Specyfika rehabilitacji
ortopedycznej
Łukasz Chalusiak
Tomasz Baran
Podstawowe definicje
Rehabilitacja medyczna
Wg WHO
Rehabilitacja to kompleksowe postępowanie w
odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie
i psychicznie, które ma na celu przywrócenie
pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności
fizycznej i psychicznej, zdolności do pracy i
zarobkowania oraz zdolności do brania czynnego
udziału w życiu społecznym.
Model współczesnej
rehabilitacji
1.
Powszechność
2.
Wczesność (zapoczątkowania)
3.
Kompleksowość
4.
Ciągłość
Ortopedia
orthos [
prosty
] + paideia [
wychowanie
] =
„Ortopedia„
Nickolas Andre 1741
Ortopedia
Jest specjalizacją lekarską zajmującą się
nieprawidłowościami w zakresie czynności i
kształtu narządu ruchu, powstałych w
wyniku różnych przyczyn:
prof. Wiktor Dega( rozdział 2/7- zadania
ortopedii
•
wady wrodzone
•
zaburzenia wzrostowe
•
choroby nabyte
•
skutki urazów
•
nieszczęśliwe wypadki
„Przełom
Hipokratesowski”
„Należy pamiętać, że ćwiczenia
wzmacniają, a nieczynność
osłabia ciało„
Hipokrates- „O chirurgii”
Osiągnięcia
Hipokratesa
•
opisy i rysunki prymitywnych :
-
protez
,
-
aparatów ortopedycznych
-
obuwia do korygowania wad
wrodzonych kończyn dolnych
(stopa końsko-szpotawa, stopa wydrążona itd.
•
wprowadził
leczenie wyciągiem
w złamaniach
kończyn,
zwichnięciach stawów jak i w leczeniu bocznych
skrzywień
kręgosłupa.
•
w złamaniach zalecał
unieruchomienie w łupkach
,
a następnie
bandaży przesyconych krochmalem i woskiem
•
stosowanie ćwiczeń
mających zapobiec
następstwom
unieruchomienia
•
Ogólne cele rehabilitacji
w ortopedii:
•
przywrócenie pacjenta do normalnej aktywności
•
zmniejszanie bólu
•
zmniejszanie obrzęku
•
przywracanie zakresu ruchu oraz siły mięśniowej
•
przywracanie samodzielności
•
doprowadzanie do jak najszybszej pionizacji
Badanie narządu ruchu
W ortopedii jak we wszystkich specjalnościach
lekarskich badanie chorego ma dostarczyć
podstawy do rozpoznania rodzaju i rozległości
niedomagań oraz ustalenia programu leczenia.
Wywiad
Rozmowa z chorym lub jego otoczeniem pozwala
terapeucie zapoznać się z poglądem chorego na powstanie
u niego choroby, jej przebieg, skutki fizyczne, psychiczne
społeczne i zawodowe na skuteczność dotychczasowego
leczenia i na nadzieję, jaką chory wiąże z obecnym
zgłoszeniem się do terapeuty.
Oglądanie
Oglądanie chorego rozpoczyna się w chwili jego wejścia do
gabinetu (wygląd chorego zdrowy, schorzały, obolały, jego
sposób trzymania się , chodzenia, siadania, rozbierania się,
układania na stole badań).
Objawy, które mogą naprowadzić na właściwe rozpoznanie:
•
zniekształcenia kończyn i tułowia
•
dysproporcja wielkości i długości poszczególnych części
ciała
•
asymetrie w budowie lewej i prawej strony ciała
•
braki części kończyn
•
przerost i zanik określonych grup mięśniowych
•
zmiany koloru skóry
Badanie dotykiem
Podczas badania palpacyjnego terapeuta powinien zwrócić
uwagę na:
•
temperaturę powierzchni ciała
•
wrażliwość tkanek
•
napięcie mięśni
•
zgrubienia tkankowe
•
ocena topograficzna
•
tarcia tkankowe
•
wyczuwanie małych ruchów
Ocena zmian statyczno-
dynamicznych
Ocena kinetyczna powinna dać rozeznanie w rozległości i w
rodzaju braków kinetycznych a za razem ustalić jakie są
ich następstwa dla ogólnej sprawności badanego oraz jego
zdolności do wykonywania codziennych czynności jak:
chodzenie, siadanie, wstawanie, ubieranie się, jedzenie,
itd. Oraz dla czynności wymaganych w określonym
zawodzie, np. dźwiganie pchanie, klękanie, schylanie się,
precyzyjność ruchów chwytnych.
