Kości, stawy i więzadła

Biomedyczne podstawy rozwoju

Połączenia kości

• Ścisłe (nieruchome)

synarthroses

• Wolne (ruchome) czyli stawy

articulationes

Połączenia ścisłe

• Materiałem spajającym może być:

– tkanka łączna (

więzozrost

sydesmosis

)

– chrząstka (

chrząstkozrost

synchondrosis

)

– kość (

kościozrost

synostosis

)

Więzozrost (połączenie

włókniste)

• więzozrost włóknisty (syndesmosis fibrosa)
• więzozrost sprężysty (syndesmosis elastica
• szew (sutura)

– szew gładki (prosty) (s. plana)
– szew łuskowy (s. squamosa)
– szew piłowaty (s. serrata)

• wklinowanie (gomphosis)

Więzozrost włóknisty

• połączenie tworzą krótsze lub dłuższe

klejodajne pasma łącznotkankowe

– więzadło rylcowo-gnykowe
– błony kostne przedramienia
– błony kostne goleni

Więzozrost włóknisty

Torebka stawowa

Więzadło klinowo-żuchwowe

(ligamentum
sphenomandiubulare)

Więzadło rylcowo-żuchwowe

(ligamentum
stylomandibulare)

Więzozrost sprężysty

• występuje w postaci pasm łącznotkankowych,

w których włókna sprężyste zastępują włókna
klejodajne

–

więzadła żółte między łukami kręgów

–

aparat więzadłowy w obrębie krtani

Więzadła żółte

Przekrój łuku kręgowego

Szwy

• między obiema łączącymi się kośćmi

występuje cienka (ok.0,5 mm) ale bardzo
mocna warstwa tkanki łącznej

– gładki: brzegi obu łączących się kości są

zupełnie lub prawie zupełnie proste – wyrostki
podniebienne szczęk, blaszki poziome kości
podniebiennych

szew gładki

– łuskowy: przebiega skośnie do powierzchni

kości – brzegi kości zachodzą na siebie
dachówkowato – szew łuskowy

szew łuskowy

skośne powierzchnie
kości
ciemieniowej i
skroniowej

– piłowaty: jest najbardziej złożonym i mocnym

połączeniem tego rodzaju – z dwóch łączących się
kości naprzemiennie położone ząbki i zagłębienia
brzegu jednej kości zachodzą między ząbki
i zagłębienia brzegu drugiej: występują
w większości kości sklepienia czaszki

Wklinowanie

– jest to sposób umocowania korzeni zębów w

ścianie zębodołu

Chrząstkozrost

• Polega na połączeniu dwóch kości warstwą

chrzęstną

• W wieku dziecięcym i młodzieńczym

połączenie takie występuje w kościach
długich pomiędzy trzonem a nasadą w
postaci chrząstki nasadowej i jest to
chrząstka szklista

• Z wiekiem chrząstka szklista przekształca się

w włóknistą

• U dorosłego człowieka chrząstka szklista

występuje tylko między pierwszym
żebrem
a mostkiem

• Wszystkie pozostałe to chrząstkozrosty

włókniste: krążki międzykręgowe,
chrząstki na podstawie czaszki, chrząstka
między kośćmi łonowymi

• Chrząstkozrost

klinowo-potyliczny
(synchodrosis
sphenooccipitalis)
istnieje do 18-25
roku życia kiedy
ulega kostnieniu.

Kościozrost

• Jest najmocniejszym połączeniem kości

• Powstaje z wiekiem przez kostnienie

więzozrostów i chrząstkozrostów

• Kostnieją: chrząstki nasadowe i szwy czaszki

Połączenia wolne – stawy

(

articulatio

)

• Stawy nazywamy także

połączeniami maziowymi

• Stawy są najbardziej ruchomymi

połączeniami kości

We wszystkich stawach

wyróżniamy następujące

składniki

główne

• Powierzchnie stawowe

(wolne, pokryte

chrząstką)

• Torebkę stawową

(otacza cały staw)

• Jamę stawową

• Powierzchnia stawowa (facies

articularis)

• Chrząstki stawowe (cartilago

articularis)

• Torebka stawowa (capsula

articularis)

• - błona włóknista
• - błona maziowa

• Jama stawowa (cavum articulare)

wypełniona mazią

Składniki główne

stawu

Składniki niestałe

stawów

• Więzadła stawowe

• Krążki stawowe
• Łąkotki
• Obrąbki stawowe

Powierzchnie i chrząstki

stawowe

• Powierzchnie stawowe pokryte są

chrząstką szklistą.

