KLIMAT



"Klimat" pochodzi z języka greckiego i oznacza skłon, nachylenie.

Klimat jest wynikiem współdziałania wielkoskalowych procesów
atmosferycznych, które odbywają się w warunkach narzuconych przez
czynniki geograficzne



Procesy i czynniki kształtujące klimat:
1)

obieg ciepła,

2)

obieg wilgoci,

3)

cyrkulacja atmosferyczna



Czynniki geograficzne klimatu:
1)

szerokość geograficzna,

2)

rozkład lądów i mórz,

3)

wysokość nad poziom morza,

4)

ukształtowanie terenu i jego eksploatacja,

5)

prądy morskie,

6)

szata roślinna,

7)

pokrywa śnieżna.



Z rozkładu lądów i mórz wynika podział na klimat:

1)

morski:

a)

mała amplitudy dobowe temperatury powietrza,

b)

chłodne lato, łagodna zima, wiosna chłodniejsza niż
jesień,

c)

duże zachmurzenie przez cały rok, mała liczba dni
pogodnych, częste mgły,

d)

wysokie sumy opadów rozłożone równomiernie w

ciągu roku,

częstsze opady nocą,

e)

wiatry o dużych prędkościach, wiejące prawie

równolegle do

izobar,

2)

lądowy:

a)

rosnące w głąb lądu amplitudy dobowe i roczne

temperatury

powietrza,

b)

ciepłe lato, surowa zima, wiosna cieplejsza niż jesień,

c)

zachmurzenie większe latem niż zimą, większa ilość

dni

pogodnych,

d)

suma opadów wyraźnie maleje w miarę przesuwania

się w

głąb lądu.

Czynniki kształtujące klimat wynikające z działalności człowieka:

1)

trzebież lasów,

2)

zabiegi melioracyjne

3)

wielkie budowle wodne, hydroenergetyczne,

4)

budowa wielkich ośrodków miejskich,

5)

budowa wielkich ośrodków przemysłowych



Skala przestrzenna klimatu:

1) makroklimat: reprezentuje zespół cech klimatycznych w dużej skali

przestrzennej (strefy, kontynentu, kraju, regionu, itp.),

2) mezoklimat: klimat miejscowy, lokalny, dotyczy doliny rzecznej, wzgórze,

kompleks leśny, miasto, itp.,

3) topoklimat: obrazuje w ramach mezoklimatu drobne różnice w warunkach

atmosferycznych fragmentu powierzchni, wynikające z położenia, np.: w
lokalnym klimacie doliny wyróżnia się topoklimat dna, zboczy, itp.

4) mikroklimat: wybitnie lokalne, bardzo drobne oddziaływanie środowiska na

warunki atmosferyczne, np.: mikroklimat runa leśnego, stron słonecznych i
odsłonecznych ulic, dziedzińców, itp.

KLIMATY ZIEMI I ICH KLASYFIKACJA



Klasyfikacja grecka używana do końca XIX w. oparta o strefy oświetleniowe, uwzględniające

kąt padania

promieni słonecznych, wyróżniała 5 stref klimatycznych:



Klasyfikacja Köppena XX w.:



Klasyfikacja Okołowicza oparta o tzw. "widma florystyczne" szeregu zespołów roślin i ich

przystosowanie

do cech panującego klimatu, wyróżnia 5 stref klimatycznych i 16 typów.

I strefa klimaty równikowe

typ 1

- równikowy, wybitnie wilgotny,

typ 2

- podrównikowy, na ogół wilgotny,

II strefa klimaty zwrotnikowe

typ 3

- wilgotny na wybrzeżach,

typ 4

- kontynentalny suchy,

III strefa klimaty podzwrotnikowe

typ 5

- morski,

typ 6

- kontynentalny,

typ 7

- kontynentalny suchy,

IV strefa klimaty szerokości umiarkowanych
GRUP A klimaty ciepłe

typ 8

- morski,

typ 9

- przejściowy pomiędzy morskim i kontynentalnym,

typ 10 - kontynentalny,

typ 11- kontynentalny suchy,
GRUPA B klimaty chłodne
typ 12 - morski,
typ 13 - przejściowy z lekką przewagą opadów letnich,
typ 14 - kontynentalny suchy,

V strefa klimaty okołobiegunowe

typ 15 - subpolarny,
typ 16 - polarny.

