Specyfika rehabilitacji

ortopedycznej

Łukasz Chalusiak

Tomasz Baran

Podstawowe definicje

Rehabilitacja medyczna

Wg WHO

Rehabilitacja to kompleksowe postępowanie w

odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie

i psychicznie, które ma na celu przywrócenie

pełnej lub możliwej do osiągnięcia sprawności

fizycznej i psychicznej, zdolności do pracy i

zarobkowania oraz zdolności do brania czynnego

udziału w życiu społecznym.

Model współczesnej

rehabilitacji

1.

Powszechność

2.

Wczesność (zapoczątkowania)

3.

Kompleksowość

4.

Ciągłość

Ortopedia

orthos [

prosty

] + paideia [

wychowanie

] =

„Ortopedia„

Nickolas Andre 1741

Ortopedia

Jest specjalizacją lekarską zajmującą się

nieprawidłowościami w zakresie czynności i

kształtu narządu ruchu, powstałych w

wyniku różnych przyczyn:

prof. Wiktor Dega( rozdział 2/7- zadania

ortopedii

•

wady wrodzone

•

zaburzenia wzrostowe

•

choroby nabyte

•

skutki urazów

•

nieszczęśliwe wypadki

„Przełom

Hipokratesowski”

„Należy pamiętać, że ćwiczenia

wzmacniają, a nieczynność

osłabia ciało„

Hipokrates- „O chirurgii”

Osiągnięcia

Hipokratesa

•

opisy i rysunki prymitywnych :

-

protez

,

-

aparatów ortopedycznych

-

obuwia do korygowania wad

wrodzonych kończyn dolnych

(stopa końsko-szpotawa, stopa wydrążona itd.

•

wprowadził

leczenie wyciągiem

w złamaniach

kończyn,
zwichnięciach stawów jak i w leczeniu bocznych

skrzywień
kręgosłupa.

•

w złamaniach zalecał

unieruchomienie w łupkach

,

a następnie
bandaży przesyconych krochmalem i woskiem

•

stosowanie ćwiczeń

mających zapobiec

następstwom
unieruchomienia

•

Ogólne cele rehabilitacji

w ortopedii:

•

przywrócenie pacjenta do normalnej aktywności

•

zmniejszanie bólu

•

zmniejszanie obrzęku

•

przywracanie zakresu ruchu oraz siły mięśniowej

•

przywracanie samodzielności

•

doprowadzanie do jak najszybszej pionizacji

Badanie narządu ruchu

W ortopedii jak we wszystkich specjalnościach
lekarskich badanie chorego ma dostarczyć
podstawy do rozpoznania rodzaju i rozległości
niedomagań oraz ustalenia programu leczenia.

Wywiad

Rozmowa z chorym lub jego otoczeniem pozwala

terapeucie zapoznać się z poglądem chorego na powstanie

u niego choroby, jej przebieg, skutki fizyczne, psychiczne

społeczne i zawodowe na skuteczność dotychczasowego

leczenia i na nadzieję, jaką chory wiąże z obecnym

zgłoszeniem się do terapeuty.

Oglądanie

Oglądanie chorego rozpoczyna się w chwili jego wejścia do

gabinetu (wygląd chorego zdrowy, schorzały, obolały, jego

sposób trzymania się , chodzenia, siadania, rozbierania się,

układania na stole badań).

Objawy, które mogą naprowadzić na właściwe rozpoznanie:

•

zniekształcenia kończyn i tułowia

•

dysproporcja wielkości i długości poszczególnych części

ciała

•

asymetrie w budowie lewej i prawej strony ciała

•

braki części kończyn

•

przerost i zanik określonych grup mięśniowych

•

zmiany koloru skóry

Badanie dotykiem

Podczas badania palpacyjnego terapeuta powinien zwrócić

uwagę na:

•

temperaturę powierzchni ciała

•

wrażliwość tkanek

•

napięcie mięśni

•

zgrubienia tkankowe

•

ocena topograficzna

•

tarcia tkankowe

•

wyczuwanie małych ruchów

Ocena zmian statyczno-

dynamicznych

Ocena kinetyczna powinna dać rozeznanie w rozległości i w

rodzaju braków kinetycznych a za razem ustalić jakie są

ich następstwa dla ogólnej sprawności badanego oraz jego

zdolności do wykonywania codziennych czynności jak:

chodzenie, siadanie, wstawanie, ubieranie się, jedzenie,

itd. Oraz dla czynności wymaganych w określonym

zawodzie, np. dźwiganie pchanie, klękanie, schylanie się,

precyzyjność ruchów chwytnych.

