E – LEARNING

- DEFINICJA I HISTORIA

- KLASYFIKACJA

- MODELE

- NARZĘDZIA I STANDARDY

- ZALETY I WADY

- BARIERY

- E-PORTALE

E - PLAGIAT

PODSTAWOWE OKREŚLENIA

• DL-DISTANCE LEARNING – nauczanie na

odległość, zdalna edukacja (distance education)

• E-LEARNING – elektroniczne nauczanie
• JUST IN TIME LEARNING – nauczanie w miarę

potrzeb, a nie „na zapas”

• RELEARNING – uczenie powtórne, dokształcanie
• LIFELONG LEARNING – kształcenie ustawiczne,

edukacja przez całe życie

• WAREHOUSING KNOWLEDGE – wiedza

magazynowana w bibliotekach

• BLENDED LEARNING – nauczanie mieszane,

hybrydowe (tradycyjne + e-learning) skuteczność

ok.70%

APLIKACJE KOMPUTEROWE

DL

• CBT (Computer Based Training) – wszelkie formy

nauczania w postaci elektronicznej dostarczone

uczniom do samodzielnej nauki za pośrednictwem

komputera.

• CME (Computer Mediated Education) – ogólne

określenie aplikacji wspomagających DL

• CMC (Computer Mediated Communication) –

nauczanie w trybie rzeczywistym on-line

• CAL (Computer Assisted Learning) – nauczanie

wspomagane komputerowo

• CAI (Computer Aided Instruction) – wspomaganie

komputerowe i graficzne dydaktyki

• CMS (Computer Management System)

SYSTEMY INFORMATYCZNE

DL

• LMS (Learning Management System) – system

informatyczny stosowany do kształcenia na odległość

przy pomocy Internetu. Pozwala na przechowywanie,

zarządzanie i publikowanie materiałów dydaktycznych

w postaci kursów WBT, organizowanie procesu

dydaktycznego, kontrolowanie postępów w nauce,

raportowanie. Narzędzie zdalnego szkolenia w formie

samokształcenia on-line, w trybie synchronicznym i

asynchronicznym oraz pracy grupowej

• WBT (Web Based Training) – materiał dydaktyczny w

postaci multimedialnej gotowy do publikacji.

• LCMS (Learning Content Management System) =

LMS + narzędzia tworzenia WBT.

• DL=CBT+WBT+LCMS - courseware

NAUCZANIE NA ODLEGŁOŚĆ

• Metoda dydaktyczna, w której:

- nauczyciele i uczniowie są oddaleni od siebie,
- nie kontaktują się ze sobą w tym samym czasie,
- ale mogą się kontaktować w trybie asynchronicznym,
- wykorzystywane są współczesne technologie
telekomunikacyjne (głos, obraz, video, telefon, fax,
radio, TV, film, internet, łączność satelitarna),
- bardziej aktywną stroną jest uczeń a nie nauczyciel,
- samokształcenie przeważa nad nauczaniem,
- a nad procesem nauczania czuwa instytucja
edukacyjna.

• Nauczanie na odległość, edukacja na odległość,

zdalne nauczanie, wirtualna edukacja, nauczanie
przez Internet.

HISTORIA DL

• 1700 – nauczanie korespondencyjne w USA

• 1840 – korespondencyjne kursy stenografii (I. Pitman)

• 1883 – uniwersytet korespondencyjny (Nowy Jork)

• 1890 – Międzynarodowa Szkoła Korespondencyjna (USA)

• 1909 – DL w University of Queensland Australia

• 1910 – katalog filmów instruktażowych (USA)

• 1925 – kursy radiowe (Univ. Iowa)

• 1946 – DL w University of South Africa

• 1948 – audycje oświatowe w TV (Filadelfia)

• 1960 – komputerowe programy edukacyjne (Univ.

Stanford)

• 1969 – Open University (W. Brytania)

• 1972 – Universidade Nacional de Education a Distancia

Madryt

• 1974 – FernUniversitat in Hagen (RFN)

• 1980 – techniki telekonferencyjne

• 1990 – e-learning, i-learning

EPOKI DL

D-Learning

E-
Learning

M-
Learning

XVIII-XIX wiek

Rewolucja

Przemysłowa

XX wiek

Rewolucja

Elektroniczna

XXI wiek

Rewolucja Bezprzewodowa

EPOKI DL

• I FAZA - do roku 1960 (D-learning, DL):

- kształcenie korespondencyjne (poczta),

- nauczanie za pomocą radia,

- film, telewizja edukacyjna,

- jw. + telefon, faks, magnetofon.

