IKONOGRAFIA ŚWIĘTYCH, 18.11.10

Św. Dorota – 6 II

Do 14 wspomożycieli tak naprawdę nie należy, ale poprzez związek z trzema dziewicami zaczęła wśród nich funkcjonować. Miała być córka senatora kapadockiego. Umarła około 304 roku, ale czy rzeczywiście Dioklecjan przyczynił się do jej śmierci – nie wiadomo, ale za jego czasów została scięta. Natknęła się na rzymskiego urzędnika – Suprycjusza, który dowiedziawszy się, że jest chrześcijanką, chciał wyegzekwować od niej ofiarę bogom rzymskim. Odmówiła, zaaresztowano ją. Oddano pod opiekę Kryksty i Kaliksty, miały ją odwrócić od chrześcijaństwa, a to ona je nawróciła. Skazano ją na ścięcie. Pisarz, który prowadził ją na śmierć powiedział „jak idziesz do raju, przyślij mi kwiatki” – rzecz działa się zimą, a nawet w Italii nie ma wtedy kwiatów. Dorota powiedziała – „tak się stanie”. Jak mieli ją ściąć, pojawiło się dzieci z koszykiem z kwiatami i owocami. Skutek był taki, że Teofil, pisarz, się nawrócił. W chwili śmierci miała prosić, by wszyscy, którzy ją wzywają, mają mieć odpuszczone grzechy – szczególnie miało to dotyczyć kobiet ciężko pracujących i cierpiących na dolegliwości ciąż.

Patronka – ogrodników, kwiaciarek, miała stać się patronką położnych i młodych małżeństw.

Przedstawiana w koronie, atrybut: kwiaty, kosz z kwiatami, czasem z dzieckiem, które koszyk przyniosło. Czasem z mieczem, bowiem została nim zabita.

Św. Agata – 5 II

Miała zakończyć życie w 255 roku. Miała się urodzić w połowie lat 30-tych na Sycylii. Pochodziła z zamożnej rodziny. Niewiele przekazów o życiu, akta męczeństwa z lukami. Tam, gdzie te akta, z V wieku, mają luki, tam większy wpływ na ikonografię ma legenda. Miała być piękna, była to przyczyna jej zguby – wpadła w oko namiestnikowi Sycylii. Odrzuciła oświadczyny, bowiem ślubowała czystość. Wzgardzony zalotnik postanowił się zemścić (może dlatego, że zdeklarowała się jako chrześcijanka). Została zaaresztowana Ponieważ prawo rzymskie zakazywało wykonywania wyroków na dziewicach, zesłano ja do domu publicznego. Ale okazało się, ze i tam zachowała czystość. W związku z tym została skazana na tortury – obcięto jej pierś. W czasie jej pasji Sycylię nawiedziło trzęsienie ziemi, co odczytano jako omen. Zaprzestano tortur, ale zmarła i tak, pod wpływem odniesionych ran.

Kult rozpoczął się na Sycylii i stąd rozprzestrzenił się na całą Italię. Stała się patronką mamek, opiekunek, pielęgniarek, matek karmiących, ludwisarzy, jubilerów, giserzy – pochodna tego, ze dzięki procesji z relikwiami św. Agaty miały być uchroniona rodzinna Katania przed potokiem lawy – lawa kojarzyła się z płynnym brązem, stąd patronka ludwisarzy, giserów i jubilerów. Nie wiadomo czemu patronowała słodownikom, tkaczom, pasterek.

Wzywana: bezpłodność, schorzenia piersi, trzęsienia ziemi, pożary, burze, wilki.

W regionie Tuluzy w dzień św. Agaty nie należało prząść, miało to być złą wróżbą.

czasem występowała w parze z Florianem.

Atrybuty – róg jednorożca.

