Połączenia kończyn.
Charakterystyka ogólna.
Połączenia obręczy.
Staw ramienny a biodrowy.
Staw łokciowy a kolanowy.
Połączenia przedramienia i goleni.
Stawy ręki a stawy stopy.
Ad 1.
Kończyna górna i dolna są narządami homologicznymi, charakteryzują się dużym podobieństwem odnośnie ich połączeń. W trakcie rozwoju filogenetycznego, kończyna przednia u kręgowców przekształciła się wraz z pionizacją ciała w kończynę górną, w trakcie tej przemiany kość ramienna wykonała rotację z 90O na 0O . Kończyna górna przekształciła się w narząd wybitnie dynamiczny a ręka w narząd chwytny. Wraz z zanikiem ogona u płazogada - kończyny dolne stały się narządem napędowym, czyli dynamicznym oraz zachowały swą funkcję podporową. Z racji obrotu o 90O kości ramiennej - strzałka jest homologiem kości łokciowej, a piszczel kości promieniowej. Z tej racji, że kończyny dolne są narządem podporowym dźwigają całą masę ciała są masywniejsze od odpowiadającym im kości kończyny górnej.
Z faktu, że kończyna górna jest wybitnie dynamiczna wszystkie ruchy w jej obrębie mają większy zasięg, związane jest to min. z tym, że stawy kończyny górnej mają obszerną torebkę stawową, słabsze więzadła, powoduje, że w kończynie górnej częściej dochodzi do zwichnięć. Homologiczne stawy kończyny dolnej mają silniejsze więzadła oraz ciasną i napiętą torebkę stawową.
Ad 2.
Obręcz kończyny górnej budują tylko dwie kości tj.
obojczyk;
łopatka,
łączą się one ze sobą stawem barkowo - obojczykowym, łopatka łączy się z klatką piersiową, ma z nią tylko umocowanie mięśniowe, ponadto na łopatce występuje wydrążenie stawowe, które jest płytką panewką w stawie ramiennym.
Obojczyk swym końcem mostkowym łączy się z mostkiem stawem mostkowo - obojczykowym, oba stawy obojczyka tj. mostkowo - obojczykowy i barkowo - obojczykowy są kuliste.
Kości obręczy kończyny górnej budują trzy stawy kuliste, które zapewniają ogromną ruchomość.
Obręcz kończyny dolnej składa się z 3 kości tj.:
kulszowej;
biodrowej;
łonowej,
zrastają się ściśle tworząc kościozrost miedniczy. Parzyste kości miednicze łączą się z przodu chrząstkozrostem tj. spojeniem łonowy, a z tyłu z kością krzyżową tworzą płaski staw krzyżowo - biodrowy. Wszystkie 3 kości zrastają się w panewce stawu biodrowego.
Ad 3.
Staw ramienny jest stawem prostym, kulistym oraz wolnym. Płytką panewkę, która obejmuje 1/6 główki tworzy wydrążenie stawowe łopatki, a główkę stawową tworzy głowa kości ramiennej.
Luźną torebkę stawową wzmacniają słabe więzadła obrąbkowo - ramienne oraz kruczo - ramienne.
Staw biodrowy jest stawem złożonym, kulistym i panewkowym. Głęboka panewka panewka obejmuje 2/3 główki stawowej, która stanowi głowa kości udowej. Panewkę budują 3 kości tj.: biodrowa; kulszowa i łonowa w proporcji 2:2:1. Torebka jest wprawdzie długa ale napięta oraz wzmocniona 5 silnymi więzadłami tj.:
w. biodrowo - udowe;
w. kulszowo - łonowe;
w. łonowo - udowymi;
warstwa okrężną (pokrywa panewkę);
w. głowy kości udowej.
Ad 4.
Staw łokciowy jest stawem złożonym, budują 3 kości tj.
ramienna;
łokciowa;
promieniowa;
obejmuje on 3 stawy tj.:
zawiasowy (ramienno - łokciowy);
kulisty (ramienno - promieniowy);
obrotowy (promieniowo - łokciowy bliższy).
W stawie ramienno - łokciowym główkę stanowi bloczek kości ramiennej a panewkę dołek k. promieniowej. W stawie promieniowo - łokciowym bliższym główkę tworzy obwód stawowy kości promieniowej, a panewkę wcięcie ramieniowe k. łokciowej. Torebka stawowa jest luźna po stronie zgięciowej a napięta z tyłu.
W stawie tym są cztery więzadła tj.:
w. poboczne łokciowe;
w. pierścieniowate k. ramieniowej (przyczepia się oba końcami do kości łokciowej i opasuje głowę k. promieniowej);
w. czworoboczne (łączy k. łokciowa z k. promieniową).
W stawie łokciowym (staw ramienno - łokciowy; staw ramienno - promieniowy) zachodzi zginanie i prostowanie, a w promieniowo - łokciowym bliższym zachodzą ruchy obrotowe. Zginanie i prostowanie są niezależne od obrotu.
Staw kolanowy jest stawem prostym udowo - piszczelowym, w którym rzepka jest tylko trzeszczką. K. strzałkowa nie udziela się w stawie kolanowym. Główkę stawową tworzą dwa kłykcie k. udowej (przyśrodkowy i boczny), a panewkę dwa wklęsłe kłykcie piszczeli, panewka jest również pogłębiona przez dwie łękotki (przyśrodkową i boczną). Łękotki dzielą staw kolanowy na piętro górne (zginanie i prostowanie) oraz piętro dolne (obrót). Obrót następuje tylko przy zgiętym kolanie.