Pomiary długości i
obwodów kończyn
W badaniu chorego stosujemy pomiar długości
orientacyjnej, funkcjonalnej, bezwzględnej i względnej
kończyny.
•
Pomiar orientacyjny – często wystarczy stwierdzenie
faktu skrócenia kończyny przez optyczne porównanie
długości obu kończyn.
•
Pomiar funkcjonalny – dokonujemy go w pozycji
stojącej. Orientacyjny pomiar można zamienić w ściślejszy
wymierzając różnicę długości za pomocą podkładania
deseczek pod skróconą kończynę, aż do wyrównania
poziomu.
Pomiary długości i
obwodów kończyn
Pomiar taśmą centymetrową – taśmą centymetrową
możemy ustalić samą długość kończyn.
Pomiary długości dotyczą:
•
Długości względnej - czyli ze stawem, którym badana
kończyna łączy się z obręczą barkową lub biodrową.
•
Długości bezwzględnej - to pomiar długości bez w/w
stawu.
•
Długości absolutnej - to długość do najbardziej
wysuniętego punktu kończyny (w KG – opuszek 3 palca; w
KD – opuszek palucha).
•
Długości odcinkowej - określa długość części kończyny.
Podczas badania wykonuje się pomiar strony lewej i
prawej, a następnie się je porównuje.
Pomiary długości i
obwodów kończyn
Pomiary obwodów są to pomiary służące do oceny
ubytków lub przyrostów masy mięśniowej. Pomiary w
stawach służą do wykrywania zmian zapalno-wysiękowych
(w chorym stawie obwód jest zwiększony). Pomiary te
wykonuje się częściej niż liniowe
Technika badania
narządów ruchu
Badanie ruchów kończyn
Badanie to ma wykazać jakim zakresem ruchów dysponuje
dany staw oraz jakim zakresem potrafi badany posłużyć
się. W zwykłych warunkach zakres ruchów biernych
praktycznie pokrywa się z zakresem ruchów czynnych, w
stanach patologicznych mogą istnieć jednak duże różnice.
Określanie zakresu ruchów
w stawach
Obejmuje:
•
Badanie ruchów w stawach kkd
•
Badanie ruchów w stawach kkg
•
Badanie ruchów kręgosłupa
Obecnie najczęstszym sposobem pomiaru i zapisu zakresu
ruchów w stawach jest metoda SFTR.
Nazwa metody:
S – sagital – płaszczyzna strzałkowa
F – frontal – pł. czołowa
T – transverse – pł. poprzeczna
R – rotation – pł. skrętna
Pomiar metodą SFTR
Pozycją wyjściową do pomiaru jest neutralne zero. Jest to
takie ustawienie stawów, jakie przyjmują one u człowieka
w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi
wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji, skierowanymi dłońmi
do przodu.
Pomiar zapisuje się za pomocą 3 liczb wg schematu:
•
ruchy wyprostu i ruchy od ciała zapisuje się jako pierwsze
•
ruchy zgięcia i ruchy do ciała zapisuje się jako ostatnie
•
pozycja wyjściowa (0) zapisywana jest w środku tego
złożonego z 3 liczb członu
•
skłony i skręty głowy oraz kręgosłupa w lewą stronę
zapisywane są jako pierwsze, a w prawą – jako ostatnie
Przykładowy zapis ruchu w
stawie biodrowym (wyprost i
zgięcie):
S - 10° - 0° - 120°
Badanie ruchów
kręgosłupa
Przykład
Odc. szyjny:
Zgięcie mierzymy od guzowatości potylicznej do wyrostka
C7.
Wyprost: pomiar od szczytu bródki do wcięcia rękojeści
mostka.
Zgięcie boczne: od wyrostka sutkowatego kości skroniowej
do wyrostka barkowego łopatki.
Skręt: od szczytu bródki do wyrostka barkowego łopatki.