Atrybut – jej własne piersi, które prezentuje na tacy. Może mieć pochodnię, płonący dom, wulkan. Może mieć model płonącego kościoła w dłoni, czasem ma chleb i sól. Geneza tego ostatniego przedstawienia nie jest jasna. W Polsce w dzień św. Agaty święciło się chleb i sól. Miało to ustrzec dom od pożaru – zwłaszcza wrzucenie tej soli do ognia, a gdy bydło zjadło św. Chleb, miało nie ulec zarazie.

Kiedy artysta nie znał legendy, a ten, na którym się wzorował nie był obdarzony talentem, na talerzu pojawiały się dzwony bądź bułki. Czasem – kociołek z węglami przy niej można znaleźć, czasem jednorożca.

Czasem – Agata z solą i chlebem. Wątek funkcji, którą pełni.

Św. Agnieszka Rzymska – 21 I

Dziewica i męczennica. Za czasów Dioklecjana miała zakończyć swoje życie. W jej historii pomieszano być może legendy dwóch świętych. Św. Ambroży podaje, ze św. Agnieszka była 12 letnią dziewczynką, której poderżnięto gardło za czasów Dioklecjana. Inna wersja opowiada, że miała być córką rzymianina wysokiego rodu, która spodobała się urzędnikowi. Agnieszka go odrzuciła – wybrankiem A. był Jezus Chrystus. Zesłano ją do domu publicznego. Semproniusz kazał ją odrzeć z szat, ale wyrosły jej włosy tak długie, że osłoniły jej nagie ciało, bił od niej blask, nikt nie mógł się zbliżyć, jej cnota została zachowana. W domu publicznym także – jak ktoś próbował ją dotknąć umierał. Także syn Semproniusza, który umarł, ale Agnieszka, na prośbę jego ojca powróciła go do życia.

Patronka: dziewic, niewiast zaręczonych, ogrodniczek, panien służących.

Wzywana przeciw: pożarom, poparzeniom i powodziom.

Siostry zakonne przy kościołach św. Agnieszki mają przywilej tkania paliuszy z owczej wełny dla świeżo wyświeconych biskupów.

Dziewictwo oznaczano za pomocą zamkniętego ogrodu – hortus conclusus, ten emblemat opisuje dziewictwo oblubienicy lub Marii, stąd patronat nad ogrodniczkami.

Jej wizerunek – na fontannach, studniach publicznych, ścianach domów, gdyż chroniła od pożarów.

Jej główny atrybut – owieczka. Wywodzi się od jej imienia – agnus – baranek boży.

Św. Ambroży Biskup – 7 XII

Św. Anna – 26 VII

O rodzicach Marii niewiele wiadomo, mówią o tym apokryfy, które opisują poczęcie Marii i jej losy. Św. Anna – córka rodziny patrycjuszowskiej w Jerozolimie, wyszła za Joachima. Długo nie mogli mieć dzieci, zanosili ofiarę do świątyni, ale nic się nie działo. Joachima ofiarę odrzucili w świątyni – miał najpierw „uregulować sprawy” z Bogiem – brak potomstwa uznawano za karę boską za grzech, z którego człowiek się nie rozliczył. Jako skażonego grzechem J. udał się do swoich trzód i przez dłuższy czas medytował i modlił się. Jednocześnie obojgu małżonkom ukazał się anioł, zwiastujący im, ze urodzi im się córką. Joachim zapytał, czy może przekazać żonie nowinę, anioł się zgodził. J. pobiegł do Jerozolimy i tam, pod złotą bramą czekała na niego żona – pocałowali się i tak poczęła się Maria.

Anna modliła się o ty, by mieć potomstwo, przechadzała się po ogrodzie, widziała gniazda ptaków, zazdrościła im płodności. W pewnym momencie, gdy modliła się, pojawił się anioł i zwiastował jej, ze pojawi się anioł. Anioł zwiastuje Annie – może być to zwiastowanie w ogrodzie. W tle może być Jerozolima i złota brama, przy której się spotkali.

Częste przedstawienie Anny – edukacja Marii. Anna uczyła córkę pisać, czytać. Także – ofiarowanie w świątyni Marii.

