Równowaga rynkowa

Podstawowym czynnikiem determinującym popyt i podaż
jest

cena

która inaczej działa na popyt, a inaczej na

podaż.

Popyt

wraz ze wzrostem ceny zmniejsza się a wraz z jej

spadkiem rośnie, co jest zgodne z

prawem popytu

rynkowego

.

Podaż

reaguje odwrotnie tj. zwiększa się przy wzroście

ceny, a zmniejsza się przy spadku ceny, co jest zgodne z

prawem podaży

.

Tym samym funkcje cenowe popytu i podaży krzyżują się
co powoduje, że na rynku przy zmieniających się cenach
występuje tylko jeden poziom ceny przy którym zamiary
sprzedaży wyrażane przez producentów (oferentów), czyli
podaż, odpowiadają zamiarom zakupu zgłaszanym przez
nabywców.

Ten poziom ceny wyznaczany przez przecięcie się
krzywych
popytu i podaży określa się mianem

ceny

równowagi
rynkowej lub ceny równoważącej rynek.

Sam

punkt
przecięcia się krzywych popytu i podaży określa się
jako

równowagę rynkową (punkt równowagi

rynkowej).

RÓWNOWAGA

Cena i ilość w stanie

równowagi

Cena

(zł/kg)

Całkowity popyt

rynkowy (tony)

Całkowita podaż

rynkowa (tony)

4

700 (A)

100 (a)

8

500 (B)

200 (b)

12

350 (C)

350 (c)

16

200 (D)

530 (d)

20

100 (E)

700 (e)

fig

Powstawanie równowagi rynkowej

Ilość

C

e

n

a

E

D

C

B

A

a

b

c

d

e

Podaż

Popyt

fig

Ilość

C

e

n

a

E

D

C

B

A

a

b

c

d

e

Podaż

Popyt

NIEDOBÓR

(300 000)

Powstawanie równowagi rynkowej

fig

Ilość

C

e

n

a

E

D

C

B

A

a

b

c

d

e

NADWYŻKA

(330 000)

Podaż

Popyt

Powstawanie równowagi rynkowej

fig

Ilość

C

e

n

a

E

D

C

B

A

a

b

c

d

e

Q

e

P

e

Podaż

Popyt

Powstawanie równowagi rynkowej

40

110

180

60

2

4

6

170

NADWYŻKI TOWARÓW

RÓWNOWAGA
RYNKOWA

NIEDOBORY TOWAROWE

Pt = Pd

Pt <Pd

Pt>Pd

Równowaga rynkowa

Cena z jakiegoś powodu ukształtowała się na poziomie

D (d)

, tj. na poziomie wyższym niż cena równowagi

rynkowej.

• Nabywcy będą skłonni kupować mniej, bo dobro jest
droższe, zaś producenci przy wyższych cenach skłonni
będą produkować więcej, ponieważ wraz z ceną wzrosła
opłacalność sprzedaży.

Dobra na rynku będzie teraz więcej niż poprzednio, a
sprzedać go będzie można mniej. Sytuacja ta wyznaczana
na rysunku przez cenę

D (d)

, i odpowiadające jej podaż i

popyt, oznacza wystąpienie na rynku stanu nadwyżki
(niedoboru popytu).

Jeśli rynek funkcjonuje swobodnie, to wystąpienie nadwyżki i
związanych z nią problemów ze zbytem towarów sprawi, że
producenci będą zmuszeni obniżyć ceny, gdyż przy cenie

D

(d)

, nie będą w stanie sprzedać swoich produktów.

Jednocześnie ograniczać będą produkcję, aż do zbycia już
wyprodukowanych dóbr. Jeśli zaś ceny zaczną się obniżać, to
zacznie zwiększać się popyt, ponieważ przy obniżce ceny
poniżej

D (d)

, zaczną się pojawiać kupujący, którzy wprawdzie

nie byli zainteresowani kupnem za cenę

D (d)

, ale skłonni są

kupić dobro za cenę nieco niższą. Jeśli dalej będzie nadwyżka
to ceny będą dalej się obniżać, a wraz z nimi będzie
zwiększał się popyt i zmniejszała podaż, ponieważ ceny
niższe od

D (d)

, będą się również wiązały z mniejszą

opłacalności produkcji. W rezultacie popyt i podaż w końcu
powrócą do wyjściowego punktu równowagi określonego
ceną

C (c)

.