Badania ruchowych
sprawności mięśni
Ocena ruchowych sprawności musi objąć ich różne
odmiany, jak chód, bieganie, siadanie, wstawanie z krzesła
, podłogi , wykonywanie określonych, złożonych czynności.
W wykonaniu jakiegoś ruchu nie ma izolowanego działania
pojedynczego mięśnia, zawsze włączają się jeszcze inne
mięśnie.
Stwierdzenie faktu działania określonego mięśnia nie
wystarczy klinicyście. Chce on jeszcze znać siłę działania,
którą można określić dynamometrem lub ergometrem.
Wymaga to specjalnych przyrządów oraz dużej
umiejętności w posługiwaniu się nimi. Dlatego podstawową
metodą oceny siły mięśni jest test Lovetta.
Na czym polega test
Lovetta?
Jest to metoda oceny siły mięśni szkieletowych w skali 6-
stopniowej, tj. od 0
o
do 5
o.
Metoda ta polega na ocenie siły
skurczu izometrycznego lub izotonicznego mięśnia,
aktywizowanego czynnie przez badanego, bez pokonania
jakiegoś oporu lub z pokonaniem.
Siła mięśnia
Punkty
Brak czynnego skurczu
0
Ślad czynnego skurczu
1
Zdolność wykonania ruchu czynnego odcinkiem
kończyny z wyeliminowaniem siły grawitacji
2
Zdolność wykonania ruchu czynnego odcinkiem
kończyny z pokonaniem siły grawitacji
3
Zdolność wykonania ruchu czynnego z
pokonaniem niewielkiego oporu
4
Zdolność wykonania ruchu czynnego z
pokonaniem maksymalnego oporu. Siła
mięśnia normalna.
5
Ocena chodu
patologicznego
Ocena chodu w ortopedii ma duże znaczenie
rozpoznawcze i pozwala na spostrzeżenie objawów
których nie zauważamy przy badaniu chorego w
pozycji leżącej, czy stojącej. Chód należy ponadto
oceniać w różnych warunkach, ponieważ ich
zmiana, jak np. bieg, schodzenie w dół, lub
wchodzenie po schodach ujawnia nieraz defekty
nieuchwytne w chodzie płaskim
Odchylenia od chodu prawidłowego mogą być
spowodowane wieloma czynnikami:
•
Ból spowodowany procesem chorobowym lub urazem
kończyny dolnej lub tułowia
•
Zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym
•
Zmiany układu nerwowo mięśniowego.
Rehabilitacja w
ortopedii
Rehabilitacja w ortopedii
Podstawowym środkiem medycznej rehabilitacji chorych z
uszkodzeniami narządu ruchu są ćwiczenia ruchowe
stosowane w postaci gimnastyki leczniczej i terapii
zajęciowej oraz psychoterapia. Pomocniczymi środkami
leczniczymi są: fizykoterapia, zaopatrzenie ortopedyczne
(aparaty, protezy, sprzęt pomocniczy do samoobsługi),
środki farmakologiczne i korekcyjne zabiegi opreacyjne.
Kinezyterapia
Kinezyterapia obejmuje zespół odpowiednio
dobranych ćwiczeń fizycznych – gimnastyki
leczniczej, które mają na celu zwiększenie
zakresu ruchu w stawach, zwiększenie siły
mięśniowej oraz podniesienie sprawności ogólnej
osób chorych lub niepełnosprawnych.
Kinezyterapia
Ćwiczenia bierne
Celem ich jest utrzymanie lub poprawa zakresu ruchu w
stawach, zabezpieczenie przed powstawaniem
przykurczeń, zniekształceń, zachowanie pamięci ruchowej,
ochrona przed powstawaniem odleżyn. Mają na celu
niedopuszczenie do obkurczania się torebki stawowej czy
więzadeł lub skrócenia mięśni.
Odmianą ćwiczeń biernych są ćwiczenia redresyjne
stosowane w przypadkach zaistniałych już przykurczów i
ograniczenia ruchów w stawie. Przygotowanie do ćwiczeń
redresyjnych stanowią zabiegi fizykoterapeutyczne, które
przyczyniają się do rozluźnienia tkanek miękkich
okołostawowych.
Kinezyterapia
Ćwiczenia czynne
-
ćwiczenia izometryczne – stosowane u pacjentów
pozostających dłuższy czas w opatrunkach
unieruchamiających lub po zabiegach operacyjnych w
okresie, kiedy ruch w stawach jest jeszcze
przeciwwskazany.
