Eksploatacja środków
transportu

Strategie zaopatrzenia

zaplecza technicznego środków

transportu w części zamienne

Istota i funkcja zapasów magazynowych

Procesy gospodarcze cechuje nieustanny przepływ produktów.
Ze względów organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych

strumienie tych produktów pomiędzy dwoma sąsiednimi punktami

wykorzystania na ogół nie mają charakteru ciągłego.
Celem zapasów magazynowych jest zapewnienie ciągłości

procesów produkcyjnych.
Gospodarka zapasami wiąże się z olbrzymimi kosztami i jakością

świadczonych usług (np. czas trwania usługi).
Wśród zapasów rozróżnia się następujące grupy materiałowe:



surowce i materiały



produkcję w toku



wyroby gotowe



towary

Wszystkie wyżej wymienione zagadnienia dotyczą m.in. stacji

obsługi samochodów.

Prognozowanie popytu



Prognozowanie jest przewidywaniem wartości określonej

zmiennej w pewnej chwili czasu w przyszłości. Jest ono

kluczowym zagadnieniem w działalności gospodarczej i służy

decydentom w różnych zakładach do planowania ich

działalności.



Prognozowanie dotyczy zawsze przewidywania sytuacji przyszłej

na podstawie danych historycznych i zjawisk obserwowanych w

przeszłości.



Wybierając metodę prognozowania popytu na potrzeby

konkretnej firmy, należy brać pod uwagę koszty związane ze

zbieraniem, gromadzeniem i przetwarzaniem danych

statystycznych oraz budową modelu prognostycznego.

Metody prognozowania popytu

Metoda ruchomych średnich ważonych



Wykorzystuje średnie ważone z n ostatnich okresów czasowych.

Wartość n (zwykle niewielka) jest określana przez decydenta.



Określenie „ruchomy” mówi o tym, że każda kolejna prognoza

oparta jest na analizie n okresów minionych i owych n okresów

porusza się wzdłuż łańcucha serii czasowych.



Wagi mogą być jednakowe dla każdego z n okresów lub mogą

się różnić w poszczególnych okresach (suma wag musi być

równa 1).

Metody prognozowania popytu

Metoda wykładniczego wygładzania bez efektu trendu



Wykładnicze wygładzanie jest bardziej złożoną formą metody

ruchomych średnich ważonych.



W metodzie wykładniczego wygładzania, wszystkie rzeczywiste

wartości historyczne, są brane pod uwagę przy prognozowaniu.



Zamiast kilku ostatnich okresów czasowych, przy prognozowaniu

uwzględnia się znacznie dłuższy horyzont czasowy.



Przy wygładzaniu wykładniczym, procedura obliczeniowa jest

stosunkowo łatwa, a liczba danych historycznych jest

ograniczona.

Metoda wykładniczego wygładzania z efektem trendu



Metoda ta bardziej wyrównuje prognozę i szybciej reaguje na

zmiany trendu

Metody prognozowania popytu

Modyfikowana metoda wykładniczego wygładzania



W metodzie tej określa się wartość stałej wygładzania na

podstawie poprzednich błędów prognozowania.



Stała ta jest następnie dopasowywana przez zastosowanie

wygładzania wykładniczego do zmodyfikowanej postaci błędu

prognozy i do zmodyfikowanej postaci wartości bezwzględnej

błędu prognozy.

Metoda dekompozycji



Metoda ta uwzględnia efekty trendu jak i efekty sezonowe



Metoda szczególnie użyteczna, gdy występuje sezonowość

zjawiska.

Modele sterowania zapasami
Model Wilsona

Początki naukowej teorii zapasów sięgają 1915r. Wtedy to

F.W.Harris przedstawił znany dziś powszechnie wzór na

optymalną partię zakupu. Później wzór ten był propagowany i

wdrażany przez R.H. Wilsona, co sprawiło, że obecnie jest on

znany jako wzór Wilsona.
Model Wilsona dotyczy przypadku, w którym strumienie dostaw

i zapotrzebowania na określony asortyment, są zdeterminowane

i mają parametry stałe w czasie.

Modele sterowania zapasami
Model Wilsona

średni zapas

Intensywność

rozchodów

(stała)

Zamówienie q

z

natychmiastową

dostawą

t (czas)

Q
(zapas)

Modele sterowania zapasami
Model Wilsona - założenia



Zapotrzebowanie na asortyment jest stałe i równomierne w czasie



Wielkość jednorazowej dostawy jest stała i wynosi q



Średni zapas asortymentu w magazynie Z jest równy połowie

jednorazowej dostawy i wynosi:



Sumaryczne dostawy w rozpatrywanym okresie czasu wynoszą Q

jednostek asortymentu



Jednostkowy koszt zapasu jest sumą:



jednostkowego kosztu zamówienia k

z



kosztu magazynowania k

m

w rozpatrywanym okresie



Jednostkowy koszt zamówienia k

z

jest stały w całym okresie



Kolejne dostawy następują w jednakowych odstępach czasu.