B (b)

- wraz z obniżką ceny zmieniłyby się zarówno

popyt jak

i podaż. Popyt by wzrósł, gdyż niższe ceny zachęciłyby
nabywców do zwiększenia zakupów. Z kolei podaż się
zmniejszy, bo przy niższych cenach producenci

ograniczą

ilość produkowanych dóbr. Na rynku powstanie tym

samym

sytuacja określana stanem niedoboru lub

nadwyżki

popytu, w której rozmiary popytu przekraczają podaż

dobra.

W tej szczególnej sytuacji żadna ze stron rynku nie

będzie

zadowolona. Kupujący będą mieli problemy z zakupem
dóbr, z kolei sprzedający będą produkowali mało i
sprzedawali swoją produkcje po niskich cenach.
Występowanie niedoboru spowoduje, że producenci będą
mogli podnieść ceny, zaś przy wyższych cenach będą
skłonni produkować więcej

Z kolei nabywcy przy podwyżce cen nie będą już skłonni
kupować tak dużo jak wcześniej, przy niższych cenach.
Ceny będą zatem rosły, popyt będzie się ograniczał a podaż
będzie się zwiększać, aż do całkowitego usunięcia
niedoboru i powrotu do wyjściowej sytuacji określanej przez
cenę równowagi w punkcie

C (c).

Stan równowagi ma charakter samopodtrzymujący się,

a

przy każdorazowym wystąpieniu odchyleń od ceny
równowagi uruchamiają się procesy dostosowawcze, które
doprowadzą rynek do zrównoważenia popytu i podaży przy
cenie równowagi. Te procesy dostosowawcze określa się
mianem mechanizmu rynkowego.

Mechanizm ten nieco szerzej należy rozumieć jako proces
regulacji decyzji konsumentów i producentów, który
dokonuje się poprzez rynek niezależnie od woli
poszczególnych podmiotów gospodarczych.

W rzeczywistości gospodarczej rzadko
dochodzi do ustabilizowania się równowagi
rynkowej na określonym poziomie ceny i
ilości.

Głównym tego powodem są ciągłe zmiany w

zakresie wielu czynników determinujących popyt i
podaż. W praktyce występują również rynki, które
charakteryzują się ciągłymi stanami nierównowagi
np. rynek płodów rolnych. Na rynku tym decyzje
produkcyjne dotyczące struktury upraw są często
podejmowane w oparciu o ceny poprzedniego
okresu.

Jeśli jesienią wysokie ceny osiągnęła pszenica, to wielu
producentów będzie sądziło, że te wysokie ceny utrzymają
się również w następnym sezonie i w związku z tym zwiększy
jej zasiewy. W rezultacie na rynku pojawi się znacznie
większa podaż pszenicy, co zmusi producentów do obniżki
cen w celu zbycia całości. Producenci nie uzyskają więc
wysokich cen, na które mieli nadzieję i na bazie których
ustalali podaż. Reakcją na sprzedaż po niskiej cenie może

być

znaczna redukcja zasiewów pszenicy w następnym sezonie.
Reagują tak wszyscy w rezultacie w następnym okresie na
rynek trafia bardzo ograniczona podaż pszenicy. Jednak ta
właśnie mała podaż umożliwia uzyskanie wysokich cen, które
w następnym roku skłonią do zwiększenia zasiewów.
Większa podaż oznacza niższe ceny, niższe ceny mniejszą
podaż w następnym roku itd. itd.

Zmiany równowagi rynkowej

Stan równowagi rynkowej nie jest w praktyce stanem
stabilnym. Oprócz zmian ceny i wynikających z tego
procesów dopasowawczych zmieniają się również

popyt i

podaż, na które oprócz ceny działają inne niecenowe

czynniki.

Przyjmijmy, że rynek jest w stanie równowagi i

uruchamia

się czynnik, który prowadzi do wzrostu popytu

rynkowego.

Może to być np. wzrost dochodów konsumentów. Poziom
popytu dla każdego poziomu ceny będzie większy
(przesunięcie krzywej popytu).
W tej sytuacji rynek jest w stanie nierównowagi, gdyż

przy

cenie

Pe

1

popyt wzrósł o wielkość odpowiadającą

przesunięciu krzywej popytu w prawo, a jednocześnie
podaż utrzymuje się na poprzednim poziomie, bo wynika

z

niezmienionej ceny

Pe

1

. Na rynku wystąpi więc

nadwyżka

popytu, która doprowadzi do wzrostu cen.