-
ćwiczenia prowadzone (ruch prowadzony przez terapeutę,
zapoczątkowany przez pacjenta i wykonywany z jego
udziałem). Wykonywane gdy mięśnie są zbyt słabe by
pokonać masę własnej kończyny. Stosowane w celu
reedukacji jakiegoś ruchu.
Kinezyterapia
Ćwiczenia czynne
-
ćwiczenia w odciążeniu, których cechą jest zmniejszenie
masy ciała, co przy słabej sile mięśniowej, stwarza lepsze
warunki do wykonania ruchu.
-
ćwiczenia czynne wolne – u chorych, których siła
mięśniowa wynosi co najmniej 3 wg Lovetta. Celem tych
ćwiczeń jest utrzymanie lub zwiększenie siły mięśniowej i
zakresu ruchów w stawach, koordynacji i precyzji oraz
ogólnej sprawności ruchowej.
- ćwiczenia oporowe – mają na celu zwiększenie siły i
wytrzymałości mięśni
Kinezyterapia
Rodzaje ćwiczeń w zależności od siły mięśniowej
Siła mięśniowa wg
testu Lovetta
Rodzaje ćwiczeń
0
Ćwiczenia bierne lub czynno-
bierne
1
Ćwiczenia czynne prowadzone
i izometryczne
2
Ćwiczenia w odciążeniu i
izometryczne
3
Ćwiczenia czynne wolne
4 - 5
Ćwiczenia oporowe
Kinezyterapia
Ćwiczenia ogólnie usprawniające – kondycyjne
Mają na celu poprawić ogólną sprawność pacjenta, która
na ogół jest obniżona z powodu długotrwałej choroby i
unieruchomienia. Korzystanie z kul lub zaopatrzenia
ortopedycznego wymaga często znacznie większego
wydatku energetycznego niż poruszanie się osób
zdrowych. W programie ćwiczeń powinno się uwzględniać
rozgrzewkę, ćwiczenia oddechowe i izometryczne,
różnorodne ćwiczenia ruchowe oraz ćwiczenia
relaksacyjne.
Kinezyterapia
Ćwiczenia adaptacyjne
Mają za zadanie przystosowanie pacjenta do życia z
niepełnosprawnością. Osłabienie na stałe funkcji jakiejś
części narządu ruchu może być zastąpione częściowo na
drodze kompensacji przez część symetryczną albo przez
zupełnie inny narząd. I tak przy uszkodzeniu kończyn
dolnych należy wzmacniać mięśnie tułowia i kończyn
górnych, o tyle, aby przy użyciu kul mogły przenosić
bezwładny odcinek ciała.
Kinezyterapia
Sprzęt pomocniczy do chodzenia
•
Balkonik do nauki chodzenia zapewnia choremu
stabilność, ułatwia podpieranie się z użyciem przedramion,
można przesuwać go po ziemi na kółkach.
•
Kule i laski jako przedłużenie kończyny górnej służą do
podparcia, utrzymania równowagi, odciążenia tułowia i
kończyn dolnych. Stosowane są przejściowo, np. w stanach
pourazowych, bądź na stałe przy nieodwracalnych
schorzeniach kończyn. Najczęściej stosowane są kule
łokciowe.
Laskę trzyma się w ręce po stronie przeciwnej niż
uszkodzona kończyna dolna, ponieważ przeniesienie masy
ciała na laskę następuje w momencie unoszenia do przodu
kończyny chorej.
Balkonik
Kule łokciowe
Kinezyterapia
Chodzenie o kulach
•
Naukę rozpoczyna się od prawidłowego trzymania kul,
właściwego przenoszenia ich do przodu, z odpowiednim
przesuwaniem masy ciała.
•
Dobór kroku uzależniony jest od rodzaju schorzenia i
zaopatrzenia ortopedycznego kończyn dolnych oraz
ogólnej sprawności pacjenta.
•
Bardzo ważne jest indywidualne dobranie rytmu chodu dla
każdego pacjenta zależnie od jego stanu oraz wyuczenie
kilku sposobów chodzenia w celu uniknięcia przemęczenia
mięśni.