Pomiary długości i

obwodów kończyn

W badaniu chorego stosujemy pomiar długości

orientacyjnej, funkcjonalnej, bezwzględnej i względnej

kończyny.

•

Pomiar orientacyjny – często wystarczy stwierdzenie

faktu skrócenia kończyny przez optyczne porównanie

długości obu kończyn.

•

Pomiar funkcjonalny – dokonujemy go w pozycji

stojącej. Orientacyjny pomiar można zamienić w ściślejszy

wymierzając różnicę długości za pomocą podkładania

deseczek pod skróconą kończynę, aż do wyrównania

poziomu.

Pomiary długości i

obwodów kończyn

Pomiar taśmą centymetrową – taśmą centymetrową

możemy ustalić samą długość kończyn.

Pomiary długości dotyczą:

•

Długości względnej - czyli ze stawem, którym badana

kończyna łączy się z obręczą barkową lub biodrową.

•

Długości bezwzględnej - to pomiar długości bez w/w

stawu.

•

Długości absolutnej - to długość do najbardziej

wysuniętego punktu kończyny (w KG – opuszek 3 palca; w

KD – opuszek palucha).

•

Długości odcinkowej - określa długość części kończyny.

Podczas badania wykonuje się pomiar strony lewej i

prawej, a następnie się je porównuje.

Pomiary długości i

obwodów kończyn

Pomiary obwodów są to pomiary służące do oceny

ubytków lub przyrostów masy mięśniowej. Pomiary w

stawach służą do wykrywania zmian zapalno-wysiękowych

(w chorym stawie obwód jest zwiększony). Pomiary te

wykonuje się częściej niż liniowe

Technika badania

narządów ruchu

Badanie ruchów kończyn

Badanie to ma wykazać jakim zakresem ruchów dysponuje

dany staw oraz jakim zakresem potrafi badany posłużyć

się. W zwykłych warunkach zakres ruchów biernych

praktycznie pokrywa się z zakresem ruchów czynnych, w

stanach patologicznych mogą istnieć jednak duże różnice.

Określanie zakresu ruchów

w stawach

Obejmuje:

•

Badanie ruchów w stawach kkd

•

Badanie ruchów w stawach kkg

•

Badanie ruchów kręgosłupa

Obecnie najczęstszym sposobem pomiaru i zapisu zakresu

ruchów w stawach jest metoda SFTR.

Nazwa metody:

S – sagital – płaszczyzna strzałkowa

F – frontal – pł. czołowa

T – transverse – pł. poprzeczna

R – rotation – pł. skrętna

Pomiar metodą SFTR

Pozycją wyjściową do pomiaru jest neutralne zero. Jest to

takie ustawienie stawów, jakie przyjmują one u człowieka

w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi

wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji, skierowanymi dłońmi

do przodu.

 

Pomiar zapisuje się za pomocą 3 liczb wg schematu:

•

ruchy wyprostu i ruchy od ciała zapisuje się jako pierwsze

•

ruchy zgięcia i ruchy do ciała zapisuje się jako ostatnie

•

pozycja wyjściowa (0) zapisywana jest w środku tego

złożonego z 3 liczb członu 

•

skłony i skręty głowy oraz kręgosłupa w lewą stronę

zapisywane są jako pierwsze, a w prawą – jako ostatnie

Przykładowy zapis ruchu w

stawie biodrowym (wyprost i

zgięcie):

S - 10° - 0° - 120°

Badanie ruchów

kręgosłupa

Przykład

Odc. szyjny:

Zgięcie mierzymy od guzowatości potylicznej do wyrostka

C7.

Wyprost: pomiar od szczytu bródki do wcięcia rękojeści

mostka.

Zgięcie boczne: od wyrostka sutkowatego kości skroniowej

do wyrostka barkowego łopatki.

Skręt: od szczytu bródki do wyrostka barkowego łopatki.