Jeśli ceny zaczną wzrastać powyżej poziomu

Pe

1

to zacznie

zwiększać się podaż, jednocześnie popyt będzie się
ograniczał, gdyż konsumenci mimo, że mają wyższe
dochody, to jednak przy wzroście ceny będą ograniczali
zakupy.

W rezultacie z sytuacji niedoboru przy cenie

Pe

2

obie

wielkości - popyt po krzywej popytu a podaż po krzywej
podaży - dojdą do nowej równowagi przy poziomie ceny

Pe

2

. Widzimy zatem, że wzrost popytu ceteris paribus

doprowadzi do ukształtowania się nowego stanu
równowagi, który charakteryzuje się zarówno większą
ilością dobra które jest kupowane i sprzedawane na rynku,
jak i wyższą ceną (

i

)

Inaczej sytuacja ukształtuje się wtedy kiedy popyt poprzez

działanie jakiegoś czynnika niecenowego się ograniczy.
Jeśli np. zmniejszyły się dochody konsumentów to spowoduje
to, że popyt na analizowane dobro (normalne) będzie dla
każdego poziomu ceny mniejszy niż poprzednio, czemu będzie
odpowiadało przesunięcie krzywej popytu z położenia D1 do
położenia D2. Wielkość ograniczenia popytu przy cenie

Pe1

będzie odpowiadała przesunięciu krzywej popytu w lewo.

Dojdzie do sytuacji kiedy popyt będzie mniejszy natomiast

podaż dalej kształtować się na pierwotnym poziomie S0, bo
wynika to z ceny

Pe1

. Powstanie zatem sytuacja nadwyżki na

rynku mimo, że podaż nie wzrosła.

Doprowadzi to do problemów ze zbyciem dotychczas
produkowanej liczby jednostek dobra. Producenci zmuszeni
będą obniżyć cenę, a to spowoduje wzrost popytu, gdyż
kupujący, mimo iż dysponują mniejszymi dochodami będą
skłonni dokonywać zakupów jeśli ceny będą się obniżać.
Podaż z kolei ulegnie zmniejszeniu, bo za cenę niższą nie
będzie się już opłacało produkować tak dużo jak przy cenie

Pe2

. Powstała przez spadek popytu nadwyżka zostanie więc

dzięki obniżce ceny i redukcji podaży zlikwidowana, a nowy
poziom równowagi

(n)

ukształtuje się przy przecięciu się

przesuniętej krzywej popytu (D2) z pierwotną krzywą podaży
(S)

Podobnie będzie zachowywał się rynek w przypadku, kiedy będą
działały czynniki zmieniające podaż rynkową. Jeśli np. wzrosną ceny
czynników produkcji to doprowadzi to do zmniejszenia się podaży
(przesunięcie się krzywej podaży z położenia S1 do Położenia S2). Przy
cenie

Pe

1

podaż będzie mniejsza o liczbę jednostek odpowiadającą

przesunięciu krzywej podaży w lewo. Z początkowego stanu
równowagi rynek znalazł się w nierównowadze, bo wprawdzie popyt
kształtuje się na pierwotnym poziomie, ale podaż jest mniejsza niż
poprzednio. Mamy zatem sytuację niedoboru (nadwyżki popytu) mimo,
że popyt się nie zmienił.

W tej sytuacji, wyrażającej się ograniczonym dostępem nabywców do
dóbr, uruchamiają się procesy równoważące. Skoro dobra brakuje, to
producenci mogą podnieść jego cenę, zaś przy wyższej cenie opłaca

się

go więcej produkować. W rezultacie cena i podaż rosną. Z kolei popyt
przy wzroście ceny zaczyna się ograniczać. Obie wielkości popyt (po
funkcji popytu) i podaż (po funkcji podaży) zmierzają do nowego

punktu

równowagi

(k)

wyznaczonego przez cenę

Pe

3

i przecięcie się krzywej

popytu z przesuniętą krzywą podaży.