•
Ważne jest również opanowanie różnorodnego tempa
chodu, przydatnego na otwartych przestrzeniach i w
pomieszczeniach zamkniętych
Kinezyterapia
Przykłady podstawowych rodzajów kroków przy
chodzeniu o kulach:
•
Chód czteromiarowy naprzemienny – polega na
przenoszeniu do przodu kuli prawej, następnie nogi lewej,
kuli lewej i nogi prawej. Przy tego rodzaju krokach istnieją
stale 3 punkty podparcia dla ciała: jedna kończyna dolna i
2 kule lub 2 kończyny dolne i jedna kula. Stwarza to dobre
warunki statyczne i zapewnia bezpieczeństwo chodu.
•
Chód trójmiarowy – chory przenosi najpierw jedną,
potem drugą kulę do przodu, następnie obie nogi
jednocześnie.
Kinezyterapia
Zabawy, gry i sport
Stanowią ważny czynnik w usprawnianiu pacjentów z
dysfunkcjami narządu ruchu.
•
Zabawy najczęściej stosowane są w leczniczym
usprawnianiu dzieci, dla których zabawa jest naturalną
formą aktywności.
•
Gry ruchowe stosowane są u młodzieży i dorosłych.
Oprócz rozrywki następuje tu czynnik emocjonalny i
ambicjonalny, chęć wygranej.
•
Sport jest bardzo skuteczną formą osiągania fizycznej i
psychicznej sprawności przez osoby z różnymi rodzajami
dysfunkcji, równocześnie przyczynia się do lepszej
integracji społecznej.
Fizykoterapia
W leczniczym usprawnianiu spełnia rolę czynnika
pomocniczego. Stosuje się ją przed, w czasie, albo po
ruchowych ćwiczeniach leczniczych, rzadko jako
podstawowy zabieg leczenia zachowawczego.
W dysfunkcjach narządu ruchu najczęściej stosowane są
następujące zabiegi fizykoterapeutyczne…
Fizykoterapia
Elektroterapia
•
Prąd stały.
Działa stymulująco na zakończenia nerwów czuciowych,
ruchowych, układ autonomiczny oraz bezpośrednio na
włókna mięśniowe. Może wywierać działanie
przeciwbólowe lub pobudzające.
Jonoforeza.
Najczęściej stosowane są leki przeciwbólowe i
przeciwzapalne. np. Naproxen (-), Diclofenac (-), Novocaina
lub Xylocaine (+)
Fizykoterapia
Elektroterapia
•
Prądy diadynamiczne (DD)
Wywołują przekrwienie tkanek i poprawę trofiki przez
rozszerzenie naczyń krwionośnych. Mają działanie
przeciwbólowe.
•
Prądy interferencyjne.
Celem ich działania jest zmniejszenie pobudliwości bólowej,
poprawa trofiki tkanek, działanie na układ wegetatywny
(przekrwienie głębokich warstw, zwiększenie przepływu w
naczyniach limfatycznych, działanie tonizujące napięcie
naczyń krwionośnych. Wskazania do stosowania prądów
interferencyjnych to m.in.: obrzęki pourazowe, przykurcze
stawów, zmiany bliznowate, zaniki mięśni, dyskopatie,
pourazowe zespoły Sudecka.
Fizykoterapia
Elektroterapia
•
Pole elektryczne wielkiej częstotliwości – diatermia
krótkofalowa (DKF)
Polega na wytwarzaniu ciepła w tkankach głębiej
położonych, co daje efekt przeciwbólowy, rozkurczowy i
przeciwzapalny. Stosowane jest w ostrych i przewlekłych
stanach zapalnych stawów, torebek stawowych, tkanki
łącznej, mięśniowej, oraz w stanach pourazowych.
•
Terapia impulsowym polem magnetycznym (Terapuls)
Daje efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny,
przeciwobrzękowy oraz przyspieszenie wchłaniania
krwiaków w stanach pourazowych. Można stosować w
przypadkach zespolenia metalem.
Fizykoterapia
Magnetoterapia
Terapia pulsującym polem magnetycznym o małej
częstotliwości stosowana jest w leczeniu pourazowych
schorzeń narządu ruchu, szczególnie złamań kości z
opóźnionym zrostem, niegojących się ran i owrzodzeń,
uszkodzeń stawów i sąsiednich tkanek, w chorobie
zwyrodnieniowej i stanach zapalnych stawów. Powoduje
uśmierzenie bólu i rozluźnienie napiętych mięśni. Można ją
stosować pomimo zespolenia kości metalem.