 

Badania ruchowych

sprawności mięśni

Ocena ruchowych sprawności musi objąć ich różne

odmiany, jak chód, bieganie, siadanie, wstawanie z krzesła

, podłogi , wykonywanie określonych, złożonych czynności.

W wykonaniu jakiegoś ruchu nie ma izolowanego działania

pojedynczego mięśnia, zawsze włączają się jeszcze inne

mięśnie.

Stwierdzenie faktu działania określonego mięśnia nie

wystarczy klinicyście. Chce on jeszcze znać siłę działania,

którą można określić dynamometrem lub ergometrem.

Wymaga to specjalnych przyrządów oraz dużej

umiejętności w posługiwaniu się nimi. Dlatego podstawową

metodą oceny siły mięśni jest test Lovetta.

Na czym polega test

Lovetta?

Jest to metoda oceny siły mięśni szkieletowych w skali 6-

stopniowej, tj. od 0

o

do 5

o.

Metoda ta polega na ocenie siły

skurczu izometrycznego lub izotonicznego mięśnia,

aktywizowanego czynnie przez badanego, bez pokonania

jakiegoś oporu lub z pokonaniem.

Siła mięśnia

Punkty

Brak czynnego skurczu

0

Ślad czynnego skurczu

1

Zdolność wykonania ruchu czynnego odcinkiem

kończyny z wyeliminowaniem siły grawitacji

2

Zdolność wykonania ruchu czynnego odcinkiem

kończyny z pokonaniem siły grawitacji

3

Zdolność wykonania ruchu czynnego z

pokonaniem niewielkiego oporu

4

Zdolność wykonania ruchu czynnego z

pokonaniem maksymalnego oporu. Siła
mięśnia normalna.

5

Ocena chodu

patologicznego

Ocena chodu w ortopedii ma duże znaczenie

rozpoznawcze i pozwala na spostrzeżenie objawów

których nie zauważamy przy badaniu chorego w

pozycji leżącej, czy stojącej. Chód należy ponadto

oceniać w różnych warunkach, ponieważ ich

zmiana, jak np. bieg, schodzenie w dół, lub

wchodzenie po schodach ujawnia nieraz defekty

nieuchwytne w chodzie płaskim

Odchylenia od chodu prawidłowego mogą być

spowodowane wieloma czynnikami:

•

Ból spowodowany procesem chorobowym lub urazem
kończyny dolnej lub tułowia

•

Zmiany patologiczne w układzie kostno-stawowym

•

Zmiany układu nerwowo mięśniowego.

Rehabilitacja w

ortopedii

Rehabilitacja w ortopedii

Podstawowym środkiem medycznej rehabilitacji chorych z

uszkodzeniami narządu ruchu są ćwiczenia ruchowe

stosowane w postaci gimnastyki leczniczej i terapii

zajęciowej oraz psychoterapia. Pomocniczymi środkami

leczniczymi są: fizykoterapia, zaopatrzenie ortopedyczne

(aparaty, protezy, sprzęt pomocniczy do samoobsługi),

środki farmakologiczne i korekcyjne zabiegi opreacyjne.

Kinezyterapia

Kinezyterapia obejmuje zespół odpowiednio

dobranych ćwiczeń fizycznych – gimnastyki

leczniczej, które mają na celu zwiększenie

zakresu ruchu w stawach, zwiększenie siły

mięśniowej oraz podniesienie sprawności ogólnej

osób chorych lub niepełnosprawnych.

Kinezyterapia

Ćwiczenia bierne

Celem ich jest utrzymanie lub poprawa zakresu ruchu w

stawach, zabezpieczenie przed powstawaniem

przykurczeń, zniekształceń, zachowanie pamięci ruchowej,

ochrona przed powstawaniem odleżyn. Mają na celu

niedopuszczenie do obkurczania się torebki stawowej czy

więzadeł lub skrócenia mięśni.

Odmianą ćwiczeń biernych są ćwiczenia redresyjne

stosowane w przypadkach zaistniałych już przykurczów i

ograniczenia ruchów w stawie. Przygotowanie do ćwiczeń

redresyjnych stanowią zabiegi fizykoterapeutyczne, które

przyczyniają się do rozluźnienia tkanek miękkich

okołostawowych.

