcji HDL: > 40 mg/dl

(> 1,0 mmol/l) [dla kobiet wyższy o 10 mg/dl

(> 1,0 mmol/l) [dla kobiet wyższy o 10 mg/dl



(o 0,275 mmol/l)];

(o 0,275 mmol/l)];



stężenie cholesterolu „nie HDL": < 130 mg/dl (< 3,4

stężenie cholesterolu „nie HDL": < 130 mg/dl (< 3,4

mmol/l);

mmol/l);



stężenie triglicerydów: < 150 mg/dl (< 1,7 mmol/l).

stężenie triglicerydów: < 150 mg/dl (< 1,7 mmol/l).

Kryteria wyrównania ciśnienia

Kryteria wyrównania ciśnienia

tętniczego

tętniczego



ciśnienie skurczowe: < 130 mm Hg (ciśnienie

ciśnienie skurczowe: < 130 mm Hg (ciśnienie

> 115/75 mm Hg wiąże się ze zwiększonym

> 115/75 mm Hg wiąże się ze zwiększonym

ryzykiem wystąpienia powikłań ze strony układu

ryzykiem wystąpienia powikłań ze strony układu

sercowo-naczyniowego; jego wartości można

sercowo-naczyniowego; jego wartości można

obniżać do granic dobrej tolerancji);

obniżać do granic dobrej tolerancji);



ciśnienie rozkurczowe: < 80 mm Hg (patrz uwaga

ciśnienie rozkurczowe: < 80 mm Hg (patrz uwaga

w nawiasie powyżej);

w nawiasie powyżej);



przy wartościach ciśnienia tętniczego > 130/80

przy wartościach ciśnienia tętniczego > 130/80

mm Hg należy rozpocząć leczenie farmakologiczne

mm Hg należy rozpocząć leczenie farmakologiczne

w celu osiągnięcia wartości < 130/80 mm Hg.

w celu osiągnięcia wartości < 130/80 mm Hg.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1

De novo

De novo

Wieloletnia

Wieloletnia

Hospitalizacja na oddziale
Diabetologicznym

— wstępna edukacja terapeutyczna
— wdrożenie leczenia
• modyfikacja żywienia
• insulinoterapia
— samokontrola

Hospitalizacja na oddziale
Diabetologicznym

— wstępna edukacja terapeutyczna
— wdrożenie leczenia
• modyfikacja żywienia
• insulinoterapia
— samokontrola

Specjalistyczna poradnia diabetologiczna
— wizyty co 4-6 tygodni

• określenie indywidualnych celów leczenia
• indywidualna i grupowa edukacja terapeutyczna chorych
• wdrożenie prozdrowotnego stylu życia
• wdrożenie systematycznej samokontroli i samoopieki
• systematyczna kontrola czynników ryzyka powikłań naczyniowych
• ocena obecności powikłań i wydolności narządów
• insulinoterapia w układzie indywidualnych algorytmów
• ocena wyników leczenia
• ocena stanu psychicznego i ustalenie strategii psychoterapeutycznej

Specjalistyczna poradnia diabetologiczna
— wizyty co 4-6 tygodni

• określenie indywidualnych celów leczenia
• indywidualna i grupowa edukacja terapeutyczna chorych
• wdrożenie prozdrowotnego stylu życia
• wdrożenie systematycznej samokontroli i samoopieki
• systematyczna kontrola czynników ryzyka powikłań naczyniowych
• ocena obecności powikłań i wydolności narządów
• insulinoterapia w układzie indywidualnych algorytmów
• ocena wyników leczenia
• ocena stanu psychicznego i ustalenie strategii psychoterapeutycznej

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2

De novo

De novo

Wieloletnia

Wieloletnia

Hospitalizacja na oddziale
Diabetologicznym lub wizyta w poradni
diabetologicznej

— ustalenie celów leczenia
— strukturyzowana edukacja terapeutyczna
— ustalenie zaleceń leczniczych
— ustalenie zaleceń prewencyjnych w
odniesieniu do późnych powikłań cukrzycy

Hospitalizacja na oddziale
Diabetologicznym lub wizyta w poradni
diabetologicznej