Analogicznie sytuacja będzie się przedstawiała w
przypadku, kiedy zadziałają czynniki zwiększające podaż
przy danej cenie równowagi.
Jeśli np. obniżą się ceny czynników produkcji, to
doprowadzi to do zwiększenia opłacalności produkcji przy
danej cenie i podaż się zwiększy (przesuniecie krzywej
podaży do położenia S2). Podaż wzrośnie o wielkość
odpowiadającą przesunięciu krzywej w prawo natomiast
popyt pozostanie początkowo bez zmian. Powstanie tym
samym sytuacja nadwyżki rynkowej. Sytuacja ta zmusi
producentów do obniżki cen, co zaakceptują o tyle łatwiej,
ze po obniżce kosztów wytwarzania ich zyski jednostkowe
są większe. Jeśli natomiast ceny zaczną się obniżać to
zachęci to kupujących do zwiększenia popytu.

Malejące ceny sprawią również, że podaż będzie
się ograniczać. Popyt i podaż będą zatem zbliżać
się do siebie aż do osiągnięcia nowego punktu
równowagi rynkowej

(g)

przy poziomie ceny

Pe

2

,

wyznaczonego przecięciem się krzywej popytu i
przesuniętej krzywej podaży.

Skutki przesunięcia krzywej popytu

fig

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

D

1

g

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

D

1

D

2

g

Wzrost

popytu

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

g

h

D

1

D

2

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

fig

P

Q

O

P

e

1

P

e

2

Q

e

1

Q

e

2

S

g

h

i

D

1

D

2

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

D

1

g

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

D

1

D

2

g

Spadek

popytu

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

S

D

1

D

2

g

P

e

2

Q

e

2

n

m

Skutki przesunięcia krzywej popytu D

Skutki przesunięcia krzywej podaży

fig

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

g

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

g

Wzrost

podaży

S

2

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

g

S

2

p

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

g

S

2

p

P

e

2

Q

e

2

q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

g

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

S

2

g

Spadek

podaży

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

Q

e

1

D

S

1

S

2

j

g

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

fig

P

Q

O

P

e

1

P

e

3

Q

e

3

Q

e

1

D

S

1

S

2

j

g

k

Skutki przesunięcia krzywej podaży S

Ingerencja państwa w rynek.

W praktyce często mechanizm rynkowy jest
korygowany przez państwo, które może wpływać
na niego poprzez:

• Ustanawianie prawa gwarantującego

przestrzeganie przez podmioty gospodarcze reguł
gry rynkowej

• Dokonywanie przez system podatkowy

redystrybucji dochodów na rzecz osób i grup, które
nie są w stanie sprostać regułom rynku

• Działania na rzecz stabilizacji gospodarczej w celu

poprawienia koniunktury, przeciwdziałania inflacji

• Regulowanie pewnych dziedzin gospodarki

zamiast mechanizmu rynkowego (subwencje,
dotacje).

Z tych form wpływu na gospodarkę i rynek szczególne

znaczenie dla

poszczególnych rynków mają dwie:

– bezpośrednie ustalanie cen przez państwo

,

sprowadzające się do wyznaczania cen

minimalnych i

maksymalnych

,

– pośredni wpływ na poszczególne rynki poprzez

wprowadzanie, znoszenie lub zmianę poziomu ceł,
dopłat i podatków (VAT, akcyza).

Cenę maksymalną

wprowadza państwo w celu

zapewnienia lub ułatwienia społeczeństwu, zwłaszcza zaś
mniej zamożnej jego części dostępu do niektórych dóbr
podstawowych. Współcześnie, w państwach o rozwiniętej
gospodarce rynkowej dotyczy to na ogół bardzo wąskiej
grupy dóbr przykładem mogą tu być ceny maksymalne na
wodę, ciepło, czynsze mieszkaniowe, gaz, czy niektóre
inne produkty lub usługi. Regulacja ta polega na ustaleniu
pewnego poziomu ceny niższego od ceny równowagi
rynkowej, powyżej której dane dobro nie może być
sprzedawane na rynku.

Ustalenie cen na poziomie niższym

niż cena równowagi

rynkowej prowadzi do sytuacji niedoboru na rynku, gdyż
pociąga to za sobą zarówno wzrost popytu jak i
zmniejszenie się podaży.