Kinezyterapia

Ćwiczenia czynne

-

ćwiczenia izometryczne – stosowane u pacjentów

pozostających dłuższy czas w opatrunkach

unieruchamiających lub po zabiegach operacyjnych w

okresie, kiedy ruch w stawach jest jeszcze

przeciwwskazany.

-

ćwiczenia prowadzone (ruch prowadzony przez terapeutę,

zapoczątkowany przez pacjenta i wykonywany z jego

udziałem). Wykonywane gdy mięśnie są zbyt słabe by

pokonać masę własnej kończyny. Stosowane w celu

reedukacji jakiegoś ruchu.

Kinezyterapia

Ćwiczenia czynne

-

ćwiczenia w odciążeniu, których cechą jest zmniejszenie

masy ciała, co przy słabej sile mięśniowej, stwarza lepsze

warunki do wykonania ruchu.

-

ćwiczenia czynne wolne – u chorych, których siła

mięśniowa wynosi co najmniej 3 wg Lovetta. Celem tych

ćwiczeń jest utrzymanie lub zwiększenie siły mięśniowej i

zakresu ruchów w stawach, koordynacji i precyzji oraz

ogólnej sprawności ruchowej.

- ćwiczenia oporowe – mają na celu zwiększenie siły i

wytrzymałości mięśni

Kinezyterapia

Rodzaje ćwiczeń w zależności od siły mięśniowej

Siła mięśniowa wg

testu Lovetta

Rodzaje ćwiczeń

0

Ćwiczenia bierne lub czynno-

bierne

1

Ćwiczenia czynne prowadzone
i izometryczne

2

Ćwiczenia w odciążeniu i

izometryczne

3

Ćwiczenia czynne wolne

4 - 5

Ćwiczenia oporowe

Kinezyterapia

Ćwiczenia ogólnie usprawniające – kondycyjne

Mają na celu poprawić ogólną sprawność pacjenta, która

na ogół jest obniżona z powodu długotrwałej choroby i

unieruchomienia. Korzystanie z kul lub zaopatrzenia

ortopedycznego wymaga często znacznie większego

wydatku energetycznego niż poruszanie się osób

zdrowych. W programie ćwiczeń powinno się uwzględniać

rozgrzewkę, ćwiczenia oddechowe i izometryczne,

różnorodne ćwiczenia ruchowe oraz ćwiczenia

relaksacyjne.

Kinezyterapia

Ćwiczenia adaptacyjne

Mają za zadanie przystosowanie pacjenta do życia z

niepełnosprawnością. Osłabienie na stałe funkcji jakiejś

części narządu ruchu może być zastąpione częściowo na

drodze kompensacji przez część symetryczną albo przez

zupełnie inny narząd. I tak przy uszkodzeniu kończyn

dolnych należy wzmacniać mięśnie tułowia i kończyn

górnych, o tyle, aby przy użyciu kul mogły przenosić

bezwładny odcinek ciała.

Kinezyterapia

Sprzęt pomocniczy do chodzenia

•

Balkonik do nauki chodzenia zapewnia choremu

stabilność, ułatwia podpieranie się z użyciem przedramion,

można przesuwać go po ziemi na kółkach.

•

Kule i laski jako przedłużenie kończyny górnej służą do

podparcia, utrzymania równowagi, odciążenia tułowia i

kończyn dolnych. Stosowane są przejściowo, np. w stanach

pourazowych, bądź na stałe przy nieodwracalnych

schorzeniach kończyn. Najczęściej stosowane są kule

łokciowe.

Laskę trzyma się w ręce po stronie przeciwnej niż

uszkodzona kończyna dolna, ponieważ przeniesienie masy

ciała na laskę następuje w momencie unoszenia do przodu

kończyny chorej.

Balkonik

Kule łokciowe

Kinezyterapia

Chodzenie o kulach

•

Naukę rozpoczyna się od prawidłowego trzymania kul,

właściwego przenoszenia ich do przodu, z odpowiednim

przesuwaniem masy ciała.

•

Dobór kroku uzależniony jest od rodzaju schorzenia i

zaopatrzenia ortopedycznego kończyn dolnych oraz

ogólnej sprawności pacjenta.

•

Bardzo ważne jest indywidualne dobranie rytmu chodu dla

każdego pacjenta zależnie od jego stanu oraz wyuczenie

kilku sposobów chodzenia w celu uniknięcia przemęczenia

mięśni.