— ustalenie celów leczenia
— strukturyzowana edukacja terapeutyczna
— ustalenie zaleceń leczniczych
— ustalenie zaleceń prewencyjnych w
odniesieniu do późnych powikłań cukrzycy

Wizyta w poradni diabetologicznej lub wizyta u lekarza podstawowej opieki medycznej

— stałe aktualizowanie celów leczenia
— indywidualna edukacja terapeutyczna w czasiekażdej wizyty kontrolnej
— wdrażanie prozdrowotnego stylu życia
— modyfikacja zaleceń leczniczych i prewencyjnych
— systematyczna samokontrola i samoopieka
— poszukiwanie chorób współistniejącychoraz późnych powikłań
— systematyczna kontrola czynników ryzyka powikłańnaczyniowych
— leczenie wieloczynnikowe
— ocena stanu psychicznego i ustalenie strategii

Wizyta w poradni diabetologicznej lub wizyta u lekarza podstawowej opieki medycznej

— stałe aktualizowanie celów leczenia
— indywidualna edukacja terapeutyczna w czasiekażdej wizyty kontrolnej
— wdrażanie prozdrowotnego stylu życia
— modyfikacja zaleceń leczniczych i prewencyjnych
— systematyczna samokontrola i samoopieka
— poszukiwanie chorób współistniejącychoraz późnych powikłań
— systematyczna kontrola czynników ryzyka powikłańnaczyniowych
— leczenie wieloczynnikowe
— ocena stanu psychicznego i ustalenie strategii

Zasady podejmowania wysiłku

Zasady podejmowania wysiłku

fizycznego:

fizycznego:



początkowe zalecenia dotyczące aktywności fizycznej powinny być

początkowe zalecenia dotyczące aktywności fizycznej powinny być

umiarkowane i uzależnione od możliwości pacjenta do wykonywania

umiarkowane i uzależnione od możliwości pacjenta do wykonywania

wysiłku;

wysiłku;



wysiłek fizyczny może korzystnie wpływać na wrażliwość na insulinę,

wysiłek fizyczny może korzystnie wpływać na wrażliwość na insulinę,

ciśnienie tętnicze i profil lipidowy osocza;

ciśnienie tętnicze i profil lipidowy osocza;



w celu uzyskania optymalnego efektu wysiłek fizyczny powinien być

w celu uzyskania optymalnego efektu wysiłek fizyczny powinien być

regularny, podejmowany co najmniej co 2 3 dni, jednak najlepiej

regularny, podejmowany co najmniej co 2 3 dni, jednak najlepiej

codziennie;

codziennie;



rozpoczynając intensywną aktywność fizyczną, należy wykonywać

rozpoczynając intensywną aktywność fizyczną, należy wykonywać

trwające 5-10 minut ćwiczenia wstępne, a na zakończenie ćwiczenia

trwające 5-10 minut ćwiczenia wstępne, a na zakończenie ćwiczenia

uspokajające;

uspokajające;



wysiłek fizyczny może zwiększać ryzyko ostrej lub opóźnionej

wysiłek fizyczny może zwiększać ryzyko ostrej lub opóźnionej

hipoglikemii;

hipoglikemii;



alkohol może zwiększać ryzyko wystąpienia hipoglikemii po wysiłku;

alkohol może zwiększać ryzyko wystąpienia hipoglikemii po wysiłku;



należy zwracać uwagę na zapobieganie odwodnieniu organizmu w

należy zwracać uwagę na zapobieganie odwodnieniu organizmu w

warunkach wysokiej temperatury otoczenia;

warunkach wysokiej temperatury otoczenia;



należy pamiętać o ryzyku uszkodzeń stóp podczas wysiłku, zwłaszcza

należy pamiętać o ryzyku uszkodzeń stóp podczas wysiłku, zwłaszcza

przy współistniejącej neuropatii obwodowej i obniżeniu progu czucia

przy współistniejącej neuropatii obwodowej i obniżeniu progu czucia

bólu, pielęgnacji stóp i wygodnym obuwiu.

bólu, pielęgnacji stóp i wygodnym obuwiu.

