Układ krwionośny.
Budowa serca.
Krążenie płucne.
Krążenie systemowe.
Krążenie płodowe.
Ad 1.
Serce - jest narządem 4-przedziałowym i wydrążonym, składa się z 2 przedsionków i 2 komór,
przedsionki rozdziela przegroda międzyprzedsionkowa, komory - przegroda międzykomorowa;
przedsionki z komorami łączą się ujściami przdsionkowo - komorowymi, czyli żylnymi, z zastawką trójdzielną po prawej i dwudzielną ( mitralną ) po lewej stronie;
na usługach tych zastawek są mięśnie brodawkowate komór i struny ścięgniste, które łączą płatek zastawki z m. brodawkowatym;
wypływem krwi z komór sterują zastawki o kształcie potrójnych gniazd jaskółczych;
w ujściu tętniczym lewym jest zastawka aorty;
w ujściu tętniczym prawym zastawka pnia płucnego.
W odróżnieniu zastawek żylnych ( przedsionkowo - komorowych ) zastawki tętnicze nie posiadają mm. brodawkowatych ani strun ścięgnistych. Oba przedsionki mają kształt sześcianów.
Komora prawa ma kształt ostrosłupa o podstawie trójkątnej, a komora lewa o podstawie stożka. Komora prawa działa na zasadzie pompy objętościowej, a lewa - pompy wysokociśnieniowej i dlatego grubość jej ściany wynosi 15 mm i jest 3x większa niż komory prawej (5 mm).
Serce działa na zasadzie pompy ssąco - tłoczącej, gdyż prawy przedsionek zasysa krew z obu żył głównych, a lewy z 4 żył płucnych, podczas gdy prawa komora tłoczy krew do pnia płucnego, a lewa do aorty.
Serce, które jest jakby częścią ośrodkową układu krwionośnego, ma na podobieństwo naczyń trójwarstwową budowę:
błona wewnętrzna - wsierdzie;
błona mięśniowa - sierdzie, czyli mięsień sercowy;
błona zewnętrzna - nasierdzie, czyli blaszka trzewna osierdzia surowiczego.
Ad. 2.
Krążenie płucne - jest krążeniem czynnościowym ustroju tzn. że jego zadaniem jest utlenianie hemoglobiny, a w ogóle nie służy odżywianiu płuca.
Rozpoczyna się w komorze prawej, a kończy w przedsionku lewym, jego ogniwami są:
komora prawa;
pień płucny, który rozwidla się na 2 tętnice płucne;
mikrokrążenie płucne, które stanowią naczynia włosowate, oplatające pęcherzyki płucne;
żyły płucne;
przedsionek lewy.
Wszelka wymiana gazowa i metabolizm zachodzi tylko w obrębie mikrokrążenia płucnego, w obrębie naczyń włosowatych, wymiana gazowa w płucach zachodzi zgodnie z gradientem stężeń.
W pęcherzyku płucnym wyższe ciśnienie tlenu powoduje jego dyfuzję do naczynia i wiązanie się jego z hemoglobiną. Niskie ciśnienie CO2 w pęcherzykach usposabia do jego migracji z naczyniami. Nośnikiem jest hemoglobina Fe2+. Utleniona krew powraca żyłami płucnymi do przedsionka lewego. Tętnice wiodą krew od serca, a żyły do serca - bez wzg. na jakość krwi.
Krążenie płucne nie jest wbrew obiegowej opinii obiegiem małym, gdyż w jednostce czasu przepływa przez nie tyle samo krwi co w krążeniu systemowym (reguła ciągłości).
Ad 3.
Krążenie systemowe - rozpoczyna się w komorze lewej a kończy w prawym przedsionku, jego zadaniem jest doprowadzenie krwi tętniczej do wszystkich narządów, ich zaopatrzenie i odprowadzenie krwi żylnej do prawego przedsionka, wyróżnia się:
obieg górny - przeznaczony dla głowy, szyi i kończyn górnych;
obieg dolny - dla reszty ciała, oraz wkomponowany w niego układ wrotny.
Cechą charakterystyczną układu wrotnego jest sieć naczyń włosowatych żylnych na początku i na końcu naczynia (żyła wrotna). Sieć włosowata żylna na jelicie odbiera wchłonięte metabolity białek i węglowodanów a sieć włosowata wątroby oddaje te metabolity wątrobie → największe laboratorium ustroju.
Jedynym rozprowadzaczem krwi po ustroju jest układ tętniczy podczas, gdy jej zabieraniem zajmują się aż 2 układy: żylny i limfatyczny.
żylny - odprowadza krew z naczyń włosowatych;
limfatyczny - odprowadza krew z przestrzeni międzykomórkowych.