• II FAZA - lata 1960-1990 (CBT)

- nauczanie wspomagane komputerem,

- edu-ROM’y, multimedia,

- tele- i wideokonferencje.

• III FAZA - po roku 1990 (E-learning, i-learning,

WBT)

- WWW, czat, forum dyskusyjne, Scype

- mobilne nauczanie, WAP, GPRS, UMTS

• 3J = {just enough, just for me, just in time}

M-LEARNING

• Mobilne nauczanie przy użyciu urządzeń

bezprzewodowych, przenośnych komputerów,
palmtopów, telefonów komórkowych.

• Technologie: WAP (Wireless Application

Protocol), GPRS (General Packet Radio Service),
Global System for Mobile Commnications, UMTS
(Universal Mobile Telecommunications System,
3G), Blutooth, WiFi, WiMax, IEEE 802.11,
Infrared Data Association.

• Podstawowa wada to małe rozmiary ekranów jak

również trudniejsza nawigacja.

• www.mlearningworld.com www.m-learning.pl

KLASYFIKACJA DL

• Wg dostępności w czasie:

- tryb synchroniczny, wymagana obecność w tym
samym czasie uczniów i nauczyciela (komunikator,
czat, tele-wideokonferencja, wirtualna tablica),
- tryb asynchronicznym, nie wymagana jednoczesna
obecność uczniów i nauczyciela (e-mail, forum
dyskusyjne, kursy multimedialne, biblioteka e-
książek i e-wykładów, źródła internetowe).

• Wg stosowanych technik:

- radio i telewizja,
- nauczanie wspomagane komputerem (edu-ROMy)
- e-nauczanie z wykorzystaniem internetu (WWW,
filmy, P2P, czat, komunikatory, e-konferencje).

KLASYFIKACJA DL

• Wg relacji uczeń-nauczyciel:

- kursy z obecnością nauczyciela (zarówno w
trybie asynchronicznym jak i synchronicznym)
- kursy bez udziału nauczyciela (nauczanie
programowane w oparciu o kursy multimedialne)
- nauka samodzielna

• Wg relacji do nauczania tradycyjnego:

- uzupełnienie nauczania tradycyjnego
- zastąpienie nauczania tradycyjnego (wybranych
przedmiotów lub całego programu nauczania)

• Wg stopnia formalizacji:

- formalne, ściśle powiązane z programem
nauczania
- nieformalne, wynikające z zainteresowań ucznia.

KLASYFIKACJA DL

Czas

Miejs
ce

ten sam

różny

to
samo

Nauczanie

synchroniczne

- tradycyjna

klasa

- F2F (face to

face)

Nauczanie

asynchroniczne

- egzamin w

ośrodku

dydaktycznym

różne

Nauczanie

synchroniczne

- chat, telefon

-

videokonferencj

a

Nauczanie

asynchroniczne

- email,

- edu-ROM

KLASYFIKACJA DL

To samo

miejsce

Różne miejsca

Tradycyjna
klasa

E-mail,
forum
Edu-ROM

chat, komunikator
videokonferencja

Różny czas

Ten sam
czas

MODELE DL

• Model Studiów Niezależnych – udostępnianie studentowi

materiału wraz ze zdefiniowanymi wymaganiami. Student nie
może liczyć na wsparcie ani prowadzącego, ani instrukcji.

• Model Instruktor / Student - studenci wspomagani są

wyłącznie przez instrukcje szkolenia, pracując z zadanym
materiałem. Ocena szkolenia mierzona jest przez system na
podstawie testów.

• Model Wykładowca / Student - główną rolę odgrywa

wykładowca, który nadzoruje pracę studenta.

• Model Małych Grup - uczestnicy kursu podzieleni są na

małe grupy, zwykle czteroosobowe, które realizują zadane
projekty.

• Model Pracy Grupowej - uczestnicy kursu realizują wspólny

projekt pod kierunkiem prowadzącego.

• Model Sokratejski - wiedza jest współdzielona w ramach

dyskusji prowadzonej i wspomaganej przez prowadzącego.

NARZĘDZIA DL

•

Electronic bulletin board - elektroniczna tablica

ogłoszeniowa pozwalająca na wymianę

informacji.

•

E-mail – poczta elektroniczna.

•

Grupy dyskusyjne (Usenet, news, IRC) – otwarta.

•

Lista korespondencyjna – zamknięta.