Ryzyko dotyczące wysiłku

Ryzyko dotyczące wysiłku

fizycznego u chorych na

fizycznego u chorych na

cukrzycę

cukrzycę

1 Hipoglikemia:

1 Hipoglikemia:



należy oznaczać glikemię wtośniczkową przed, w trakcie i po

należy oznaczać glikemię wtośniczkową przed, w trakcie i po

zakończeniu wysiłku fizycznego;

zakończeniu wysiłku fizycznego;



przed planowanym wysiłkiem należy rozważyć redukcję o

przed planowanym wysiłkiem należy rozważyć redukcję o

30-50% (w zależności od indywidualnej reakcji) dawki

30-50% (w zależności od indywidualnej reakcji) dawki

insuliny szybko /krótkodziałającej, której szczyt działania

insuliny szybko /krótkodziałającej, której szczyt działania

przypada na okres wysiłku lub wkrótce po jego zakończeniu;

przypada na okres wysiłku lub wkrótce po jego zakończeniu;



przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym należy spożyć

przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym należy spożyć

dodatkową porcję węglowodanów (20-30 g/30 minut

dodatkową porcję węglowodanów (20-30 g/30 minut

wysiłku), rozważyć ewentualną redukcję dawki insuliny

wysiłku), rozważyć ewentualną redukcję dawki insuliny

podawanej po wysiłku;

podawanej po wysiłku;



należy unikać wstrzykiwania insuliny w kończyny, które będą

należy unikać wstrzykiwania insuliny w kończyny, które będą

obciążone wysiłkiem w przypadku, gdy wysiłek fizyczny

obciążone wysiłkiem w przypadku, gdy wysiłek fizyczny

rozpoczyna się 30-60 minut od momentu jej wstrzyknięcia.

rozpoczyna się 30-60 minut od momentu jej wstrzyknięcia.

Ryzyko

Ryzyko

dotyczące wysiłku

dotyczące wysiłku

fizycznego u chorych na cukrzycę

fizycznego u chorych na cukrzycę

2. Dekompensacja metaboliczna:

2. Dekompensacja metaboliczna:



bardzo intensywny, krótkotrwały wysiłek fizyczny

bardzo intensywny, krótkotrwały wysiłek fizyczny

(> 90% V02max) może prowadzić do hiperglikemii i

(> 90% V02max) może prowadzić do hiperglikemii i

ketozy;

ketozy;



jeśli wartość glikemii przekracza 250 mg/dl

jeśli wartość glikemii przekracza 250 mg/dl

(13,9 mmol/l), chorzy na cukrzycę typu 1 powinni

(13,9 mmol/l), chorzy na cukrzycę typu 1 powinni

wykonać oznaczenie ciał ketonowych w moczu i w

wykonać oznaczenie ciał ketonowych w moczu i w

przypadku stwierdzenia ketonurii unikać wysiłku;

przypadku stwierdzenia ketonurii unikać wysiłku;



chorzy na cukrzycę typu 2 powinni rozważyć

chorzy na cukrzycę typu 2 powinni rozważyć

analogiczne ograniczenie w przypadku, gdy wartość

analogiczne ograniczenie w przypadku, gdy wartość

glikemii przekracza 300 mg/dl (16,7 mmol/l).

glikemii przekracza 300 mg/dl (16,7 mmol/l).

Ryzyko dotyczące wysiłku

Ryzyko dotyczące wysiłku

fizycznego u chorych na cukrzycę

fizycznego u chorych na cukrzycę

3. Powikłania naczyniowe cukrzycy:

3. Powikłania naczyniowe cukrzycy:



retinopatia cukrzycowa proliferacyjna — ryzyko

retinopatia cukrzycowa proliferacyjna — ryzyko

krwawego wylewu do ciała szklistego,

krwawego wylewu do ciała szklistego,

odwarstwienie siatkówki;

odwarstwienie siatkówki;



nefropatia cukrzycowa — nasilenie wydalania

nefropatia cukrzycowa — nasilenie wydalania

albumin i białkomoczu;

albumin i białkomoczu;



neuropatia autonomiczna — obecność hipotonii

neuropatia autonomiczna — obecność hipotonii

ortostatycznej;

ortostatycznej;



ryzyko wystąpienia niemego niedokrwienia.

ryzyko wystąpienia niemego niedokrwienia.