K. udowa zaparta jest na obu końcach (panewka - łękotki).
Staw kolanowy ma napięta torebkę stawowa i bardzo silne więzadła ze wszystkich czterech stron są to:
w. rzepki i w. poprzeczne kolana (z przodu);
w. poboczne strzałkowe (z boku);
w. poboczne piszczelowe(oddalone od torebki stawowej);
w. podkolanowe skośne i w. podkolanowe łukowate - najsilniejsze (z tyłu); w. krzyżowe (przednie i tylne), tylne jest wzmocnione ww. łąkotkowo - udowymi (tylnym i przednim).
Więzadła krzyżowe przebiegają strzałkowo, pomiędzy błoną włóknistą a maziową torebki, dzielą staw na cz. przyśrodkowa i cz. boczną.
Ad 5.
Kości przedramienia łączą się na obu końcach 2 stawami:
promieniowo - łokciowym bliższym (obrotowy);
promieniowo - łokciowe dalszym,
które są stawami obrotowymi i tworzą tzw. stawy sprzężone, są połączone funkcjonalnie, ale oddzielone długością przedramienia. Brzegi międzykostne obu kości łączy więzozrost, czyli błona międzykostna przedramienia.
Do połączenia z ręką służy tylko k. promieniowa, która współtworzy staw promieniowo - nadgarstkowy (elipsoidalny), jego panewkę tworzy 3/4 k. promieniowa, a w 1/4 krążek stawowy, główkę natomiast tworzą trzy kości szeregu tj.: łódeczkowata; księżycowata i trójgraniasta.
Kości goleni łączą się stawowo tylko na górze, stawem strzałkowo - piszczelowym, a na całej długości jest to więzozrost piszczelowo - strzałkowy i błona międzykostna.
Dwie kości goleni tworzą widły, w które wchodzi bloczek kości skokowej, powstaje w ten sposób złożony staw goleniowo - skokowy (skokowy górny).
Ad 6.
Kości szeregu bliższego i dalszego kości ręki łączą się w obrębie szeregu stawami międzynadgarstkowymi. Pomiędzy szeregiem bliższym a dalszym tworzy się staw śródnadgarstkowy, który jest ważny czynnościowo bo szereg bliższy działa z stawem promieniowo - nadgarstkowym, a szereg dalszy ze stawami nadgarstkowo - śródręcznymi.
Stawy nadgarstkowo - śródręczne występują pomiędzy kośćmi dalszymi a podstawami kości śródręcza. Staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka jest siodełkowaty, tworzy go k. czworoboczna większa z podstawą I k. śródręcza. Pozostałe stawy są płaskie.
Staw siodełkowy kciuka jest najbardziej ruchomy, daje ruch przeciwstawny kciuka (warunkuje chwytność ręki).
Pomiędzy kostkami śródręcza tworzą się stawy śródręcza. Stawy śródręczno - paliczkowe tworzą się między głowami kości śródręcza, a podstawą paliczka bliższego, w kciuku - zawiasowe; w palcach II - V - kuliste. Między paliczkami są stawy międzypaliczkowe, które są zawiasowe.
Stawy stopy; w stawie skokowym górnym, panewkę tworzy pow. dolna piszczeli wraz z jej kostką przyśrodkową, oraz z kostką boczna strzałki, natomiast główkę tworzą 3 pow. bloczka k. skokowej. Po stronie przyśrodkowej występuje w. trójgraniaste, a po stronie bocznej 3 ww. tj.: skokowo - strzałkowe przednie i tylne oraz piętowo - strzałkowe, w tym stawie zawiasowym zachodzi zginanie podeszwowe i grzbietowe stopy.
Staw skokowy dolny (kulisty) jest stawem skokowo - piętowo - łódkowym, zatoka stępu dzieli go na staw skokowy przedni i tylny.
W stawie skokowym przednim panewką jest pow. skokowa k. łódkowatej i pow. skokowa przednia i środkowa k. piętowej, a główkę stanowi głowa k. skokowej z pow. piętowymi przednią i środkową.
W stawie skokowym tylnym panewkę tworzy pow. piętowa tylna k. skokowej, a główkę tworzy pow. skokowa tylna k. piętowej.
W stawie skokowym dolnym zachodzi nawracanie i odwracanie stopy.
Staw poprzeczny stępu (płaski) to dwa stawy tj.: staw skokowo - łódkowy i piętowo - sześcienny, wzmacnia go w. rozdwojone (staw Choparta).
Ponadto w obrębie stępu występują:
stawy łódkowo - klinowate(płaskie);
stawy międzyklinowate ;
staw klinowo - sześcienny.
Wszystkie inne połączenia takie jak:
stawy stępowo - śródstopne (płaskie);
stawy międzyśródstopne (płaskie);
stawy śródstopno - paliczkowe (kuliste);
stawy międzypaliczkowe (zawiasowe),
przypominają budową stawy śródnadgarstkowe ręki (ale bez siodełkowatości).
2
Wykład II - 13.10.2000r.