Fizykoterapia
Światłolecznictwo
•
Promieniowanie podczerwone (IR). Źródłem
promieniowania IR jest lampa Sollux. Naświetlanie lampą
Sollux stosuje się w przewlekłych stanach pourazowych,
bólowych i zapalnych lub jako przygotowanie do ćwiczeń.
•
Laseroterapia.
Wskazania do laseroterapii w ortopedii:
- urazy w medycynie sportowej
- przewlekłe stany zapalne ścięgien i powięzi
- choroby zwyrodnieniowe stawów
- utrudniony zrost kostny
- dyskopatie
- zespoły przeciążenia mięśni i tkanek miękkich
Fizykoterapia
Ultradźwięki
Stosuje się w leczeniu zmian zniekształcających stawów w
stanach zapalnych stawów, torebek stawowych, ścięgien,
mięśni, nerwów. Również jako środek przeciwbólowy w
bólach fantomowych po amputacjach, w bólach mięśni lub
blizn.
Fizykoterapia
Termoterapia
•
Parafinoterapia. Stosowana w przykurczach w celu
rozluźnienia tkanek, bliznach, zrostach pooperacyjnych,
porażeniach wiotkich, w chorobach gośćcowych.
•
Krioterapia. Ma działanie przeciwobrzękowe. Po krioterapii
pacjent może korzystać z kinezyterapii (tzw. kriokineza –
czyli leczenie ruchem ułatwione przez efekt schłodzenia).
Wskazania to m.in.: choroba zwyrodnieniowa stawów,
dyskopatie, urazy stawów i tkanek miękkich, zapalenie
okołostawowe i ścięgien torebki stawowej, zespół Sudecka.
Fizykoterapia
Masaż
Wskazania ogólne do stosowania masażu to: poprawa
ukrwienia i rozluźnienie tkanek, bóle mięśniowe,
przyspieszenie wypoczynku mięśni. Wskazania miejscowe
stanowią zmiany pourazowe, pooperacyjne, zaburzenia
trofiki mięśni i stany przeciążeniowe oraz różnego typu
obrzęki.
Fizykoterapia
Hydroterapia
Odciążenie jakie uzyskuje się przez zanurzenie ciała w
wodzie stwarza najlepsze warunki do reedukacji mięśni.
Mięśnie słabe o sile 2 (w skali Lovetta) przy pełnym
skurczu z łatwością uzyskują w wodzie efekt ruchowy. Poza
tym mięśnie słabe wykonując ruch w wodzie ćwiczą z
oporem.
Te dodatnie cechy ćwiczeń w wodzie wykorzystuje się do
zwiększenia zakresu ruchów w stawach. Ograniczenia
ruchów w stawach po urazach, złamaniach, długotrwałych
unieruchomieniach, plastykach itp. najłatwiej poddają się
ćwiczeniom czynnym i redresyjnym prowadzonym w
wodzie.
Nauka chodzenia w wodzie jest jednym z najłatwiejszych
sposobów ćwiczenia chodzenia.
Terapia zajęciowa
Działanie mające na celu przyspieszenie powrotu
utraconych funkcji narzadu ruchu lub ich kompensacji
przez wyrobienie funkcji zastępczych.
Znaczenie terapii zajęciowej w rehabilitacji polega na jej
wielostronnym oddziaływaniu. Jest to działanie:
•
Psychologiczne- odpowiednio dobrane, interesujące
pacjenta zajecia wypełniają czas, odwracają uwage od
codziennych problemów a także przywracaja choremu
wiarę we własne siły.
•
Fizyczne- pełni role czynnika leczniczego: w odniesieniu
do odcinka narzadu ruchu objetego schorzeniem, w
podtrzymywaniu sprawności ogólnej a także
usamodzielnianiu pacjenta.
•
Rozpoznawanie odnośnie przyszłych możliwości
zawodowych pacjenta.