Wskazania do wykonania testu

Wskazania do wykonania testu

wysiłkowego u chorych na cukrzycę

wysiłkowego u chorych na cukrzycę



typowe lub atypowe dolegliwości sercowe;

typowe lub atypowe dolegliwości sercowe;



spoczynkowy zapis EKG wskazujący na

spoczynkowy zapis EKG wskazujący na

niedokrwienie mięśnia sercowego;

niedokrwienie mięśnia sercowego;



choroba obturacyjna tętnic szyjnych lub

choroba obturacyjna tętnic szyjnych lub

obwodowych;

obwodowych;



siedzący tryb życia, wiek > 35 lat i zamiar

siedzący tryb życia, wiek > 35 lat i zamiar

intensyfikacji wysiłku fizycznego;

intensyfikacji wysiłku fizycznego;



współistnienie (oprócz cukrzycy) co najmniej

współistnienie (oprócz cukrzycy) co najmniej

dwóch czynników ryzyka:

dwóch czynników ryzyka:



stężenie cholesterolu całkowitego > 240 mg/dl (6,2 mmol/l);

stężenie cholesterolu całkowitego > 240 mg/dl (6,2 mmol/l);

cholesterolu frakcji LDL > 160 mg dl (4,1 mmol/l) lub

cholesterolu frakcji LDL > 160 mg dl (4,1 mmol/l) lub

cholesterolu frakcji HDL < 35 mg/dl (0,9 mmol/l);

cholesterolu frakcji HDL < 35 mg/dl (0,9 mmol/l);



ciśnienie tętnicze > 140/90 mm Hg;

ciśnienie tętnicze > 140/90 mm Hg;



palenie tytoniu;

palenie tytoniu;



wywiad rodzinny w kierunku schorzeń układu

wywiad rodzinny w kierunku schorzeń układu

sercowo-naczyniowego;

sercowo-naczyniowego;



obecność mikro- lub makroalbuminurii.

obecność mikro- lub makroalbuminurii.

Kryteria rozpoczęcia leczenia

Kryteria rozpoczęcia leczenia

insuliną

insuliną



niedawno rozpoznana cukrzyca:

niedawno rozpoznana cukrzyca:



glikemia około 300 mg/dl (16,7 mmol/l) ze

glikemia około 300 mg/dl (16,7 mmol/l) ze

współistniejącymi objawami klinicznymi

współistniejącymi objawami klinicznymi

cukrzycy;

cukrzycy;



cukrzyca długotrwała.

cukrzyca długotrwała.

Wskazania do czasowej

Wskazania do czasowej

insulinoterapii

insulinoterapii



dekompensacja cukrzycy wywołana

dekompensacja cukrzycy wywołana

przemijającymi przyczynami (infekcja,

przemijającymi przyczynami (infekcja,

uraz, kortykoterapia itp.);

uraz, kortykoterapia itp.);



zabieg chirurgiczny;

zabieg chirurgiczny;



udar mózgu;

udar mózgu;



zabieg przezskórnej

zabieg przezskórnej

wewnątrznaczyniowej angioplastyki

wewnątrznaczyniowej angioplastyki

wieńcowej (PTCA,

wieńcowej (PTCA,

percutaneous

percutaneous

transluminal coronary angioplasty);

transluminal coronary angioplasty);



ostry zespół wieńcowy.

ostry zespół wieńcowy.

Algorytmy wielokrotnych

Algorytmy wielokrotnych

wstrzyknięć

wstrzyknięć

1.

1.

Algorytm 4 wstrzyknięć:

Algorytm 4 wstrzyknięć:



przed śniadaniem — insulina krótkodziałająca lub

przed śniadaniem — insulina krótkodziałająca lub

analog szybkodziałający;

analog szybkodziałający;



przed obiadem — insulina krótkodziatająca lub

przed obiadem — insulina krótkodziatająca lub

analog szybkodziałający;

analog szybkodziałający;



przed kolacją — insulina krótkodziatająca lub

przed kolacją — insulina krótkodziatająca lub

analog szybkodziałający;

analog szybkodziałający;



przed snem (22.00) — insulina o przedłużonym

przed snem (22.00) — insulina o przedłużonym

działaniu [izofanowa (NPH) lub długodziałający

działaniu [izofanowa (NPH) lub długodziałający

analog insuliny] 40-50% dawki dobowej (u dzieci

analog insuliny] 40-50% dawki dobowej (u dzieci

od 20%).

od 20%).