•

Ważne jest również opanowanie różnorodnego tempa

chodu, przydatnego na otwartych przestrzeniach i w

pomieszczeniach zamkniętych

Kinezyterapia

Przykłady podstawowych rodzajów kroków przy

chodzeniu o kulach:

•

Chód czteromiarowy naprzemienny – polega na

przenoszeniu do przodu kuli prawej, następnie nogi lewej,

kuli lewej i nogi prawej. Przy tego rodzaju krokach istnieją

stale 3 punkty podparcia dla ciała: jedna kończyna dolna i

2 kule lub 2 kończyny dolne i jedna kula. Stwarza to dobre

warunki statyczne i zapewnia bezpieczeństwo chodu.

•

Chód trójmiarowy – chory przenosi najpierw jedną,

potem drugą kulę do przodu, następnie obie nogi

jednocześnie.

Kinezyterapia

Zabawy, gry i sport

Stanowią ważny czynnik w usprawnianiu pacjentów z

dysfunkcjami narządu ruchu.

•

Zabawy najczęściej stosowane są w leczniczym

usprawnianiu dzieci, dla których zabawa jest naturalną

formą aktywności.

•

Gry ruchowe stosowane są u młodzieży i dorosłych.

Oprócz rozrywki następuje tu czynnik emocjonalny i

ambicjonalny, chęć wygranej.

•

Sport jest bardzo skuteczną formą osiągania fizycznej i

psychicznej sprawności przez osoby z różnymi rodzajami

dysfunkcji, równocześnie przyczynia się do lepszej

integracji społecznej.

Fizykoterapia

W leczniczym usprawnianiu spełnia rolę czynnika

pomocniczego. Stosuje się ją przed, w czasie, albo po

ruchowych ćwiczeniach leczniczych, rzadko jako

podstawowy zabieg leczenia zachowawczego.

W dysfunkcjach narządu ruchu najczęściej stosowane są

następujące zabiegi fizykoterapeutyczne…

 

Fizykoterapia

Elektroterapia

•

Prąd stały.

Działa stymulująco na zakończenia nerwów czuciowych,

ruchowych, układ autonomiczny oraz bezpośrednio na

włókna mięśniowe. Może wywierać działanie

przeciwbólowe lub pobudzające.

Jonoforeza.

Najczęściej stosowane są leki przeciwbólowe i

przeciwzapalne. np. Naproxen (-), Diclofenac (-), Novocaina

lub Xylocaine (+)

Fizykoterapia

Elektroterapia

•

Prądy diadynamiczne (DD)

Wywołują przekrwienie tkanek i poprawę trofiki przez

rozszerzenie naczyń krwionośnych. Mają działanie

przeciwbólowe.

 

•

Prądy interferencyjne.

Celem ich działania jest zmniejszenie pobudliwości bólowej,

poprawa trofiki tkanek, działanie na układ wegetatywny

(przekrwienie głębokich warstw, zwiększenie przepływu w

naczyniach limfatycznych, działanie tonizujące napięcie

naczyń krwionośnych. Wskazania do stosowania prądów

interferencyjnych to m.in.: obrzęki pourazowe, przykurcze

stawów, zmiany bliznowate, zaniki mięśni, dyskopatie,

pourazowe zespoły Sudecka.

Fizykoterapia

Elektroterapia

•

Pole elektryczne wielkiej częstotliwości – diatermia

krótkofalowa (DKF)

Polega na wytwarzaniu ciepła w tkankach głębiej

położonych, co daje efekt przeciwbólowy, rozkurczowy i

przeciwzapalny. Stosowane jest w ostrych i przewlekłych

stanach zapalnych stawów, torebek stawowych, tkanki

łącznej, mięśniowej, oraz w stanach pourazowych.

 

•

Terapia impulsowym polem magnetycznym (Terapuls)

Daje efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny,

przeciwobrzękowy oraz przyspieszenie wchłaniania

krwiaków w stanach pourazowych. Można stosować w

przypadkach zespolenia metalem.

