Układ autonomiczny.

1. Charakterystyka ogólna

2. Podział autonomicznego układu nerwowego.

3. Część ośrodkowa układu sympatycznego i parasympatycznego

4. Część obwodowa układu sympatycznego

5. Część obwodowa układu parasympatycznego

6. Wielkie sploty autonomiczne.

Ad 1.

Układ autonomiczny zawiaduje czynnościami, wraz z układami: dokrewnym i limbicznym odpowiada za homeostazę. Czynnościowo dzieli się na układ sympatyczny i parasympatyczny, które wykazują antagonistyczne działanie.

Układ sympatyczny odpowiada za aktywizację ustroju, jest układem walki, ucieczki i agresji, współdziała z rdzeniem nadnerczy.

Pobudzenie układu sympatycznego powoduje:

• wydzielanie potu;

• rozszerzenie źrenic;

• rozszerzenie drzewa oskrzelowo - płucnego;

• wzmożenie akcji serca;

• zwolnienie perystaltyki jelit i obkurczenie zwieraczy wew. odbytu, cewki moczowej;

• ejakulację;

• hamowanie procesu trawienia;

• zwężenie naczyń trzewnych;

• poszerzenie naczyń wieńcowych i naczyń kończyn.

Pobudzenie układu parasympatycznego powoduje:

• zwężenie źrenic;

• pobudzenie wszystkich gruczołów wydzielania z wyjątkiem potowych;

• zwężenie drzewa oskrzelowo - płucnego, zwolnienie akcji serca;

• pobudzenie perystaltyki jelit i trawienia;

• rozkurczenie zwieraczy wew. cewki moczowej, odbytu;

• erekcję;

• poszerzenie naczyń trzewnych;

• zwężenie naczyń kończyn.

Ad 2. Ad 3. Ad 4. Ad 5.

W obrębie tułowia część obwodowa układu sympatycznego i parasympatycznego tworzy 4 wielkie sploty autonomiczne. (terenowe ośrodki władzy autonomicznej).

część sympatyczna część parasympatyczna

cz. ośrodkowa cz. ośrodkowa

jądro przednio - boczne

( C₈ - L₂₍₃₎)

cz. obwodowa cz. czaszkowa cz. krzyżowa

gałąź łącząca biała j. dodatkowe n. III jądro przednio - boczne

zwoje pnia współczulnego i j. ślinowe górne n. VII (S₁ - S₅)

ich gałęzie (4): j. ślinowe dolne n. IX

- gałąź łącząca szare j. grzbietowe n. X

- gałęzie naczyniowa

- gałęzie nerwy trzewne

- gałęzie trzewne

cz. obwodowa

zwoje współczulne włókna parasympatyczne nn. III; VII; IX oraz

przedkręgowe n. X

zwoje głowy: rzęskowy; skrzydłowo - podniebienny;

uszny; przyżuchwowy

nn. trzewne, miednicze zwoje przywspółczulne

przedkręgowe

4 przedkręgowe sploty autonomiczne:

• sercowy

• trzewny

• międzykrezkowy

• podbrzuszny dolny

Ad 6.

1. splot sercowy: zwany „mózgiem klatki piersiowej”;

2. splot trzewny - słoneczny: „mózg brzucha”;

3. splot międzykrezkowy i splot podbrzuszny dolny: „mózg miednicy”.

ad a.

Splot sercowy zaopatruje wszystkie narządy klatki piersiowej, zasilają go włókna sympatyczne w postaci nn. trzewnych:

• sercowego szyjnego - górnego, środkowego, dolnego;

• 4 - 6 nerwów trzewnych piersiowych.

część parasympatyczną tworzą gałęzie sercowe n. X.

Nn. strony prawej dochodzą do części głębokiej (tylnej), a nerwy strony lewej do strony powierzchniowej (przód). Splot sercowy oplata siatką, naczynia wieńcowe przez co zaopatruje serce, przeskakuje na pień płucny przez co zasila płuca oraz na aorcie tworzy splot aortowy.

Nn. sympatyczne to nn. przyspieszające akcję serca: nervi accleratores et nervi retardantes cordis, nn. parasympatyczne to nn. spowalniające akcję serca (n. błędne) nervi retandantes cordis.

ad b.

Powstanie splotów autonomicznych brzucha i miednicy jest uwarunkowane głównie koncentracją naczyń tętniczych, które rozprowadzają włókna sympatyczne.

Splot trzewny tworzą:

• sympatyczne nn. trzewne - większy; mniejszy i najniższy, które „ przywędrowały” ze zwojów piersiowych (6 - 10 Th);

• nn. trzewne lędźwiowe;

• część parasympatyczną stanowi n. X.

Splot trzewny obejmuje:

• tętnice przeponowe dolne;

• nadnerczowe środkowe;

• nerkowe;

• gonadalne;

• pień trzewny;

• tętnicę krezkową górną.

(na tych tętnicach jest doprowadzany do poszczególnych narządów)

Splot trzewny zaopatruje zatem:

• wątrobę;

• trzustkę;

• śledzionę;

• żołądek;

• cewa jelitowa aż do ⅔ okrężnicy poprzecznej;

• nerki;

• nadnercza;

• gonady.

ad c.

Splot międzykrezkowy obejmuje tylko tętnicę czołową dolną. Otrzymuje on włókna sympatyczne z nn. lędźwiowych, a włókna parasympatyczne z nn. miedniczych (jądro pośrednio - przyśrodkowe).

Zaopatruje on:

• ⅓ poprzecznicy;

• okrężnicę zstępującą i esowatą;

• bańkę odbytnicy.

ad d.

Splot podbrzuszny dolny obejmuje tętnicę biodrową wewnętrzną i zaopatruje wszystkie narządy miednicy z wyjątkiem gonad i bańki odbytnicy.

N. X zasila zatem parasympatycznie dwa sploty: sercowy i trzewny, a nn. trzewne miedniczne również dwa sploty: międzykrezkowy i podbrzuszny dolny.

3

Wykład VI - 18.11.2000r.

---