WPROWADZENIE DO WIEDZY O TEATRZE, WYKŁAD VI, 14.11.11
Aktor – postać
Można sobie wyobrazić teatr bez widza, ale teatru bez aktora nie. Dlatego problematyka aktorstwa, tego, który jest kimś innym, zajmuje wagę wszystkich badaczy teatru „od zarania dziejów”.
Platon
Samotność aktora na scenie
Rozróżnieni aktor – recytator
Gdy mówię coś smutnego – oczy mi się łzami zapełniają
Zawsze patrzę na nich (widzów) z góry, z estrady, jak płaczą i straszne spojrzenia ciskają i drżą od słów poematu. Udziela się afekt, uczucie, które powoduje aktorem.
Afekt – sytuacja tragiczna. Utożsamienie dotyczy i bohatera i widza. To jest niezwykłe, ze zarówno aktor jak i widz znajdują się w takim samym / podobnym stanie emocjonalnym. On płacze i oni płaczą.
Shakespeare – Hamlet akt III
Recytator – wyrecytuj ten kawałek
Recytacja zawiera w sobie odmienność wypowiadania się w stosunku do codziennego wypowiadania.
Powściągnięcie afektu
Pojęcie podwójności, dwoistości odbioru – mikrokosmos sceniczny i makrokosmos teatralny
Masz panować nad sobą nawet wtedy, gdy masz wyrazić emocje
Nieprzekraczanie granic natury
Relacja między aktorem a postacią przebiega między dwoma skrajnymi biegunami – od bieguna pełnej identyfikacji z rolą – aktor chce przekonać, że jest Hamletem – do bieguna dystansu do postaci – jestem aktorem grającym Hamleta i każdy mój gest i słowo ma widza o tym informować.
Tu – ani pełna identyfikacja, ani dystans, a autokontrola. Wiedz co czynisz i co mówisz.
Diderot – List do Panny Jodin (1765)
Nie okazywać więcej, niż się czuje, bo wtedy narażamy się na śmieszność
(1765 – powstał Teatr Narodowy w Warszawie)
„uciekanie się aktora do lustra” – nienaturalność, sztuczność, zachowanie jednak niespotykane
Diderot – Paradoks o aktorze (1775)
Wielki aktor jest cudownym pajacem, którego na sznurku trzyma poeta i w każdej linijce wiersza wskazuje mu postać, jaką powinien przybrać.
Poeta trzyma na sznurku afekty aktora
Aktor ma wywołać wrażenie, przekonać publiczność
Namiętność ma być dobrze udana, wtedy będzie przekonująca
Goethe – przepisy dla aktorów – 1829
Właściwa gestykulacja – zastosowanie akcji do słów
Bogusławski – Mimika – 1812
Współczesna, cierpiąca
…
Coquelin – L’art. et Le komediant – 1880
Modrzejewska – aktor – 1871
Rewolucja w postrzeganiu funkcji i zadania aktora
U schyłku XIX wieku zaczęto do teatru stosować pojęcie prawdy; postulat prawdy w teatrze
Nie dziwić się – pozbawić aktora/ aktorstwo w ogóle powłoki sztuczności, czegoś specjalnego na użytek teatru, zachowywać się tak, jak człowiek w życiu może się zachować
Antoine – aktorstwo w Theatre Libre
U źródeł reformy – pojęcie prawdy
Podstawą aktorstwa nie dyspozycje fizyczne, ale prawda, obserwacja i bezpośrednie studium natury
Aktor ma mówić, nie deklamować, a to niełatwe
Zbliżenie do codziennej rozmowy
Wyspiański – Hamlet
Identyfikacja Modrzejewskiej z lady Makbet – pełna, jeszcze w garderobie
Brecht
Zadaniem aktora – pokazanie przedstawionej postaci
Nikt się nie może w 100% z postacią utożsamić