Art. 30 Konstytucji RP

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności

i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej

poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”

Preambuła do Konstytucji

, która wzywa wszystkich stosujących

konstytucję do tego, „aby czynili to, dbając o zachowanie
przyrodzonej godności człowieka ...”, a także

Art. 233 ust. 1 Konstytucji,

zakazując w sposób bezwzględny naruszania godności człowieka
nawet w razie wprowadzenia nadzwyczajnego stanu państwowego
(stanu wyjątkowego i stanu wojennego).



Kategorie godności człowieka

◦

Godność osoby ludzkiej jako źródło praw i
wolności człowieka (Godność osobowa) (art. 30
Konstytucji RP)

◦

Godność osobista człowieka: cześć i dobre imię;
integralność fizyczna i psychiczna człowieka;
prawo do godnego życia

◦

Godność tytularna połączona ze sprawowaną
funkcją i pozycją



Godność osoby ludzkiej jako wartość konstytucyjna o

centralnym znaczeniu dla zbudowania aksjologii obecnych rozwiązań
konstytucyjnych.



Demokratyczne

państwo

prawne

to

państwo

oparte

na

poszanowaniu człowieka, a w szczególności na poszanowaniu i
ochronie życia oraz godności ludzkiej. Te dwa dobra są zresztą
sprzężone w bezpośredni sposób.

◦

Trzy kategorie wolności



Wolność jako swobodna wyboru (art. 31
ust. 1 i 2 Konstytucji RP; Zasada
konstytucyjna



Wolność jako pewna grupa wolności (art.
31 ust. 3 Konstytucji RP; tytuły
poszczególnych podrozdziałów)



konkretna wolność człowieka (przykładowo
wolność i bezpieczeństwo osobiste art. 41)

Jest to najszersze ujęcie „wolności”. W nim to „wolność” utożsamiona

została ze ogólną swobodą decydowania o własnym
postępowaniu

.

Stanowi ona jedną zasad katalogu konstytucyjnych praw i

wolności

Art. 31 ust. 1 Konstytucji RP

Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.

Art. 31 ust. 2 Konstytucji RP

Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno

zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

Preambuła (…)

wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności

człowieka,
jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi,
a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę
Rzeczypospolitej Polskiej (...).

 



Zarazem mianem „wolności” określa się

pewną grupę praw jednostki. Tytułu
poszczególnych podrozdziałów:



Wolności osobiste



Wolności polityczne



Wolności społeczne (ekonomiczne, socjalne i kulturowe)



W takim rozumieniu pojęcie to zostało

użyte w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP



Prawo do wolności i bezpieczeństwa

osobistego to najwęższe ujęciu „wolności”



Związane jest ono z nietykalnością

osobistą człowieka



Gwarantuje je art. 41Konstytucji RP

Art. 32 Konstytucji RP

Ust. 1

Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy

mają prawo do równego traktowania przez władze

publiczne.

Ust. 2

Nikt nie może być dyskryminowany w

życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z

jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 233 ust. 2 Konstytucji RP
(stan wojenny i stan wyjątkowy)

Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i

praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu

rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku,

pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.



Równość wobec prawa



Równość praw



Równość szans



konstytucyjna zasada równości wobec prawa (równości w

prawie) w ujęciu najszerszej (…) polega na tym, że wszystkie

podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące

się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają

być traktowane równo

. A więc według jednakowej miary, bez

zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących.



Podstawowe, lecz nie wyłączne, cechy ze względu na istnienie

których nie wolno różnicować obywateli pod względem

prawnym wymienia

art. 67 ust. 2 Konstytucji

.



Równość oznacza także

akceptację różnego traktowania przez

prawo różnych podmiotów

(adresatów norm prawnych), bo

równe traktowanie przez prawo tych samych podmiotów pod

pewnym względem oznacza z reguły różne traktowanie tych

samych podmiotów pod innym względem. (U 7/87)



Równość szans.



Sfera zachowań wolnych od ingerencji



Określenie przypadków dopuszczalnej
ingerencji – podstawa prawna do ingerencji



Roszczenie o zaniechanie nieuzasadnionej
ingerencji

Art

. 31.

Ust. 1 Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
Ust. 2 Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa

innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego
prawo mu nie nakazuje.

Ust. 3

Ograniczenia w zakresie korzystania z

konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane
tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w
demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub
porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska,
zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych
osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i
praw.



Ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności mogą
być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w
demokratycznym państwie,



Wymaga to rozważenia:



czy wprowadzona regulacja jest w stanie doprowadzić do
zamierzonych przez nią skutków;



czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego,
z którym jest połączona;



czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają w odpowiedniej
proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela

(zob. m.in. K. 11/94, K. 34/99, P 14/01, K 42/07, K 44/07)

Kryteria konstrukcyjne zasady proporcjonalności



Podjęte środki maja być skuteczne dla realizacji
założonego celu

(kryterium przydatności)



Spośród możliwych środków działania wybrany
powinien być ten, który jest najmniej uciążliwy dla
jednostki

( kryterium konieczności)



Stopień uciążliwości dla jednostki związany z
ograniczeniem jej praw powinien być proporcjonalny
do wartości celu chronionego prawem, którego
realizacji ograniczenie to ma służyć

(kryterium

proporcjonalności sensu stricto)



Wolności – prawa



Klasyfikacja przedmiotowa: prawa osobiste,

polityczne, socjalne – ekonomiczne – kulturalne



Materialne – proceduralne



Konstytucyjne – pozakonstytucyjne



I generacji (wolność osobista, nietykalność,

wolność sumienia i wyznania, wolność wyrażania

poglądów i prawo własności) II generacji (wolność

zrzeszania się w partie i związki zawodowe,

prawo do ochrony zdrowia, nauki, pracy), III

generacji (prawo do pokoju, rozwoju, środowiska,

wspólnego dziedzictwa kulturowego)