Nauki o człowieku

Wykład nr 4

Opis szkieletu

Diagnostyka płci i wieku

Terminologia:

bliższy/dalsz

y

grzbietowy/brzuszny

prawy/lewy

przyśrodkowy/boczny

językowy/policzkowy

górny/dolny

Płaszczyzna frankfurcka

Szkielet człowieka



806 centrów kostnienia (przeciętnie) podczas
rozwoju osobniczego



206 kości (przeciętnie) u człowieka dorosłego



29 kości czaszki (7 pojedynczych i 22 parzyste)



26 kości kręgosłupa



25 kości klatki piersiowej (żebra i mostek)



64 kości kończyny górnej



62 kości kończyny dolnej

Czaszka

1)

Kość czołowa

2)

Kość
ciemieniowa

3)

Potylica

4)

Kość skroniowa

5)

Kość klinowa

6)

Żuchwa

7)

Kość jarzmowa

8)

Szczęka

9)

Kość łzowa

10) Kość nosowa

Szkielet

postkranialn

y

Zęby mleczne i stałe

Karta opisu szkieletu



Informacje na temat stanowiska



Lokalizacja szkieletu



Kontekst archeologiczny



Pozycja i orientacja szkieletu



Podstawowa diagnostyka



Określenie stanu zachowania



Rysunek, opis, fotografia

Karta używana w

Smithsonian

Institution

Szczątki ludzkie

Procesy podepo-

zycyjne (po śmierci

osobnika) - tafonomia

Rekonstrukcja cech

osobnika żywego –

antropologia fizyczna

Cechy pojedynczego

osobnika – indywi-

dualna diagnostyka

Cechy populacji –

antropologia histo-

ryczna i populacyjna

Cechy ogólnogatun-

kowe – biologia

człowieka

Diagnostyka płci

Dymorfizm płciowy kości jest uwarunkowany
działaniem hormonów, zwł. w okresie dojrzewania.

W związku z tym diagnostyka płci dzieci na
podstawie kości nie jest możliwa – jedyna
możliwość to badania genetyczne.

Dymorfizm płciowy jest zróżnicowany między
populacjami i tylko niektóre metody oparte na
obserwacji cech miednicy są uniwersalne.

Diagnostyka płci



Wielkość: mężczyźni mają zwykle
większe kości



Rodzenie dzieci: kształt kobiecej i
męskiej miednicy jest odmienny ze
względu na tę funkcję



Masywność urzeźbienia kości: zwykle
większa u mężczyzn

Skuteczność metod diagnostyki

płci



Spojenie łonowe



Pozostałe obszary miednicy



Czaszka (z żuchwą)



Kość udowa



Pozostałe kości długie

Diagnostyka płci: miednica

Spojenie łonowe



Łuk brzuszny



Wcięcie podłonowe



Przyśrodkowa krawędź łonowo-kulszowa

Skuteczność każdej metody z osobna: 95%
Skuteczność wszystkich zastosowanych

łącznie: 98%

Diagnostyka płci: czaszka

Diagnostyka płci na podstawie czaszki jest

mniej skuteczna ze względu na duże
zróżnicowanie międzypopulacyjne.

Ogólnie rzecz biorąc, czaszki męskie są

bardziej masywne i bardziej urzeźbione
niż czaszki kobiece.

Regiony diagnostyczne: część twarzowa,

sklepienie czaszki, żuchwa.

Żuchwa



Bródka bardziej kwadratowa u mężczyzn,
zaokrąglona u kobiet;



Kły większe u mężczyzn niż u kobiet;



Kąt żuchwy >125º u kobiet, <124º u
mężczyzn;



Okolice gonionów bardziej masywne u
mężczyzn niż kobiet.

Kształt bródki

Diagnostyka płci: inne kości



Kości mężczyzn są zwykle większe i
bardziej masywne, ale tutaj również są
znaczne różnice międzypopulacyjne



Najczęściej wykorzystywane szerokości
nasad, zwł. średnice główek kości udowej
i ramieniowej



Skuteczna jest także diagnostyka na
podstawie wielkości kości skokowej

Mostek



Mostek tylko w niektórych
populacjach daje
wiarygodną diagnozę płci



U mężczyzn trzon ponad
2x dłuższy od rękojeści, u
kobiet mniej niż 2x dłuższy



Długość trzonu u kobiet
<125 mm, u mężczyzn
>155 mm

Kości długie (populacje

europejskie)



Głowa kości ramieniowej: <43 mm u
kobiet, >47 mm u mężczyzn



Głowa kości promieniowej: <21 mm u
kobiet, >24 mm u mężczyzn



Głowa kości udowej: <43 mm u kobiet,
>47 mm u mężczyzn



Obwód trzonu uda: <81 mm u kobiet,
>92 mm u mężczyzn



Kąt szyjki kości udowej