Układ nerwowy

1. Podział układu nerwowego.

2. Budowa nerwu rdzeniowego.

3. Rola gałęzi nerwu rdzeniowego.

Systema nervosum

somaticum autonomicum

sympaticum parasympaticum

centrale periphericum centrale periphericum centrale periphericum

medulla encephalon nn. craniales I - XII

spinalis

nn. spinales nucleus intermedolateralis pars sacralis

I - XXXI C₈ - L₂₍₃₎

nuc. intermediomedialis

S₁ - S₅

ramus communicans albus pars cranialis

ganglion trunci sympatici nuclei parasympathici:

ramuscommunicans griseus nn. III; VIIa; IX; X

rr. vasculares

rr. viscerales

nn. splanchnici nn. splanchnici

ganglia prevertebralia sympathica pelvini

fibrae

parasympathicae:

nn. III; VIIa; IX; X

Ad 1.

Układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny i autonomiczny (wegetatywny).

Układ somatyczny zawiaduje czynnościami zależnymi od ustroju, układ autonomiczny zarządza czynnościami niezależnymi od ustroju, wraz z układem dokrewnym i limbicznym zapewnia homeostazę - stałość środowiska wew..

Układ somatyczny dzieli się na części ośrodkową i część obwodową, część ośrodkową i cz. obwodową, część ośrodkową stanowi mózgowie i rdzeń kręgowy, które mieszczą się w pancerzu kostnym czaszki i kręgosłupa: mózgowie - w jamie czaszki, a rdzeń kręgowy w kanale kręgowym, mózgowie = mózg + pień mózgu.

Obwodowy układ nerwowy zapoczątkowuje się w ośr. Układzie nerwowym i stanowi jego przedłużenie i rozgałęzienie.

Obwodowy układ somatyczny stanowi zatem 12 par nerwów czaszkowych zaczynających się w mózgowiu oraz 31 par nerwów rdzeniowych rozpoczynających się w rdzeniu kręgowym oraz zwoje czuciowe.

Nerwy czaszkowe:

I - nn. węchowe (nn. olphactorii);

II - n. wzrokowy (n. opticus);

III - n. okoruchowy (n. oculomotorius);

IV - n. bloczkowy (n. trohlearis);

V - n. trójdzielny (n. trigeminus);

• n. oczny (n. ophtalmicus);

• n. szczękowy (n. maxillaris);

• n. żuchwowy (n. mandibularis);

VI - n. odwodzący (n. abducens);

VII - n. twarzowy (n. facialis);

• VIIa n. pośredni (n. intermedius);

VIII - n. przedsionkowo - ślimakowy (n.vestibulocochlearis);

IX - n. językowo - gardłowy (n. glossopharyngeus);

X - n. błędny (n. vagus);

XI - n. dodatkowy (n. accesorius);

XII - n. podjęzykowy (n. hypoglossus);

Wyróżnia się 31 par nerwów rdzeniowych.

• 8 szyjnych

• 12 piersiowych

• 5 lędźwiowych

• 5 krzyżowych

• 1 guziczny.

Są one kryterium podziałowym rdzenia kręgowego na 31 segmentów czyli neuromerów.

Neuromer - jest to segment rdzenia kręgowego, od którego odchodzi 1 para nerwów rdzeniowych. Rdzeń kręgowy pozorne wstępuje (w życiu płodowym) i kończy się na wys. 1 - 2 kręgu lędźwiowego.

Neuromery leżą wyżej od równoimiennych kręgów z racji tzw. pozornego wstępowania rdzenia kręgowego, który w rozwoju nie nadąża za wydłużającym się kręgosłupem. Fakt ten umożliwia wkłucie lędźwiowe.

Układ autonomiczny.

Dzieli się czynnościowo na dwa przeciwstawne komponenty:

• część sympatyczną,

• część parasympatyczną.

w obu tych częściach wyróżnia się część

• ośrodkową,

• obwodową.

Część ośrodkowa układu sympatycznego znajduje się tylko w rdzeniu kręgowym, w rogach bocznych na wysokości neuromerów C₈ - L₂₍₃₎. W części ośrodkowej zaczyna się cały rodowód dla części obwodowej układu. sympatycznego. W mózgowiu nie ma nic sympatycznego.

Część obwodowa układu sympatycznego jest silnie rozkrzewiona po całym ciele

Jedynym wyprowadzaczem informacji sympatycznej na obwód jest gałąź łącząca biała, która dochodzi do zwojów pnia współczulnego zintegrowanych w drabinkę sympatyczną na pow. przedniej kręgosłupa.

Część obwodową tworzą dalej 4 rodzaje gałęzi, które pochodzą od każdego zwoju pnia współczulnego, są nimi:

• gałąź łącząca szara;

• gałęzie naczyniowe;

• gałęzie trzewne;

• nn. trzewne.

Część ośrodkowa układu parasympatycznego znajduje się w mózgowiu i w rdzeniu kręgowym. W mózgowiu tworzą ją 4 jądra parasympatyczne nerwów: III, VII a, IX, X.