Algorytmy wielokrotnych

Algorytmy wielokrotnych

wstrzyknięć

wstrzyknięć

2.

2.

Algorytm 5 wstrzyknięć:

Algorytm 5 wstrzyknięć:



przed śniadaniem — insulina krótkodziałająca lub analog

przed śniadaniem — insulina krótkodziałająca lub analog

szybkodziałający;

szybkodziałający;



przed obiadem — insulina krótkodziałająca lub analog

przed obiadem — insulina krótkodziałająca lub analog

szybkodziałający;

szybkodziałający;



przed pierwszą kolacją (17.00-18.00) — insulina w roztworze

przed pierwszą kolacją (17.00-18.00) — insulina w roztworze

lub analog szybkodziałający;

lub analog szybkodziałający;



przed drugą kolacją (20.00-21.00) — insulina

przed drugą kolacją (20.00-21.00) — insulina

krótkodziałająca lub analog szybkodziałający;

krótkodziałająca lub analog szybkodziałający;



przed snem (22.00-23.00) — insulina o przedłużonym

przed snem (22.00-23.00) — insulina o przedłużonym

działaniu [izofanowa (NPH) lub długodziałający analog

działaniu [izofanowa (NPH) lub długodziałający analog

insuliny], 30% dawki dobowej.

insuliny], 30% dawki dobowej.

W niektórych przypadkach może być konieczne roz ważenie

W niektórych przypadkach może być konieczne roz ważenie

2 wstrzyknięć insuliny izofanowej lub analogów insuliny o

2 wstrzyknięć insuliny izofanowej lub analogów insuliny o

przedłużonym działaniu

przedłużonym działaniu

.

.

Pożądane wartości parametrów

Pożądane wartości parametrów

lipidowych u chorych na cukrzycę (małe

lipidowych u chorych na cukrzycę (małe

ryzyko chorób układu krążenia) na

ryzyko chorób układu krążenia) na

podstawie oznaczenia stężenia:

podstawie oznaczenia stężenia:



cholesterolu całkowitego < 4,5 mmol/l (175 mg/dl);

cholesterolu całkowitego < 4,5 mmol/l (175 mg/dl);



cholesterolu frakcji HDL > 1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i

cholesterolu frakcji HDL > 1,0 mmol/l (40 mg/dl) u mężczyzn i

HDL > 1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet;

HDL > 1,3 mmol/l (50 mg/dl) u kobiet;



triglicerydów < 1,7 mmol/l (150 mg/dl);

triglicerydów < 1,7 mmol/l (150 mg/dl);



cholesterolu frakcji LDL < 2,6 mmol/l (100 mg/dl) u chorych na

cholesterolu frakcji LDL < 2,6 mmol/l (100 mg/dl) u chorych na

cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca stężenie cholesterolu

cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca stężenie cholesterolu

frakcji LDL powinno wynosić < 70 mg/dl (1,9 mmol/l)];

frakcji LDL powinno wynosić < 70 mg/dl (1,9 mmol/l)];



cholesterolu „nie HDL"* < 3,4 mmol/l (130 mg/dl).

cholesterolu „nie HDL"* < 3,4 mmol/l (130 mg/dl).

