GWSH, Kierunek: Fizjoterapia

Przedmiot: Fizjologia człowieka

ćwiczenie 8 : autonomiczny układ nerwowy
1. Część współczulna (sympatyczna) układu

autonomicznego

2. Część przywspółczulna (parasympatyczna)

układu autonomicznego

3. Działanie impulsacji współczulnej i

przywspółczulnej

Autonomiczny układ nerwowy (wegetatywny) unerwia
narządy wewnętrzne. Praca tego układu nie podlega woli.

•

Autonomiczny układ nerwowy, układ hormonalny i układ immunologiczny
zapewniają obronę i adaptację do czynników zakłócających homeostazę.

•

Autonomiczny układ nerwowy moduluje czynność układu immunologicznego i
odporność organizmu - narządy i komórki immunoaktywne unerwiane są przez
układ autonomiczny.

•

Efekt psychosomatyczny to oddziaływanie mózgu (w tym układu autonomicznego)
na narządy wewnętrzne. Obserwuje się wpływ stanu psychicznego na
samopoczucie a także na przebieg choroby: np.: placebo lub leczenie techniką
psychoterapii może mieć korzystny wpływ,
przeciwnie – działa niekorzystnie w stanach depresji
psychicznej.

•

Odpowiedź układu autonomicznego jest czułym i niezależnym od woli wskaźnikiem
stanów emocjonalnych np. przyspieszenie rytmu serca, zmiana ciśnienia
tętniczego, rozszerzenie lub zwężenie naczyń twarzy, rozszerzenie źrenic,
pobudzenie gruczołów potowych, zmiana perystaltyki przewodu pokarmowego,
mimowolne oddawanie moczu.

(Wariograf – wykrywacz kłamstw – służy do rejestracji skrywanego napięcia

emocjonalnego).

Wzmożona aktywność części współczulnej układu autonomicznego
występuje:
- dominacja procesów katabolizmu i wydatków energetycznych.
- w sytuacjach alarmowych, w stanach zagrożenia.
- podczas stresu i wysiłku fizycznego,
- w przebiegu reakcji emocjonalno-obronnej „walki lub ucieczki”
Sposób działania części współczulnej:
- wzmaga dopływ krwi wraz z tlenem i substancjami odżywczymi do
pracujących tkanek
- przyspiesza rytm pracy serca
- zwiększa kurczliwość mięśnia sercowego i pojemność minutową serca
- zwiększa ciśnienie tętnicze
- mobilizuje zapasy energetyczne organizmu
- podnosi poziom glukozy i wolnych
kwasów tłuszczowych we krwi

Część współczulna (sympatyczna) układu autonomicznego

piersiowo - lędźwiowa

• Ośrodki leżą w rogach bocznych substancji szarej

piersiowego i lędźwiowego odcinka rdzenia

kręgowego Th1 – L3

• Z ośrodków tych wychodzą neurony przedzwojowe, które

docierają do zwojów współczulnych pnia współczulnego

• Ze zwojów pnia współczulnego wychodzą długie neurony

zazwojowe, unerwiają mięśnie gładkie naczyń oraz gruczoły

i komórki mięśni gładkich skóry

• Zwoje współczulne w części szyjnej, piersiowej i brzusznej

unerwiają wszystkie tkanki i narządy głowy, szyi, klatki

piersiowej, jamy brzusznej, narządy miednicy mniejszej i

narządy płciowe

• Neurony przedzwojowe są cholinergiczne, białe -

mielinowe

• Neurony zazwojowe są adrenergiczne, szare -

bezmielinowe

Część przywspółczulna (parasympatyczna) układu

autonomicznego

czaszkowo - krzyżowa

• ośrodki są zlokalizowane w czaszce:
n.III okoruchowy
n.VII twarzowy
n.IX językowo-gardłowy
n.X błędny (stanowi 90% wszystkich włókien przywspółczulnych)

• oraz w części krzyżowej rdzenia kręgowego – segmenty S2 – S4

• Z ośrodków wychodzą długie, mielinowe wypustki

przedzwojowe, które docierają do zwojów

• Zwoje leżą w pobliżu unerwianego narządu

• Neurony zazwojowe mają krótkie wypustki

• Zarówno n.przedzwojowe jak i n.zazwojowe działają przez

transmiter cholinergiczny

Działanie impulsacji współczulnej i przywspółczulnej

Układ autonomiczny

Część współczulna

Część

przywspółczulna

Oko:
Mięśnie tęczówki
– szerokość źrenicy
– mięsień rzęskowy
Gruczoł łzowy:
– wydzielanie

rozszerza
rozkurcza

––

zwęża
kurczy

pobudza

Serce
Układ przewodzący
– częstość skurczów
– przewodnictwo
Mięsień sercowy
– siła skurczów
Naczynia wieńcowe
– przepływ krwi

przyśpiesza
przyśpiesza

zwiększa

zwiększa

zwalnia
zwalnia

zmniejsza

zwiększa

Naczynia krwionośne:
– skóry i błon śluzowych
– mózgu

zwęża
nieznacznie zwęża

rozszerza
rozszerza

Oskrzela:
– mięsień oskrzelowy

rozkurcza

kurczy

Działanie impulsacji współczulnej i przywspółczulnej cd.

Układ autonomiczny

Część współczulna

Część

przywspółczulna

Przewód pokarmowy:
Ślinianki
– wydzielanie śliny
Żołądek
– motoryka i napięcie błony
mięśniowej
– wydzielanie soku
Jelita
– motoryka i napięcie mięśni
– wydzielanie soku
Trzustka
– wydzielanie soku
Pęcherzyk żółciowy
– błona mięśniowa
Bańka wątrobowo-trzustkowa
– mięsień zwieracz bańki

pobudza wydzielanie
gęstej śliny

zmniejsza
hamuje (?)

zmniejsza
hamuje (?)

––

rozkurcza

rozkurcza

pobudza wydzielanie
wodnistej śliny

wzmaga
pobudza

wzmaga
pobudza

pobudza

kurczy

kurczy

Pęcherz moczowy
– mięsień wypierający
– mięsień zwieracz
wewnętrzny cewki moczowej

rozkurcza

kurczy

kurczy

rozkurcza