•

WWW (World Wide Web) – multimedialność,

hipertekstowość, interakcyjność, uniwersalność.

•

Chat – tekstowy kontakt bezpośredni

(synchroniczny).

•

Komunikatory.

•

Łączność głosowa, telefonia internetowa (Skype).

•

Wirtualna społeczność = {lista mailowa, lista

dyskusyjna, chat, Skype, głosowania}

NARZĘDZIA DL

•

FAQ – indeks najczęściej zadawanych pytań.

•

System raportowania i oceniania studentów.

•

Baza testów i quizów online: multiple-choice,

multiple-answer, fill-in-the-blank, matching lists,

ordering list.

•

Tele-wideokonferencje – kamery, karta

dźwiękowa, mikrofon, internet, oprogramowanie.

•

E-mentoring – zdalne merytoryczne wsparcie

osób szkolonych przez osobę bardziej

doświadczoną, pełniącą rolę trenera.

•

Computer Supported Collaborative Work –

wspólna praca nad jednym projektem. MS

NetMeeting

•

Standardy i systemy oceny jakości oraz

efektywności kursów DL.

MATERIAŁY DL - CONTENT

• Dokumenty tekstowe i graficzne – DOC, RTF,

PDF, SXW (OpenOffice), HTML.

• Dokumenty multimedialne - PPT, PPS, MHT

(Power Point), STI (OpenOffice), SWF (Flash).

• Zbiory audio i wideo:

- skompresowane do przekopiowania i

odtwarzania,

- strumieniowe (można odtwarzać bez

kopiowania).

• Aplikacje interaktywne i symulatory – aplety

Javy, obiekty ActiveX, aplikacje Flash i

AuthorWare (Macromedia)

• Poszczególne aplikacje integrują się co oznacza,

żę można osadzać animacje, dźwięk, filmy w

dokumentach tekstowych.

STANDARDY DL

• Sharable Content Object Reference Model

(SCORM) – obiektowy, otwarty model treści

szkoleniowych, złożony z autonomicznych ale

powiązanych części. Składa się z modelu

agregacji treści (Content Aggregation Model)

bazującego na technologii webowej oraz

środowiska uruchomieniowego (Run-Time

Environment). USA, DoD, 2003-2004.

• E-learning Courseware Certification (ECC) –

dla asynchronicznych kursów bazujących na

stronach WWW i multimediach. Sposoby

nawaigacji, lokalizacji, odpowiedzi zwrotnych,

odnośników, pomocy, czytelności i jakości

publikowanych materiałów dydaktycznych.

SILVER – METODA OCENY DL

• S – struktura, sposób organizacji zawartości

witryny, jej układ logiczny, jakość treści,
adekwatność do potrzeb,

• I – interaktywność,
• L – linki, obecność odsyłaczy do innych witryn

o podobnej tematyce, poszerzających wiedzę,

• V – wizualna ocena witryny, łatwość czytania,

kolorystyka, kroje czcionki, rola grafiki,

• E – ease, łatwość nawigacji w obrębie witryny,

sprawne przemieszczanie się w dokumencie,

• R – reputacja, wiarygodność autorów strony,

ich pozycji oraz instytucji, którą reprezentują.

INFRASTRUKTURA DL

• Dostęp do internetu, serwer, sprzęt multimedialny
• Platforma zarządzania szkoleniami (LMS)
• Standardy tworzenia kontentu (SCORM, ECC)
• Obiekty szkoleniowe
• Biblioteka kursów – „miękkie” (finanse,

zarządzanie, marketing) oraz „twarde”

(informatyka, ekonometria)

• Baza zadań domowych i testów online
• Edytory tekstu, edytory html
• Edytory grafiki, animacji, prezentacji, aplikacje do

obróbki dźwięku i filmów

• Specjalistyczne aplikacje do tworzenia kursów i

testów

ZAŁOŻENIA DL

• Wstępne informacje o szkoleniu dostępne w

trybie online.

• Każde szkolenie powinno uwzględniać wstępny

informator z zakresu nawigacji i używania

funkcji szkolenia.

• Syllabus szkolenia dostępny w trakcie pierwszej

lekcji.

• Atrakcyjne materiały prezentowane online.
• Szkolenie powinno być w pełni funkcjonalne.
• Materiały prezentowane w sieci winny spełniać

podobne funkcje jak w tradycyjnej szkole.

• Materiały edukacyjne prezentowane w sposób

dostosowany do różnych stylów uczenia się ludzi.