Zaopatrzenie ortopedyczne
Zaopatrzenie
ortopedyczne
Zaopatrzenie ortopedyczne jest świadczeniem zdrowotnym
obejmującym całokształt działań mających ba celu
wyeliminowanie lub zmniejszeni dysfunkcji narządu ruchu
przez zaopatrywanie w przyrządy ortopedyczne
Zaopatrzenie
ortopedyczne
W ramach zaopatrzenia ortopedycznego
można wyróżnić następujące działy:
•
Protetyka
•
Ortotyka
•
Kalceotyka
•
Epitetyka
•
Adiuwatyka
Protetyka
Istota protetyki jest zmniejszenie za pomocą protez dysfunkcji
kończyn powstałych w wyniku ich amputacji lub braku
wrodzonego zwanego także amputacją.
Stopień efektywnego wykorzystania protezy zależy od:
•
Ogólnej wydolności psychicznej i fizycznej
•
Poziomu braku kończyny w kontekście zachowanych
sprawnych mięśni oraz stawów
•
Stanu kikuta tj. jego długości kształtu, umięśnienia
•
Zdolności dostosowawczych do wymogów posługiwania się
protezą
•
W dużym stopniu na efektywne wykorzystanie protezy
wpływa sama konstrukcja protezy
Proteza uda i podudzia
Ortotyka
To poprawianie, odtwarzanie, utrzymywanie lub
wykształcanie sprawności upośledzonego narządu ruchu za
pomocą ortez.
Rola ortotyki sprowadza się głownie do:
•
Kontroli ruchów w stawach w celu poprawy upośledzonej
czynności ruchowej, stabilizacji lub uzyskania korekcji
•
Podparcia masy ciała i odciążenia struktur anatomicznych.
Orteza stawu
kolanowego
Kalceotyka
Istota kalceotyki sprowadza się do zaopatrywania osób z
dysfunkcją stóp w obuwie ortopedyczne i wkładki
ortopedyczne w celach leczniczych jak i poprawy
sprawności. Kalceotyka obejmuje także przystosowanie
zwykłego obuwia do celów ortopedycznych.
Kalceotyka
Obuwie ortopedyczne
Wykonane jest zawsze wg. Indywidualnej miary z
uwzględnieniem koniecznych dostosowań do kształtu
stopy, korekcji jej ustawienia, odciążenia miejsc wrażliwych
oraz wyrównania skrócenia kończyny.
Podstawowe rodzaje obuwia ortopedycznego:
•
Korekcyjne- stosujemy w przypadku zniekształceń
odwracalnych stóp
•
Dopasowane do zniekształcenia stóp
•
Wyrównujące skrócenia kończyn
Epitetyka
Zajmuje się maskowaniem defektów kosmetycznych ciała
bez odtwarzania funkcji czynnościowych narządu.
Środkami maskującymi są przedmioty noszące nazwę
epitez.
Przykładowo epiteza tułowia przy bocznym skrzywieniu
kręgosłupa ma postać odpowiednio ukształtowanej
poduszki nadbudowującej grzbiet po stronie przeciwnej do
garbu żebrowego. W wyniku tego zostają uformowane
symetryczne i zaokrąglone plecy o tym samym stopniu
wygarbienia.
Rehabilitacja osób po urazach w
zależności od rodzaju uszkodzenia
Stłuczenia
Celem rehabilitacji jest zmniejszenie bólu, ograniczenie
wielkości oraz przyspieszenie wchłaniania krwiaka.
Początkowo wykonuje się:
- krioterapię
- prądy DD
- ultradźwięki
Po ustąpieniu ostrych objawów bólowych:
- masaże wirowe
- okłady z parafiny
- ćwiczenia w odciążeniu
Skręcenia
Celem rehabilitacji jest zapobieganie zanikom
mięśniowym, przywracanie siły mięśniowej.
Zabiegi w pierwszym okresie: krioterapia, prądy DD. Nie
wolno stosować ciepłolecznictwa.
W późniejszym okresie: diatermia krótkofalowa, parafina,
ćwiczenia izometryczne w odciążeniu, później czynne
wolne i z oporem.
Zwichnięcia
•
U osób leczonych czynnościowo (bez usztywnienia):
krioterapia, prądy DD, DKF
Po około 2 tygodniach: ćwiczenia czynne w odciążeniu. W
następnych 2-3 tygodniach stosuje się ćwiczenia
izometryczne, czynne wolne czynne z oporem; jeśli jest
taka konieczność – bierne.