Negatywne konsekwencje tego instrumentu regulacyjnego

stosowanego przez państwo były szczególnie widoczne w Polsce w
okresie PRL-u i systemu gospodarki centralnie kierowanej.
W tamtym czasie w przypadku większości dóbr ceny były ustalane
administracyjnie przez państwo na stosunkowo niskim poziomie aby
powstrzymać wzrost cen. Prowadziło to do sytuacji stałych
niedoborów w zakresie większości podstawowych towarów takich

jak

słodycze, mięso, kawa, papierosy, czy odpowiedniej jakości odzież i
obuwie. Typowym obrazem sklepu w tamtym czasach były puste
półki i kolejki tworzące się przy każdej okazji.

Państwo próbowało kilkakrotnie rozwiązywać ten problem przy

pomocy reglamentacji najważniejszych towarów, ale nie poprawiło

to

sytuacji, zwłaszcza, że wynikające z kartek, talonów i przydziałów
ilości towarów nie były satysfakcjonujące dla konsumentów (np. 1
małe opakowanie kawy i 1 paczka papierosów miesięcznie). Kwitł
czarny rynek, na którym grupy mające dostęp do deficytowych w
normalnym obrocie towarów sprzedawały je za wielokrotnie wyższą
cenę. Stan niedoborów w gospodarce trwał z różnym nasileniem do
agonii PRL-u w 1989 roku.

Po

Pmax

C
e
n
a

Popyt, podaż

S

D

R

So Do

Sma
x

Dmax

Cena maksymalna i niedobór

Wynikałoby z tego że ceny maksymalne powodują konsekwencje
negatywne, a jednak się je stosuje.
Dlaczego?
Analizując dobra dla których

w gospodarce rynkowej stosowane są

ceny maksymalne

zauważamy, że

są to nie tylko dobra, które są

nam niezbędne ale również nie mające na ogół bliskich

substytutów

.

W dodatku są to dobra, które zazwyczaj na danym rynku są
oferowane przez pojedyncze podmioty (zakład energetyczny,
wodociągi, gazownia). Pozwolenie na swobodne kształtowanie się
cen mogłoby sprawić, że ceny ustalone przez producentów
mających w tych warunkach uprzywilejowaną pozycję byłyby
relatywnie wysokie.
Dlatego też zapobiega się temu ustalając poziom cen, których
podmioty te nie mogą przekroczyć. Jednocześnie jednak ten poziom
cen wystarcza na ogół aby zapewnić przedsiębiorcom rentowność.

Innym bezpośredni sposobem ustalania cen przez

państwo

jest wprowadzanie cen minimalnych.

Ceny minimalne

w

odróżnieniu od maksymalnych mają na celu poprawę
sytuacji producentów, najczęściej określonej ich grupy.
Państwo w trosce o rentowność w danej branży ustala
administracyjnie poziom cen wyższy od ceny równowagi
rynkowej poniżej którego dane dobro nie może być
przedmiotem wymiany na danym rynku.
Ustalenie cen minimalnych prowadzi do nadwyżek,
ponieważ wzrost cen sprawi, że producenci zaczną

danego

dobra produkować więcej, a nabywcy będą skłonni kupić
mniej. W jakich sytuacjach stosuje się zatem ceny
minimalne i jak rozwiązywany jest problem nadwyżki?

Po

Pmin

C
e
n
a

Popyt, podaż

S

D

R

So Do

Smin

Dmin

Cena minimalna i nadwyżka

Branżą, w której współcześnie najczęściej stosuje się ceny
minimalne jest rolnictwo, gdzie cena ta jest wprowadzana

jako

minimalna cena skupu.
Wprowadza się ją z dwóch podstawowych względów.
Po pierwsze dlatego, że gwarantuje to rolnikom rentowność.
Przy swobodnie funkcjonującym rynku byliby niejednokrotnie
zdani na znacznie niższe ceny oferowane im przez punkty
skupu dysponujące znacznie lepszą pozycją przetargową i
mające większy wpływ na cenę.
Drugim powodem stosowania cen minimalnych jest obrona
rodzimych konsumentów przed napływem taniej żywności z
importu.
W niektórych sferach wytwarzania rolnicy polscy czy np.
niemieccy nie są w stanie konkurować z żywnością
produkowaną w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, bo
wykluczają to nieporównywalnie lepsze warunki
agrometeorologiczne w tych państwach.