KLIMAT POLSKI



Polska leży w Europie Środkowej i charakteryzuje się klimatem przejściowym

między

lądowymi morskim



Ośrodki kształtujące pogodę w Polsce i wpływające na procesy klimatotwórcze:

1)

całoroczny niż islandzki o maksymalnej aktywności w zimą,

2)

wyż azorski rozbudowany szczególnie latem, sięgający klinem nad Polskę,

3)

zimowy wyż wschodnioazjatycki,

4) letni niż południowoazjatycki



Rodzaje mas powietrza występujące nad Polską:

1)

powietrze polarne (PP),

2)

powietrze arktyczne (PA),

3)

powietrze zwrotnikowe (PZ)

Dodaje się do tego informację skąd powietrze napłynęło:
1)

znad morza (m) - wilgotne,

2)

znad lądu (k) - suche

Na terenie Polski przeważa adwekcja mas PPm, ale udział PPk jest

znaczny



Typy pogody w Polsce i powodujące je czynniki:

1)

mroźna zima, pojawia się gdy nad Europą Wschodnią lub Azją utrzymuje się

potężny wyż,

który blokuje drogę układom niskiego ciśnienia panującym nad

Oceanem Atlantyckim i

Morzem Śródziemnym,

2)

ciepła zima oceaniczna występuje, gdy głęboki i bardzo rozległy niż z ostro

wyrażonymi

frontami przemieszcza się znad Islandii na wschód, a klin wyżu

azorskiego sięga aż po

Bałkany,

3)

upalna pogoda letnia występuje często przy słabych układach cyklonalnych

przemieszczających się nad Europą Środkową, to znaczy, że ma miejsce szybki ruch słabego

wyżu położonego między dwoma zatokami niżowymi, taki układ nie jest trwały,

4)

obfite opady letnie w Południowej Polsce powoduje zazwyczaj spływ mas

wilgotnego

powietrza Pm z północy przez bruzdę niskiego ciśnienia pomiędzy

dwoma układami

wyżowymi na zachodzie i wschodzie Europy

5)

wczesna sucha i ciepła wiosna zdarza się, gdy środkowa i południowo-

wschodnia Europa znajduje się w zasięgu układu wyżowego, a zachodnia i północna
pozostaje pod wpływem

głębokiego ośrodka cyklonalnego,

6)

ciepła i słoneczna jesień tzw. "babie lato" panuje, gdy prawie cała Europa

pozostaje w

zasięgu układu wyżowego, tylko północ jest pod wpływem ośrodków

niżowych,
7)

"zgniły wyż", czyli pogoda pochmurna i mglista o małych wahaniach dobowych

temperatury

panuje, gdy niemal całą Europę obejmuje wał podwyższonego ciśnienia

> 1020 hPa, położony

między głębokim niżem nad północnym Atlantykiem i płytkim

niżem nad Zachodnią Syberią,

na skraju niżu atlantyckiego górą napływa ciepłe i

wilgotne powietrze znad oceanu, które osiadając na prawie jednolitej i nieruchomej masie
PPm utrzymuje swój zasób wilgoci. Takie

słabogradientowe układy są bardzo

stabilne i trwają prawie tydzień.

Elementy klimatu Polski

1)

ciśnienie atmosferyczne:

a)

latem średnio 1012  1016 hPa,

b)

zimą średnio 1013  1014 hPa,

2)

wiatry:

a)

latem przeważają wiatry z kierunków W i SW,

a) zimą dalej z kierunków W i SW (przeważa SW), ale rośnie udział wiatrów

z kierunków S i SE,

c)

prędkość wiatrów:
-

przeważają słabe v = 5 m/s,

-

silne v > 10 m/s najczęściej występują na wybrzeżu

-

bardzo silne v > 15 m/s obserwowane są w górach,

3)

promieniowanie i usłonecznienie

a)

wiąże się z kątem padania promieni słonecznych; położenie Polski pomiędzy

49, a 55 N

powoduje różnice w ilości energii otrzymywanej i

wypromieniowywanej,

b)

na południu Polski Słońce osiąga większą wysokość, sumy promieniowania
otrzymywanego są większe niż na północy,

c)

na północy dzień lata jest dłuższy (różnica pomiędzy Krakowem a Gdynią

wynosi 50 min.,

d)

z obserwacji i badań wynika, że średnie roczne sumy promieniowania w Polsce

wynoszą

30  40 kcal/cm2 rok,

e)

w przeważającej części kraju liczba dni pogodnych w roku wynosi 35  40,

4)

temperatura powietrza
a)