ZAŁOŻENIA DL

• Materiały edukacyjne prezentowane w

sposób logiczny, tak aby użytkownicy mogli z

łatwością orientować się w nich.

• Użytkownicy powinni móc łatwo i szybko

porozumieć się online z prowadzącym.

• Użytkownicy powinni móc „mówić” do całej

klasy podczas „otwartych dyskusji” e-

mailowych na dany temat.

• Szkolenie musi podtrzymywać uwagę i

zainteresowanie użytkownika.

• Dbałość o poprawność języka.
• Szybkość ładowania się witryn edukacyjnych.

niski Poziom zaawansowania szkolenia
wysoki

E-mail
E-dokumenty

Slajdy
Instrukcje

Szkolenia e-learning z
nagraniami audio i
video

Wirtualna klasa
Interaktywne
szkolenie e-learning

Symulatory,
Gry

90% z tego co zrobili

70% z tego co powiedzieli

lub napisali

50% z tego co usłyszeli

lub zobaczyli

30% z tego co zobaczyli

E-LEARNING A

PAMIĘĆ

10% z tego co przeczytali

ZALETY DL

• Nauczanie z dowolnego miejsca, oddalonego od

szkoły, (Alaska, Australia) i w dowolnym czasie.

• Brak barier (niepełnosprawni, osoby pracujące,

obarczone obowiązkami domowymi - dzieci, chore).

• Stosunkowo niskie koszty (dojazd, materiały).
• Elastyczność, indywidualizacja (dopasowanie do

własnych preferencji i stylu życia, dowolny czas i
tempo nauki).

• Mniejszy stress.
• Większa efektywność, szybkość, atrakcyjność,

nowoczesność (działanie na różne zmysły).

• Możliwość przeszkolenia dużej liczby osób.
• Kształcenie ustawiczne oraz korporacyjne (CISCO

Systems).

BARIERY DL

• Brak uregulowań prawnych w zakresie regulacji studiów

oraz ochrony praw autorskich.

• Zły stan infrastruktury, niska przepustowość, brak

dostępu do komputerów multimedialnych.

• Koszty połączeń telekomunikacyjnych.
• Nieprzygotowana kadra pedagogiczna.
• Brak praktyk, laboratoriów, ćwiczeń.
• Brak bezpośredniego kontaktu, ograniczona interakcja.
• Gorsze możliwości pracy zespołowej.
• Bariery DL w Polsce wg www.edustrada.pl (2002):

- ograniczony dostęp do internetu 50%; - mentalność
27%;
- uboga oferta kursów 11%; - brak wiedzy dotyczącej DL
7%.

CLASSROOM EDUCATION &

DL

C-edukcja

E-edukacja

Przekaz wiedzy Standardowy

Zindywidualizowan
y

Termin zajęć

Określony

Dowolny

Miejsce nauki

Określone

Dowolne

Czas nauki

Określony

Zależny od potrzeb

Postawa
studenta

Pasywna

Aktywna

Dominant

Wykładowca

Student

Źródła
informacji

Wykład,
podręcznik

WWW, e-
prezentacje

Cel kształcenia

Wiedza ogólna

Wiedza aktualnie
potrzebna

Wymagania

Dużo czasu na
naukę

Samodyscyplina,
motywacja

Koszty

100%

20-40%

RANKING

E-LEARNING

READINESS

2003

The

Economist

Lp

Kraj

Pkt

1

Szwecja

8,42

2

Kanada

8,40

3

USA

8,37

4

Finlandia

8,25

5

Korea Płd.

8,24

6

Dania

8,00

7

W.Brytania

7,98

8

Norwegia

7,93

9

Szwajcaria

7,72

10

Australia

7,71

33

Polska

5,73

50

Turcja

4,33

60

Nigeria

2,82

www.merlot.org -
darmowa biblioteka
kursów DL

CISAER: Courses on the
Internet: Survey,
Analysis, Evaluation,
Recommendation –
program UE

http://home.nettskolen.nk
i.no/~morten/cisaer/ -
biblioteka kursów DL
programu CISAER

FAKTY

• 1 mln kursów w Sieci (2002)
• W USA kształci się ok. 3 mln osób w trybie DL (2002)
• 90% kursów powstaje w AP (USA 75%, Kanada 16%,

Australia 5%).

• Zmiany w firmach USA wskutek użycia DL:

- czas szkoleń zredukowany do 70%,
- koszty podróży zredukowane do 50%,
- całkowity koszt szkoleń zredukowany o 75%,
- produktywność działów handlowych wzrasta o 40%,
- liczba wyszkolonych pracowników wzrasta o 25%.

