Przepis prawa karnego

Norma sankcjonowana i

norma sankcjonująca

Typ czynu zabronionego

Przepis prawa karnego

• Prawo karne materialne:

» „zbiór przepisów, który obejmuje

katalog

czynów

karalnych

i

przewidywanych przez ustawodawcę
kar, grożących za popełnienie takich
czynów,

a

także

zasady

odpowiedzialności karnej”

(K.Buchała, A.Zoll)

• Zbiór norm odnoszących się do stosowania kary

Charakterystyczna syntaktyka

przepisu prawa karnego

•Kto, (……), podlega karze

(…).

Przepis prawa karnego

• Art. 148 § 1 Kodeksu karnego

• Kto zabija człowieka podlega karze

pozbawienia wolności na czas nie
krótszy od lat 8, karze 25 lat
pozbawienia wolności albo karze
dożywotniego pozbawienia wolności

Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat

pozbawienia wolności albo karze dożywotniego

pozbawienia wolności

• Przepis prawa karnego s.s.:

– Jednostka tekstu prawnego, w formie zdania

oznajmującego, w trybie niedokonanym
opisująca określone zachowanie i
przewidzianą za to zachowanie sankcję o
charakterze represyjnym

• Przepis prawa karnego s.l.:

– Jednostka tekstu prawnego stanowiąca

podstawę rekonstrukcji treści normy
prawnokarnej

Struktura normatywna

przepisu prawa karnego

• Normy sprzężone

• Norma sankcjonowana

• Norma sankcjonująca

• Przepis prawa karnego stanowi

podstawę dekodowania dwóch

odmiennych norm – normy

sankcjonującej i normy

sankcjonowanej

Norma sankcjonowana

• Zakaz lub nakaz określonego

zachowania (norma merytoryczna)

• Elementy normy sankcjonowanej:

– zakres normowania
– zakres zastosowania

Norma sankcjonowana

• Art. 148 k.k.

Kto zabija człowieka,

podlega

karze pozbawienia wolności na czas
nie krótszy od lat 8, karze 25 lat
pozbawienia wolności albo karze
dożywotniego pozbawienia wolności.

Czy każdy przepis prawa

karnego daje podstawę do

dekodowania normy

sankcjonowanej?

Norma sankcjonująca

• Właściwa norma prawa karnego, o

strukturze normy kompetencyjnej

• Norma dwuelementowa:
• zakres zastosowania (hipoteza)
• zakres normowania (dyspozycja)

Norma sankcjonująca

• Adresat: sąd (wyjątkowo prokurator lub inny

organ wymiaru sprawiedliwości)

• Hipoteza:

– opis zachowania karalnego (typ czynu

zabronionego),

– inne przesłanki odpowiedzialności karnej (np. z

części ogólnej k.k.)

• Dyspozycja: kompetencja do orzeczenia

sankcji karnej (obowiązek orzeczenia sankcji
karnej)

Normatywna interpretacja

przepisu prawa karnego

• Nie wszystkie elementy zawarte w

przepisie prawa karnego mają znaczenie w

perspektywie obu struktur normatywnych

tj. normy sankcjonowanej i sankcjonującej

• dla treści normy sankcjonowanej nie ma

znaczenia: znamię zaistnienia skutku,

okoliczności dotyczące winy i strony

podmiotowej

• dla treści normy sankcjonującej znaczenie

ma naruszenie normy sankcjonowanej –

bezprawność zachowania

Naruszenie normy

sankcjonowanej

• u podstaw normy sankcjonowanej

znajduje się określone rozstrzygnięcie

w zakresie aksjologii sytemu

prawnego (dobro prawne, interes

prawny) – wartościująca funkcja

normy sankcjonowanej

• norma wyraża także powinność

określonego zachowania

(rozkazodawcza funkcja normy

sankcjonowanej)

Naruszenie normy

sankcjonowanej

• Istotna z punktu widzenia normy

sankcjonującej ocena (

bezprawia

czynu

) czynu musi zawierać te dwa

aspekty:

– zachowanie musi naruszać polecenie
– zachowanie musi być negatywnie

oceniane w perspektywie chronionego
normą sankcjonowaną dobra prawnego

Naruszenie normy

sankcjonowanej

• „Sprzeczne z normą sankcjonowaną

będzie więc tylko takie zachowanie,
które naraża na niebezpieczeństwo
dobro prawne lub je narusza i
jednocześnie narusza wykształconą
przez wiedzę lub doświadczenie
regułę postępowania z tym dobrem
prawnym”

A.Zoll

Typ czynu zabronionego

Rozwinięcie hipotezy normy sankcjonowanej:

– Matka

(która ukończyła 17 rok życia –

art. 10 § 1)

,

która

(umyślnie - art. 9)

zabija

(przez działanie lub zaniechanie

– w tym drugim przypadku w warunkach
określonych w art. 2)

dziecko w

okresie porodu pod wpływem jego
przebiegu

(o ile spełnione są warunki

obiektywnego przypisania skutku)