Wyjątek:
chrząstka włóknista występuje w stawie
skroniowo-żuchwowym i mostkowo
obojczykowym; w stawach tych występuje
równocześnie

krążek stawowy

Dół żuchwowy (fossa

mandibularis)

Krążek stawowy (discus

articularis)

Dwie części jamy stawowej

Głowa żuchwy (caput mandibulae)

Guzek stawowy

(tuberculum articulare)

Staw skroniowo-żuchwowy

Kształt powierzchni stawowych

• Płaski

• Wypukły (główka stawowa)

występuje w postaci bloczka lub wycinka kuli

• Wklęsły (panewka stawowa)

Chrząstka stawowa

• Jej grubość jest różna nie tylko w różnych

stawach ale i w różnych miejscach tych

samych stawów

najgrubsza (6 mm) na rzepce

średnia grubość (0,5 – 2 mm)

• Jest zupełnie pozbawiona naczyń

krwionośnych i nerwów

• Odżywia się sokami tkanek przenikającymi

z kości

Torebka stawowa

• Łączy końce stawowe kości i odgranicza

staw od otoczenia

• Odróżniamy w niej:

- zewnętrzną, mocniejszą

błonę włóknistą

- wewnętrzną, delikatną, cienką

błonę

maziową

• Błona włóknista torebki stawowej w miejscu

przyczepu do kości przechodzi w okostną

Cały szkielet – zarówno kostny,

jak i chrzęstny – objęty jest

włóknistą osłonką,

którą zależnie od jej podłoża

nazywamy: okostną,

ochrzęstną

czy torebką stawową

Błona włóknista

• Nazywana jest również torebką włóknistą

• Zbudowana jest z mocnych pęczków

włókien łącznotkankowych, przebiegających
od jednego końca stawowego kości do
drugiego, równolegle lub krzyżując się

• Błona ta ma różną grubość nawet w

różnych miejscach tego samego stawu.
Zgrubienia te tworzą tzw.

więzadła stawowe

Więzadła stawowe

• Więzadła torebkowe

przebiegają w ścianie torebki stawowej jako jej
zgrubienia (więzadło poboczne stawów
paliczkowych)

• Więzadła zewnątrztorebkowe

biegną w pewnej odległości od torebki stawowej -
oddzielone od niej luźną tkanką łączną (więzadło
poboczne strzałkowe stawu kolanowego)

• Więzadła wewnątrztorebkowe

są pasmami więzadłowymi wpuklonymi w jamę
stawową (więzadło krzyżowe stawu kolanowego)

Błona maziowa

• Nazywana jest również torebką maziową;

jest miękką, przesuwalną błoną
łącznotkankową

• Zawiera włókna sprężyste i komórki

tłuszczowe

• Jest silnie unaczyniona i unerwiona

• Błona maziowa może wytwarzać różnego

rodzaju

twory

i wydziela

maź stawową

Twory błony maziowej

• Fałdy maziowe

wpuklenia błony maziowej do wewnątrz jamy
stawowej, często wypełnione tkanką tłuszczową

• Kosmki maziowe

drobne, czasem silnie unaczynione wpuklenia
do wewnątrz jamy stawowej, zawierające
komórki chrzęstne

• Kaletki maziowe

uwypuklenia na zewnątrz jamy stawowej błony
maziowej w miejscu gdzie błona włóknista
torebki jest bardzo cienka

Maź stawowa

• Wypełnia jamę stawową torebki

• Jest bladożółtawą, śliską cieczą

zawierającą mucynę i około 95-97 % wody

Jama stawowa

• Jest to szczelinowata przestrzeń

wypełniona mazią

• Torebka stawowa przylega hermetycznie

do odpowiednich części kostnych niczym
„mokra koszula do ciała”

Składniki niestałe

stawów

• Więzadła stawowe

• Krążki stawowe

• Łąkotki

• Obrąbki stawowe

Więzadła stawowe

• Czynność:

– Wzmacniają torebkę stawową
– Przytrzymują kości stawu w prawidłowym

położeniu

– Zabezpieczają kierunek ruchu stawu
– Hamują zbyt wydatne ruchy stawu i chronią

staw przed zwichnięciem

– Przeciwdziałają oddalaniu się końców

stawowych od siebie

Krążki stawowe

• Są to twory włókniste, zbudowane ze zbitej

tkanki łącznej włóknistej lub chrząstki
włóknistej

• Są unerwione i unaczynione, przynajmniej

w swych częściach obwodowych

• Znajdują się między obiema

powierzchniami stawowymi, na obwodzie są
złączone z torebką stawową

• Dzielą jamę stawową na dwie komory

(staw

skroniowo-żuchwowy

, mostkowo-

obojczykowy)

Łąkotka

• Jest tworem podobnym do krążka stawowego,

ale nie stanowi ona całkowitej przegrody jamy
stawowej, lecz tylko częściową wstępując od
obwodu do jamy

• Ma kształt półksiężycowaty a przekrój

klinowaty

Krążki stawowe i

Łąkotki

Krążek
stawowy

Łąkotka
stawowa

Chrząstka
stawowa

Błona włóknista
torebki stawowej

Błona maziowa
torebki stawowej

Krążki stawowe i

Łąkotki

• Czynność:

– Są „zderzakami”, na których załamuje się

wektor siły

– Służą za przesuwalne powierzchnie stawowe
– Wyrównują źle dostosowane do siebie

powierzchnie stawowe

Schemat

stawu

Przekrój strzałkowy przez

staw kolanowy

Obrąbek stawowy

• Zbudowany jest z chrząstki włóknistej
• Tworzy przedłużenie panewki stawowej w

postaci pasma pierścieniowatego
całkowitego lub częściowego

• Są unaczynione i unerwione

Obrąbek stawowy

• Czynność:

– Powiększają

i pogłębiają

panewkę

– Zabezpieczają

ruchy

– Służą jako

sprężyste

pierścienie

ochronne

Mechanika stawów

Rodzaje ruchów w stawach

• Ślizganie

• Toczenie

• Obracanie

Te trzy rodzaje ruchów mogą występować
w tym samym stawie i rzadko tylko
w poszczególnym stawie może odbywać
się jeden rodzaj ruchu

Ślizganie

• Powierzchnie stawowe wykonują ruchy

ślizgowe w stosunku do siebie, tak jak piasta

dookoła osi (ale bez pełnego okrążenia, lecz

ruchy ograniczone w obie strony)

• Jest to ruch wspólny wszystkim stawom
• Jest to wyłączny ruch dla stawów

nadgarstka

i stępu

Toczenie

• Toczenie powierzchni stawowych

• Ruchy są podobne do ruchów koła

toczącego się po ziemi

• Występuje w początkowych stadiach zgięcia

w stawie kolanowym lub
skroniowo-żuchwowym (gdy otwiera się
usta)

Obracanie

• Występują wtedy, gdy dwie powierzchnie

stawowe o kształcie odcinków kuli stykają się
w jednym punkcie i w tym punkcie stycznym
jedna kość obraca się na drugiej w stosunku
do swej długiej osi

• Tak obraca się głowa kości promieniowej

na główce kości ramiennej w stawie
ramieniowo-promieniowym

Podział stawów ze względu na

ilość tworzących je kości

• Staw prosty (articulatio simplex) – składa się

z dwóch kości (np. połączenia paliczków)

• Staw złożony (articulatio composita) składa się

z kilku kości (np. staw barkowy)

Podział stawów ze względu

na ukształtowanie

ich powierzchni stawowych

i wykonywane w nich ruchy

Staw zawiasowy

• Jest stawem jednoosiowym
• Główka stawowa ma kształt bloczka
• Panewka stawowa stanowi negatyw główki

• Przykład: staw międzypaliczkowy
• Ruchy: zgięcie (flexio) i prostowanie

(extensio)
(staw pozwala na ruchy w jednej płaszczyźnie
ustawionej pod kątem prostym do osi stawu)

Staw obrotowy

• Jest stawem jednoosiowym
• Główka stawowa jest cylindryczna i obraca się

jak czop w łożysku

• Oś stawu przebiega wzdłuż długiej osi kości,

wzdłuż walca tworzącego główkę

• Przykład: staw promieniowo-łokciowy bliższy
• Ruchy: ruchy obrotowe (rotatio) w obydwie

strony

Staw śrubowy

• Ruch obrotowy dookoła osi podłużnej łączy

się z równoczesnym ruchem wzdłuż tej osi
(z obrotem łączy się przesuwanie podłużne
– jak przy wkręcaniu śruby)

• Przykład: staw zęba kręgu obrotowego

Staw elipsoidalny (kłykciowy)

• Ma główkę stawową o przekroju eliptycznym,

wypukłą w stosunku do swej osi długiej

i krótkiej (prostopadłej do pierwszej)

• Staw ten ma dwie główne osie

• Przykład: staw promieniowo-nadgarstkowy
• Ruchy: zgięcie dłoniowe i grzbietowe (flexio

palmaris et dorsalis), przywodzenie

(adductio)

i odwodzenie (abductio) oraz obwodzenie

(circumductio)

Staw siodełkowy

• Obie powierzchnie stawowe mają kształt

siodła

• Staw ten posiada dwie główne osie

• Przykład: staw nadgarstkowo-śródręczny

kciuka

• Ruchy: przywodzenie (adductio) i

odwodzenie (abductio), przeciwstawienie

(oppositio) i odprowadzenie (repositio),

obwodzenie (circumductio)

Staw kulisty wolny

• Powierzchnię stawową główki stanowi

odcinek kuli, której odpowiada wklęsła
panewka

• Przykład: staw ramieniowy
• Ruchy: zginanie (podnoszenie) i prostowanie

(opuszczanie), przywodzenie i odwodzenie,
ruchy obrotowe do wewnątrz (nawracanie -
pronatio) i na zewnątrz (odwracanie -
supinatio), obwodzenie (circumductio)