• W Polsce tylko 7% internautów korzystało z DL (2004)
• Efekty nauczania F2F oraz DL są podobne.

PROJEKTY DL W POLSCE

• Nauczanie korespondencyjne w Uniwersytecie

Krakowskim (1776)

• Politechnika Telewizyjna (1966-1971)
• ESKK – Europejska Szkoła Kształcenia

Korespondencyjnego (od 1990)

• Teleuniwersytet POLSAT
• Polski Uniwersytet Wirtualny (UMCS 2000,

WSH-E w Łodzi 2002)

www.puw.pl

. Studia na

kierunku informatyki, ZiM, politologii i
pielęgniarstwa.
Program studiów = stacjonarne studia zaoczne.
Kursy multimedialne, projekty, egzamin
klasyczny, system punktowy.

JEDNOSTKI DL W POLSCE

•

W Polsce jest ponad 20 jednostek DL (2003)

•

www.int.pjwstk.edu.pl

- Polsko-Japońska Wyższa

Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie

•

pamctr.uni.lodz.pl - Polsko-Amerykańskie

Centrum Zarządzania przy Uniwersytecie

Łódzkim

•

www.come.uw.edu.pl

- Centrum Otwartej i

Multimedialnej Edukacji UW

•

e-edukacja.pl - Otwarte Studia Internetowe

Akademii Polonijnej w Częstochowie

•

www.e-uczelnia.edu.pl - Wyższa Szkoła

Ekonomiczno-Humanistyczna w Bielsku - Białej

•

www.unigis.uj.edu.pl - Studia podyplomowe

Systemów Informacji Geograficznej GIS przy UJ

E-PORTALE W POLSCE

• www.nbportal.pl - portal NBP
• www.e-sgh.pl - portal SGH
• www.eduseek.pl - ogólny portal edukacyjny
• www.edu.com.pl - Internetowe Centrum

Informacji Edukacyjnej

• www.ceo.org.pl - Centrum Edukacji

Obywatelskiej

• www.ckd.us.edu.pl - Platforma Kształcenia

Dystansowego US

• www.szkola.newsweek.pl - program

edukacyjny tygodnika Newsweek

• www.interklasa.pl - katalog polskich zasobów

edukacyjnych w sieci

PLAGIAT

•

Fr. plagiatus – skradziony. Skopiowanie cudzej
pracy (w części lub w całości) i przedstawienie
jej pod własnym nazwiskiem.

•

Guglielmo Marconi uzyskuje Nagrodę Nobla w
1909 za wynalezienie radia, ale w 1943
przegrywa proces o pierwszeństwo z Nikolą
Teslą. Ponadto w tym samym czasie radio
wynalazł Aleksander Popow.

•

Zwykle dotyczy tekstów napisanych w danym
języku, ale także tekstów tłumaczonych z obcych
języków, wynalazków, pomysłów, grafiki,
obrazów, dzieł architektonicznych, witryn WWW,
kodów programów komputerowych, przemówień.

TYPY PLAGIATÓW

• Plagiat jawny (I typ) – wykorzystanie utworu w

niezmienionej lub prawie niezmienionej postaci.

• Plagiat kompilacyjny (II typ) – stworzenie nowego

tekstu przez prostą kompilację fragmentów różnych
prac, często pochodzących od różnych autorów.

• Plagiat ukryty (III typ) – utwór jest znacznie

przerobiony, przekształcony, sparafrazowany.
Napisany jest własnymi słowami, przy
zastosowaniu: redukcji zdań, mieszania i kombinacji
zdań, składniowej transformacji zdań, leksykalnego
parafrazowania, przestawiania słów w zdaniach,
zamiana słów na synonimy.

• Typy kombinacyjne

METODY ANTYPLAGIATOWE

• Intuicyjne: te same błędy (ortograficzne,

pojęciowe) w tekście; ta sama liczba błędów;
długie sekwencje podobnych słów; identyczna
kolejność pojawiania się pewnych fraz i faktów;
podobna częstotliwość występowania określonych
słów; zróżnicowany poziom merytoryczny tekstu.

• Statystyczne: nieistotne różnice w średniej

długości wyrazów w akapicie lub zdaniu; w
średniej ilości słów w akapicie lub zdaniu; w ilości
specyficznych konstrukcji gramatycznych (tryb
pasywny); w ilości wystąpień poszczególnych słów.

