FUNKCJE 

PAŃSTWA W 

GOSPODARCE

 

 

 

Pojęcie państwa

Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie, 
wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa 
zamieszkującego określone terytorium, dysponująca 
władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. 

Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy 
publiczne, których działalność związana jest z 
funkcjonowaniem danego systemu społeczno-
gospodarczego.

Funkcje państwa:

•

 ekonomiczne, 

•

 społeczne, 

•

 polityczne. 

 

 

Ekonomiczne funkcje państwa:

•

  alokacyjna,

•

  stabilizacyjna,

•

  redystrybucyjna.

Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego

Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego 
państwa.

Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na:

•

  tworzeniu norm prawnych oraz instytucji 

chroniących własność prywatną i prawa poszczególnych 
jednostek,  a także prawa większych zbiorowości i 
społeczeństwa jako całości,

 

 

•

organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji 
ekonomicznej,

•

ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji 
obsługujących rynek (np. giełdy), zasad prowadzenia 
działalności gospodarczej, warunków konkurencji 
między podmiotami krajowymi i zagranicznymi, 
stosunków między producentami i konsumentami oraz 
przedsiębiorcami i pracownikami.

 

 

Funkcja alokacyjna

Polega na podejmowaniu działań sprzyjających 
optymalnej alokacji zasobów gospodarczych.

Dominacja własności prywatnej i rynkowego 
mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to 
dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem 
podstawowe warunki efektywnego gospodarowania.

Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest 
rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i 
rynku, a nie ich ograniczanie (np. przez stosowanie 
administracyjnych (nierynkowych) metod regulowania 
gospodarki).

 

 

Do istotnych zadań państwa należą m.in.:

•

  określanie niezbędnego zakresu własności publicznej,

•

  wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych 

sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, 
która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze 
trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać,

•

  wspieranie konkurencji przez działania zbliżające 

rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty 
gospodarcze , do warunków odpowiadającym 
założeniom konkurencji doskonałej,

•

  rozwiązywanie problemów związanych z 

występowaniem negatywnych efektów zewnętrznych, 
chodzi o zanieczyszczenie środowiska.

 

 

Funkcja stabilizacyjna

Polega na podejmowaniu przez państwo działań 

stabilizujących gospodarkę przez realizację takich 
celów jak: 

•

osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu 
wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, 

•

wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i 
bezrobocia, 

•

zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności 
gospodarczej (wahań koniunkturalnych),

•

możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych 
czynników produkcji. 

Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki 

państwa.

 

 

Rodzaje polityki makroekonomicznej państwa:

•

politykę fiskalną (budżetową),

Polega na manipulowaniu poziomem podatków 
płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa.

•

politykę monetarną (pieniężną).

Polega na manipulowaniu przez bank centralny 
stopą wzrostu podaży pieniądza.

Zarówno polityka fiskalna, jak i monetarna oddziałują 

przede wszystkim na popytową stronę gospodarki.

Oddziaływanie to ma z reguły charakter 
krótkookresowy.

 

 

Polityka ekonomiczna państwa wymaga stosowania 
różnych instrumentów polityki ekonomicznej.
Instrumenty polityki ekonomicznej  - zmienne 
pozostające pod kontrolą państwa (rządu), które mogą 
wpływać na realizację założonych celów. 
Klasyfikacja instrumentów polityki ekonomicznej:

•

  bezpośrednie: administracyjny nakaz ograniczenia 

jakiejś produkcji lub przeniesienia jej w inne miejsce, 
norma zanieczyszczenia powietrza, zakaz odprowadzania 
ścieków do danego zbiornika wodnego, minimalna 
stawka płac, kontyngent importu danego produktu,

•

   pośrednie: zmiana stopy opodatkowania dochodów, 

zmiana kursu walutowego, zmiana stopy kredytu 
zaciąganego w banku centralnym - tzw. stopy 
redyskontowej.

 

 

Funkcja redystrybucyjna

Polega na działaniach zmierzających do niwelowania 
zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic 
dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom 
starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie 
poradzić sobie sami.

Głównymi instrumentami są: 

•

  system podatkowy, 

•

  wydatki budżetowe, 

•

  składki na ubezpieczenia społeczne,

•

  system różnego typu opłat i cen.

 

 

Główne formy pomocy ze strony państwa:

•

  świadczenia pieniężne (płatności transferowe): 

emerytury, renty, zasiłki),

•

  świadczenia w naturze: np. powszechna służba 

zdrowia, oświata.

 

 

Argumenty za ekonomiczną rolą państwa

1.

Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego 
od strony instytucjonalno-prawnej,

2.

Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce 
(niepełna informacja, mobilność czynników, bariery),

3.

Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych 
(zanieczyszczenia, hałas),

4.

Istnienie dóbr publicznych,

5.

Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub 
korzystnych społecznie (alkohol, tytoń, szczepionki),

6.

Występowanie takich zjawisk, jak: duże wahania 
aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne 
wykorzystanie mocy wytwórczych, inflacja, 

 

 

7.

Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, 
niedołężnych, upośledzonych i chorych,

8.

Powstanie zbyt dużych, nie akceptowanych 
społecznie, różnic dochodowych i majątkowych,

9.

Istnienie konieczności kontaktów 
międzynarodowych,

10.

Regulacja procesów związanych z globalizacją.

 

 

Argumenty przeciw ekonomicznej roli 

państwa

1.

Pojawianie się stanów nierównowagi,

2.

Zniekształcone informacje,

3.

Zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego 
(biurokracja),

4.

Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego 
przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu 
działań,

5.