Dodatkowo ćwiczenia ogólnokondycyjne.
•
U osób leczonych za pomocą unieruchomienia już w
pierwszym tygodniu stosuje się ćwiczenia izometryczne,
które prowadzi się przez cały czas rehabilitacji. Zwiększa
się tylko liczbę oraz siłę napięć. Następnie wprowadza się
ćw. kontralateralne i ipsilateralne.
Naderwanie mięśniowo-
ścięgniste
•
W czasie unieruchomienia przeciwwskazana jest
izometryczna praca mięśni. W tym czasie ćwiczymy tylko
obszary ciała nieobjęte opatrunkiem, przy czym nie mogą
być to ćwiczenia z dużym oporem.
•
Po zdjęciu unieruchomienia: DKF, prądy DD, parafina, ćw.
w odciążeniu, czynne wolne, później z oporem.
Złamania
Leczenie zachowawcze złamań
- najczęściej jest to opatrunek gipsowy
- takie leczenie oznacza, że część ciała pacjenta jest
unieruchomiona
- jeżeli natomiast złamanie dotyczy miednicy, czy kręgów
kręgosłupa, wyłączone z czynności ruchowej jest całe ciało
Złamania
Cele fizjoterapii w okresie unieruchomienia
•
zapobieganie w/w powikłaniom za pomocą:
ćwiczeń oddechowych
ćwiczenia izometryczne mięśni unieruchomionych
ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne
ćwiczenia z oporem
częste zmiany pozycji i ćwiczenia relaksacyjne
masaż odżywczy mięśni powyżej i poniżej
unieruchomienia, masaż kontralateralny
magnetoterapia, IR miejsc obok unieruchomienia
Złamania
•
w przypadku złamania miednicy i kręgosłupa:
wzmacnianie mięśni posturalnych
wzmacnianie obręczy barkowej
Rehabilitacja po zdjęciu
unieruchomienia
Cele:
- usunięcie powikłań jakie wystąpiły w trakcie leczenia
- powrót maksymalnej zdolności kończyny
- wytworzenie kompensacji – jeśli zmiany są utrwalone
-
pomoc w odzyskaniu sprawności psychicznej
Złamania
Leczenie czynnościowe złamań
•
Wyciągi - najczęściej przy złamaniach kości udowej
przez pierwsze 3 tygodnie prowadzi się ćwiczenia
izometryczne mięśnia czworogłowego kończyny
chorej (zaczyna się od około 1000 powtórzeń na
dobę
wszystkie ćwiczenia na kończynach
nieunieruchomionych
w 4-tym tygodniu ruchy bierne kończyny chorej
następnie włącza się ćwiczenia oporowe, które
wykonuje się od około 10 tygodnia
Złamania
•
zespolenie stabilne
Najczęściej stosowany jest aparat Ilizarowa .
Aparat Ilizarowa to zespolenie zewnętrzne, które
umożliwia pacjentowi chodzenie o kulach przez cały
okres leczenia, jednak po założeniu tego aparatu
ograniczeniem dla pacjenta może być ból, obecność
opatrunku, uszkodzenie tkanek miękkich. Aparat
taki umożliwia prowadzenie ćwiczeń czynnych
wolnych w pełnym zakresie już od pierwszego
tygodnia po operacji. Następnie włącza się ćw. w
odciążeniu. W 2-gim tygodniu zwiększa się zakres
ćwiczeń. W trzecim tygodniu ćwiczenia z lekkim
oporem, które następnie są stopniowo zwiększane.
Złamania
Innym sposobem operacyjnym zespalania
odłamów kostnych jest użycie:
•
płytek scalających – powikłaniem po tym typie operacji
mogą być stany zapalne okostnej, jeśli płytka zbyt mocno
przylega do kości.
•
drutów - które są wprowadzone przez jamę szpikową
stosowane przy zapaleniach kości długich lub szyjki kości
udowej. Najczęściej stosowane są druty Kirschnera.
•
śrub
•
pętli
KONIEC
Prezentacja opracowana w oparciu o „Ortopedię i
Rehabilitację Wiktora Degi” pod red. W. Marciniaka i A. Szulca.
Dziękujemy!