• Zaawansowane: stosowane w antyplagiatowych

narzędziach automatycznych

SERWISY ANTYPLAGIATOWE

•

Plagiarism.org – największy i najlepszy serwis
internetowy. Baza liczy 5 mld witryn, książek i
artykułów. System wykrywa zastępowanie słów
innymi, dodawanie zdań, reorganizację dokumentu,
wyklucza trywialne podobieństwa (długie nazwy
organizacji). Oryginalność dokumentu oceniana jest
w skali [0;1], frazy podejrzane o plagiat są
pogrubione.

•

Turnitin.com – witryna dla uczelni. Wykładowca
rejestruje klasę, zleca studentom umieszczenie
swojej pracy w określonym czasie w serwisie.
Najpierw sprawdzane są prace w bazie prac
studenckich potem w pozostałych bazach. Raport ze
współczynnikami podobieństw z linkami do źródeł
ew. plagiatu wysyłany jest do wykładowcy.

SERWISY ANTYPLAGIATOWE

• iThenticate.com – witryna podobna do Turnitin ale

przeznaczona dla firm. Duża dbałość o zachowanie
maksymalnej prywatności. Analizowane teksty nie
są dodawane do bazy danych.

• MyDropBox.com – witryna dla uczelni podobna do

Turnitin. Gwarancja zachowania prywatności
dokumentów i brak dostępu do prac z innych kont.

• Scriptum.ca – najnowszy serwis dla uczelni (płatny).

Dokumenty wejściowe mogą być w wielu różnych
formatach (pdf, doc, rtf, tekst niesformatowany).
Możliwe jest wstawianie notatek, zaznaczanie
fragmentów tekstu przez wykładowcę w
analizowanym dokumencie. Free demo.

NARZĘDZIA INTERNETOWE

• WCopyfind 2.5 (free) – porównuje własne dokumenty

http://www.plagiarism.phys.virginia.edu/Wsoftware.h

tml

• Sherlock (free) – www.dcs.warwick.ac.uk/boss
• EVE2 (trial 15 dni) –

www.canexus.com/eve

• CopyCatch –

www.copycatchgold.com

• Glatt Plagiarism Services –

www.plagiarism.com

• WordCheck Keyword – www.wordchecksystems.com
• YAP3 (Yet Another Plague) – www.cs.usyd.edu.au
• OrCheck (Originality Checker) –

cise.sbu.ac.uk/orcheck

• PRICE/VAST – cise.isbu.ac.uk/tools
• Plagiat.pl – szuka długich ciągów (>4) tych samych,

sąsiadujących ze sobą słów

PRZYKŁADY PRAKTYCZNE

• Program Sherlock

www.cs.usyd.edu.au/~scilect/sherlock
- 20-30% możliwość wykorzystania fragmentów prac
- 30-50% podejrzenie plagiatu
- pow. 50% uzasadnione podejrzenie plagiatu

• AE Kraków, 1500 prac zaliczeniowych, 2004

- 10% prac ze wsk. podobieństwa powyżej 30%
- 5% prac ze wsk. podobieństwa powyżej 50%

• Program plagiat.pl stosuje już 25 uczelni (2004).

Prace ze współczynnikiem podobieństwa <5-10%
uważa się za oryginalne, powyżej 50% program
przestaje sprawdzać.

• UMCS (plagiat.pl). Średni współczynnik podobieństwa

w pierwszym roku (2003) funkcjonowania systemu to
20%, a w drugim roku 9%.

ALGORYTM NAIWNY

• Wykrywanie ciągów słów (string) w tekstach A i

B.

• Dla każdego słowa z tekstu A szuka się

identycznego słowa w tekście B.

• Następnie pobiera się kolejne słowa z tekstu A i

sprawdza czy występują one w tej samej
kolejności w tekście B.

• Szuka się maksymalnego ciągu identycznych (co

do znaczenia i kolejności) słów i zapamiętuje go.

• Można ustalić zadaną minimalną liczebność

szukanych ciągów słów, np. w plagiat.pl jest to 5
i więcej.

ALGORYTM DOT PLOT

• Stosowany do porównywania łańcuchów

DNA.

• Każdy element ciągu A (tekst, słowo, znak,

zdanie, gen, wyrażenie) porównujemy z

każdym elementem ciągu B.

• Fakt identyczności zaznaczamy w macierzy

dwuwymiarowej kropką (Dot Plot).

Najdłuższe ciągi kropek (łańcuchy)

odpowiadają elementom występującym w

identycznej kolejności.