Patronka: rodzin i matek, złotników, górników – z jej łona wydobył się skarb, jakim była Maria, to kojarzyło się z naczyniem na precjoza. Masztalerzy, stolarzy, tokarzy, bednarzy, stolarzy, szczotkarzy, krawców, bieliźniarek, koronczarek, rękawiczników.

Wzywana przy: bezpłodności, o dobrą śmierć, przy zbiorach siana.

Św. Antoni Padewski – 14 VI

1195 – 1231. Urodził się w Lizbonie, zmarł w koło Padwy. Pochodził z bogatej rodziny, na chrzcie otrzymał imię Ferdynand. Wstąpił przed 20 rokiem do zakonu kanoników regularnych, był augustianinem. Studiował dzieła klasyków, przeniósł się do Coimbry. Dowiedział się o losach 5 misjonarzy franciszkańskich, którzy udali się do Maroko, gdzie ponieśli śmierć męczeńską. Antoni postanowił zmienić zakon – 1220 rok – zmienił na zakon franciszkański. Został kaznodzieją, wykładowcą. Udał się do Maroko, ale był i w Tuluzie, pracował jako wysłannik przy kapitule delegowany przez Grzegorza IX.

Nazywano go „młotem na heretyków”.

Był uważany za osobę o niezwykłych cechach – gdy był czynnym zakonnikiem, spotkał współbrata bardzo przybitego – zgubił psałterz, który dostał od swego ojca. Antoni obiecał mu, że znajdzie się książka. Rzeczywiście, odnalazła się, a Antoni został patronem od rzeczy znalezionych. Gdy był pracownikiem uniwersytetu, jego studenci, wracając z tawerny, zajrzeli w okna Antoniego – ten trzymał na rękach dzieciątko Jezus.

Słynne były jego kazania, które wygłaszał rybom. Słynne było nakłonienie muła do klęknięcia przed najświętszym sakramentem.

Patronuje: ubogim, gdyż ci zgubili swoje bogactwo, podróżnym, wytwórców fajansu w Nevers, wytwórców win, kapeluszników, dzieci,

Wzywany: odnalezienie zguby, przeciw bezpłodności, gorączce, o dobry wiat.

Przedstawiany jako młodzieniec, atrybut – lilia, symbol czystości, dzieciątko Jezus.

Św. Antoni Pustelnik – 17 I

Zwany „opatem”, XIII wiek. Został osierocony, został na gospodarstwie ze swoją młodszą siostrą. Jak miał 20lat usłyszał głos Chrystusa, by wyzbył się wszystkich materialnych przedmiotów. Zaczął podróżować. Przez całe życie był poddawany kuszeniu przez szatana – wizje nagich tańczących kobiet, gdy pościł – widział wieprzowinę.

Wokół niego zgromadziła się grupa pustelników, którzy wybrali takie życie, jak on. Nie był to żaden klasztor, ale niektórzy widzą w tym początki monastycyzmu. Pewnego dnia ukazał mu się Chrystus – Antoni mu zarzucił, ze był nieobecny, gdy szatan go kusił.

Jego żywot spisany przez Atanazego aleksandryjskiego, także pustelnika. Św. Antoni stał się stroną w sporze z Arianami, stanął po stronie Atanazego.

Patron: wyplataczy koszów, świniarzy, handlarzy trzodą, rzeźników, masarzy, szczotkarzy, dzwonników.

Atrybut: krzyż w kształcie litery T. czasem podpiera się laską zakończoną takim krzyżem.

Wzywany przeciw: gorączce, trądowi, dżumie, syfilisowi, lumbago, zgorzeli, chorobom skóry (zapalenie skóry – ogień św. Antoniego)

Przedstawiony zazwyczaj w stroju zakonnika. Ponieważ mit świętego założyciela ruchu monastycznego, toteż jest przedstawiany jako zakonnik.

Św. Apolonia – 9 II

Dziewica – męczennica. Miała zakończyć żywot około 250 roku.

Patronka: dolegliwości zębów, dentystów

Wzywany: przeciw bólom zębów, przy wypadaniu zębów mlecznych.