Wykład II
Tożsamość.
Pojęcie tożsamości osobistej i społecznej.
Osobista - Świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni, w różnych sytuacjach społecznych i pełnionych rolach, a także świadomość własnej odrębności, unikalności i niepowtarzalności.
Społeczna - Subiektywne przeświadczenie jednostki o jej przynależności do określonych grup społecznych, wraz z emocjonalnym i wartościującym znaczeniem, przypisywanym poszczególnym zaszeregowaniem.
Aspekty tożsamości społecznej.
• Komponent poznawczy - przeświadczenie o przynależności do określonej grupy.
• Komponent emocjonalny - emocje i odczucia, jakie wywołuje w jednostce fakt identyfikowania się z określoną grupą.
• Komponent ewaluatywny - jak ważne jest dla jednostki poczucie przynależności do jednostki grupy.
• Komponent motywacyjny - dążenia i przewidywania jednostki odnośnie jej przyszłej tożsamości.
- Komponent bezwarunkowy - dążenia do nawiązywania bliskich relacji z przedstawicielami grupy z którą jednostka utożsamia się.
Rodzaje tożsamości społecznej.
( Rodzina ) –> Tożsamość grupowa – poczucie przynależności do realnych, konkretnych grup społecznych, których członkowie nawiązują bezpośrednie relacje interpersonalne ( ‘ Twarzą w twarz ‘ )
( Studenci ) -> Tożsamość kategorialna – poczucie przynależności do realnie istniejących, szerokich zbiorowości społecznych, które łączy więź oparta o świadomość wspólnej przynależności bez możliwości nawiązania bezpośrednich relacji.
( Zdrowy tryb życia ( cecha ) -> Tożsamość atrybucyjna – poczucie przynależności więzi z innymi ludźmi wynikające ze wspólnoty celów, wartości czy cech bez względu na przynależność kategorialną czy grupową, a często w poprzek przynależności grupowej i kategorialnej.
Źródła tożsamości.
Introspekcja – proces, który polega na analizie swoich myśli, uczuć i motywów.
Autopercpecja – proces, który polega na wnioskowaniu o swoich uczuciach, wartościach, przekonaniach na podstawie obserwacji własnych zachowań i wnioskowaniu o ich przyznaniach ( samoatrybucja ).
Zdobywanie wiedzy na temat poszczególnych aspektów własnej tożsamości na podstawie obserwacji zachowania następuje wówczas, gdy jednostka nie ma pewności, co do tego, czy cechują ją dane atrybuty.
Nabywanie wiedzy poprzez interakcje społeczną – informacje i opinie uzyskiwane od innych ludzi ( koncepcja „ ja ‘’ odzwierciedlonego ) porównania społeczne.
Teoria porównań społecznych.
- Porównanie społeczne jednostka stosuje, gdy nie istnieją obiektywne kryteria oceny danej cechy.
- Najbardziej miarodajnym źródłem wiedzy jest porównanie się z osobami, które uznajemy za podobne do nas ( motyw poznania ).
- Jednostki dokonują porównań w górę, czyli porównań z osobami, które lokują się wyżej w zakresie danej cechy ( motywacja osiągnięć ).
- Jednostki dokonują porównań w dół, czyli porównań z osobami, które lokują się niżej w zakresie danej cechy ( motyw autowaloryzacji ).
Teoria tożsamości Henri Tajfel.
( podstawowe założenia ).
- Tożsamość społeczna jednostki wynika z jej przeświadczenia ( wiedzy ) o przynależności do określonych grup społecznych.
- Jednostka włącza własne „ ja ‘’ do wielu kategorii społecznych jednocześnie ( przynależność narodowa, płciowa, zawodowa, polityczna itd. ).
- Na tożsamość społeczną składa się suma identyfikacji społecznych jednostki.
- Poszczególnym identyfikacjom przypisuje się różne znaczenie, dlatego należy mówić o strukturze identyfikacji społecznych jednostki.
Konsekwencje aktywizacji tożsamości.
- Autostereotypizacja i regulacja zachowań jednostki przez normy grupowe i podzielane stereoptypy.
- Stereotypizacja członków grupy obcej.
- Podjęcie zachowań rywalizacyjnych i dyskryminacyjnych, w stopniu zależnym od historii relacji międzygrupowych.
Podstawowe funkcje tożsamości w koncepcji SIT.
- Określenie własnego umiejscowienia w przestrzeni społecznej.
- Uporządkowanie rzeczywistości społecznej poprzez kategoryzację, czyli wyróżnienie grupy własnej ( in-group ) i grupy obcej ( out-group ).
- Potrzeba zbudowania i utrzymania pozytywnego obrazu własnej osoby.
- Grupa własna musi zatem być zarówno różna od grupy obcej, jak i lepsza.
Konsekwencje kategoryzacji społecznej.
Konsekwencja poznawcza – zjawisko akcentuacji, które polega na wzroście spostrzeganych różnic międzykategorialnych i spadku spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych.
Zjawisko akcentuacji.
- Spostrzeganie podobieństwa wewnątrzgrupowego w większym stopniu odnosi się do grupy obcej niż grupy własnej ( zjawisko homogenizacji grupy obcej ).
- Homogenizacja grupy obcej jako następstwo akcentuacji traktuje się jako jeden z mechanizmów wyjaśniania źródła stereotypów społecznych.
- Wyjątkiem jest sposób spostrzegania grupy własnej przez członków tych grup społecznych, które uznawane są za nisko położone w strukturze społecznej stratyfikacji np. wśród mniejszości etnicznych odnotowano zjawisko homogenizacji grupy własnej.
Konsekwencje ewaluatywne i behawioralne faworyzacja grupy własnej kosztem grupy obcej.
Paradygmat minimalnej grupy.
( Podsumowanie ).
- Badani przyznawali więcej nagród członkom grupy własnej w porównaniu do grupy obcej.
- Dla badanych bardziej istotne było zwiększenie przewagi grupy własnej nad grupą obcą niż maksymalizacja zysku grupy własnej.
- Oznacza to, że minimalne i nieistotne różnice międzygrupowe prowadzą do zjawiska faworyzacji „ swoich ‘’ i deprecjonowania „ obcych ‘’.
Strategie radzenia sobie z niską pozycją społeczną grupy własnej.
Przypisanie mniejszego znaczenia danej identyfikacji społecznej.
Uruchomienie porównań społecznych z takimi grupami społecznymi, na tle których grupa własna wypada lepiej i / lub zmiana kryteriów wedle których przebiegały dotychczasowe porównania społeczne ( procesy kompensacyjne ).
Podjęcie aktywności ukierunkowanej na zmianę grupy ( strategia społecznej mobilności ), co zależy od:
- Przekonania jednostki co do elastycznych i „ przepuszczalnych ‘’ struktur społecznych.
- Osobistych zasobów jednostki np. poczucia skuteczności.
Podjęcie działań ukierunkowanych na poprawę społecznego statusu grupy jako całości ( strategia społecznej zmiany / rywalizacji ), co następuje wówczas gdy:
- Jednostka przekonana jest o sztywnej stratyfikacji społecznej.