To be or not to be

Be to or to be not

To X

X

To

X

X

be

X

X

be X

X

or

X

or

X

not

X

not

X

to X

X

to

X

X

be

X

X

be X

X

ALGORYTM VECTOR SPACE

• Dokumenty (teksty) przedstawić jako wektory słów

(terms) które znajdują się w analizowanych tekstach.

• Nie jest ważna kolejność występowania słów lecz ich

częstość i fakt ich nie/obecności.

• Słowa w dokumencie posortować wg ilości wystąpień.
• Usunąć słowa z początku listy (tzw. stop lista „i”

„oraz”, „lub” „z”), a także słowa z końca listy, które
występują w dokumencie sporadycznie (1-2 x).

• Zamienić słowa na ich odpowiedniki bazowe,

np.{system, systemy, systemowe, systemem,...}=
system

• Wyznaczyć miarę podobieństwa (odległości) pomiędzy

wektorami reprezentującymi obydwa dokumenty.

MIARY ODLEGŁOŚCI

•

Metryka Minkowskiego

- odległość miejska (Manhatan, city block, taxicab) -

p=1

- odległość Euklidesa - p=2,
- odległość Czebyszewa

gdzie n liczba porównywanych tekstów, m to liczba
słów tworzących te teksty, natomiast x

ij

, x

kj

to

liczba wystąpień j-tego słowa w i-tym oraz k-tym
tekście.

)

,...,

1

,

(

/

1

1

n

k

i

x

x

d

p

p

m

j

kj

ij

ik



























p

dla

x

x

d

kj

ij

j

ik

max

MIARY ODLEGŁOŚCI

• Metryka kątowa

• Metryka Mahalanobisa

gdzie s

jl

to jl-ty element macierzy odwrotnej

macierzy kowariancji

• Współczynnik korelacji

)

,...,

1

,

(

2

/

1

1

2

1

2

1

n

k

i

x

x

x

x

d

m

j

kj

m

j

ij

m

j

kj

ij

ik

























)

,...,

1

,

(

)

)(

(

2

/

1

1 1

n

k

i

s

x

x

x

x

d

m

j

jl

kl

il

m

l

kj

ij

ik























 

INTERPRETACJA

GEOMETRYCZNA

Odległość
Euklidesa

Odległość
miejska

A

B

B

B

Odległość
Czebyszewa

A

A

B

A

Odległość
kątowa

PRZYKŁAD

•Trzy teksty w
których występuje 8
słów.

•Współczynnik
korelacji liniowej
jako miara
podobieństwa
tekstów.

•Teksty A i B są
podobne do siebie
(r=0,99) natomiast
teksty A z C oraz B z
C są mało podobne
(r0,3-0,4)

Słowo

Dok. A Dok.B Dok.C

komputer

83

77

44

internet

66

61

27

e-biznes

52

42

14

haker

43

39

6

pole

33

35

24

myszka

15

17

32

kotek

14

20

35

Agata

13

15

5

319

306

187

Wsp. r

Dok. A Dok.B Dok.C

Dok. A

1,00

Dok. B

0,99

1,00

Dok. C

0,31

0,40

1,00

k

i

k

i

ik

s

s

X

X

r

)

,

cov(



INNE ALGORYTMY

• Kryteria podziału algorytmów:

- sprawdzające tylko jeden tekst wejściowy, wiele
określonych tekstów lub wiele nieokreślonych
tekstów,
- sprawdzające dokumenty wewnętrzne lub
zewnętrzne,
- wg formatu dokumentów,
- wg czasu działania (od kilku minut do kilku godzin),
- wg stopnia precyzji diagnozy,
- wg stopnia dokładności raportu,

• Algorytmy translacyjne wykorzystywane do

automatycznego tłumaczenia tekstów z jednego
języka na drugi. Bazują na porównywaniu zdań,
mierzeniu stopnia ich podobieństwa, odległościach
między słowami w zdaniach.

LONGEST COMMON

SUBSEQUENCES

• LCS jest długością najdłuższej wspólnej podsekwencji

słów (znaków) występującej w porównywanych
sekwencjach.

• Podsekwencja to ciąg uzyskany z sekwencji przez

odrzucenie 0 lub więcej elementów.

• Dane są dwa stringi: X = < A, G, C, G, T, A, G >

oraz Y = < G, T, C, A, G, A >

• Wspólne podsekwencje to np. <A, G, A>, < G, C, A >,

< G, C, G, A >, < G, T, A, G >, < G, C, A, G > 

LCS=4.