2

q

Z 

m

z

k

k

k





Modele sterowania zapasami
Model Wilsona - założenia



Ilość dostaw w rozpatrywanym okresie czasu T wynosi



Koszt zamówień w ciągu czasu T jest proporcjonalny do liczby partii

dostaw:



Koszt magazynowania jednostki asortymentu w czasie T jest

proporcjonalny do średniego zapasu q/2:



Łączny koszt zaopatrzenia, K(q) jest sumą kosztów zamówień i

magazynowania

q

Q

N 

q

Q

k

N

k

z

z



2

q

k

Z

k

m

m



2

)

(

q

k

q

Q

k

q

k

m

z





Modele sterowania zapasami
Model stałej wielkości zamawiania



Metoda ta potocznie nazwana jest metodą dwóch pojemników.
Jej idea polega na tym, że jeżeli zapas zmniejszy się do
ustalonego poziomu Z

min

(zapas minimalny) wtedy składa się

zamówienie o ustalonej wielkości dostawy q.



Metodę tę, z powodzeniem można stosować do sterowania
zapasami materiałów eksploatacyjnych, których zużycie można
opisać strumieniem zdeterminowanym. Popyt na części
zamienne opisany jest przeważnie strumieniem losowym, więc
stosowanie metody stałej wielkości zamówień w tym przypadku
zwiększa ryzyko błędu.

Modele sterowania zapasami
Model stałej wielkości zamawiania

q

q

q

Zapas

Czas

Z

max

Z

min

Modele sterowania zapasami
Model stałej długości cyklu zamawiania



Metoda ta polega na przyjęciu dla każdego asortymentu stałego
odstępu między chwilami t

z

składania kolejnych zamówień. Odstęp ten

nazywa się cyklem zamawiania T

c

.



W kolejnych chwilach t

z

, zamawia się taką ilość asortymentu q, jaką

zużyto w poprzednim cyklu zamawiania.



Dla każdego asortymentu ustala się tzw. zapas maksymalny Z

max

,

który ustala się jednorazowo uwzględniając:



maksymalne zapotrzebowanie dzienne D

zmax

,



długość przyjętego cyklu zamawiania T

c

oraz



różnicę między maksymalnym i minimalnym okresem realizacji zamówienia
t

zd

= t

zd max

– t

zd min

Z

max

= D

z max

[T

c

+ (t

dz max

– t

dz min

)].



Wielkość zamówienia q w chwili t

z

to różnica między zapasem

maksymalnym a zapasem bieżącym.

Modele sterowania zapasami
Model stałej długości cyklu zamawiania

Z

max

Z

min

T

c

T

c

T

c

Zapas

Czas

Modele sterowania zapasami
Model stałej długości cyklu zamawiania



Zaletą przedstawionej metody jest jednorazowe ustalenie
zapasu maksymalnego Z

max

dla warunków, w których:



wahania intensywności dziennych zapotrzebowań na dany towar są
mniejsze lub równe D

z max



długości okresów realizacji dostaw nie przekraczają t

zd max

.



Jeżeli istnieje potrzeba zamawiania kilku rodzajów części
zamiennych to z wykorzystaniem metody stałej długości cyklu
zamawiania można tak ustalić terminy zamówień, aby każda z
dostaw zawierała części różnych rodzajów.

Modele sterowania zapasami
Metoda ABC



Metoda ABC różnicuje znaczenie poszczególnych rodzajów
asortymentu, w zależności od ich udziału w ogólnej wartości
zużycia, bądź sprzedaży.



Na wstępie dokonuje się podziału asortymentu na grupy, A B i C.



Do grupy A zalicza się te pozycje asortymentowe, które
stanowiąc 5-10% ogólnej ilości zapasu, wyczerpują 70-80%
udziału wartościowego.



Grupę B stanowią zapasy materiałów, których udział w ujęciu
wartościowym i ilościowym stanowi ok. 20% całości.



Grupa C, to pozostały asortyment.

Modele sterowania zapasami
Metoda ABC – podział zapasów

Modele sterowania zapasami
System „just in time”



„Just in time” to system dostaw towarów „dokładnie na czas” z
pominięciem magazynu - bezpośrednio na linię produkcyjną.



Podstawową cechą systemu Just In Time jest eliminacja zapasów
oraz ograniczenie przemieszczania się materiałów (surowców,
części, półfabrykatów oraz gotowych produktów) do sytuacji, w
których występuje na nie zapotrzebowanie.



Just In Time obejmuje trzy elementy:



koncepcję produkcji ("dokładnie na czas"),



zbiór metod i technik projektowania i usprawniania systemu
produkcyjnego,



metody i techniki sterowania operatywnego produkcją.

Modele sterowania zapasami
System „just in time”



„Filozofia produkcji JIT zakłada ciągłą poprawę produktywności i
jakości we wszystkich fazach procesu projektowania i
funkcjonowania systemu produkcyjnego lub usługowego, dążąc do
osiągnięcia 100% bezbrakowej produkcji.