średnie roczna amplitudy wynoszą:
-

na zachodzie od 19

-

na zachodzie do 23

d)

liczba dni gorących tmin  25 wynosi średnio 30  40,

e)

liczba dni przymrozkowych tmin  0 wynosi:

-

na wybrzeżu 90  100,

-

w Polsce centralnej i zachodniej 100 120,

-

w Kotlinie Nowotarskiej i Zakopiańskiej >160

5)

pory roku, wg E. Romera i Mereckiego:
1)

zima

t  0

2)

przedwiośnie

0 < t < 5

3)

wiosna

5  t < 15

4)

lato

t  15

5)

jesień

5  t < 15

6)

przedzimie

0 < t < 5

7)

okres wegetacji(wiosna, lato i jesień)

t  5

t - temperatury średnie dobowe

6)

wilgotność powietrza, określana za pomocą wskaźnika prężności pary wodnej:
a)

najniższe wartości zimą 4,5  5,0 hPa (w górach 3 hPa),

b)

najwyższe w m-cach kwiecień  lipiec 15  16,5 hPa,

7) opady

a)

roczne sumy opadów wzrastają na każde 100 m wysokości o 60 

70 mm

b)

średnie roczne sumy opadów:
-

w Legionowie k/Warszawy 420 mm,

-

na Kasprowym Wierchu 1649 mm,

-

na większości obszaru Polski od 600 mm

c)

ogólna liczba dni z opadem śniegu:
-

w centrum

40  50,

-

na zachodzie 30,

-

w Zakopanem 116



1948 r Gumiński przedstawił próbę regionalizacji klimatycznej Polski dla
potrzeb rolnictwa, gdzie wydzielił 8 okręgów i 21 dzielnic:

1) okręg bałtycki (dzielnice IIII) klimat ciepły, średnia roczna temperatura 78, suma

roczna

opadów 500600 mm, uprawy: buraki cukrowe, zboża, w tym

pszenica, rośliny oleiste

2) okręg pojezierny (dzielnice IVV) klimat ostrzejszy, zwłaszcza ku wschodowi, średnia

roczna temperatura 76, suma roczna opadów 700600 mm, skrócony czas

wegetacji, uprawy: zboża i okopowe

3) zachodnia część Niżu Polskiego (dzielnice VIVIII), klimat ciepły, średnia roczna

temperatura 78, sucho, suma roczna opadów 450500 mm, uprawy: zboża, w tym

pszenica, chmiel

4) wschodnia część Niżu Polskiego (dzielnica IX), chłodniej, średnia roczna temperatura

67, opad obfitszy, suma roczna opadów >550 mm, uprawy: żyto, ziemniaki, len

5) okręg wyżyn środkowych (dzielnice XXII i XV), temperatura zależy od wzniesienia:

67,5, opad 600750 mm, uprawy: zboża, w tym pszenica, buraki cukrowe

6) okręg nizin podgórskich (dzielnice XIV, XVI i XVII), ciepło, średnia roczna temperatura

88,5, suma roczna opadów 550650 mm, uprawy: pszenica, buraki cukrowe, rzepak,

sady

7) okręg podgórski (dzielnice XVIII i XIX) ostrzejszy, średnia roczna temperatura 75,

suma roczna opadów 700900 mm, uprawy: owies, ziemniaki, łąki

8) okręg górski (dzielnice XX i XXI), temperatura i opad zależą od wysokości, rzeźby i

kierunku grzbietu, średnia roczna temperatura spada poniżej 1, suma roczna opadów

10001700 mm, brak upraw, hale, pasterstwo,