Układ limfatyczny - rozpoczyna się otwartymi naczyniami w przestrzeni międzykomórkowej gdzie jest zasysana limfa a następnie po przejściu przez szereg węzłów chłonnych i zbierana w dwa pnie zbiorcze:
przewód piersiowy (uchodzi do lewego kąta żylnego);
przewód chłonny prawy (uchodzi do prawego kata żylnego),
które wlewają się do tzw. katów żylnych, które powstają z połączenia żyły szyjnej z żyłą podobojczykową - powstaje żyła ramienno - głowowa.
Aorta jest tętnicą główną, gdyż od innej odchodzą wszystkie tt. odżywcze ustroju (pień płucny nie jest naczyniem odżywczym), ma kształt pastorału, w którym wyróżnia się:
część wstępującą;
łuk aorty;
część zstępującą.
Z części wstępującej odchodzą 2 tętnice wieńcowe: lewa i prawa.
Łuk aorty wysyła ku górze 3 wielkie tętnice:
pień ramieniowo - głowowy, który rozwidla się na tętnicę szyjną wspólną prawą i tętnicę podobojczykową prawą;
tętnica szyjna wspólna lewa;
tętnica podobojczykowa lewa.
Część zstępująca różnicuje się na aortę piersiową i aortę brzuszną.
aorta piersiowa oddaje:
gałęzie ścienne w postaci tętnic międzyżebrowych tylnych i tt. przeponowych górnych;
gałęzie trzewne w postaci gałęzi osierdziowych, śródpiersiowych, przełykowych i oskrzelowych tylnych (odżywcze), gałęzie ścienne są parzyste.
aorta brzuszna oddaje:
parzyste gałęzie ścienne w postaci: tt. przeponowych dolnych oraz 4 pary tt. lędźwiowych;
gg. trzewne: parzyste - dla narządów parzystych; nieparzyste - dla nieparzystych.
Gałęzie trzewne parzyste aorty brzusznej:
tt. nadnerczowe środkowe;
tt. nerkowe;
tt. jądrowe lub jajnikowe.
Gałęzie nieparzyste aorty brzusznej:
pień trzewny;
t. krezkowa górna;
t. krezkowa dolna.
Aorta rozwidla się na 2 tt. biodrowe wspólne, które ulegają ponownemu rozwidleniu na:
t. biodrowa wewnętrzną - dla wszystkich narządów w miednicy;
t. biodrową zewnętrzną, która przedłuża się w tętnicę udową, tętnica udowa jest pniem macierzystym dla całej kończyny dolnej.
Wszystkie naczynia odżywcze pochodzą od aorty.
Z żyły biodrowej wewnętrznej i zewnętrznej powstaje żyła biodrowa wspólna, która z drugostronną żyłą biodrową wspólną jednoczy się w żyłę główną dolną. Żyła główna dolna zbiera krew z całej podprzeponowej części ciała.
Żyła podobojczykowa wraz z żyłą szyjną wewnętrzną tworzą żyłę ramieniowo - głowową, która po połączeniu z drugostronną (jednoimienną) jednoczy się w żyłę główną górną.
Ad 4.
Krążenie płodowe - ma miejsce od powstania układu krążenia aż do porodu i jest w całości zależne od krwi matki.
zachodzi dzięki łożysku, które zastępuje 3 układy płodu: pokarmowy, oddechowy, wydalniczy;
w krążeniu płodowym istnieje otwór owalny w przegrodzie miedzyprzedsionkowej, a pień płucny łączy się z aortą poprzez tzw. przewód tętniczy (przetoki fizjologiczne);
Krew tętnicza dopływa z łożyska poprzez żyłę pępkową do płodu i rozwidla się na przewód żylny, który uchodzi do żyły głównej dolnej i na naczynia dochodzące do wątroby.
Krew żyłą główną dolna napływa do przedsionka prawego, ale przez otwór owalny prawie w całości podąża do przedsionka lewego, komory lewej i aorty.
Krew żylna z górnego obwodu podąża do przedsionka prawego, komory prawej i pnia płucnego, ale że płuca są nieczynne (z dużym oporem wew.) krew ta przewodem tętniczym dostaje się do aorty poniżej jej łuku.
Po przeprowadzeniu krwi po ustroju odtlenowana krew dwiema tętnicami pępkowymi powraca do łożyska.
Po porodzie:
rozprężają się płuca;
zaczyna funkcjonować krążenie płucne;
zarasta otwór owalny;
przewód tętniczy przeistacza się w wiązadło tętnicze;
przewód żylny w wiązadło żylne; żyła pępkowa w wiązadło obłe wątroby;
tętnice pępkowe przekształcają się w wiązadło pępkowe przyśrodkowe.
W krążeniu płodowym krew odtlenowana 5 razy łąćzy się z utlnowną: w wątrobie, w żyle gł. dolnej, w przedsionku prawym, w przedsionku lewym i poniżej łuku aorty.
W krążeniu płodowym jest duży opór w krążeniu płucnym, a mały w systemowym, u dorosłego człowieka odwrotnie → grubsze mięśniówki komór.
4
Wykład V - 04.10.2001r.