Terminologia

Funkcje typu czynu

zabronionego

• Wyznaczenie granicy pomiędzy

zachowaniami karalnymi a innymi
zachowaniami bezprawnymi lub
legalnymi

• Wyznaczenie granicy pomiędzy

poszczególnymi kategoriami
zachowań karalnych z uwagi na
konieczność różnicowania sankcji

Typ czynu zabronionego

• Znamiona typu czynu zabronionego

powinny wskazywać tylko na te
cechy czynu, które mają znaczenie w
perspektywie społecznej szkodliwości
(naganności) danej klasy zachowań

Znamiona typu czynu

zabronionego

Typy znamion znamion

• Obligatoryjne

Fakultatywne

:

Matka

która

zabija

dzieck

o

pod wpływem

jego przebiegu

w

okresi

e

porod

u

Cel,

motyw

, inne

Przedmiot

czynności

wykonawcze

j

Podmiot

czynności

wykonawcz

ej

sposó

b

Określenie strony

podmiotowej

(stosunku

psychicznego

sprawcy do czynu

Naruszenie

reguły

postępowania z

dobrem

prawnym

Dobro

prawn

e

Czynność

wykonawc

za

Określen

ie

podmiot

u

skute

k

czas

miejsc

e

Klasyfikacje znamion

• Strukturalny podział z uwagi na

znaczenie dla:

– bezprawności (naruszenia normy

sankcjonowanej )

– karalności

Matka, która

zabija

dziecko w okresie porodu

pod wpływem jego przebiegu

Klasyfikacja znamion – sposób

opisu

• Znamiona potoczne (matka)
• Znamiona odsyłające (choroba

nieuleczalna)

– Znamiona definiowane w określonej

dziedzinie wiedzy

– Znamiona definiowane przez ustawę

(osoba najbliższa)

– Znamiona normatywne (poseł)

Klasyfikacja znamion – sposób opisu

• Znamiona pozytywne – znamiona

negatywne

• Znamiona opisowe – znamiona

ocenne

• Znamiona ostre – znamiona nieostre
• Znamiona przedmiotowe – znamiona

określające przeżycia psychiczne
(znamiona podmiotowe)

Klasyfikacja typów czynów

zabronionych - strukturalna

Art. 148

Klasyfikacja typów czynów

zabronionych

• 1. Z uwagi na stronę podmiotową
• 2. Z uwagi na wagę przestępstwa
• 3. Z uwagi na określenie sprawcy
• 4. Z uwagi na stopień zagrożenia dla

dobra prawnego

• 5. Z uwagi na skutek
• 6. Z uwagi na formę czynności

wykonawczej

• 7. Z uwagi na tryb ścigania

Z uwagi na stronę

podmiotową

• Kryterium: klauzula nieumyślności

– w przepisie w zespole znamion
– W odrębnym przepisie (samodzielna klauzula)
– Art. 9 paragraf 3 k.k.

umyśln

e

nieumyśl

ne

umyślno -

nieumyślne

nieumyślno - nieumyślne = nieumyślne

. Z uwagi na wagę

przestępstwa

• Zbrodnie (art. 9 § 2 k.k.)
• Występki (art. 9 § 3 k.k.)

• Kryterium – wyoskość ustawowego

zagrożenia (dolna granica i rodzaj
kary)

3. Z uwagi na określenie

sprawcy

• Powszechne
• Indywidualne

– Indywidualne właściwe
– Indywidualne niewłaściwe

– Kryterium: bliższe określenie sprawcy w

typie czyny zabronionego (ew. w typie
podstawowym i zmodyfikowanym)

. Z uwagi na stopień

zagrożenia dla dobra

prawnego

• Naruszenia dobra prawnego
• Narażania dobra prawnego

–

abstrakcyjnego narażenia na
niebezpieczeństwo

–

konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo

»powszechne
»Indywidualne

–

Typ czynu zabronionego może być
równocześnie typem naruszenia dobra
prawnego (np. zdrowia) i narażenia ( np. życia)

Z uwagi na skutek

• Skutkowe (materialne)
• Bezskutkowe (formalne)
• Kryterium – skutek (dająca się

oddzielić od zachowania sprawcy
(czynności wykonawczej) zmiana w
świecie zewnętrznym

– Przestępstwa konkretnego narażenia na

niebezpieczeństwo – skutkowe

– Możliwość przekształcenia czasownika wyrażającego

czynność wykonawczą na czasownik „powodować
określony stan rzeczy – co do zasady skutkowe

Z uwagi na formę czynności

wykonawczej

• Kryterium: sposób ujęcia czynności

wykonawczej

– Przestępstwa materialne co do zasady z

działania albo z zaniechania

Wyłącznie z

działania

Wyłącznie z

zaniechania

Z działania albo

z zaniechania

Z uwagi na tryb ścigania

• Przestępstwa ścigane z oskarżenia

publicznego (publicznoskargowe)

• Ścigane na wniosek (wnioskowe)
• Ścigane z urzędu

• Przestępstwa ścigane z oskarżenia

prywatnego

• Kryterium:

–

Domniemanie ścigania publicznoskargowego z
urzędu, chyba że zaznaczono wyraźną
klauzulę innego trybu ścigania