Fizykoterapia

Magnetoterapia

Terapia pulsującym polem magnetycznym o małej

częstotliwości stosowana jest w leczeniu pourazowych

schorzeń narządu ruchu, szczególnie złamań kości z

opóźnionym zrostem, niegojących się ran i owrzodzeń,

uszkodzeń stawów i sąsiednich tkanek, w chorobie

zwyrodnieniowej i stanach zapalnych stawów. Powoduje

uśmierzenie bólu i rozluźnienie napiętych mięśni. Można ją

stosować pomimo zespolenia kości metalem.

Fizykoterapia

Światłolecznictwo

•

Promieniowanie podczerwone (IR). Źródłem

promieniowania IR jest lampa Sollux. Naświetlanie lampą

Sollux stosuje się w przewlekłych stanach pourazowych,

bólowych i zapalnych lub jako przygotowanie do ćwiczeń.

•

Laseroterapia.

Wskazania do laseroterapii w ortopedii:

- urazy w medycynie sportowej

- przewlekłe stany zapalne ścięgien i powięzi

- choroby zwyrodnieniowe stawów

- utrudniony zrost kostny

- dyskopatie

- zespoły przeciążenia mięśni i tkanek miękkich

Fizykoterapia

Ultradźwięki

Stosuje się w leczeniu zmian zniekształcających stawów w

stanach zapalnych stawów, torebek stawowych, ścięgien,

mięśni, nerwów. Również jako środek przeciwbólowy w

bólach fantomowych po amputacjach, w bólach mięśni lub

blizn.

Fizykoterapia

Termoterapia

•

Parafinoterapia. Stosowana w przykurczach w celu

rozluźnienia tkanek, bliznach, zrostach pooperacyjnych,

porażeniach wiotkich, w chorobach gośćcowych.

 

•

Krioterapia. Ma działanie przeciwobrzękowe. Po krioterapii

pacjent może korzystać z kinezyterapii (tzw. kriokineza –

czyli leczenie ruchem ułatwione przez efekt schłodzenia).

Wskazania to m.in.: choroba zwyrodnieniowa stawów,

dyskopatie, urazy stawów i tkanek miękkich, zapalenie

okołostawowe i ścięgien torebki stawowej, zespół Sudecka.

Fizykoterapia

Masaż

Wskazania ogólne do stosowania masażu to: poprawa

ukrwienia i rozluźnienie tkanek, bóle mięśniowe,

przyspieszenie wypoczynku mięśni. Wskazania miejscowe

stanowią zmiany pourazowe, pooperacyjne, zaburzenia

trofiki mięśni i stany przeciążeniowe oraz różnego typu

obrzęki.

Fizykoterapia

Hydroterapia

Odciążenie jakie uzyskuje się przez zanurzenie ciała w

wodzie stwarza najlepsze warunki do reedukacji mięśni.

Mięśnie słabe o sile 2 (w skali Lovetta) przy pełnym

skurczu z łatwością uzyskują w wodzie efekt ruchowy. Poza

tym mięśnie słabe wykonując ruch w wodzie ćwiczą z

oporem.

Te dodatnie cechy ćwiczeń w wodzie wykorzystuje się do

zwiększenia zakresu ruchów w stawach. Ograniczenia

ruchów w stawach po urazach, złamaniach, długotrwałych

unieruchomieniach, plastykach itp. najłatwiej poddają się

ćwiczeniom czynnym i redresyjnym prowadzonym w

wodzie.

Nauka chodzenia w wodzie jest jednym z najłatwiejszych

sposobów ćwiczenia chodzenia.

Terapia zajęciowa

Działanie mające na celu przyspieszenie powrotu

utraconych funkcji narzadu ruchu lub ich kompensacji

przez wyrobienie funkcji zastępczych.

Znaczenie terapii zajęciowej w rehabilitacji polega na jej

wielostronnym oddziaływaniu. Jest to działanie:

•

Psychologiczne- odpowiednio dobrane, interesujące

pacjenta zajecia wypełniają czas, odwracają uwage od

codziennych problemów a także przywracaja choremu

wiarę we własne siły.

•

Fizyczne- pełni role czynnika leczniczego: w odniesieniu

do odcinka narzadu ruchu objetego schorzeniem, w

podtrzymywaniu sprawności ogólnej a także

usamodzielnianiu pacjenta.

•

Rozpoznawanie odnośnie przyszłych możliwości

zawodowych pacjenta.