W rdzeniu kręgowym tworzy ją jądro pośrednio - przyśrodkowe na wysokości neuromerów krzyżowych S₁ do S₅.

(na żadnym przekroju rdzenia kręgowego nie da się uchwycić 2 ośrodków tj. symp. i parasymp. jednocześnie)

Część obwodową układu parasympatycznego tworzą:

• włókna parasympatyczne, które zaczęły się w jądrach parasympatycznych nerwów III, VIIa, IX, X.

• z części krzyżowej są to tzw. nerwy trzewne miedniczne, które są zapoczątkowane w jądrze pośrednio - przyśrodkowym.

(z części ośrodkowej wyrasta część obwodowa).

Ad 2.

Budowa nerwu rdzeniowego

Nerw rdzeniowy swą budową przypomina drzewo, gdyż ma 2 korzenie, 1 pień i 4 gałęzie.

Nerw rdzeniowy prowadzi 3 rodzaje włókien:

• ruchowe;

• czuciowe;

• autonomiczne sympatyczne.

Każde z tych rodzajów włókien zaczyna się gdzie indziej w swoistych dla siebie komórkach macierzystych.

• komórki macierzyste ruchowe (somatyczne) leżą w rogach przednich rdzenia kręgowego;

• komórki macierzyste sympatyczne leżą w rogach bocznych rdzenia kręgowego w jądrze pośrednio - bocznym C₈ - L₂₍₃₎.

• komórki macierzyste czuciowe leżą nie jak poprzednie w ośr. układzie nerwowym tylko w obwodowym w tzw. zwoju rdzeniowym (ganglion spinale).

Korzeń przedni jest odśrodkowy, gdyż wyprowadza z rdzenia kręgowego włókna ruchowe i sympatyczne.

Korzeń tylny jest dośrodkowy, gdyż wprowadza do rdzenia wyłącznie włókna czuciowe, jego część przed zwojem to włókna przedzwojowe, a za zwojem - to włókna zazwojowe (krótkie).

Pień nerwu rdzeniowego powstaje z korzenia przedniego, czyli brzusznego, z włókien przedzwojowych korzenia tylnego (grzbietowego).

Od pnia odchodzą 4 gałęzie:

• gałąź łącząca biała;

• gałąź oponowa;

• gałąź brzuszna;

• gałąź grzbietowa.

gałąź łącząca biała przyłącza się w zwoju pnia współczulnego na gałąź łączącą szarą, która wraca do pnia n. rdzeniowego i zaopatruje trzy pozostałe gałęzie.

gałąź oponowa zawiera włókna sympatyczne i czuciowe, wraca do kanału kręgowego.

gałąź brzuszna i grzbietowa prowadzi wszystkie 3 rodzaje włókien: ruchowe, czuciowe, sympatyczne.

Ad 3.

Rola gałęzi nerwu rdzeniowego

• gałąź łącząca biała wyprowadza informacje z ośr. układu sympatycznego na obwód, łączy układ sympatyczny ośrodkowy z obwodowym (zaliczana jest do u. obwodowego.)

• gałąź oponowa swymi włóknami czuciowymi zaopatruje opony rdzenia kręgowego i okostna kanału, a włóknami sympatycznymi błonę mięśniową naczyń opon i okostnej.

• gałąź brzuszna i grzbietowa:

• włóknami ruchowymi zaopatruje: mięśnie poprzecznie prążkowane (bez mięśnia sercowego);

• włóknami czuciowymi skórę i błony śluzowe;

• włóknami sympatycznymi - błonę mięśniową naczyń i gruczoły potowe skóry (jedyne unerwione sympatycznie).

W porównaniu z gałęzią brzuszną gałąź grzbietowa jest g. słabą i swym zasięgiem obejmuje ruchowo wyłącznie m. gładkie grzbietu, skórę grzbietu, potylicy, części górnej i środkowej pośladka, przeważnie gałąź grzbietowa jest bezimienna, z wyjątkiem:.

• gałąź grzbietowa C₁ - nerw podpotyliczny;

• gałąź grzbietowa C₂ - nerw potyliczny większy;

• gałąź grzbietowa. L₁, L₂, L_{3 -} oddaje tzw. nerwy skórne pośladków - (nervii clunium superiores);

• gałąź grzbietowa. S₁, S₂, S₃ tworzy tzw. nerwy skórne środkowe pośladków - (nervi clunium medium);

Gałąź brzuszna jest najważniejszą ze wszystkich gałęzi, tworzy ona 4 wielkie sploty somatyczne:

• szyjny C₁ - C_4;

• ramienny C₅ - Th_1;

• lędźwiowy Th₁₂ - L_4;

• krzyżowy L₄ - Co₁.

W odc. piersiowym gałąź brzuszna tworzy 12 par nerwów międzyżebrowych. Żebra zapobiegają łączeniu się gałęzi brzusznych wyższych z niższymi w odc. piersiowym.

5

Wykład III - 21.10.2000r.

5

---