Wprawdzie uwolnienie cen mogłoby nam w krótkim okresie
zapewnić tańszą żywność z importu, ale doprowadziłoby to do
upadku tego sektora wytwarzania w Polsce, a to oprócz
negatywnych skutków społecznych (bezrobocie wśród rolników)
uzależniłoby nas od importu żywności z zewnątrz.
Trzeci wreszcie powód dla którego ustala się ceny skupu wiąże
się z zapewnieniem producentom rolnym pewnej stabilności
cenowej. Jak już wspomniano rolnik chcący dobrać asortyment
produkcji w oparciu o ceny, po których będzie po zbiorach
sprzedawał poszczególne produkty pozbawiony jest informacji o
tych cenach. Powoduje to, że ustala asortyment produkcji na
bazie cen z poprzedniego okresu, co jest całkowicie bezzasadne.
Wynika to z tego że ceny, po których dany produkt np. zboże
będzie sprzedawany po zbiorach nie mają żadnego związku z
cenami z poprzedniego okresu, na bazie których rolnik ustalił
zasiewy.

Wprowadza się zatem ceny minimalne nawet licząc się z
konsekwencjami. Konsekwencje te przejawiają się w
nadwyżkach i problemach ze zbyciem zbiorów. Najczęściej
w tej sytuacji państwo musi dalej interweniować w celu
zagospodarowania tych nadwyżek. W tym celu stosuje się
m.in. stosuje dopłaty do eksportu, skup interwencyjny oraz
(jeśli nie wykluczają tego umowy międzynarodowe) cła na
produkty pochodzące z importu.

Państwo może również pośrednio wpływać na rynek
wprowadzając, zmieniając i likwidując poziom podatków
pośrednich (VAT, akcyza), dopłat i ceł. Zmiany w tym
zakresie prowadzą do zmian popytu i podaży, a w
konsekwencji równowagi rynkowej.

Równowaga rynkowa

Wielu konsumentów pewnego dobra => wiele indywidualnych
krzywych popytu => popyt rynkowy D(p).

Wielu niezależnych dostawców tego dobra => wiele
indywidualnych krzywych podaży => podaż rynkowa S(p).

Indywidualni nabywcy i dostawcy przyjmują ceny jako dane
=> rynek konkurencyjny.

Zrównanie popytu rynkowego z podażą rynkową

=>

cena równowagi (p*).

Q

P

Popyt rynkowy –

agregacja krzywych popytu

D

1

D

2

p

1

p

2

q

1

q

2

Q

P

Popyt rynkowy –

agregacja krzywych popytu

D

1

D

2

D

1

+D

2

p

1

p

2

q

1

q

2

q

1

+q

2

Agregacja krzywych popytu: przykład

Mamy dwie liniowe krzywe popytu:

Zagregowana krzywa popytu wynosi:

q

1

(p) = 10-5p

q

2

(p) = 25-5p

Q=

25-5p dla p



(2; 5>

35-10p dla p



<0; 2>

Podaż rynkowa –

agregacja krzywych podaży

Q

P

S

1

S

2

p

1

p

2

Podaż rynkowa –

agregacja krzywych podaży

Q

P

S

1

S

2

S

1

+

S

2

p

1

p

2

S

2

(p

1

)

D(p)

S(p)

q*

Równowaga rynkowa

Q

p*

P

Równowaga:

D(p*)=S(p*)

W równowadze ilość

którą konsumenci

chcą kupić po danej

cenie jest równa

ilości, którą

producenci chcą, po

danej cenie,

dostarczyć.

Odwrócone krzywe popytu i podaży

q*

Q

p*

P

Równowaga:

)

(

)

(

1

1

q

S

q

D







)

(

1

q

D



)

(

1

q

S



Chociaż na rynku

konkurencyjnym cena

rynkowa jest niezależna

od działań każdego

pojedynczego podmiotu,

to działania wszystkich

podmiotów razem

określają cenę rynkową.

Przykład algebraiczny (1)

Przyjmijmy liniowe krzywe popytu i podaży:

D(p) = a – bp

S(p) = c + dp

Jakie są optymalne p* i q*?