Zaopatrzenie ortopedyczne

Zaopatrzenie

ortopedyczne

Zaopatrzenie ortopedyczne jest świadczeniem zdrowotnym

obejmującym całokształt działań mających ba celu

wyeliminowanie lub zmniejszeni dysfunkcji narządu ruchu

przez zaopatrywanie w przyrządy ortopedyczne

Zaopatrzenie

ortopedyczne

W ramach zaopatrzenia ortopedycznego

można wyróżnić następujące działy:

•

Protetyka

•

Ortotyka

•

Kalceotyka

•

Epitetyka

•

Adiuwatyka

Protetyka

Istota protetyki jest zmniejszenie za pomocą protez dysfunkcji

kończyn powstałych w wyniku ich amputacji lub braku

wrodzonego zwanego także amputacją.

Stopień efektywnego wykorzystania protezy zależy od:

•

Ogólnej wydolności psychicznej i fizycznej

•

Poziomu braku kończyny w kontekście zachowanych

sprawnych mięśni oraz stawów

•

Stanu kikuta tj. jego długości kształtu, umięśnienia

•

Zdolności dostosowawczych do wymogów posługiwania się

protezą

•

W dużym stopniu na efektywne wykorzystanie protezy

wpływa sama konstrukcja protezy

Proteza uda i podudzia

Ortotyka

To poprawianie, odtwarzanie, utrzymywanie lub

wykształcanie sprawności upośledzonego narządu ruchu za

pomocą ortez.

Rola ortotyki sprowadza się głownie do:

•

Kontroli ruchów w stawach w celu poprawy upośledzonej

czynności ruchowej, stabilizacji lub uzyskania korekcji

•

Podparcia masy ciała i odciążenia struktur anatomicznych.

Orteza stawu
kolanowego

Kalceotyka

Istota kalceotyki sprowadza się do zaopatrywania osób z

dysfunkcją stóp w obuwie ortopedyczne i wkładki

ortopedyczne w celach leczniczych jak i poprawy

sprawności. Kalceotyka obejmuje także przystosowanie

zwykłego obuwia do celów ortopedycznych.

Kalceotyka

Obuwie ortopedyczne

Wykonane jest zawsze wg. Indywidualnej miary z

uwzględnieniem koniecznych dostosowań do kształtu

stopy, korekcji jej ustawienia, odciążenia miejsc wrażliwych

oraz wyrównania skrócenia kończyny.

Podstawowe rodzaje obuwia ortopedycznego:

•

Korekcyjne- stosujemy w przypadku zniekształceń

odwracalnych stóp

•

Dopasowane do zniekształcenia stóp

•

Wyrównujące skrócenia kończyn

Epitetyka

Zajmuje się maskowaniem defektów kosmetycznych ciała

bez odtwarzania funkcji czynnościowych narządu.

Środkami maskującymi są przedmioty noszące nazwę

epitez.

Przykładowo epiteza tułowia przy bocznym skrzywieniu

kręgosłupa ma postać odpowiednio ukształtowanej

poduszki nadbudowującej grzbiet po stronie przeciwnej do

garbu żebrowego. W wyniku tego zostają uformowane

symetryczne i zaokrąglone plecy o tym samym stopniu

wygarbienia.

Rehabilitacja osób po urazach w

zależności od rodzaju uszkodzenia

Stłuczenia

Celem rehabilitacji jest zmniejszenie bólu, ograniczenie

wielkości oraz przyspieszenie wchłaniania krwiaka.

Początkowo wykonuje się:

- krioterapię

- prądy DD

- ultradźwięki

Po ustąpieniu ostrych objawów bólowych:

- masaże wirowe

- okłady z parafiny

- ćwiczenia w odciążeniu

Skręcenia

Celem rehabilitacji jest zapobieganie zanikom

mięśniowym, przywracanie siły mięśniowej.

Zabiegi w pierwszym okresie: krioterapia, prądy DD. Nie

wolno stosować ciepłolecznictwa.

W późniejszym okresie: diatermia krótkofalowa, parafina,

ćwiczenia izometryczne w odciążeniu, później czynne

wolne i z oporem.

Zwichnięcia

•

U osób leczonych czynnościowo (bez usztywnienia):

krioterapia, prądy DD, DKF

Po około 2 tygodniach: ćwiczenia czynne w odciążeniu. W

następnych 2-3 tygodniach stosuje się ćwiczenia

izometryczne, czynne wolne czynne z oporem; jeśli jest

taka konieczność – bierne.