Osiągnięcie tego celu jest możliwe dzięki realizacji szeregu celów
cząstkowych:



eliminacja braków



minimalizacja czasów przygotowawczo–zakończeniowych i wielkości
partii



eliminacja zapasów



eliminacja czynności transportowych i manipulacyjnych



eliminacja przestojów



minimalizacja cykli produkcyjnych



jednostkowe partie produkcyjne (redukcja wielkości partii)

Modele sterowania zapasami
System „just in time”

„Aby system „just in time” mógł funkcjonować poprawnie
muszą być spełnione odpowiednie wymaganie dotyczące:



prorynkowej orientacji przedsiębiorstwa



sterowanie przepływem materiałów



objęcia systemem także dostawców



systemu kontroli i zapewnienia jakości



odpowiedniego doboru i wykorzystania zasobów



planowania zbytu wyrobów gotowych



produkcji powtarzalnej

Modele sterowania zapasami
System „just in time”

„Osiągnięcie ciągłości i elastyczności przepływu towarów w
całym łańcuchu dostaw wymaga:



eliminacji pośrednich punktów składowania i realizacji
dostaw bezpośrednio do stacji obsługi,



lokalizacji dostawców w pobliżu zakładu produkującego
wyroby finalne,



wysokiej częstotliwości dostaw, która w przypadku
produktów o wysokiej wartości może sięgać nawet kilkunastu
dostaw dziennie,



usprawnienia przepływu informacji towarzyszących
przepływowi produktów dzięki zastosowani elektronicznej
wymiany danych między miejscami wysyłki i odbioru.

Modele sterowania zapasami
System „just in time”



Wraz ze wzrostem stopnia złożoności wyrobu i procesów
produkcyjnych, obniża się niezawodność systemu „just in time”.



Zakłady korzystające z bardzo zróżnicowanego asortymentu,
ograniczają stosowanie tego systemu jedynie do pozycji
najbardziej wartościowych.



W przypadku stacji obsługi samochodów w ten sposób
sprowadza się duże i kosztowne elementy jak np. bloki silnika,
kompletne skrzynie biegów, kompletne nadwozia, lub też części
i elementy nietypowe, na które zapotrzebowanie jest bardzo
małe i losowe.

Modele sterowania zapasami
System „just in time” - Toyota

Części

samochodow

e

Elementy

elektryczne

Wyroby

elektroniczne

Motocykle

Okres

działania

systemu

3 lata

3 lata

4 lata

2 lata

Poziom

zapasów

produkcji

45%

16%

30%

20%

Czas

produkcji

40%

20%

25%

50%

Przyrost

wydajności

pracy

50%

80%

60%

50%

Koszty zapasów magazynowych

Koszty zapasów:



koszty eksploatacyjne zapasów: płace i utrzymanie personelu
odbierającego dostawy i wysyłającego produkty, koszty
transportu wewnętrznego itp.,



koszty amortyzacji magazynu, urządzeń transportu
wewnętrznego itd.,



koszt zamrożenia kapitału w postaci zapasów



koszt deprecjacji spowodowany starzeniem się lub ubytkami
(materiały wrażliwe na działanie wilgoci itp.).

Optymalizowanie zapasów magazynowych



Podstawową, zatem trudnością w ustaleniu prawidłowego
zapasu części zamiennych jest znajomość ilości przyszłych ich
wymian. Do tego celu niezbędne są jednak dane statystyczne o
liczbie takich wymian w przeszłości. Mając takie dane,
dysponujemy rozkładem prawdopodobieństwa zmiennej losowej
Y, stanowiącej ilość wymian danej części.



Zarządzanie zapasami jest jednak odzwierciedleniem wielu
sprzecznych tendencji. Istnieją liczne argumenty przemawiające
zarówno za utrzymywaniem niskiego (koszty), jak i wysokiego
(bezpieczeństwo) poziomu zapasów. Ogólnie rzecz biorąc
problem zarządzania zapasami polega na określeniu takiej
wartości ilości zamówienia q i średniej wartości zapasu S, aby
wartość odpowiedniej funkcji – kryterium była minimalna.

Dystrybucja



Zarządzanie zapasami, magazynowanie i wszystkie inne związane z
tym czynności to tylko jeden warunek prawidłowego funkcjonowania
firmy. Drugim niezbędnym warunkiem jest sprawny transport i
odpowiednia organizacja infrastruktury transportowo-magazynowej.



Stosowane systemy komputerowe są indywidualnie projektowane by
śledzić niejednokrotnie kilka tysięcy pozycji w magazynie i
informować o konieczności złożenia zamówienia w odpowiednim
czasie aby umożliwić sprawny przepływ informacji pomiędzy
poszczególnymi ASO.



Obecnie to właśnie przepływ informacji jest kluczowym zagadnieniem
w zarządzaniu zapasami i zapewnieniu zaopatrzenia w części
zamienne tak, aby każda część znalazła się we właściwym miejscu,
we właściwym czasie i przy tym, aby koszty całego systemu były jak
najniższe.

Bibliografia



Mieczysław Gula – „Gospodarka magazynowa” Wydawnictwa

Naukowo Techniczne 1967r.



Yves Muller – „Wprowadzenie do nauki organizacji i badań

operacyjnych” Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne 1971r.



Zdzisław Sarjusz-Wolski – „Sterowanie zapasami w

przedsiębiorstwie” Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2000r.