• Dla stringów <a, c, d, b, a, c> oraz <p, c, d, b, d, c>

najdłuższa podsekwencja to <c, d, b, c>  LCS=4.

• Dla „misspell” oraz „mispell” LCS=7 („mispell”)
• Dla „misspelled” oraz „misinterpretted” LCS=7

(„mis...p...e...ed”)

LEVENSTEIN DISTANCE

• Minimalna liczba wstawień (insert), usunięć

(delete) lub zamian (substitute), potrzebnych do
przekształcenia sekwencji znaków tekstu A w
sekwencję znaków tekstu B.

• Najtańszy sposób przekształcenia jednego stringu

w inny

• Przy identycznych stringach LD=0.
• Dla „misspell” oraz „mispell” LD=1
• Dla „misspell” oraz „mistell” LD=2
• Dla „misspell” oraz „misspelling” LD=3
• W algorytmach LD oraz LCS tak przekształcamy

jeden tekst aby przy zachowaniu istniejącego
porządku słów w tym tekście otrzymać drugi tekst.

HAMMING DISTANCE

• Liczba różnych elementów w dwóch ciągach znaków

o równej długości. Liczba zmian (substitute)
niezbędnych aby przekształcić ciąg A w ciąg B.

• Waga Hamminga to odległość Hamminga od

stringu zerowego. Np. dla [111001] HD=4 (liczba
jedynek).

1 0 1 1 1 0 1
1 0 0 1 0 0 1

2 1 4 3 8 9 6
2 2 3 3 7 9 6

t o n e d

r o s e s

HD=2

HD=3

HD=3

•Dystans Hamminga
jest odpowiednikiem
odległości Manhattan

•Stosowany w teorii
sygnałów,
kryptografii,
kodowaniu

PROBLEMY

• Wagi słów w tekście, np:

gdzie f

ij

to częstość j-tego słowa w i-tym tekście,

natomiast f

j

to liczba tekstów zawierających j-te

słowo.

• W algorytmach LD można ważyć operacje, np.

zamiana „kosztuje” 2 jednostki wagowe natomiast
wstawienie lub usunięcie „kosztuje” tylko 1
jednostkę.

• Jeden dokument może zawierać się w innym, co

wymaga innej konstrukcji mierników
podobieństwa.

• Miary LCS, LD etc. są wykorzystywane także w

rozpoznawaniu mowy, tłumaczeniach językowych,
analizach DNA, korektorach językowych.

)

/

(

log

2

j

ij

ij

f

n

f

w 

ASPEKTY PRAWNE

• Prawo o szkolnictwie wyższym (27.VII.2005) art. 193.

Uczelnia w drodze decyzji, stwierdza nieważność
postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego,
jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu
osoba ubiegająca się przypisała sobie autorstwo
istotnego fragmentu lub innych elementów
cudzego utworu lub ustalenia naukowego.

• Ustawa o prawie autorskim (2.II.1994) art.. 114

Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w
błąd co do autorstwa całości lub części cudzego
utworu albo artystycznego wykonania, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 3

ASPEKTY PRAWNE

• Ustawa o prawie autorskim (2.II.1994) art. 15

Uczelni przysługuje pierwszeństwo w
opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli
uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w
ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student który ją
przygotował może ją opublikować, chyba że praca
dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

• Uprawnień autorskich do pracy dyplomowej nie

ma ani promotor ani recenzent – ich udział polega
na konsultacjach, nadzorze, wskazywaniu usterek.

• Systemy antyplagiatowe są stosowane do prac

aktualnie tworzonych, będą do prac napisanych w
przyszłości ale mogą też być stosowane do prac
napisanych w przeszłości (homo homini lupus)

VARIA

• Latecomer advantage – korzyść z

zacofania. Termin wprowadzony przez
Thornsteina Veblena w 1915 roku, który
wskazał na możliwości szybkiego
dołączenia Japonii i Niemiec do światowej
czołówki potęg przemysłowych. Można
dokonać skoku cywilizacyjnego z
pominięciem etapów pośrednich i
ponosząc niższe koszty wdrożenia
postępu.

• Page Turner („wertownik”) - osoba

czytająca e-kursy

HISTORIA KOMUNIKACJI

• Mowa
• Pismo (5 tys. lat temu)
• Sygnały dymne, lustra,
• Tamtamy w Afryce
• Gołębie pocztowe
• Posłańcy, kurierzy, listy
• Poczta, telegraf
• Telefon, radio, telewizja
• Audio i wideokonferencje
• Internet