Dodatkowo ćwiczenia ogólnokondycyjne.

•

U osób leczonych za pomocą unieruchomienia już w

pierwszym tygodniu stosuje się ćwiczenia izometryczne,

które prowadzi się przez cały czas rehabilitacji. Zwiększa

się tylko liczbę oraz siłę napięć. Następnie wprowadza się

ćw. kontralateralne i ipsilateralne.

Naderwanie mięśniowo-

ścięgniste

•

W czasie unieruchomienia przeciwwskazana jest

izometryczna praca mięśni. W tym czasie ćwiczymy tylko

obszary ciała nieobjęte opatrunkiem, przy czym nie mogą

być to ćwiczenia z dużym oporem.

•

Po zdjęciu unieruchomienia: DKF, prądy DD, parafina, ćw.

w odciążeniu, czynne wolne, później z oporem.

Złamania

Leczenie zachowawcze złamań

- najczęściej jest to opatrunek gipsowy

- takie leczenie oznacza, że część ciała pacjenta jest

unieruchomiona

- jeżeli natomiast złamanie dotyczy miednicy, czy kręgów

kręgosłupa, wyłączone z czynności ruchowej jest całe ciało

Złamania

Cele fizjoterapii w okresie unieruchomienia

•

zapobieganie w/w powikłaniom za pomocą:



ćwiczeń oddechowych



ćwiczenia izometryczne mięśni unieruchomionych



ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne



ćwiczenia z oporem



częste zmiany pozycji i ćwiczenia relaksacyjne



masaż odżywczy mięśni powyżej i poniżej
unieruchomienia, masaż kontralateralny



magnetoterapia, IR miejsc obok unieruchomienia

Złamania

•

w przypadku złamania miednicy i kręgosłupa:



wzmacnianie mięśni posturalnych



wzmacnianie obręczy barkowej

Rehabilitacja po zdjęciu

unieruchomienia

Cele:

- usunięcie powikłań jakie wystąpiły w trakcie leczenia

- powrót maksymalnej zdolności kończyny

- wytworzenie kompensacji – jeśli zmiany są utrwalone

-

pomoc w odzyskaniu sprawności psychicznej

Złamania

Leczenie czynnościowe złamań

•

Wyciągi - najczęściej przy złamaniach kości udowej



przez pierwsze 3 tygodnie prowadzi się ćwiczenia
izometryczne mięśnia czworogłowego kończyny
chorej (zaczyna się od około 1000 powtórzeń na
dobę



wszystkie ćwiczenia na kończynach
nieunieruchomionych



w 4-tym tygodniu ruchy bierne kończyny chorej



następnie włącza się ćwiczenia oporowe, które
wykonuje się od około 10 tygodnia

Złamania

•

zespolenie stabilne

Najczęściej stosowany jest aparat Ilizarowa .

Aparat Ilizarowa to zespolenie zewnętrzne, które

umożliwia pacjentowi chodzenie o kulach przez cały

okres leczenia, jednak po założeniu tego aparatu

ograniczeniem dla pacjenta może być ból, obecność

opatrunku, uszkodzenie tkanek miękkich. Aparat

taki umożliwia prowadzenie ćwiczeń czynnych

wolnych w pełnym zakresie już od pierwszego

tygodnia po operacji. Następnie włącza się ćw. w

odciążeniu. W 2-gim tygodniu zwiększa się zakres

ćwiczeń. W trzecim tygodniu ćwiczenia z lekkim

oporem, które następnie są stopniowo zwiększane.

Złamania

Innym sposobem operacyjnym zespalania

odłamów kostnych jest użycie:

•

płytek scalających – powikłaniem po tym typie operacji

mogą być stany zapalne okostnej, jeśli płytka zbyt mocno

przylega do kości.

•

drutów - które są wprowadzone przez jamę szpikową

stosowane przy zapaleniach kości długich lub szyjki kości

udowej. Najczęściej stosowane są druty Kirschnera.

•

śrub

•

pętli

KONIEC

Prezentacja opracowana w oparciu o „Ortopedię i

Rehabilitację Wiktora Degi” pod red. W. Marciniaka i A. Szulca.

Dziękujemy!