Osłabienie bodźców związanych z rynkiem,

6.

Niereprezentatywność państwa (własne interesy),

7.

Ograniczanie wolności jednostki i hamowanie 
oddolnej inicjatywy,

8.

Korupcja urzędników państwowych.

 

 

Realny i regulacyjny aspekt roli państwa w 

gospodarce 

Realny aspekt roli państwa w gospodarce wyraża 
się przede wszystkim w tym, że różne agendy, 
instytucje i przedsiębiorstwa państwowe prowadzą 
określoną działalność gospodarczą.

Jest on zdeterminowany zwłaszcza zakresem własności 
publicznej w danym kraju oraz liczbą i efektywnością 
działania pracowników sektora publicznego. 

Państwo – wielki pracodawca oraz wielki dostawca 
produktów i usług, podmiot zgłaszający popyt.

 

 

Regulacyjny aspekt roli państwa w gospodarce 
wyraża się głównie we wpływie państwa na działalność 
innych podmiotów gospodarczych.

Państwo oddziałuje na przebieg procesów gospodarczych 
ustanawiając pewne instytucje i normy prawne 
wyznaczające trwałe reguły prowadzenia działalności 
gospodarczej oraz dokonując inwestycji bieżących w 
funkcjonowanie innych podmiotów gospodarczych, w 
szczególności przedsiębiorstw.

Determinowany jest „wydolnością” agend i instytucji 
państwa regulujących życie gospodarcze, preferowanym 
przez nie modelem roli państwa w gospodarce, 
prowadzoną polityką gospodarczą, z jej celami i 
środkami ich realizacji.

 

 

Teoretyczne koncepcje roli państwa w 

gospodarce

Koncepcja klasyczna
Państwo – instytucja:

•

zapewniająca obronę narodową,

•

stojąca na straży porządku i ładu publicznego,

•

gwarantująca obywatelom podstawowe wolności (w tym 
prawo własności i swobodę w sferze działalności 
gospodarczej.

Państwo nie powinno ograniczać przez swoje bezpośrednie 

ingerencje inicjatywy jednostek i działania mechanizmu 
rynkowego.

Powinno chronić konkurencję oraz tworzyć infrastrukturę 

instytucjonalno-prawną, która zapewniałaby stabilne „reguły 
gry” oraz pożądane społecznie działanie sił rynkowych.

Państwo powinno być silne, ale jego ekonomiczne funkcje 

powinny być sprowadzone do niezbędnego minimum.

 

 

Interwencjonizm

Był reakcją na niedoskonałości rynku.
J.M. Keynes - konieczność aktywnego udziału państwa w 

rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku.

Najważniejszym problemem systemu kapitalistycznego jest 

niepełne zatrudnienie (bezrobocie).

Główną przyczyną niepełnego zatrudnienia jest 

niedostateczny popyt globalny. Należy dążyć do jego 
zwiększenia. 

Państwo powinno:

•

stosować politykę względnej obfitości pieniądza i niskiej 
stopy procentowej,

•

zwiększyć inwestycje publiczne,

•

prowadzić politykę redystrybucji dochodów,

•

wykorzystywać niektóre formy umiarkowanego 
protekcjonizmu. 

 

 

Keynesistowski model interwencjonizmu 
państwowego eksponował jako priorytetowy cel polityki 
ekonomicznej stabilizacyjną funkcje państwa i walkę z 
bezrobociem.
Neoliberalizm
Niechęć do rozszerzania ekonomicznych funkcji państwa.
Istotna rola państwa w tworzeniu i podtrzymywaniu 
dostosowanego do wymogów rynkowej gospodarki ładu 
instytucjonalno – prawnego.
Sceptyczny stosunek do mnożących się w praktyce 
państwowych instytucji regulujących gospodarkę, 
rosnących wydatków publicznych i podatków oraz niewiara 
w skuteczność wielu metod oddziaływania na gospodarkę 
proponowanych przez nurt interwencjonistycznych.

 

 

Monetaryzm

Państwo powinno zrezygnować z polityki krótkookresowego 
regulowania koniunktury typu keynesistowskiego 
(stymulowanie popytu w celu ograniczenia bezrobocia).

Bieżąca polityka ekonomiczna powinna być nastawiona na 
zapewnienie minimum płynności i elastyczności w 
gospodarce.

Państwo powinno koncentrować się na realizacji celów 
długookresowych przez oddziaływanie na cele 
długookresowe.

Głównym zadaniem państwa jest walka z inflacją środkami 
polityki monetarnej.

 

 

Nowa ekonomia klasyczna
Państwo nie jest w stanie trwale oddziaływać na 
wielkości realne takie jak zatrudnienie czy produkcja. 
Powinno przeciwdziałać inflacji i stymulować podażową 
stronę gospodarki, przez stosowanie stabilnych i 
zarazem czytelnych dla pozostałych podmiotów reguł 
polityki fiskalnej, monetarnej i walutowej.
Szkoła neoaustriacka
Państwo powinno koncentrować uwagę na ochronie 
własności prywatnej i konkurencji. Wolny rynek 
najlepszym mechanizmem alokacji zasobów i źródłem 
prawdziwej  informacji.
Państwo powinno wspomagać sferę usług i świadczeń 
publicznych (służba zdrowia, oświata, kultura).

 

 

Ekonomia podaży

Ingerencja państwa – jeden z czynników zewnętrznych 
zakłócających działanie mechanizmu rynkowego.

Należy uwolnić gospodarkę od ingerencji państwa 
poprzez m.in.: redukcję podatków i reformę systemu 
podatkowego.