Stężenie cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) można obli czyć ze wzoru

Stężenie cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) można obli czyć ze wzoru

Friedewalda [*jeśli stężenie triglicerydów w surowicy krwi wynosi

Friedewalda [*jeśli stężenie triglicerydów w surowicy krwi wynosi

< 399 mg/dl (4,5 mmol/l)]:

< 399 mg/dl (4,5 mmol/l)]:

LDL-C [mmol/l] = cholesterol całkowity [mmol/l] -

LDL-C [mmol/l] = cholesterol całkowity [mmol/l] -

- cholesterol frakcji HDL [mmol/l] -Tg/2,2 mmol/l

- cholesterol frakcji HDL [mmol/l] -Tg/2,2 mmol/l

cholesterol „nie HDL" = cholesterol całkowity

cholesterol „nie HDL" = cholesterol całkowity

- cholesterol frakcji HDL

- cholesterol frakcji HDL

Doustna antykoncepcja u

Doustna antykoncepcja u

chorych na cukrzycę

chorych na cukrzycę

Kobieta chora na cukrzycę,

Kobieta chora na cukrzycę,

pragnąca świadomie zaplanować

pragnąca świadomie zaplanować

macierzyństwo, ma trudny

macierzyństwo, ma trudny

dylemat dotyczący ryzyka

dylemat dotyczący ryzyka

związanego nie tylko z

związanego nie tylko z

nieplanowaną ciążą, ale również

nieplanowaną ciążą, ale również

ze stosowaniem doustnej

ze stosowaniem doustnej

antykoncepcji.

antykoncepcji.

Wskazania do rozpoczęcia leczenia

Wskazania do rozpoczęcia leczenia

doustnymi hormonalnymi środkami

doustnymi hormonalnymi środkami

antykoncepcyjnymi u kobiet

antykoncepcyjnymi u kobiet

chorych na cukrzycę

chorych na cukrzycę



wiek < 35 lat;

wiek < 35 lat;



niepalenie tytoniu;

niepalenie tytoniu;



brak nadciśnienia

brak nadciśnienia

tętniczego;

tętniczego;



brak nefropatii, retinopatii

brak nefropatii, retinopatii

lub innych chorób naczyń;

lub innych chorób naczyń;



BMI < 30 kg/m2.

BMI < 30 kg/m2.

Przeciwwskazania do rozpoczęcia leczenia

Przeciwwskazania do rozpoczęcia leczenia

doustnymi

doustnymi

hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi

hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi

u kobiet

u kobiet

chorych na cukrzycę:

chorych na cukrzycę:



ryzyko zazwyczaj przeważa nad korzyściami (np.

ryzyko zazwyczaj przeważa nad korzyściami (np.

cukrzyca bez zmian narządowych) — możliwe

cukrzyca bez zmian narządowych) — możliwe

zastosowanie doustnych środków

zastosowanie doustnych środków

antykoncepcyjnych przy braku akceptacji innych

antykoncepcyjnych przy braku akceptacji innych

metod i uświadomieniu pacjentce ryzyka

metod i uświadomieniu pacjentce ryzyka

występującego w przypadku:

występującego w przypadku:



cukrzycy o chwiejnym przebiegu;

cukrzycy o chwiejnym przebiegu;



krótkiego czasu trwania cukrzycy;

krótkiego czasu trwania cukrzycy;



obecności powikłań (retinopatia, nefropatia).

obecności powikłań (retinopatia, nefropatia).

Metodą z wyboru u kobiet chorych

Metodą z wyboru u kobiet chorych

na cukrzycę jest minitabletka

na cukrzycę jest minitabletka

gestagenna (znikomy lub brak

gestagenna (znikomy lub brak

wpływu na gospodarkę

wpływu na gospodarkę

węglowodanową) z wyjątkiem

węglowodanową) z wyjątkiem

lewonorgestrelu (niewielkiego

lewonorgestrelu (niewielkiego

stopnia zaburzenia tolerancji

stopnia zaburzenia tolerancji

glukozy i skłonność do

glukozy i skłonność do

hiperinsulinizmu).

hiperinsulinizmu).

Nie zaleca się minitabletki

Nie zaleca się minitabletki

gestagennej w cukrzycy powikłanej

gestagennej w cukrzycy powikłanej

angiopatią (brak pewności co do

angiopatią (brak pewności co do

skutków metabolicznych).

skutków metabolicznych).

Alternatywą dla doustnej

Alternatywą dla doustnej

antykoncepcji jest wkładka

antykoncepcji jest wkładka

domaciczna, metody mechaniczne

domaciczna, metody mechaniczne

lub naturalne.

lub naturalne.