Przyrównujemy:

D(p) = a – bp = c + dp = S(p)

Otrzymujemy:

Ilość w stanie równowagi:

b

d

c

a

p







*

d

b

bc

ad

bp

a

p

D

q













*

*)

(

*

Przykład algebraiczny (2)

Cenę i ilość równowagi możemy także znaleźć wykorzystując
funkcje odwrotne do funkcji popytu i podaży.

d

c

q

q

P

q

S

b

q

a

q

P

q

D

S

D

















)

(

)

(

)

(

)

(

1

1

Przyrównujemy:

)

(

)

(

q

P

d

c

q

b

q

a

q

P

S

D











Otrzymujemy:

d

b

bc

ad

q







*

b

d

c

a

p







*

Cena powyżej ceny równowagi: nadwyżka podaży

D

S

p

0

q

S

q

D

Nadwyżka

p*

P

p

0

> p*

q*

D

S

q

S

q

D

Niedobór

Cena poniżej ceny równowagi: nadwyżka popytu

P

p

2

q*

p

2

< p*

p

*

Wzrost podaży

S’

S

D

p

2

q

2

q

*

P

*

q

1

Spadek ceny
równowagi

Wzrost ilości

w równowadze

Wzrost popytu

D’

S

D

q

2

p

2

q

*

p

*

q

1

Wzrost ceny

równowagi

Wzrost ilości

w równowadze

D’

S’

S

p

1

q

1

D

p*

q

*

Wzrost popytu i podaży

Kierunek zmian

ceny

równowagi nie

jest

jednoznaczny

Wzrost ilości

w równowadze

S’’

p

2

q

2

Gdy krzywa podaży jest sztywna (niezależna od

ceny): podaż doskonale nieelastyczna.

Gdy krzywa podaży jest wyjątkowo wrażliwa na

cenę (konkurencja doskonała w długim okresie):

podaż doskonale elastyczna.

Przypadki szczególne

Przypadek szczególny nr 1: sztywna podaż

D

S

q*=c

p*

W równowadze

Ilość jest

określona przez

podaż a cena

przez popyt

Przypadek szczególny nr 1: wzrost popytu

D

S

D’

q*=c

p

0

p

1

Przypadek szczególny nr 1: wzrost podaży

D

S

S’

q

0

q

1

p

0

p

1

Przypadek szczególny nr 2:

podaż doskonale elastyczna

D

S

q

*

p

*

W

równowadze

ilość jest

określona

przez popyt a

cena przez

podaż.

Przypadek szczególny nr 2: wzrost popytu

D

S

q

0

p

*

D’

q

1

Przypadek szczególny nr 2: wzrost podaży

D

S

q

0

p

0

q

1

S’

p

1

W sytuacji gdy nie ma dyskryminacji, wszyscy
konsumenci płacą jednakową cenę: p*, i
jednocześnie wszyscy producenci otrzymują za
swoje towary tą samą cenę: p*.

Nadwyżka konsumenta wskazuje na korzyść z
konsumowania n jednostek dobra minus wydatki
na to dobro. Jest to różnica pomiędzy
maksymalną ceną jaką konsument jest skłonny
zapłacić za daną jednostkę dobra a ceną
faktyczną, tzn. zapłaconą.

Analogicznie, nadwyżka producenta jest
różnicą pomiędzy minimalną sumą, za jaką
producent jest skłonny sprzedać n jednostek a
sumą faktyczną.

Nadwyżka producentów i konsumentów

Q

P

S

D

Nadwyżka konsumentów

Nadwyżka producentów

Nadwyżka konsumenta i producenta:

doskonała konkurencja

Q*

P*

Suma nadwyżek konsumenta

wyraża nadwyżkę

konsumentów.

Suma nadwyżek

producenta wyraża

nadwyżkę

producentów.

Sytuacja jest efektywna ekonomicznie w rozumieniu

Pareta, jeśli nie ma alternatywnego sposobu, aby

poprawić czyjeś położenie bez pogorszenia sytuacji

kogoś innego.

Efektywność w rozumieniu Pareta

Q

P

S

D

Nadwyżka konsumentów

Nadwyżka producentów

Efektywność doskonałej konkurencji

Q*

P*

Wynik doskonałej

konkurencji jest

efektywny.

B

A

C

Q

AR=D

MR

MC

q

C

p

C

p

m

q

m

P

Bezp. strata

społeczna z

tytułu

monopolu

Starta nadwyżki

konsumentów

Strata społeczna

wyraża wartość

nie podjętej

produkcji w

cenach, jakie

konsumenci

byliby skłonni

płacić za każdą

kolejną

jednostkę gdyby

była

wytwarzana.

Nieefektywność monopolu

Starta nadwyżki

producentów